Health is a...relationship between you and your body • Terri Guillemetes

ISHRANAU

OSTEOPOROZI

ZZZZR NIŠ dr Sonja Stanković

Definition, etiology, prevalence

Definition

• Osteoporoza se definiše kao progresivni sistemski poremećaj koštanog sistema koji karakteriše smanjenje mineralne gustine koštanog tkiva, poremećena mikroarhitektura istog, i sklonost prelomu.

• U novije vreme se definiše i ―kao poremećaj koštanog sistema koji karakteriše smanjena jačina kostiju koja predstavlja predispoziciju za povećani rizik za prelom‖

Diagnosis of Osteoporosis Using Central DXAWHO-Definition

Normal

≥ - 1

Osteopenia

-1 do - 2,5

Osteoporosis

≤- 2,5 Severe osteoporosis

≤ - 2,5 sa frakturama

T score

Definicija• OSTEOPOROZA je... stanje, bolest, koštane krhkosti koja je

posledica promena u mikro-arhitekturi i smanjenja gustine kosti.

• Patološki supstrat

• Od 65.godine god.

• U razvijenom svetu 50- godišnje ţene imaju 50% šanse za prelom zbog osteoporoze

• ♀ 7 / ♂1

• family history

Incidenca/prevalenca

• svakih 30 sekundi u Evropi jedna osoba zadobijefrakturu zbog osteoporoze

• gotovo 1 od 5 ţena starijih od 50 godina ima frakturu

jednog ili više pršljenova.

Genetski faktori

Hormonski

Prehrambeni

Uslovi okoline

30% do 50% ţena starijih od 65 godina širom sveta će imatiOP

Oko ½ ţena od 50 i više godina će imati prelom zbog osteoporoze u svom ţivotnom veku!!!!!

Incidenca/prevalenca

• Amerika :

verovatnoća za OP za ţene ♀ je 4x veća nego za muškarce♂

Engleska: 3 000 000 ljudi sa OP

1 od 2 ♀ i 1 od 5 ♂ posle 50-ete će zadobiti prelom usled OP (250 000 preloma svake godine!!!!)

(ili svake 3 minute!!!)

½ preloma kičme

¼ preloma kuka

1/5 preloma podlaktice

u zemlji Srbiji

U Srbiji od osteoporoze boluju

svaka 3. ţena i

svaki 8. muškaracstariji od 50godina

pravo vreme za početak prevencije te bolesti

detinjstvo.Školska deca bi,

uz dovoljan unos

kalcijuma i vitamina D,

trebalo da veţbaju

svakog dana oko

sat vremena

etiologija Uloga kalcijuma• kalcijum neophodan za

zdravlje kosti i da imapozitivan uticaj na gustinukosti i smanjenje preloma.

• dokazano da za vreme rasta irazvoja kosti dakle u

detinjstvu, odgovarajući unos kalcijumaznačajno povećava koštanumasu, odnosno poboljšavagustinu kosti i već time preventivno utiče na mogućikasniji razvoj osteoporoze.

• odgovarajući, dovoljan, unoskalcijuma smanjuje gubitakkoštane mase u menopauzi

etiologija Demistificated MYSTERY!!!!!

Uzroci osteoporoze

• nedostatak veţbanja

• neadekvatna ishrana

• nedostatak istezanja

• nedostatak kalcijuma

• deficit vit. D

• nizak nivo estrogena u ţena

• nizak nivo testosterona u

muškaraca

etiologija Osteo-porosis = šupljikava kost

Zna se da je potrebna dovoljna količina kalcijuma da bi se postigla

najveća moguća koštana masa, a smatra se da su količine ispod500 mg kalcijuma dnevno predisponirajuće za smanjenukoštanu masu.

manjak vit. D,

manjak magnezijuma,

manjak bora, fluorida i vitamina K, B12 i B6,

mogu doprineti

nastanaku osteoporoze.

etiologija

• Muškarci!!!!kod ţena bolest češća do

7 putai obično je povezana s

menopauzom, što odgovara

naglom padu ţenskih polnih

hormona, posebno estrogena.

Estrogen / progesteron

etiologija Uloga kalcijuma• Kalcijum je kamen temeljac za jake kosti.

• Odrasli do 50 god trebaju 1000 mg dnevno.

• Posle 50.god. ţenama treba 1200 mgdnevno a muškarcima preko 70-ete takođe 1200 mg

• Mleko, bez svake

sumnje!!!!!čaša mleka od 250 ml, ima oko 300mg Ca

Faktori rizika

Faktori rizika-nepromenljivi

• hereditet na OP ili na prelom usled OP

• ţenski pol

• bela put

• sitna telesna građa

• kašnjenje puberteta ili ranija menopauza

• anorexia u nekom ţivotnom dobu

• stanje posle preloma vezanog za OP

• starost preko 60 god

• rheumatoid arthritis, hronična bolest jetre ili HBI

• hyperthyreosis ili poremećaj funkcije paraštitnih ţlezda, upotreba hormona štitne ţlezde

• nizak nivo testosterona u muškaraca

• dugotrajna terapija kortikosteroidima

• ţene koje nisu rađale

• izlaganje jonizujućem zračenju

Faktori rizika- promenljivi

• nedovoljna fizička aktivnost

• nepravilna ishrana

• nedovoljan unos Ca

• malapsorpcioni sindromi

• pušenje

• prekomerni unos alkohola

• neadekvatan BMI

• često padanje

• dugotrajna imobilizacija

Klinička slika

Symptoms• Ne mora postojati ikakav simptom, sve do preloma ili ocigledne

promene stasa!!!!

• Čak i značajan gubitak koštane gustine može biti ASIMPTOMATSKI

• Bol u leđima –zbog promena na pršljenovima – može biti prvi znak

Symptoms

Iako OP nema izaţene simptome

komplikacije –

jako bolne,

ostavljaju trajne posledice,

Prelom kukaPrelom podlakticePrelom pršljena

Symptoms

• Bez prevencije i tretmana, osteoporoza moţe napredovati bez bolova ili ikakvih simptoma sve dok se ne dogodi prelom

• najčešće

• kuka,

• kičmenih pršljenova

• ili podlaktice

• OP Fx moţe nastati kao posledicapadova, dizanja manjeg tereta ilisavijanja. OP Fx mogu bitisimptomatske ili čakasimptomatske!!!!

Praktično 1 od 5 pacijenata godinu dana nakon OP Fx kuka nije medju ţivima

Osobe sa OP Fx imaju smanjen kvalitet ţivotai samo 1/3 pacijenata se oporavi

• OP Fx pršljenskih tela definišu se kao smanjenjeprednjeg kranio-kaudalnog dijametra pršljena zaviše od 20 % =najmanje 4mm = radiološkadefinicija Fx

• Osobe sa vertebralnom OP Fx gube najmanje2cm u visini.

• Najveća je prevalenca Fx

• od Th11 do L1 pršljena,

• a sledi Th8

simptomatology

• ZAŠTO ŢENE??

• ţene imaju manju koštanu masu

• nego odrasli muškarci,

• prema tome gubitak kalcijuma iz kosti

• češće dovodi do krhkosti kosti.

• testosteron duţe štiti muškarce jer počinje opadati iza 60-te godine, a kod ţena je menopauza obično oko 50. godine.

• mlađe ţene koje se previše bave nekim fizičkim aktivnostima(balet, moderan ples, ali i drugi oblici izvođačkih umjetnosti) + anoreksične !!!

• ili zbog manjka estrogena.

• unose manje kalcijuma u ishrani nego muškarci

• češće imaju problema sa nepodnošenjem mleka zbog manjkaenzima laktaze

• češća upotrebe strogih redukcionih dijeta

Disease extent• najugroţeniji su kičmeni pršljenovi i

butna kost

• do 2050. g., zbog savremenog načinaţivota, broj obolelih biti 3x veći,

• Primarna

• Sekundarna

• Modeliranje & remodeliranje = 20% kosti se renovira svakegodine,

• Vaţno je Ca stalno ugrađivati u kosti!!!!

• Tokom rasta i razvoja činjenica je da najveću koštanumasu imamo oko 30-te godine, a da od tada ona

postepeno opada, a nagli se pad očekuje kod ţena oko 50-te, a

kod muškaraca iza 65-te godine.

• Ţene u menopauzi gube do 20% koštane mase u prvih 5 godina

Microskopski:

• smanjenje mineralne koštane gustine

CLINICAL examine• Laboratorija:

• - nivo Ca u krvi

• - nivo vit D

• Ro - da bi se OP detektovala na rentgenskom snimkugubitak minerala u kosti mora da iznosi najmanje 30%. Rentgenski snimci su ipak od koristi za procenuosteoporotičnih vertebralnih Fx i deformiteta.

• DXA = absorpciometrija rentgenskih zraka dvostrukeenergije - merenje BMD na femuru I kičmenom stubu

• ultrazvučna (QUS) merenja BMD na peti

• markeri koštanog metabolizma u krvi i urinu

Diagnosis

• Anamneza

• Klinicka slika

• Merenje koštane gustine (BMD - Bone Mineral Density) DXA metodom,

• Testing: What Your T-Score Means

• Upoređuje koštanu gustinu -bone mineral density (BMD) sa onom u 30-godišnjaka, kada je ona najveda

• T –score

• ˃-1.0 = normalan nalaz

• -1.0 do -2.5 osteopenia

• ˂-2.5 osteoporoza

Score

• Rezultati merenja BMD mogu da se izraze kao odstupanje (broj standardnihdevijacija) od srednje gustine kosti mladih zdravih osoba i to se zove (T-skor) ili kao odstupanje od vrednosti koja odgovara istim godinama starostizdravih osoba i zove se (Z-skor).

• Rizik od OP Fx kuka raste više od 2,5 puta za svaku standardnu devijacijusmanjenja BMD kuka.

• T-skor se koristi za dijagnostikovanje osteopenije (niska gustina kosti) iosteoporoze.

• Z skor je vaţan u donošenju odluke o agresivnosti lečenja.

Diagnosis• merenje koštane mineralne gustine (BMD - Bone Mineral Density) DXA metodom,

• Bazira se na niskoenergetskom X zračenju, prema preporukama WHO

• Merenje se vrši na lumbalnom delu kičme ili kuku.

• Pregled traje manje od 5 minuta, doza zračenja je minimalna (sto i više puta je manje od doze koja se absorbuje standardnom radiografijom pluda).

http://www.emedicinehealth.com/slideshow_osteoporosis_pictures/article_em.htm

Diagnosis

• Postoji i ultrazvučna denzitometrija - brz i ekonomičan metod, bezzračenja.

• Merenje se vrši na petnoj kosti.

• Ova metoda se može koristiti kao skrining metoda ali nije pouzdana iprecizna kao DXA metoda

Therapy

• bisfosfonati (Alendronat, Bonviva, Fosamax, Fosavance, Alefos, Bonap).

• Bisfosfonati povedavaju mineralizaciju kostiju, smanjuju razgradnju kostiju, što se meri povedanjem mineralne koštane gustine.

• To su lekovi kod kojih je pravilna primena ključna za uspeh terapije (teško se resorbuju).

• Uzimaju se uvek ujutru, naštinu, u uspravnom položaju, sa punom čašom vode. Nakon uzimanja leka, bitno je, bar 30 minuta, ostati u uspravnom položaju (da bi se izbegao refluksni ezofagitis), tj., možete šetati ili sedeti, ali ležanje ne dolazi u obzir.

• Tek nakon sat vremena od uzimanja leka, možete popiti kafu, doručkovati i uzetiostale lekove.

• Bisfosfonati se međusobno razlikuju po režimu doziranja, neki se uzimaju jednommesečno, drugi jednom sedmično, a neki svakog dana.

• Poboljšanje rezultata može se očekivati tek posle godinu dana konstantne primeneleka.

Therapy

• Menopausal estrogen hormone therapy• Selective estrogen receptor modulators (SERMs) are a class of drugs that

work like estrogen in some tissues. The SERMs are developed to reap the benefits of estrogen while avoiding the potential side effects of estrogen. Examples include tamoxifen and Raloxifene (Evista).

• Estrogen is available orally (Premarin, Estrace, Estratest, and others) or as a skin patch (Estraderm, Vivelle, and others).

• Estrogen is also available in combination with progesterone as pills and patches.

• Progesterone is routinely given along with estrogen to prevent uterine cancer that might result from estrogen use alone.

• Women who have had a hysterectomy (surgical removal of the uterus) may take estrogen alone

MNT

MNT• primary goal is to restore and maintain

the nutrition status of the individual patient

• education is a

key form

of

nutrition intervention

MNT - mleko i mlečni proizvodi

• Ca+ vit. D

• su mlečni proizvodiprihvadeni kao standardi pokojima se može procenitiunos kalcijuma u ljudskiorganizam .

http://www.emedicinehealth.com/slideshow_osteoporosis_pictures/article_em.htm

MNT• 1 l svežeg mleka sadrži oko 1200 mg kalcijuma, a ima i

dovoljno vitamina D u sebi,

• ako mleko nije obrano.

http://www.emedicinehealth.com/slideshow_osteoporosis_pictures/article_em.htm

Milk & dairy

• Yogurt and kefir• Proteini, Ca

• probiotici

• Punomasno!!!!

•

• lactobacilli

Milk & dairy

• slatko mleko – slabije se podnosi

• jogurt

• kiselo mleko

• mladi sir

• alteranative: sojino, bademovo, pirinčano mleko

• Ili lactose-free

• A 3 cm cube of hard cheese has as much calcium as a cup of milk.

• A single 8-ounce cup of milk, whether skim, low-fat, or whole, has 300 milligrams of calcium.

• If you are intolerant to dairy products or if you prefer to avoid dairy, there are other alternatives food sources that are high in calcium. These include:

• calcium-fortified soy, almond and rice beverages (check the nutrition labels)

• calcium-fortified orange juice (check the nutrition labels)

Proteini • Počevši od ribe i ribljih konzervi koji u naročito u slučaju plave ribe

sadrže osim kalcijuma i značajne količine vitamina D .

• jaja

• Riba hladnih mora , losos, tuna, haringa

• 84 gr sardina = 1 šolja mleka

vegtables

• povrda bi za kalcijum

• bio najbolji kelj,

• brokoli i

• spanad,

• Greens• You might be surprised to learn that calcium is

• plentiful in many vegetables.

• Go for dark leafy greens such as bok choy (seen above),

• Chinese cabbage, and kale. The traditional soul food

• favorites, collard and turnip greens, offer

• a lot of calcium, too.

• One cup of chopped, cooked turnip greens

• has about 200 milligrams of calcium.

Calcium Supplements• Supplements are an easy way to boost

your calcium intake, but some reports suggest you may not need them.

• If you're already getting enough calcium from food, taking more in pill form won't contribute to bone health. Experts say there's little benefit in getting more than

2,000 milligrams of calcium per day,

and too much can lead to kidney stones. For the best absorption, take no more

than 500 milligrams at one time.

Some calcium supplements, such as calcium carbonate, are better

absorbed if taken with meals; however, calcium citrate can be taken anytime.

• 300 mg Ca ima u :• 1 šolja (250 ml) kravljeg ili kozjeg mleka (i

čokoladnog!)

• 1 šolja (250 ml) sojinog, bademovog, pirinčanog mleka

• 1 šolja (250 ml) obogadenog soka od pomorandže

• ¾ šolje yogurta (175 ml)

• 2 parčenceta kačkavalja

• Kockica kačkavalja (a3 cm cube)

• Losos , konzerviran sa kostima (107 g) ili sardina ( 84 g).

• 900 mg + 300 mg Ca:

• Slededi proizvodi sadrže oko 300 mg kalcijuma• 1 komad sira

• 1 čaša jogurta

• 1 komad pizze sa sirom

• 11 suvih smokava

• 1 šoljica badema

• 1 šoljica mleka

• 1 puding s mlekom

• 1 činija svežeg sira

• 4 šoljice kuvanog brokolija

100 grama sledećih prehramebenih proizvoda sadrţi prikazanukoličinu kalcijuma u miligramima

• palačinke rađene s mlekom 180

• palačinke nadevene s borovnicom 206

• palačinke sa sirom 270

• palačinke s orasima 206

• savijača od sira 400

• lazanja sa sirom 118

• pizza sa sirom 120

• cheesburger 138

• fishburger 101

• kreker sa sirom 151

Čokoladni proizvodi

• čokoladna pločica s mlekom (Kinder) 130

• čokoladna pločica (Mars) 168

• čokoladna pločica s bademima 224

• mlečna čokolada 400

Semenke i slično

• pistadi 138

• lešnik 226

• badem 252

Namirnice iz mora• riblji namaz 222

• riblja ikra 275

• sardine 174

• lignje 180

• riba-škarpina 137

• osušeni bakalar 160

Vode• kora od narandže 161

• narandža 42

• kora od limuna 134

• mandarina 33

• crna ribizla 46

• jagoda 26

• kupina 44

• malina 40

• suva šljiva 41

• trešnja 63

• suva kajsija 82

Povrde• peršun (zeleni deo) 245

• celer, koren 68

• masline 96

• kiseli kupus 126

• kelj 212

• brokoli 103

Mleko i mlečni proizvodi• mlečni sladoled 108-162

• sirni namaz, masni 562

• topljeni sir 547

• sveži kravlji sir 92

• sojin sir (tofu) 105

• gauda 820

• mozzarella 403

• ementaler 1020

• sir feta 620

• goorgonzola 612

• edamer 800

• jogurt, punomasni 120

• jogurt, obrani 143

• kiselo mleko 105

• sveže mleko 100-120

• kiselo mleko 100

• kozje mleko 130

• ovčje mleko 193

• Soy Foods

• ½ šolje obogadenog tofua = 861 mg Ca

• Isoflavoni takođe utiču na jačanje kostiju

• tofu

• estrogen-like effect

• This may make soy useful in warding off bone disease in postmenopausal women.

Dobri izvori kalcijuma su:

• mlečni proizvodi (mleko, sir), jogurt, sardine, prokelj i brokoli, povrde sazelenim lišdem kao spanad, orasi, lešnici, bademi, sezamovo seme, morska hrana uključujudi školjke irakove.

• Salmon

• Salmon and other types of fatty fish offer an array of bone-boosting nutrients.

• They contain calcium as well as vitamin D, which assists in calcium absorption.

• They're also high in omega-3 fatty acids.

• Fish oil supplements have been shown to reduce bone loss in elderly women and may prevent osteoporosis.

fruits

• Fitonutrijenti, vitamini, minerali• VLAKNA

• Nuts and Seeds

• Nuts and seeds can bolster bone health in several ways. Walnuts and flaxseeds are packed with omega-3 fatty acids.

• Peanuts and almonds contain potassium, which protects against the loss of calcium in urine.

• Nuts also contain protein and other nutrients that play a supportive role in building strong bones.

fruits

• Orašasto vode --orasi, lešnici i bademi, najbolje –

mleveno u šejkovima i smoothie-ima.

•

CALCIUM CONTENT OF SOME COMMON FOODS

PORTION CALCIUM*

Food Product – 250 to 300+ mg Ca

Buttermilk 1 cup/250mL 300 mg

Fortified orange juice 1 cup/250mL 300 mg

Fortified rice or soy beverage 1 cup/250mL 300 mg**

Milk – whole, 2%, 1%, skim, chocolate 1 cup/250mL 300 mg***

Milk, evaporated 1/2 cup/125 mL 367 mg

Milk – powder, dry 1/3 cup/75 mL 270 mg

Yogurt – plain, 1-2% M.F. 3/4 cup/175 mL 332 mg

CALCIUM CONTENT OF SOME COMMON FOODS

PORTION CALCIUM*

Food Product – 160 to 249 mg Ca

Almonds, dry roast 1/2 cup/125 mL 186 mg

Beans – white, canned 1 cup/250 mL 191 mg

Cheese – Blue, Brick, Cheddar, Edam, Gouda, Gruyere, Swiss

1 ¼”/3 cm cube 245 mg

Cheese – Mozzarella 1 ¼”/3 cm cube 200 mg

Drinkable yogurt 4/5 cup/200 mL 191 mg

Frozen yogurt, vanilla 1 cup/250 mL 218 mg

Fruit-flavoured yogurt 3/4 cup/175 mL 200 mg

Ice cream cone, vanilla, soft serve 1 232 mg

CALCIUM CONTENT OF SOME COMMON FOODS

PORTION CALCIUM*

Food Product – 125 to 159 mg Ca

Beans – baked, with pork, canned 1 cup/250 mL 129 mg

Beans – navy, soaked, drained, cooked 1 cup/250 mL 126 mg

Collard greens – cooked 1/2 cup/125 mL 133 mg

Cottage cheese, 1 or 2% 1 cup/250 mL 150 mg

Figs, dried 10 150 mg

Instant oatmeal, calcium added 1/2 cup/125 mL 127 mg

Tofu, regular – with calcium sulfate 3 oz/84 g 130 mg

CALCIUM CONTENT OF SOME COMMON FOODS

PORTION CALCIUM*

Food Product – 75 to 124 mg Ca

Beans – baked, plain 1 cup/250 mL 86 mg

Bok choy, Pak-choi – cooked 1/2 cup/125 mL 84 mg

Bread, white 2 slices 106 mg

Chickpeas (garbanzo beans) 1 cup/250 mL 77 mg

Processed cheese slices, thin 1 115 mg

Okra – frozen, cooked 1/2 cup/125 mL 89 mg

• Sunshine

• OK, sunshine is not a food....SOLAR NUTRITION. But the body produces vitamin D in response to sunlight. Without vitamin D, our bodies cannot properly absorb the calcium in foods. Cloudy weather, a northern latitude, and darker skin can interfere. So some people may choose a vitamin D supplement. The recommended dietary intake is 600 IU a day for most adults, jumping to 800 IU above age 70.

Kalcijum se ne moţe apsorbovati bez vitamina D.

• Vitamin D se stvara u koži delovanjem sunca idovoljno je 2 do 3 putanedeljno biti izložensuncu oko 15 minuta zapotrebe organizma.

• Osim toga taj važnivitamin nalazimo u jajima, jetri, masnoj ribi, puteru ili u vedgotovim preparatima.

Kalcijum se ne moze apsorbovati bez vitamina D. • Osteoporosis Canada recommends

preporučuje suplementaciju vit. D for all Canadian adults year round. Zdravi odrasli od 19-50 godina. Kao i trudnice i dojilje, trebaju 400 – 1,000 IU dnevno

• Oni preko 50 god ili mlađi ali sa faktorima rizika (sa ved postojedeom osteoporozom, višestrukim prelomima, ili stanjima koja ometaju apsorpciju vitamina D ) trebalo bi da unesu 800 – 2,000 IU dnevno.

• Ove doze su bezbedne.. Više od 2,000 IU vitamina D dnevno treba unositit samo pod medicinskim nadzorom!!!!!

http://www.emedicinehealth.com/slideshow_osteoporosis_pictures/article_em.htm

Vit K

• Zeleno lisnato povrde je bogat izvor vitamina K, beta karotina, vitamina C, kalcijuma i magnezijuma. Vitamin K je odgovoran zaformiranje osteokalcina, proteina koji povedavakoličinu kalcijuma koji je uključen u mineralizacijukostiju. Izvori kalcijuma subrokoli, mleko, orasi, lešnici, bademi i semenke.

Magnezijum Mg

• Magnezijum u hrani: banane, orasi, kikiriki, punozrne cerealije, mekinje, koštano brašno, vedinatamnozelenog lisnatog povrda, mahunarke, mleko, tunjevina, riba, vodni sok od jagode, šedernisirup od melase, med

• Manjak magnezijuma narušavaaktivnost paratireoidne žlezde(lučenje parathormona je smanjeno), a koja sa svoje stranemože da dovede do manjkakalcijuma u plazmi.

• Smanjen je odgovor delija naparathormon zbog smanjeneaktivnosti adenilat ciklaze (kosti). Klinički liči nahipoparatireoidizam. Ovakvostanje se najčešde srede kod dece. Hipokalcemija u ovom slučaju ne reaguje na terapiju vitaminom D.

PROTEINI• Salmon

• Salmon and other types of fatty fish offer an array of bone-boosting nutrients.

• They contain calcium as well

as vitamin D, which assists

in calcium absorption.

• They're also high in omega-3 fatty acids.

• Fish oil supplements have been shown to reduce bone loss in elderly women and may prevent osteoporosis.

1 gr/ kg TT

Fats&oils vit A,D,E,K

• maslinovo ulje i masna morska riba: tunaskuša, sardine i losos.

• 2-3 sk maslinovog ulja

•

• Bor

• neophodan je za izgradnju kostiju i njihovo održavanje u zdravom stanju,

• za homeostazu ćelijskih membrana

• kofaktor u fermentskim reakcijama

• KOŠTUNJAVO VOĆE

• bor drastično povišuje nivo estrogena u krvi

• 3mg Bora dnevno

• 2 jabuke i 100 gr kikirikija

• Ta količina smanjuje gubitak kalcijuma za čitavih 40 posto!

• Pored koštunjavog voća (badem,

lješnik) i kikirikija, bora ima i u

jabukama, kruškama, grožđu i

grožđicama, urmama, breskvama,

mahunarkama, naročito soji, ali i

medu, vinu, pivu i vinu od jabuka.

Redovna fizička aktivnost

• Vežbanje sa opteredenjem

• Upotreba tegova

• Upotreba same težine tela –

• Antigravitacijsko delovanje

• mišida

• Žustro hodanje

• Ples

• Tenis

• Yoga

Excercise • Vežbajte, ali pametno

• Vežbanje ima poseban značaj u sprečavanju i lečenju osteoporoze. Fizičkaaktivnost povedava koštanu masu, poboljšava koordinaciju pokreta ismanjuje učestalost preloma.

• Ne preterujte– Pre nego što počnete da vežbate, konsultujte se sa svojim lekarom– Počnite s lakšim vežbama– Postepeno povedavajte intenzitet vežbi– Da bi imalo efekta, vežbanje mora da bude deo svakodnevnih aktivnosti– Izbegavajte vežbe koje zahtevaju značajno savijanje trupa– Izbegavajte skakanje s visine i sportove koji zahtevaju nagle pokrete

• Adults should engage in at least 30 minutes of moderate physical activity on most (preferably all) days of the week. Children should engage in at least 60 minutes of moderate physical activity on most (preferably all) days of the week.

• Bone Density: Exercises for Osteoporosis

“The components of mechanical load that stimulate bone growth are the load (intensity)

• and

• speed with which you lift the load, direction of the forces,

• and the total number of repetitions of lifting the load in a given workout( typically 30-35 reps for a given workout)”

• The best exercise to prevent osteoporosis is weight-bearing exercise that works against gravity.

• Weight-bearing exercises include

• walking, hiking, jogging, climbing stairs, playing tennis, jumping rope, and dancing.

• A second type of exercise is resistance exercise.

• Resistance exercises include activities that use muscle strength to build muscle mass, and these also help to strengthen bone. These activities include

• weight lifting, such as using free weights and weight machines found at gyms and health clubs.

• Exercise has additional benefits in older people as well because exercising increases muscle strength, coordination, and balance and leads to better overall health

Hydration• 8 čaša vode

• Nutrition and Weight

• Nutritivni status i telesna masa takođe utiču na zdravlje koštanog tkiva

• Na predispozicije ka padu

• Masno tkivo deluje amortizujuće! I protektivno

• Naročito bitno za starije tanušne osobe koje nemaju dovoljno masnog tkiva i mišića u predelu kuka

• TELESNA MASA JE VAŢNA DETERMINANTA KOŠTANE GUSTINE.

• SKELET TEŢIH OSOBA IMA BENEFIT OD SAME SVOJE ULOGE NOSAČA

• Nutrition and Weight – conte

• Studije su pokazale da je telesna masa u pozitivnom odnosu sa koštanom gustinom- bone mineral density, i da je gubitak telesne teţine udruţen sa gubitkom koštanog tkiva

• (Povećan unos kalcijuma redukuje ovaj gubitak koštanog tkiva pri gubljenju teţine )

• Gubitak TT u starijih udruţen je sa povećanim rizikom za prelom

• "extreme" weight loss (10% or more) beginning at age fifty, increased the risk of hip fracture in older women and men. Conversely, a weight gain of 10% or more decreased hip fracture risk.

• Such studies suggest that maintaining weight in later life may have a protective effect on bone

Hrana koja pospešuje osteoporozu

MNT

• Dietary factors that cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 1: Salt Is Bad for the Bone!

• baš so, a ne samo Na , dovodi do

gubitka Ca

• Najmanje 2 x više unosimo soli nego što nam treba

• The 2005 Dietary Guidelines for Americans advise limiting sodium to 2,300 milligrams a day – equal to a teaspoon of salt = 1kk soli

• But most Americans get at least 4,000 milligrams a day.

• Za svakih 2,300 gr natrijuma koji unesete oko 40 mg kalcijuma se izgubi urinom

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 1: Salt Is Bad for the Bone!

• Procesirana hrana = 75% natrijuma koji unesemo

• Mesne prerađevine, šunka, prsa, viršle

• Fast food, pizza, burgeri, tacosi

• prženi krompiridi • Gotova jela

• Instant supe i čorbe

• Hleb, pecivo i pahuljice!!!!

• So je glavni krivac koji izvlači kalcijum iz organizma

• Što više soli jedemo, to više kalcijuma izlučujemo urinom.

• Ishrana sa malo soli omogudava vedi unos kalcijuma.

MNT

• Dietary factors that cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 2: Some Popular Drinks

• Soft drinks

• Gazirana pida

• Fosforna kiselina

• phosphoric acid, povedava ekskreciju kalcijuma urinom

• Skoro sva!!!!!

• That combination spells trouble for women at risk of osteoporosis.

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis • Some concern has been expressed that there may be too much phosphorous in the North American diet, particularly since phosphorous (in the form of phosphoric acid) is a constituent of cola beverages and because phosphate is added to many processed foods.

• Phosphorous may increase the body's need for calcium by interfering with calcium absorption. There is no scientific consensus that current levels of phosphorous intake are, by themselves, harmful. There is, however, general agreement that today's higher phosphorous intakes would be entirely safe in individuals with normal kidney function if calcium intakes were at recommended levels.

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 3: The Cost of Caffeine

• Kofein crpi kalcijum iz kostiju i čini ih slabijim

• Gubi se 6 mg Ca za svakih 100 mg unetog kofeina

• The good news is that limiting caffeine intake to 300 milligrams a day while getting adequate calcium probably offsets any losses caffeine causes,

• Coffee is a major caffeine source.

• For example, a 16-ounce cup of coffee can provide 320 milligrams.

• High-caffeine sodas can contain up to 80 milligrams per can or more.

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis• Količina kofeina u šolji kafe može

smanjiti apsorpciju kalcijuma za nekoliko miligrama, i to se da lako nadoknaditi dodavanjem kašike ili dve mleka

• Najteži efekat koji pokazuje kofein nije zbog njegove prirode, ved zbog toga što se stavlja u mnogobrojne napitke koji se piju namesto mleka!!!!

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 4: Is Protein Problematic?

• Protein je neophodan za izgradnju kostiju!!!

• 84 gr tune= 22 gr proteina

• 84 gr piletine, duretine ili svinjske ruže oko 20 gr

• 84 gr lososa= 19 gr

• 250 gr običnog jogurta= 13 gr

• 250 ml obranog mleka= 8 gr

• 1 srednje jaje= 6 gr

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 4: Is Protein Problematic?

• Kosti su 50% sastavljene od proteina.

• Za reparaciju koštano tkivo treba aminokiseline!!!!

• Proteini su odmah iza kalcijuma i vit. Dpo važnosti...

MNT

• Dietary factors that cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 5: oxalati

• Oxalati

• Oxalati povedavaju zahteve za kalcijumom jer se uplivišu u apsorpciju kalcijuma u hrani

• Spanad - kalcijum iz spanada se

ne resorbuje jer je hemijski vezan za prisutne oxalate!!!!

• Ali....smatra se da konzumiranje spanada zajedno sa sirom ne sprečava apsorpciju kalcijuma iz sira....

• hrana bogata oxalatima:

• spanad, rabarbara, slatki krompir

• kafa

Sirova namirnica

100gr

Sadržaj oksalata

(mg)

spanad 750

Repa 610

Peršun 100

praziluk 89

raštika 74

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 8: vlakna

• Vlakna

• Prekomerni unos vlakana može da utiče na apsorpciju kalcijuma

• Ali kako se ovo jako retko dešava,

• ne predstavlja problem!!!!

MNT• Dietary factors that

cause osteoporosis

• Osteoporosis Diet Danger 9: rafinisani ugljeni hidrati

The excess consumption of carbohydrates raises the blood level of glucose. In turn the abnormally high blood glucose level stimulates the hypothalamus to secrete growth hormone releasing hormone (GHRH), which inhibits the release of human growth hormone (hGH). A drop in human growth hormone diminishes muscle growth and slows bone growth. The net result is an increase in body fat with poor muscle tone and weak bonesNE POSTOJE ESENCIJALNI UGH

•

High-cortisol levels caused by excessive carbohydrate consumption and high-insulin levels cause the body to :-extract high-tensile strength collagen protein fibers from bones, - remove the mineral matrix by demineralization and -weaken connective tissue at the joints.

Alcohol smoking

Sedentarni stil zivota

Prevention

• Prevention

• Vaţno je već u ranoj dobi graditi i čuvati kosti.

• Prevention• Telesna veţba povećava koštanu masu pre menopauze i usporava

gubitak kosti nakon menopauze.

• Kosti postaju jače uz veţbanje kao i mišići.

• Hodanje, lagano trčanje, veţbanje sa tegovima, tenis i aerobikpomaţu kostima.

• Naravno da opterećenje, duţina trajanja veţbanja i učestalostzavisi od zdravstvenog stanja osobe i mora se dogovoriti sanadleţnim lekarom ili trenerom.

• Yoga

• Tai chi chuan

• Prevention

• Gubitak kosti može se ubrzati ako osoba ishranomunosi premalo kalcijuma.

• Kalcijum usporava gubitak kosti.

Ako je količina kalcijuma u krvotoku malena

telo ga uzima iz kostura.

• Prevention Ca

• Deca od 1 do 10 godina: 800 mg

• Mladi (11-24 godina): 1200-1500 mg

• Od 25 do 50 godina: 1000 mg ako su jajnici intaktni

• Od 25 do 50 godina: 1500 mg (bez jajnika, bez HNL)

• Preko 50 godina: 1500 mg bez HNL

• Preko 50 godina: 1000 mg uz HNL

• Sve žene starije od 65 godina: 1500 mg

• Trudnice i dojilje: 1200 mg

• Telo apsorbuje samo 350- 500 mg elementarnogkalcijuma odjednom tako da je korisno dozu podelitibarem u dve doze!!!!!!!!.

• Prevention vit D

• Dnevne potrebe za vitaminom D su oko 400-800 IU

• žene – Do 50 godina: 500 IU/dan– Od 50 godina: 800 IU/dan

Sophia remedie for osteoporosis • 50 gr sveţih lešnika

• 50 gr sveţih badema

• 50 gr sveţih oraha

• 50 gr sirovog susama

• 50 gr sirovog kikirikija

• 50 gr semena koprive

• 50gr semena lana

• samleti

• staviti u 1 kg MEDA

• kesica cimeta

• 7 sk kakaoa

Natural remedie for osteoporosis • Med protiv osteoporoze:

• 5 sk mlevenog lanenog semena

• 3 sk susama

• 3 sk nepečenog suncokreta

• 3 sk pšeničnih klica

• 3 sk suvog grožđa

• 1 kliogram meda + KAKAO

• Sve sastojke pomešati i čuvati u staklenoj tegli sa dobrim poklopcem. Ovaj

med jedite ujutro na prazan stomak sa malo toplog čaja od žalfije i

rastavića. Med uzimajte isključivo plastičnom kašičicom. Možete ga koristii i

kao namaz na integralnom tostu. Izbegavajte kafu, alkohol i cigarete.

Remedie for osteoporosis • Čaj protiv osteoporoze:

• Rastavić (Equisetum arvense) 200g

• Ţalfija (Salvia officinalis) 200g

• Lucerka (Medicago sativa) 200g

• Sve biljke pomešati pa 3 sk smeše preliti sa 0,5l ključalevode, promešajte poklopite i ostavite 1/2 sata.

• Procedite i pijte u toku dana u malim gutljaima.

Juicing Diet for osteoporosis

Juicing Diet for osteoporosis- one portion • 1 carrot + 2 green apples + 1 cup broccoli/cauliflower + a bunch of cilantro

+ a slice of lemon

•

• 1 carrot + 2 green apples +½ cucumber + 3-4 leaves kale or a bunch of spinach or 2 ribs celery + a slice of lemon

• 2 carrots + 2 green apples + 2 tomatoes

Juicing Diet for osteoporosis- one portion • 2 green apples + 1 guava + 1 pear + 2 ribs of celery

•

• 2 green apples + 1 pear + ½ cucumber

• ½ medium-sized pineapple + 2 ribs celery + a bunch of cilantro

• Smoothies

• Čokoladni frape sa keljom

•

• 1 velika banana

• nekoliko listova svježeg kelja

• 2 s k mlevenog badema

• 1 čaša borovnica

• 1 žlica kakaa u prahu

• 5 kockica leda

• 1 1/2 čaše mleka, kefira, jogurta

TEST: Da li ste skloni riziku od osteoporoze

– Da li je neko od vaših roditelja imao osteoporozu ili prelom kuka posle manjegudarca ili pada?– Da li ste vi imali prelom kosti posle manjeg udarca ili pada?– Da li uzimate glikokortikoide („prednizon―, „deksametazon―, „metilprednizolon―) duţe od tri meseca?– Da li ste se smanjili u visini više od tri centimetra?– Da li često pijete veće količine alkohola?– Da li pušite više od 20 cigareta dnevno?– Da li imate prolive (zbog Kronove bolesti, ulceroznog kolitisa ili celijačne bolesti)?– Da li ste izgubili menstrualni ciklus pre 45 godine?– Da li su vam menstruacije izostale 12 ili više meseci, ali ne zbog menopauze ilitrudnoće?

Ukoliko su odgovori na sva pitanja „ne― a imate više od 50 godina, preporučuje se danastavite da čuvate zdravlje svojih kostiju.

Ako je odgovor na neko od ovih pitanja „da―, javite se svom lekaru i prođite ovaj test zajedno. Vaš lekar će onda odlučiti da li treba da radite osteodenzitrometriju, tj. merenje koštane gustine, kojom moţe da se utvrdi da li imate osteoporozu ili ne. Ukoliko imate osteoporozu, vaš lekar će vam propisati terapiju. Danas postoje veomaefikasni lekovi koji ne samo da zaustavljaju gubitak koštane mase već mogu dadovedu i do njenog uvećanja.

•

…umereni i svesni unos hrane...…kao i celokupni nacin zivota....

HVALA

•

Reference• http://www.stetoskop.info/Pravilna-ishrana-kao-prevencija-osteoporoze-1375-s5-content.htm

• https://docs.google.com/file/d/0B0EvLw0jBQYkY3BoUHdGS094a3c/edit?usp=sharing

• http://zena.blic.rs/Zdravlje/1762/Kompletan_program_zastite_od_osteoporoze

• http://www.nutricia.rs/vesti/lecenje/osteoporoza.html

• http://www.webmd.com/osteoporosis/living-with-osteoporosis-7/diet-dangers

• http://www.everydiet.org/diet/osteoporosis-diet

• http://www.webmd.com/osteoporosis/guide/nutrition-osteoporosis-eat-boost-bone-health

• http://www.osteoporosis.ca/osteoporosis-and-you/nutrition/

• http://www.snagabilja.com/lan.html

• http://www.e-radiography.net/radpath/o/osteoporosis.htm

• http://www.west4thphysio.com/archives/702

• www.zdravzivot.com

• http://www.west4thphysio.com/osteoporosis/osteoporosis/

• http://www.parathyroid.com/osteoporosis.htm

Because happiness is a natural phenomenon — if somebody is happy there is no skill in it, if somebody is happy it needs no expertise to be happy.Animals are happy, trees are happy, birds are happy. The whole existence is happy, except man. Only man is so clever as to create unhappiness — nobody else seems to be so skillful. So when you are happy it is simple, it is innocent, it is nothing to brag about. But when you are unhappy you are doing great things to yourself; you are doing something really hard.Osho, Zen: The Path of Paradox, Vol. 2, Talk #6

Tropski frape sa keljom1 velika banana1/4 avokada150 g svežeg kelja3/4 šolje ananasa3/4 šolje manga1 sk mlijeka kokosa (opcionalno)1 sk agava sirupa1 1/2 čaše vode

Kelj sa borovnicama i jagodama1 velika banana1 čaša borovnica1/2 čaše jagoda150 g kelja1 1/2 čaše vode

http://www.youtube.com/watch?v=0dV1Bwe2v6chttp://www.youtube.com/watch?v=5gpysdG1HoE

• Osteoclasts

• excavate any areas of damaged or weakened bone and then osteoblasts fill in the crevices with material that hardens to form new bone.

• two-part process is called bone remodelling, and

the cycle of remodelling is completed every

• 3 to 4 months in a healthy young adult.

Breads & grains

ProbioticsProbiotici – zdrava ravnoteža

mikroflore u koloni

• yogurt, sir,

• acidofilno mleko

• mladenica

• Capsule sa probiotikom

• (kod laktoza intolerantih)

Remedie for osteoporosis • Med protiv osteoporoze:

Proteini• Junece, telece i pilece meso moze da se kuva, dinsta ili pece,

samo ili sa povrcem.

• Jaja

• Morske ribe -3 x nedeljno

• Medications that cause bone loss: Several medications can contribute to bone loss. For example, the long-term use of

• glucocorticoids (medications prescribed for a wide range of

diseases, including arthritis, asthma, Crohn’s disease, lupus, and other diseases of the lungs, kidneys, and liver) can lead to a loss of bone density and fracture.

• Bone loss also can result from long-term treatment with certain

antiseizure drugs, such as phenytoin (Dilantin) and

barbiturates; gonadotropin-releasing hormone (GnRH) drugs used to treat endometriosis; excessive use of

aluminum-containing antacids; certain cancer treatments; and excessive thyroid hormone.

• It is important to discuss the use of these drugs with your doctor and not to stop or change your medication dose on your own.

http://www.google.com/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&docid=XsKqQlCgJrCDkM&tbnid=CYjthwq-zH0jzM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.shiro-studio.com/trabeculae.php&ei=yTjJUby-DqaR0AXisICgCQ&psig=AFQjCNGpqk7gTPwPwZqhNSbO0fLdQZe7Lg&ust=1372226102605251

etiologija

vegtables

Health is not something to be attained somewhere, it is not an object.

Health is a totally different way of living. The way you are living creates disease, the way you are living creates misery.