ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

Bolyum L Ihap 16

Agosto 21, 2019

www.cpp.ph

EDITORYAL

Babagan ang hulgangbalaod militar sa kampus

4 AK47, nasakmit

sa BHB-MisOr

MILUNGTAD LAMANG OG lima kaminuto ang walay-buto nga ar-madong aksyon sa usa ka yunit saBagong Hukbong Bayan (BHB)batok sa usa ka magun-ubongplanta sa enerhiya sa MisamisOriental niadtong Agosto 19 sabuntag.

Nakumpiska sa reyd ang upatka ripleng AK47 ug 200 ka balagikan sa mga gwardya sa AY 76Security Agency nga mibantay saMinergy Power Corporation (MPC)sa Barangay Quezon Heights salungsod sa Balingasag. Nakum-piska usab sa BHB ang pipila karadyo gikan sa mga gwardya.

Ginapadagan sa MPC ang usaka 165-MW coal power plant kilidsa Macajalar Bay. Ginalabay saplanta ang makahilong kemikalnga basura sa maong baybay ugsa duol nga lugar. Bunga niini, gi-reklamo sa mga residente ngadto

"AK47...," sundi sa panid 3

Dautan ang plano sa pasistang rehimeng Duterte. Sa kalalum sakasuko ni Rodrigo Duterte ug sa iyang mga alipures sa mga es-tudyante ug magtutudlo nga gawasnong nagapadayag sa ilang

pagsupak sa iyang pasistang rehimen, gusto niyang ipailalum ang mgaunibersidad sa iyang tiranikong paghari.

Sa milabayng pipila ka semana,gigamit ni Bato dela Rosa nga sunud-sunurang itoy ni Duterte ang iyangpwesto sa Senado aron usigon angmga kabatan-onang aktibista ug angmga magtutudlo. Bisan unsang du-not nga pasundayag ang gihimo nidela Rosa sa tinguhang pig-oton angmga organisasyon sa kabatan-onanug mga magtutudlo. Desperadongargumento usab ang pagpanghadloksa AFP bisan og bawal silang mosu-lod sa kampus ug dili nila mapugngankung adunay pagpamusil sulod samga eskwelahan.

Ginaduso sa mga pasistangahente ang pagbasura sa kasabu-

tang Soto-Enrile nga gipirmahanniadtong 1982. Ang maong kasabu-tan ang usa sa pinakamahinungda-nong kabilin sa mga estudyante sailang pagsukol sa diktadurya niFerdinand Marcos aron iasdang angdemokrasya ug mapakaylap angakademikong kagawasan sa mgakampus. Nakasumpay dinhi ang ka-sabutang University of the Philippi-nes-Department of National Defen-se (UP-DND) niadtong 1989 nganagatakda sa susamang pagbawalnga mosulod sa kampus ang mgaginsakpan sa AFP ug PNP.

Pinakalaraw ni dela Rosa ug samga upisyal sa AFP ug PNP nga wag-

"Babagan...," sundi sa panid 2

Edisyong Bisaya

Agosto 21 , 2019 ANG BAYAN2

Bolyum L Ihap 16 | Agosto 21, 2019

UnodANG

instagram.com/progressiveviews

@prwc_info

cppinformationbureau@gmail.com

Editoryal: Babagan ang hulga sa balaodmilitar sa kampus 14 ka AK47, nasakmit sa BHB-MisOr 1Armadong pagsukol sa todo-gera sa Bicol 4Desperadong pagsumpo sa kabatan-onan 4Estudyante ug magtutudlo, nagprotesta 5Kinaiya ug laraw sa FMO sa Bukidnon 6Mga opensiba panahon sa FMO 8Pagyatak sa katungod-tawo 9200 ka pamilya sa Caramoan, mibakwit 10Gina Lopez, mipanaw na 10Piket sa Pepmaco, bangis nga gibungkag 11FFM sa Isabela 11P113.7M-kantidad sa librong gihan-ok 113 patay sa "gyera kontra-droga" 11Adlaw sa Pagbangutan alang sa Negros 12Dengvaxia, gipaboran ni Duterte 12Bag-ong pasilidad alang sa militar sa US 12Protesta sa Hongkong 13Sunog sa Amazon, makaalarma 13

tangon ang mga babag aron pakusgonang presensya sa mga pulis ug sunda-lo sulod sa mga kampus tungod kayaduna usab kuno silay “katungod”nga maglunsad og “indoktrinasyon”sa mga estudyante. Sa gatusan kamga eskwelahan, ginapatuman na ka-ron sa AFP ug PNP ang maong kam-panyang "indoktrinasyon" sa dagwaysa mga "youth leadership forum,""information drive," "training" o "im-munization" (o “pagbakuna”) batoksa “sakit nga komunismo” aron batu-kan ang "komunistang impiltrasyon"sa mga eskwelahan.

Ginatawag dinhi ang mga akti-bistang organisasyon isip “mga pren-te” sa Partido Komunista. Ginatudlosa AFP ug PNP nga ang kritisismo ugpagsukol sa nagharing rehimen ugsistema pulos bunga sa "komunis-tang ahitasyon." Pugos nga ginata-bunan sa pasistang ideolohiya angpagtunhay sa pagpangdaugdaug ugpagpahimulos ug kawalay nasudnongkagawasan nga maoy pinakaugat saarmado ug dili-armadong pagsukolsa katawhan.

Laraw sa AFP nga ipailalum angmga unibersidad sa pagbuot sa mi-litar ug magsilbing tuntungan alangsa pagpakaylap sa pasistangdoktrina niini. Sa batakan, ang pre-sensya sa mga armadong elementosa estado sukwahi sa pagtunhay saakademikong kagawasan sulod samga unibersidad. Hulga o intimida-syon ang dala niini sa mga estud-yante ug magtutudlo, mga siyentistaug researcher. Imposibleng molam-bo ang intelektwal nga paghunahu-na kung nabutang sa armadonghulga sa estado ang akademya. Na-ngandoy si Duterte nga mabalik angpanahon ni Marcos kung asa angakademya ang nagsilbing tigpakay-lap sa upisyal nga linya sa "bag-ongkatilingban." Gusto niya kiningbantayan sa iyang armadong mgaahente ug harian sa mga mersenar-yong intelektwal.

Sukwahi sa pasismo ang liberalnga tradisyon sa akademikong kaga-wasan. Alang sa mga pasista, dili da-pat hatagan og luna ang mga pang-hunahuna o panglantaw nga wala na-gasalamin o nagatudlo sa dogma o

doktrina sa nagharing rehimen. Gi-naila nga subersyon o nagasilbi saarmadong rebolusyon ang pagpada-yag ug pagsuporta sa patriyotiko ugdemokratikong interes sa katawhan opagbutyag sa kritisismo sa kasamta-ngang sistema ug palisiya.

Mas dayag ug dautan ang paga-himuong pagpaniktik ug pagpamig-ot sa mga pasistang ahente sa rehi-meng Duterte batok sa mga estud-yante ug magtutudlo kung pagatu-gutan nga gawasnong makasulodang AFP ug PNP sa mga kampus. Angilang presensya usa ka intimidasyonaron pugngan ang mga kabatan-onan nga mosalmot sa mga organi-sasyon, panagtapok o pagpadayagbatok kang Duterte. Labaw pangpagsumpo sa demokratikong katu-ngod sa mga estudyante ug magtu-tudlo ang ibunga sa ingon niining la-kang. Sa dali nga pagkasulti, nagka-hulugan kini sa pagpahamtang ogbalaod militar sa kampus.

Ginapatuman kining tanan ngamga lakang sa AFP ug PNP sigon sadoktrinang "kontra-insurhensiya"nga mao nay nagpatigbabaw ngapalisiya sa kasamtangan sa rehi-meng Duterte. Pagpatuman kini sa"whole-of-nation approach" o "ti-buok nasud nga pagtagad," nganagtinguhang ang ipailalum sa mili-tar ang tibuok nasud. Gusto niiningkontrolon bisan ang mga ahensyangpang-ideolohiya, pangkultura, pa-nginabuhian ug pangserbisyo aronmagsilbi kini sa "kontra-insurhensi-ya" sa ikadaut sa interes ug pangi-nahanglan sa katawhan. Anaa sapeligrong maakusahang “simpatisa-dor sa komunista” ang magdumilinga mosuporta sa AFP. Gawas sa"nasudnong depensa" ug "kalinawug kahusay," aduna usay inter-bensyon sa AFP ug PNP sa tanangaspeto sa katilingbang sibil.

Kinahanglang hingpit nga makitasa tanan nga ang hulgang balaod mi-litar sa mga unibersidad hugot nganakasumpay sa pagtunhay sa balaodmilitar sa Mindanao ug sa dili-dekla-radong balaod militar sa Negros, Sa-mar, Bicol ug sa tibuok nasud. Gina-duso kini sa mga pasistang anaa luyo

Ang Ang Bayan ginamantala duha ka hugna matag bulan

sa Komite Sentral sa Partido Komunista ng Pi l ipinas

Ang Ang Bayan ginapagawas sa

pinulongang Pi l ipino, Bisaya, I loco,

Hi l igaynon, Waray ug Ingles.

Nagadawat ang Ang Bayan og mga

kontribusyon sa porma sa mga

artikulo ug bal ita. Ginaawhag usab

ang mga tigbasa nga magpadangat

og mga puna ug rekomendasyon sa

pagpalambo sa atong mantalaan.

"Babagan...," gikan sa panid 1

ANG BAYAN Agosto 21 , 2019 3

sa malukpanong abusong militar ugpaglapas sa mga katungod-tawo,pagpamig-ot sa mga pwersang oposi-syon, ug pagsumpo sa mga welga, samga pakigbisog sa mag-uuma ug ubanpang dagway sa pagpanumpo. Ka-sumpay usab kini sa sugyot nga ibalikang Balaod Kontra-Subersyon (kungasa krimen ang mahimong myembrosa Partido Komunista) ug amyenda-han ang Human Security Act aron la-baw pang himoong hinagiban sapasumpo sa demokratikong kalihukanug pagpadayag.

Gusto sa rehimeng Duterte ngapahilumon ang mga estudyante ugmga magtutudlo nga lakip sa pina-kamakugihon sa pagpadayag sailang kritisismo ug pagsupak sa pa-sismo. Laraw sa rehimeng Dutertenga busalan ug lupigon ang mga ak-tibista aron walay babag ang pag-pahamtang niini og mga paantus ngamga palisiya lakip ang bag-ong mgabuhis, pork barrel ug langyawngpagpangutang, ang pagtraydor niDuterte sa interes sa nasud, sapagluhod niini sa China ug sa US,ang planong "charter change" uguban pang anti-katawhang lakang.

Apan seguradong mapakyas angpagsulay ni Duterte ug sa AFP ugPNP nga sumpuon ang akademikongkatungod ug ipahari ang balaod mi-litar sa kampus. Gisugat kini sa hu-got nga pagsupak ug lapad nga pro-testa sa mga estudyante ug magtu-tudlo sa dagkung unibersidad samga milabayng adlaw. Kung ipugoskini ni Duterte, segurado nga masdaku ug lapad pa nga pagsukol, dis-kurso ug akademikong debate ugprotesta sa kadalanan ang isugat samga estudyante ug magtutudlo ugsa tibuok katawhan.

Labaw pang mapakyas ang maongpagpanumpo sa mga estudyante ugmagtutudlo nga mosuporta ug mosal-mot sa armadong pakigbisog. Tungodsa pasistang pakana ni Duterte, labawnga mas daghan pa ang naawhag ngamotabang o mosalmot sa BagongHukbong Bayan nga maoy tinuod nganagarepresenta sa patriyotiko ug de-mokratikong interes sa katawhan.

sa BHB nga sukad sa operasyon saplanta niadtong Setyembre 2017,lain-laing sakit na ang ilang nakuhasama sa hika, pagkalipong ug soreeyes.

Nagpahigayon usab og pagdu-kiduki ang Sangguniang Panlalawi-gan sa Misamis Oriental apan wa-lay nahitabo. Gipanag-iyahan angMPC sa pamilyang Nepomuceno,mga burukrata-kapitalistang na-kabase sa Pampanga. Nahatagankini og lisensya nga magtukod ugmag-opereyt sa plantang pang-enerhiya niadtong panahon sa re-himeng Ramos. Solo kining tigsup-lay og kuryente sa tibuok syudadsa Cagayan de Oro ug Phividec In-dustrial Estate sa Tagoloan, Misa-mis Oriental.

Samtang gipanghimakak ni KaMalem Mabini, tigpamaba sa BHB-North Central Mindanao Region(NCMR), ang walay basehan ngapagpanghinambog sa pasistangpresidente nga si Rodrigo Dutertenga naparalisa na ang mga opera-syon sa BHB sa rehiyon.

Sa pagkatinuod, 13 ka taktikalnga opensiba na ang gilunsad saBHB-NCMR batok sa mga tropa saArmed Forces of the Philippines(AFP) gikan Hulyo 28 hangtudAgosto 9. Kapin 30 ka sundalo angnapatay ug dili moubos sa 20 angnasamdan sa han-ay sa AFP.

Niadtong Agosto 9, giatake saBHB-NCMR ang mga tropa sa 65thIB sa Sityo Kibulag, Barangay Ba-goaingod, Tagoloan 2, sa utlanansa Bukidnon ug Lanao del Sur. Pa-tay ang usa ka sundalo samtangupat ang samaron. Ayha niini,giambus sa BHB ang mgatropa sa 8th IB sa SityoMahan-ao, Barangay Bulo-nay, Impasug-ong, Bukid-non. Tulo ka sundalo angnapatay.

Usa ka sundalo usab sa26th IB ang napatay ug usaang samaron sa dihang giam-bus sila sa BHB-Agusan delSur sa Kilometro 30, BarangayMahayahay, San Luis, Agusan

del Sur niadtong Agosto 5.Sa Cagayan de Oro City, upat

ka sundalo sa 65th IB ang napatayug walo ang samaron sa taktikalnga opensibang gilunsad sa BHB-Misamis Oriental niadtong Hulyo 30sa Barangay Pigsag-an.

Giatake usab sa BHB-Agusandel Norte niadtong Hulyo 28 angmga tropa sa 23rd IB sa Sityo Hi-nandayan, Barangay Camagong,Nasipit. Lima ka sundalo ang na-patay ug lima usab ang samaron.

Sa pikas bahin, gihatagan sarebolusyonaryong kalihukan og pi-nakataas nga pasidungog ang duhaka Pulang manggugubat nga silangJenos Bade (Ka Bebs) ug EdmarLaruya (Ka Lenon), nga mabayani-hong naghalad sa ilang kinabuhialang sa kalampusan sa maong ar-madong aksyon.

Sa Northern Samar, malampu-son nga nakalunsad og mga opera-syon ang mga yunit sa BHB batoksa mga tropang militar nga res-ponsable sa pagpatay, pag-istra-ping sa mga sibilyan, ug pagharassa usa ka barangay kapitan.

Matud sa taho sa BHB-Northern Samar, dili moubos saupat ka sundalo sa 20th IB angnapatay sa gilunsad nga mga ak-syong militar sa BHB.

Niadtong Agosto 11, giharas samga Pulang manggugubat ang mgatropa sa 20th IB sa Gook, Catubig.Sa maong adlaw, usa ka myembrosa CAFGU ang nasamdan sa ope-rasyong haras nga gilunsad sa usaka yunit sa BHB sa ilang de-tatsment sa Barangay Poponton,Las Navas.

"AK47...," gikan sa panid 1"Babagan...," gikan sa panid 2

Agosto 21 , 2019 ANG BAYAN4

Desperadong pagsumpo sa kabatan-onan

Bag-ong desperadong pagsulay sa rehimeng Duterte pinaagi sa payasoniining si Sen. Ronald “Bato” dela Rosa nga busalan ang mga estudyan-

te sa dihang nagpahigayon kini og pagdungog sa Senado kalabot sa nawalakuno nga menor-de-edad nga mga aktibista.

Armadong pagsukol

sa todo-gyera sa Bicol

KAPIN 20 KA koordinadong ak-syong militar ang gilunsad sa Ba-gong Hukbong Bayan (BHB)-Bicolsa lain-laing bahin sa rehiyonniadtong Agosto 19-21. Tatawdinhi ang ambus sa BHB batok samga myembro sa Philippine Na-tional Police sa Barangay Alegria,Pio V. Corpuz, Masbate kung asapito ka pulis ang nasamdan. Nag-lunsad usab og operasyong harasang BHB sa mga kampo sa kaawaysa Sorsogon ug Legazpi City.

Ayha niini, 33 ka sundalo angnapatay ug 21 ang samaron samga opensiba sa BHB-Bicol gikanMarso hangtud Hunyo 2019. Samaong ihap, 15 ang napataysamtang 12 ang samaron sapwersa sa 2nd IB sa mga serye saoperasyong pagpukan nga gilun-sad sa BHB-Masbate niadtongAbril 29, Hunyo 2 ug Hunyo 9 samga barangay sa Progreso ug Ca-wayan, San Fernando, ug sa Ba-rangay Malinta, Masbate City.

Sa parehong prubinsya, duhaka operasyong haras usab ang gi-lunsad sa BHB niadtong Mayo 22sa Barangay Banahao, Dimasalangug sa Barangay Casabangan, Pio V.Corpuz. Giharas usab anghedkwarters sa 2nd IB sa Bara-ngay Bacolod, Milagros niadtongHunyo 10 ug sa Barangay Armenia,Uson niadtong Hunyo 12. Sa pare-hong adlaw, gisunog sa BHB angginatukod nga detatsment sa PNPSpecial Action Force sa BarangayDaraga sa Placer, Masbate.

Sa Camarines Sur, siyam katropa sa 22nd IB ang nasamdansa magkadungan nga ambus ugoperasyong haras sa mga yunit saBHB-West Camarines Sur (NorbenGruta Command) sa detatsmentsa AFP sa Sityo Dinumpilan, Ba-rangay Malinao, Libmanan. Usa kasundalo ug tulo ka elemento saCAFGU ang nasamdan. Gihataganog pasiunang pagtambal sa mgamedik sa BHB ang mga misurendernga samarong sundalo.

Gigamit ni dela Rosa ang pang-pamilyang problema tali sa mga gini-kanan ug anak nilang aktibista arondauton ang progresibo ug kritikal ngabarog sa mga estudyante ug sa ilangmga organisasyon.

Nagsilbing hangal si dela Rosa sadihang miatubang ang ginapakaylapnga “nawala” nga mga aktibista ngasilang Alicia Lucena sa Anakbayan ugLory Caalaman sa KabataangPartylist, ug gipanghimakak angiyang mga pamahayag. Matud sa mgaaktibista, wala sila nawala ug diliusab sila menor-de-edad. Hugot angilang pagsupak sa paggamit sa pulisug militar sa ilang mga pamilya arondauton ang ilang organisasyon ugmagpatuman sa dugang pang anti-kabatan-onang palisiya.

Sama sa gidahum, gisugnuranang maong pasundayag sa mga mili-taristang galamay sa rehimen ug gi-himong palusot aron ipangatarunganang planong pag-amyenda sa HumanSecurity Act, ug sulayng pag-amyen-da sa balaod sa anti-subersyon.

Giabli usab sa Philippine NationalPolice ang posibleng pagwagtang opagrepaso sa kasabutan tali sa mgaunibersidad ug sa Department of Na-tional Defense nga nagbawal sa pre-sensya sa militar o pulis sulod sa mgaunibersidad. Sa padayon nga pag-panghadlok, gipatawag sa De-partment of Justice ang mga lider saprogresibong organisasyon sa katu-

manan sa usa subpoena.Kini na ang ikaduhang pagsulay

sa desperadong pagpahilum sa mgakabatan-onan. Niadtong Oktubre2018, gipakaylap sa rehimen ang“Red October” o paglambigit saprogresibong kalihukan sa kabatan-onan sa armadong kalihukan sa Ba-gong Hukbong Bayan. Laraw niininghadlukon ug himuong iligal ang mgalehitimo ug kritikal nga baruganan samga kabatan-onan. Ginayatakan niiniang kagawasan sa pagpamahayag ugpag-organisa sa mga kabatan-onan.

Kabatan-onanisip pwersa sa kausaban

Ang aktibismo ug radikal ngapanghunahuna sa mga kabatan-onan ang pwersa alang sa kau-saban, paglambo, katilingbanonghustisya ug demokrasya. Nahadlokang rehimeng Duterte sa nagka-hiusang han-ay sa mga kabatan-o-nan nga kritikal sa iyang rehimen.

Sa kasaysayan, ang mga kaba-tan-onang aktibista ang pinakalig-onnga misukol sa diktaduryang Marcospanahon sa balaod militar. Anaa silasa unahan sa makasaysayanongSigwa sa Unang Kwarto (1970), Di-liman Commune (1971), mga pag-alsa sa mga estudyante niadtongkatapusan sa dekada 1970 hangtudsa unang bahin sa dekada 1980 ba-tok sa pagsaka sa matrikula ug pag-balik sa mga katungod sa kampus,

"Desperado...," sundi sa panid 5

ANG BAYAN Agosto 21 , 2019 5

Sulayng militarisasyon sa mga kampus, gibabagan

Kanus-aman, dili mapahilum ang mga kabatan-onan. Padayon nilang ias-dang ang bandila sa kagawasan sa pagpapahayag at pag-organisa.

Atubangan sa sistematiko ug padayon nga pagpamig-ot sa rehimeng Duterte sasektor, subli nilang gipakita ang panaghiusa ug baruganan niadtong Agosto 20.

Liboan ka estudyante duyog angilang mga magtutudlo, ang nagpro-testa sulod ug gawas sa mga uniber-sidad aron babagan ang hulga sa mi-litarisasyon sa mga kampus. Kini hu-man gipadayag sa Philippine Na-tional Police ang sugyot niining ika-wang ang mga kasabutan nga naga-bawal sa presensya sa militar ug pu-lis sulod sa mga kampus. Nabati samga akademikong komunidad ngamagaresulta ang presensya sa mgapwersang pangseguridad sa estadoog malukpanong pagpaniktik ug pag-panumpo sa mga estudyante, mag-tutudlo ug empleyado, ilabina kad-tong mga kritikal sa rehimen.

Ang tinuod, dugay na nga naga-gawas-sulod ang pulis ug militar samga kampus sa laing-laing bahin sanasud. Ginagamit nila nga takubanang mga pagbansay ug kumperen-syang pang-estudyante aron librengmagpahigayon og mga operasyongsaywar (nga ginatawag na niini nga

mga “operasyong pang-imporma-syon”) sulod sa mga kampus. Gawaspa kini sa ginapugos nga ReserveOfficers' Training Corps, kung asapupanahon silang magtanyag og mgadiskusyon ug pagbansay. Bisan angmga sekundaryang eskwelahan dilina luwas sa ilang interbensyon.

Isip pagkundena, mikabat sa7,000 ang misalmot sa “UP Day ofWalkout and Action” sa tanang yunitsa Unibersidad sa Pilipinas sa tibuoknasud. Sa pagpanguna sa Upisina saRehente sa mga Estudyante ug UPRise against Tyranny and Dicta-torship (UPRise), nagkahiusa angmga kabatan-onan aron panalipdanang pang-akademikong kagawasanug katungod nga mag-organisa.Nagkahiusa ang mga upisyal, mgamagtutudlo, empleyado ug mga or-ganisasyon sulod sa unibersidad.

Naglunsab usab og susamangprotesta ang mga estudyante saPolytechnic University of the Phi-

"Desperado...," gikan sa panid 4ug mga higanteng kalihukan niad-tong 1983-1986 alang sa pagpalag-pot sa diktaduryang US-Marcos.

Lakip ang mga kabatan-onan samga unibersidad sa pinakamadasi-gon nga misukol aron bungkagonang mga base militar sa US ug ta-puson ang Military Bases Agree-ment niadtong 1991. Lakip usab silasa pinakakusog nga misupak sapagsalmot sa Pilipinas sa GATTniadtong 1994 ug palisiya sa todongliberalisasyon ug pribatisasyon saekonomiya ilalum sa rehimeng Ra-mos. Hugot silang nakighiusa samasang kabus sa pagsupak saGATT-WTO sa dihang magpulongang mga lider sa mga nasud saAsia-Pacific Economic Cooperationsa Pilipinas niadtong 1996.

Dili malilong ang ilang maluk-panong pagsalmot sa pag-alsa ug

pagpalagpot sa rehimeng Estrada.Ingonman, dakung ihap sa kabatan-onan ang misalmot ug nanguna samga protesta kontra pork barrel nganatapos pinaagi sa Million People'sMarch ilalum sa rehimeng Aquinoniadtong 2013. Nagmarka usab angkalihukang protesta sa mga kaba-tan-onang estudyante batok sa mgapagkibhang sa pondo sa edukasyon.

Niadtong 2017, napaduso angpagbalaod sa libreng matrikula alangsa mga pampublikong unibersidad ugkolehiyo. Padayon nilang ginadusoang kagawasan sa akademya, lakipang katungod sa pagtukod sa kon-seho ug pangkampus nga mantalaan,katungod nga mag-organisa ug mo-salmot sa mga organisasyon ug ka-tungod sa gawasnong pagpadayagug pagpamahayag.

Nakighiusa sila sa mamumuo ugmag-uuma sa mga welga, piket ug mga

komunidad. Padayon sila nga nakigbi-sog alang sa interes sa katawhang Pi-lipino luyo sa mga pagpanghadlok ugpagpamig-ot sa rehimeng Duterte. Pi-pila ka kabatan-onan na ang gihadlokug gipig-ot. Pipila ka beses na usabnga gipasakahan og gama-gamangkaso ang ilang mga lider.

Dili malilong ang pagsalmot samga estudyante ug kabatan-onan saarmadong rebolusyon. Gikan sa Ka-tipunan hangtud sa Bagong HukbongBayan, kadaghanan sa mga rebolu-syonaryong hukbo sa katawhan mgakabatan-onan. Daghan sa mga rebo-lusyonaryong bayani nga naghaladsa ilang kinabuhi sa edad sa kalagsiksa kabatan-onan. Maayo sila ngamga sumbanan sa walay pagduha-duha nga pag-alagad sa katawhan.Gihatagan sila og pinakataas ngapasidungog sa tibuok rebolusyonar-yong kalihukan ug katawhan.

lippines. Isip pagsuporta, hiniusangmiatubang sa masmidya niadtongAgosto 21 ang Alliance of ConcernedTeachers ug mga iladong propesorgikan sa Ateneo de Manila Univer-sity, University of Santo Tomas, FarEastern University, UP Diliman ug UPManila.

Aron kontrahon ang pagsulay,gisumite sa blokeng Makabayan angHouse Resolution 223 sa Ubos ngaKapunungan niadtong Agosto 12aron ilhon ug suportahan sa reak-syunaryong estado ang Safe SchoolsDeclaration. Kini ang deklarasyonggigambalay sa mga gubyerno sa lain-laing bahin sa kalibutan alang sapaghatag proteksyon sa mga eskwe-lahan gikan sa mga atake panahon saarmadong panagsangka.

Nahisukip usab dinhi ang kamahi-nungdanon sa pagpadayon sa klasepanahon sa gubat ug implementasyonsa kongkretong lakang aron babaganang paggamit sa militar sa mgaeskwelahan. Sa taho niining Agosto2019, aduna nay 95 ka nasud nga mi-suporta niini. Natibuok ang deklara-syon niadtong Mayo 2015 sa Oslo,Norway.

Agosto 21 , 2019 ANG BAYAN6

Kinaiya ug larawsa mga FMO sa AFPsa Bukidnon

Dili moubos sa 13 ka serye o usa kada bulan, anggilunsad sa Armed Forces of the Philippines

(AFP) nga mga “focused military operation” (FMOo nakapokus nga operasyong militar) sa pru-binsya sa Bukidnon gikan Marso 2018hangtud Enero 2019.

Kini ang nahimong porma sapagsulay sa AFP nga pukanon o pa-libutan ug “puuhon” ang mga yunitsa Bagong Hukbong Bayan (BHB) saprubinsya ayha matapos ang 2018.Niadtong Agosto 7, 2018, gideklarana niining “conflict manageable”ang prubinsya ug andam na para"tukuran og mga proyekto."

Ang miutingkay sa kabukiran saprubinsya mao ang mga batalyon sa403rd IBde, usa sa mga brigadangnakapailalum sa 4th ID. Ang tunga-tunga, kasadpang bahin ug ang mgautlanan sa prubinsya sa MisamisOriental ug Agusan del Sur, ingon-man ang utlanan niini sa Lanao delSur ang erya sa operasyon sa limaka batalyon (8th IB, 88th IB, 1stSpecial Forces Battalion, 65th IB ug58th IB). Ginasuportahan ang ilangmga operasyon sa 43rd DivisionReconnaissance Company sa 4th ID.Sa sinugdanan sa 2019, gianunsyosa 1003rd IBde sa 10th ID nga sublinilang ipailalum sa ilang mga opera-syon ang mga baryo ug komunidadsa Bukidnon sa utlanan sa Davao,apan niadto pang 2017 aduna naynatahong mga operasyong kombatang 89th IB ug 16th IB sa maongmga lugar.

Ingonman, gihimong bansaya-nan sa mga bag-ong gradweyt naScout Ranger, Special Forces ugmga elemento sa CAFGU ang pru-binsya, partikular ang kabukiran saPantaron nga mitadlas sa unom kaprubinsya (Misamis Oriental, Bukid-non, Agusan del Sur, Agusan delNorte, Davao del Norte ug Davaodel Sur) ug nagsilbing dugukan sa

Mindanao.

Kinaiya sa mga operasyonNagalungtad ang usa ka FMO

sulod sa unom ka adlaw hangtudduha ka semana. Ginalunsad kinihuman ang taas nga panahon samga operasyong paniktik, saywar ugmga Community Operations forPeace and Development (COPD) samga barangay. Ang nag-unang ope-rasyong pangkombat nga gikalam-bigitan sa 150-400 ka tropang mili-tar ginakumpasan sa ang-ang bri-gada hangtud sa ang-ang dibisyon.

Sa mga maniobrang kombat,estilo sa mga tropa ang pag-ipon samga kolum gikan sa lain-laing eryaaron magtinimbangay sa usag usa.Sa usa ka FMO niadtong Disyembre2018, dili moubos sa 20 ka kolumang gipalihok. Naggikan sa wala gi-dahum nga lugar ang staging pointsa mayor nga pwersa (pipila ka ad-law nga lakawan ang gilay-on sa li-sud nga tereyn). Ginasubay nila angmga lugar nga paborable sa BHB.Mamahimong mokabat sa usahangtud duha ka semana ang “pag-tago” sa mga kolum sa AFP samtangginautingkay niini ang target ngaerya.

Usa sa pananglitan niini angkampanyang dumog sa AFP sa mga

utlanan sa Bukidnon, Misamis Ori-ental ug Agusan del Sur. Mokabatsa 400 ka tropa ang miutingkay sakalasangan tali sa duha ka bara-ngay (Barangay Minalwang saClaveria, Misamis Oriental ug Ba-rangay Hagpa sa Impasug-ong, Bu-kidnon) sulod sa duha ka semana.Ayha niini, pipila ka semana na nganaglakawan ang dakung bahin satropang pangsangka nga gikan pasa Barangay Salog sa Esperanza,Agusan del Sur.

Sa operasyong ang-ang brigada,tulo hangtud upat ka kolum ngaseksyon ang gidak-on (150 ka tro-pa) ang ginahan-ok sa target ngaerya. Sa ang-ang dibisyon, lima kakolum nga may duha hangtud tuloka seksyon ang ginahan-ok sa mili-tar kung asa posibleng gisugdan sagawas sa prubinsya ang operasyon.Ginapangulohan sa usa ka tinyenteang matag kolum.

Ayha ang aktwal nga pagdu-mog, ginapalihok sa AFP ang ilangmga espiya aron sudlon ang targetnga mga baryo. Kasagaran silangmagpatuo nga nagasuroy og bisanunsang produkto. Ginapalihok usabsa AFP ang mga paramilitar niiniaron mangita og mga tunob ug ubanpang timailhan sa presensya sa BHBsa lasang. Ginagamit nila nga base-

ANG BAYAN Agosto 21 , 2019 7

han ang mga datos nga ilang nanga-kalap gikan sa mga nadakpan ngaPulang manggugubat aron makuhaang lokasyon sa mga taktikal ngabase o kampo sa mga yunit sa BHB.

Kabahin sa operasyon ang pipilaka hugna nga pagpalupad og mgaeroplanong pangsarbeylans ug dro-ne sa pipila ka semana ayha ug atolsa aktwal nga operasyong kombat.Nataho ang paggamit sa usa ka gag-may nga eroplanong adunay piloto(Cessna), duha ka klase sa medium-altitude (9-10 kilometro ang gitas-on sa lupad) nga drone nga puti angkolor (kamay-ong sa Reaper ug Pre-dator sa US) ug mas gamay pangdrone (kamay-ong sa ScanEagle).Ginatuohan nga ang drone nga ka-may-ong sa Reaper gipanag-iyahanug direktang ginapalupad sa militarsa US nga anaa sa nasud.

Sa mga lugar nga lisud abton samga sundalong pangkati, suportadoang mga operasyon sa mga bombaug bala gikan sa ere sa duha ka kla-se sa pang-atakeng helikopter (MG-520 ug AugustaWestland 109E) gi-kan sa Tactical Operations Wing(Group 10) sa Eastern MindanaoCommand nga nakabase sa Cagayande Oro. Ginagamit usab ang mgahelikopter nga UH-1H (Huey) alangsa suplay og pagkaon, tambal ugdugang nga tropa. Panahon sa mgapanagsangka, ginasuportahan angmga tropang pangkati og artileri gi-kan sa mga kanyon ug 105mm ho-witser.

Sa maong mga operasyon, gina-gamit sa mga tropang militar angradyong Harris alang sa komunika-syong encrypted. Hugot ang koordi-nasyon sa mga sundalo sa ang-angplatun hangtud sa seksyon. Angilang mga taktikal nga sentrongpang-operasyon (nga ginabutang sakapatagan sa mga baryo ug usahayginabutang usab sa taas nga tereynaron magsilbing posteng pang-ob-serba) nagsilbing mga istasyongmedikal kung asa ginadapatan ogpasiunang pagtambal ang ilang mgasamaron. Sa kampanya niini niad-tong Disyembre, pananglitan, nag-hawan og tugpahanan sa helikopter

ang sentro sa operasyon nga naka-patong sa pinakataas nga tereyn saginakubkob nga lugar.

Minilyong gastoKung kwentahon, dili moubos sa

P10 milyon kada duha ka semanaang ginagasto sa AFP alang sa tropaug mga bala sa pusil ug kanyon sakada FMO nga gilunsad niini saprubinsya. Wala pay labot dinhi anggamit sa mga sundalo, sama sa ripleug masinggan, teleskopyo, radyo,bakpak, sinina ug bota. Wala usabnalakip dinhi ang gamit pang-ope-rasyon sama sa radyong pangbase,generator, tool kit ug uban pa. Walausab dinhi ang mga gamit-medikal,tambal us ambulansya ug gastos satransportasyon gamit ang mgasiksbay (dili moubos sa 20 kadaFMO).

Dili moubos sa P3 milyon anggakagasto sa AFP sa bala sa usa kaoperasyon. Nagkantidad og P25 angmatag bala sa ripleng M16 ug M14,samtang P35 usab ang matag balasa Squad Automatic Weapon. Sa usaka kampanyang kubkob niadtong2018, mikabat sa 13 ang serye samga engkwentro (sa parehongopensiba ug depensiba) tali sa BHBug AFP. Nagkantidad usab ogP10,000 ang matag bala sa mortar.

Minilyon usab ang gasto matagpagpalupad sa helikopter ug pag-panghulog og mga rocket ug balagikan dinhi, nga kasagarang miigosa mga umahan sa gagmayng mag-uuma ug kalasangan nga nakapali-bot dinhi. Subay sa mga taho sa USAir Force niadtong 2013, mokabatsa $13,634 (P681,700 sa bayluaynga P50=$1) ang gasto sa kada orasnga pagpalupad sa usa ka Huey. Gi-banabana nga mokabat sa $3,624-$4,762 (o P181,200 hangtudP238,100) ang gastos sa usa ka orasnga pagpalupad sa medium-altitudedrone. Dili moubos sa 82 katawoang gikinahanglan para sa pagpalu-pad ug pagtuon sa mga datos nganakalap sa maong mga drone. Nag-kantidad ang mga rocket nga gina-hulog sa mga pang-atakeng heli-kopter gikan P1,500 (Warhead

M151) hangtud P3,500 (WarheadM282) kada usa. (Nota: Mamahi-mong maghulog og pito ka rocketang MG-520 sa usa ka serye sapagpamomba.)

Dugang pa dinhi ang gastoalang sa paghatod og suplay ngapagkaon, suportang medikal ugebakwasyon sa mga patay ug sa-marong sundalo, pagtukod ogsentrong kumand ug daghan panguban.

Dumog alang sa mga “proyektongpangkalamboan”

Ginalunsad ang kampanyangdumog sa mga kabukiran sa Bukid-non nga adunay nakatakda ngaproyektong imprastruktura sama sadagkung dam, plantang pang-ener-hiya ug sa lugar nga planong tam-nan sa komersyal nga mga planta-syon. Tumong niining “limpyuhan”ang lugar sa presensya sa BHB aronpaspas nga sudlon ang erya ug pa-layason ang mga nanimuyo dinhi.Mga yutang agrikultural ug yutangkabilin ang maong mga erya nga gi-kahimutangan sa mga komunidad samga Lumad.

Niadtong Marso 2019, gipasi-nayaan sa AFP, kaabag ang CabinetOfficer for Regional Developmentand Security para sa Region 10 ngasi Martin Andanar, ang Conver-gence Areas for Peace and Deve-lopment (CAPDev) sa Iba, Cabang-lasan. Nahiuyon ang maong prog-rama sa “whole-of-nation ap-proach” nga ginasabwag sa Natio-nal Task Foce to End Local Commu-nist Armed Conflict. Pagadumala-han sa Mindanao PeaceDev Coordi-nating Group ang CAPDev, usa kagrupo nga giharian sa mga upisyalsa 1st, 4th ug 10th ID ug sa 403rdBrigade ug 2nd MechanizedInfantry Brigade, kauban ang mgarehiyunal nga upisina sa PhilippineNational Police, Department ofInterior and Local Government, ugNational Economic and Develop-ment Authority.

Langkob sa CAPDev ang mosu-nod nga kabukiran sa prubinsya:Mt. Saldab ug kapatagan sa Kala-

Agosto 21 , 2019 ANG BAYAN8

Mga opensiba batok sa FMO sa BukidnonSA NATAHO SA Ang Bayan, 30 ka armadong aksyon ang nalunsad saBagong Hukbong Bayan-North Central Mindanao Region (BHB-NCMR)sa Bukidnon sa panahon sa mga nakapokus nga operasyong militar saAFP (Marso 2018-Enero 2019). Baynte niini ang direktang igo sa atakesa mga tropa sa FMO.

Pinakasubsub dinhi ang 14 ka armadong aksyon (13 ka opensiba, usaka depensiba) nga gilunsad sa BHB niadtong Disyembre 2018 batok saFMO sa utlanan sa Bukidnon, Agusan del Sur ug Misamis Oriental. Gitahosa mga yunit sa BHB ang 17 ka patay ug duha ka samaron sa mga sundalo.

Upat ka armadong aksyon usab ang gilunsad sa BHB isip pag-igo sakapin 300 ka nag-operasyong sundalo sa magkasikbit nga lugar sa Ma-laybalay City, Impasug-ong ug bahin sa Manolo Fortich niadtong Agos-to 2018. Usa ka sundalo ang napatay samtang usa ang samaron. Mi-lungtad ang operasyon sa 1st Special Forces Battalion, 8th IB ug 43rdDivision Reconnaissance Company gikan Agosto 8 hangtud Agosto 20sa sulay nga puohon ang usa ka yunit sa BHB.

Sa unang adlaw sa operasyong dumog sa 8th IB niadtong Hulyo 19,2018, giambus sa mga Pulang maggugubat ang mga sundalo sa Bara-ngay Busdi, Malaybalay City. Samtang, sa ulahing adlaw sa FMO sa12th Scout Ranger Company sa Barangay Lumintao, Quezon niadtongHulyo 2018, gipabuthan sa BHB ang mga sundalo. Pito sa mga sundaloniini ang napatay ug unom ang samaron.

Sa kinatibuk-an, kapin duha ka platun ang kaswalti nga nahiagu-man sa AFP gikan sa mga atake sa BHB. Mikabat sa 40 ang patay samga sundalo ug 16 ang samaron. Nakalunsad usab ang BHB og usa kapunitibong aksyon batok sa Dole Philippines niadtong Enero 2019.

Dili babag ang mga nakapokus ug dumog nga operasyon sa mgasundalo aron malimita ang mga armadong aksyon sa BHB. Gikinahang-lan ang maayo nga paniktik ug pagplano aron atakehon ang mga pwer-sa sa kaaway sa usa ka takdang panahon.

bugao sa Impasug-ong, PantaronRange ug Umayam Complex sa Ca-banglasan ug San Fernando, Ki-tanglad sa Sumilao ug Baungon,Kalatungan utlanan sa Talakag ugPangantucan ug kapatagan sa WestBukidnon. Ang maong mga lugarang dugay na nga target nga paga-tukuran og mga proyektong pang-enerhiya ug komersyal nga planta-syon sa dagkung burgesya-kum-prador ug ilang mga langyawng ka-sosyo.

Niadtong 2018, dili moubos sa41 ka plantang pang-enerhiya, ka-daghan sa dagkung suba (hydro)ang nataho nga ginaplano, ginapa-lambo o kaha aktwal na nga naga-andar sa prubinsya. Pinakadakudinhi ang planong pagatukuron ngaPulangi Dam V (250MW) sa Kitao-tao. Gibanabana nga lunupon niiniang 40,000 ektarya nga mga yutangkabilin, agrikultural ug kalasangansa utlanan sa Bukidnon ug NorthCotabato. Lakip usab sa maong mgaproyekto ang duha ka plantanghydropower sa suba sa Tagaloan saSantiago, Manolo Fortich nga gina-paandar sa Hedcor Bukidnon saburgesya-kumprador nga pamilyangAboitiz.

Ang kapatagan sa Kalabugao, sapartikular, ang dugay na nga gina-baligya sa reaksyunaryong estado salangyawng mga debeloper alang saekspansyon sa ilang mga komersyalnga plantasyon. Anaa sa Bukidnonang dagkung plantasyon sa pinya ugsaging sa Del Monte, Davco ug Dole.Langkob sa maong mga plantasyonang mga komunidad sa Manolo For-tich, Sumilao, Impasug-ong, Libona,Lantapan, Maramag ug Quezon.Target sa kumpanyang Del Montenga palapdon pa ang plantasyon nii-ni sa Talakag.

Ingonman, gilangkob sa ma-linglahong National Greening Prog-ram ang kabukiran sa Pantaron, Ki-tanglad ug Kalatungan. Dugay nanga giabli sa estado ang mga kala-sangan dinhi sa mga korporasyongmina ug troso.

Nakatakda usab nga bubuanang prubinsya og minilyong pisong

pondo alang sa mga proyektongimprastruktura. Lakip dinhi angairport sa Don Carlos nga mogun-ob sa gatusan ka ektaryang huma-yan. Motabok usab sa prubinsyaang Mindanao Road Sector Projectnga miigo na sa mga umahan ugnagpalayas sa gatusan ka mgamag-uuma sa ilang yuta. Nagkanti-dad ang maong proyekto og P25.3bilyon nga pagautangon sa AsianDevelopment Bank.

Ang mga dalan ug tulay ngapagatukuron dili aron palambuonang kinabuhi ug panginabuhian saordinaryong katawhan kundili aronpapaspason ang transportasyon samga produkto gikan sa prubinsyapadulong sa mga dunggoanan ugpabrika. Pananglitan niini ang bag-ong dalan sa Alae, Manolo Fortichnga adunay laraw nga papaspason

ang transportasyon sa mga pro-dukto sa mga komersyal nga plan-tasyon gikan sa Bukidnon padulongsa Mindanao Container Terminal(MCT) sa Tagoloan, Misamis Ori-ental. Samtang duha ka proyektongdalan—ang Laak-San Fernando ugMactan-Miaray—ang aktibo ngaginabatukan sa mga Lumad tungodkay ginaligsan niini ang ilang mgakomunidad.

Ang mga kabukiran sa Bukidnondili lamang yutang kabilin sa mgatribu niini ug tinubdan sa kanilangpanginabuhian. Dinhi naggikan angduha ka dagkung suba (Pulangi ugTagoloan) nga nagasuplay og tubigug irigasyon sa tibuok prubinsya.Nagsilbi usab kini nga mgawatershed sa tibuok Mindanao ugnagasuplay og 25% sa gikinahang-lang enerhiya sa tibuok isla.

ANG BAYAN Agosto 21 , 2019 9

Pagyatak sa mga katungod-tawosa Bukidnon

Samtang anaa sa sentro sa mga operasyong dumog sa militar ang Bukid-non, nagkadaghan usab ang listahan sa mga krimen sa AFP batok sa ka-

tawhan dinhi. Niadtong 2018, dili moubos sa lima ang gipatay ug daghan paang iligal nga giaresto nga mga sibilyan. Niining tuiga, 13 na ang gipataysamtang gatusan ka baryo ang ginautingkay sa mga sundalo.

Pinakaulahi sa nataho ang pag-patay sa mag-uumang Lumad nga siJeffrey Bayot niadtong Agosto 11 saBarangay Bongbungon, Quezonsamtang pauli sa ilang panimalay.

Duha ka adlaw ayha niini, gipu-sil sa duha ka nakasibilyang elemen-to sa 88th IB silang Alex Lacay ugRenard Burgos sa Sityo Pag-asa,Barangay Salawagan, Quezon. Na-matay gilayon si Lacay samtang na-kaikyas si Burgos. Myembro ang du-ha ka mag-uuma sa KaugalingongSistema Igpasindog to LumadnongOgpaan (Kasilo), ang organisasyongLumad nga mibarug alang sa yutangkabilin.

Lakip pa sa mga gipatay mao si-lang Guillermo Casas, LiovogildoPalma ug Joel Anino sa San Fernan-do. Napatay usab si Datu KayloBontulan bunga sa pagpamomba saAFP sa Kitaotao.

Niadtong Hulyo, gipusil si DatuMario Agsab sa iyang panimalay saSityo Mainaga, Barangay Iba, Ca-banglasan. Naila ang mga suspek ngasilang Sammy Diwangan, myembro saAlamara ug Emboy Gayao, usa kaCAFGU nga gunit sa 8th IB.Myembro si Agsab sa Pigyayungaan,usa ka organisasyong Lumad.

Pagpangharas ug pagpamugosPadayon usab ang pagpangharas

ug pagpakaylap og mga malisyosongpropaganda ang rehimeng Dutertebatok sa katawhan ug mga tigpanali-pud sa katungod-tawo.

Miadto ang mga myembro sa PNPsa eskwelahan sa anak ni Kristin Limsa Manolo Fortich niadtong Agosto 8ug 9. Gipangita nila si Lim sa mga gi-nikanan nga naghulat sa ilang mgaanak gawas sa eskwelahan. Ayha nii-ni, giatake sa 1st Special Forces Bat-

talion ang panimalay ni Lim sa Bara-ngay Damilag, Manolo Fortich. Si Limang kanhing nagdumala sa Radyo Lu-mad.

Naglunsad usab og anti-komu-nistang porum ang mga elemento sa1st SFB sa barangay hall sa Damilagniadtong Agosto 7. Ayha ang aktibi-dad milibot ang mga sundalo sa ko-munidad ug nag-anunsyo nga nasulodna kuno sa komunismo ang ilang erya.

Niadtong Agosto 2-4 gitipok saAFP ang mga kabatan-onan gikan saQuezon sa takuban sa Youth Lea-dership Summit aron dauton ang re-bolusyonaryong kalihukan. Naglunsadkini og susamang aktibidad sulod saBukidnon State University niadtongpangabli sa klase.

Persona-non-grataug militarisasyon

Lain-laing barangay sa Quezonang pugos nga gipadeklara og "per-sona-non-grata" batok sa BHB.Adunay kapin 300 ka sibilyan usabnga myembro kuno sa mga organi-sasyong rebolusyonaryo ang gipa-surender isip tigsuporta sa BHB.

Gipapanumpa usab sa ilang"pagkamatinud-anon" ang mga re-sidente sa Barangay Merangeran saQuezon, sa mga barangay sa Lum-bayao, Banlag, ug Dagat Kidavao saValencia City niadtong Hulyo 28.

Niadtong Hunyo 22, 30 ka pa-

milya sa Barangay Tugaya, ValenciaCity ang mibakwit sa ilang barangayhall human nangistraping ang tropasa 403rd IBde sa ilang komunidad.Niadtong Marso, gidumog sa 1,600ka sundalo gikan sa 60th IB, 56thIB, 57th IB, 58th IB, 88th IB, ScoutRangers ug 43rd Division Reconna-issance Company ang Cabanglasanug San Fernando. Ayha niini, gi-bomba, gikanyon ug giistraping saAFP ang maong komunidad.

Niadtong Pebrero 2019, gi-panghinambog sa AFP nga aduna nakunoy 27 ka barangay sa prubinsyanga nagdeklarang "persona-non-grata" ang BHB. Gikan 2017 hang-tud 2018, mikabat na sa 295 angmga sibilyan nga gipugos nilang “i-pasurender” isip tigsuporta omyembro sa BHB.

Padayon ang okupasyon sa mgasundalo sa mga sibilyangimprastruktura sulod sa mga ko-munidad. Gikan Marso hangtud sakasamtangan, nakakampo ang mgaelemento sa 8th IB sa BarangayBontongon sa Impasug-ong ug samga barangay sa Manalog ug Kiba-labag sa Malaybalay City.

Niining Agosto, giatake sa mgapwersa sa 8th IB ang Sityo Ben-dum, Brgy. Busdi sa parehong syu-dad.

Gawas niini, natala usab sa mgagrupo sa katungod-tawo ang pito kakaso sa iligal nga pagpangarestoniining tuiga. Tataw dinhi ang pag-dakop sa 88th IB sa duha ka me-nor-de-edad sa Sityo Sanggiapo,Barangay Sinuda, Kitaotao niad-tong Pebrero 18.

Agosto 21 , 2019 ANG BAYAN10

200 ka pamilya sa Caramoan, mibakwit

Kapin 200 ka pamilya gikan sa Barangay Lidong, Cara-moan, Camarines Sur ang mibakwit human gipaulanan

og bala ug bomba sa Philippine Air Force ang ilang komuni-dad niadtong Agosto 13.

Aron hatagag-katarungan angpagpangatake, gipagawas sa mgapasista nga adunay nahitabongengkwentro tali sa 83rd IB ug mgaPulang manggugubat sa lugar, bu-tang nga gipanghimakak ni Ka Ma.Roja Banua, tigpamaba sa NationalDemocratic Front-Bicol.

Gitaho usab niadtong Agosto 14nga mokabat na sa 18 ka mag-uumaang napalayas gikan sa mga lung-sod sa Lopez, Macalelon, Cata-nauan ug Agdangan sa prubinsya saQuezon. Nanawagan ang mga mag-uuma sa pagpataas sa presyo sakopra ug lubi nga ilang ginabaligya.Gipatawag sila sa kampo sa militarug pugos nga “ginapasurender” isipmga myembro sa BHB.

Kapin 100 ka sundalo usab sa26th IB ang nagkampo sa mga ka-balayan, klinika ug galingan samais sa komunidad sa mga Lumadsa Sityo Simowao, Diatagon, Lia-nga, Surigao del Sur niadtongAgosto 16. Gibabagan sa mga resi-dente ang pagkampo tungdo sa ka-guliyang nga dala sa mga sundalo.Perwisyo usab kini sa ilang huma-yan. Nagtaho usab ang mga Lumadgikan sa Tubod, Bolhoon, San Mi-guel nga ginaokupa usab sa militarang ilang komunidad sukad paniadtong Agosto 17.

Subling gisulodsa mga elementosa 20th IB angBarangay Capoto-an sa lungsod saLas Navas,Northern Samarniadtong Agosto12. Gibulag sa mgasundalo ang mgakalalakin-an ugkababayen-an sa ilang mga anak.Giinteroga ang mga residente uggibaharan nga pagapatyon. Pito kasibilyan ang iligal nga gidetine ogpipila ka oras ug bulag nga giinte-roga ug gibaharan. Sa kasamta-ngan, nakakampo pa gihapon angmga sundalo sa mga sibilyangimprastruktura sa komunidad.

Pagdagit sa Samar. Gidagit samga elemento sa 43rd IB si NarioLagrimas, usa ka mag-uuma gikansa E. Duran, Bobon, Northern Sa-mar, kauban ang usa pa, niadtongAgosto 8. Human ang pipila kaoras, gibuhian ang kauban ni Lag-rimas. Wala pa gihapon siya gipa-kita hangtud sa kasamtangan.

Pagpangharas sa Mindanao.Gipangita sa mga lalaking armadosa tag-as nga kalibreng riple siPedro Arnado, nasudnong upisyalsa Kilusang Magbubukid ng Pilipi-

Gina Lopez, mipanaw na

“USA KA TINUOD nga higala sa katawhang Pilipino” ang pagtagad sa PartidoKomunista ng Pilipinas (PKP) kang Regina “Gina” Lopez. Kini ang pamahayagsa PKP sa mensahe niini sa pakigsimpatiya sa iyang pamilya ug mga higala.Namatay si Lopez sa edad nga 65 niadtong Agosto 19 sa sakit nga kanser.

nas, sa iyang balay sa Davao Cityniadtong Agosto 20.

Giadtuan usab sa duha ka na-kasibilyang elemento sa 1st SFBang balay ni Francisco "Iko" Pa-gayaman, 63, sa Barangay Carmen,Cagayan de Oro City niadtongAgosto 16. Si Pagayaman ang lidersa Kadamay-Northern Mindanao.

Iligal nga detensyon. Wala pagihapon gibuhian ang magtiayongistap sa NDFP negotiating panel ngasilang Alexander ug Winona Biron-do bisan og gibasura na niadtongHulyo 30 ang gama-gamang kasongillegal possession of firearms andexplosives nga gisang-at kanila.Giaresto sila sa pulisya nga walaymandamyento niadtong Hulyo 23 saBarangay Maribio, San Franciscodel Monte, Quezon City ug gidetinesa Camp Caringal. Parehong adunaydiabetes ang mag-asawa.

Nahimong kalihim si Lopez saDepartment of Environment andNatural Resources (DENR) gikan2016 hangtud 2017. Sa mubo ngapanahon niya sa DENR, gihatag niyaang tanan aron panalipdan ang ki-

naiyahan ug katawhan nga naka-sandig dinhi ang panginabuhian.Duyog siya sa pakigbisog batok saoperasyon sa dagkung kumpanya samina ug pagpangtroso nga naga-kawkaw sa mga kabukiran, nagahilo

sa mga suba ug nagaguba sa kayu-taan. Dayag niyang gibawal angopen-pit mining ug gisuspinde anglisensya nga mag-opereyt sa dag-hang kumpanya.

Human gitangtang si Lopez sapwesto, gitugutan gilayon ni Duterteang operasyon sa mina at troso ngagisuspinde, ug giwagtang ang mgakamandoan nga nagapanalipod sakinaiyahan ug sa katawhan.

ANG BAYAN Agosto 21 , 2019 11

3 patay, gatusan iligal nga

gidetine sa PNP sa Baseco

GIATAKE SA GATUSAN ka pulisang Baseco Compound nga pu-garan kuno sa droga sa mando sameyor sa Maynila nga si IskoMoreno nga limpyuhan ang lugarniadtong Agosto 11.

Ang Baseco usa ka komuni-dad sa mga kabus nga makita saManila Bay. Niadtong Marso patarget nga palayason ang libo-ang residente niini aron ipatu-man ang reklamasyon sa ManilaBay nga langkob ang 200 ek-tarya sa Baseco.

Gamit ang mini nga kampan-yang "kontra-droga," pugos ngagitapok sa PNP sa baybay ang700-1,000 ka residente sa Ba-seco. Dili moubos sa 21 ang gia-resto samtang tulo ang gipatayhuman kuno nga "misukol.”

Ingon niini usab ang gihimosa Antipolo City niadtongkaadlawon sa Agosto 11. Gita-pok sa mga pulis ug sundalo sa2nd ID ang 80 ka indibidwal sacovered court sa Sityo Tanglaw,Barangay San Isidro nga lakipkuno sa listahan sa ilang gisu-baybayan. Gipahapa sila, gitiu-nan og pusil ug gipugos ngamagpa-drug test. Giransak usabang kabalayan sa mga residenteug gikumpiska ang ilang mgaselpon nga walay mandam-yento.

Miani og pagbatikos anggrabe nga pag-abuso sa gahumsa PNP ug AFP sa ilang mga"kontra-drogang" operasyon.Matud sa Karapatan, magbungalamang ang maong lakang sapagpadayon sa madugoon nga"gyera kontra-droga" sa rehi-men ug walay puas nga pagla-pas sa katungod-tawo.

Gikan Hulyo 2016 hangtudMayo 2019, kapin 6,600 na anggipatay sa PNP samtang kapin27,000 usab ang mga kaso sapagpatay nga gituuhang binuha-tan sa mga death squad sa mininga "gyera kontra-droga.

P113.7M-kantudad sa mga libro, nakahan-ok sa DepEd

GIKUNDENA SA ACT Teachers Partylist ang Department of Education humanmasuta nga wala pa niini nahatag sa mga magtutuon ang kapin P113.7-mil-yong kantidad sa mga libro. Gibatikos usab sa grupo ang maanomalyangP254-milyon kantidad sa mga kontratang gisulod niini sa pagpalit og mga lib-ro nga sayop-sayop ang unod.

"Balik-balik nga ginasultihan ang mga magtutudlo nga magtipid sa pana-hon nga manawagan sila og dugang sweldo, apan mismong ang ahensya saedukasyon ang nag-usik-usik sa pondo," matud ni France Castro, represen-tante sa grupo. Gitaho sa mga magtutudlo nga nagagasto sila gikan sa ilangmga bulsa aron mahatagan og kopya sa mga kurso ang ilang mga estudyante.

Grabe pa, padayon nga ginakibhangan sa rehimeng Duterte ang pondoalang sa mga libro ug uban pang gamit sa pagtudlo. Miubos gikan P3.04 bil-yon niadtong 2017, ngadto sa P2.99 bilyon niadtong 2018 ug P1.84 bilyonkarong tuiga ang badyet para dinhi.

Piketlayn sa Pepmaco, bangis nga gibungkagSA IKADUHANG HIGAYON, bangis nga gibungkag sa mga pulis ang piketlaynsa mga mamumuo sa Pepmaco sa Calamba, Laguna niadtong Agosto 19, alas11:30 sa buntag. Arbitraryong giaresto ug gipreso ang 18 ka mamumuo lakipang unom ka babaye.

Nahitabo ang dispersal samtang anaa sa upisina sa National Concilia-tion and Mediation Board ang mga upisyal sa Pepmaco Workers' Unionaron iduso sa negosasyon ang pangayong regularisasyon alang sa mga ma-mumuo.

Lapas ang maong pag-aresto sa Department of Justice MemorandumCircular 016 nga nagkanayong: dili pwedeng basta-basta na lang kasuhan angmga mamumuo nga nagwelga.

Una na nga nahitabo ang bangis nga dispersal niadtong Hunyo 28 kung asa12 ka mamumuo ang nasamdan. Gilunsad sa mga mamumuo ang ilang welganiadto pang Hunyo 4.

Gibuhian ang 18 ka mamumuo niadtong Agosto 20 nga wala ni usa ka ka-song napasaka batok kanila. Luyo sa pagpangharas sa Pepmaco, lig-on pa gi-hapon ang determinasyon sa mga mamumuo nga subling tukuron ang piket-layn. Mihunong sa trabaho ang mga mamumuo aron iduso ang ilang regulari-sasyon ug seguridad sa trabaho.

FFM sa Isabela

USA KA fact-finding mission (FFM) ang gilunsad niadtong Agosto 8-10 sa SanMariano, Isabela human mareport ang paggrabe sa mga paglapas sa katu-ngod-tawo sa prubinsya. Gipangunahan sa grupong Karapatan ang FFM.

Nasuta sa maong imbestigasyon nga mokabat na sa lima ka kumpanya samga sundalo ang gibubo sa 95th ug 86th IB sa 15 ka barangay sa San Maria-no, ug upat sa Ilagan City. Sa takuban sa paglunsad og mga "programangpangkalamboan," gipagrabe sa militar ang mga operasyon ug pagpaniktikniini sa lugar. Nareport dinhi ang mga kaso sa pagpangbastos, pagkampo samga sibilyang imprastruktura, paturagas nga pagpamusil, iligal nga pangpa-ngaresto ug detensyon.

Pinakagrabe dinhi ang pagpangistraping sa 95th IB sa balay sa usa ka li-der mag-uuma sa Sityo Disiguit, Gangalan, San Mariano niadtong Hulyo.Anaa sulod sa balay ang iyang asawa, duha ka anak ug 2 anyos nga apo sadihang nahitabo ang insidente.

Agosto 21 , 2019 ANG BAYAN12

Adlaw sa Pagbangutan alang sa Negros

GILUNSAD SA Defend Negros #StopTheAttacks Network ang "Nasudnong Adlawsa Pagbangutan ug Protesta" niadtong Agosto 20 aron kundenahon ang maluk-panong pagpamatay ug uban pang mga pagpangatake sa mga sibilyan sa Negros.

Gipangunahan niini ang mga ka-lihukan sa gatusan ka indibidwal salain-laing bahin sa nasud lakip angMetro Manila, Albay, Camarines Sur,Camarines Norte, Sorsogon, Masba-te, Laguna, Iloilo, Dumaguete, Cebu,Bacolod ug sa isla sa Negros. Nag-lunsad usab og susamang mga pro-testa sa US, Australia ug Hongkongaron makighiusa sa panawagang ihu-nong na ang pagpamatay.

Mokabat na sa 226 ka mag-uu-ma ang gipatay sa mga pwersa saestado sukad nga makalingkod siDuterte sa poder—90 kanila angnaggikan sa isla sa Negros. Pina-kaulahi sa mga biktima si JoshuaPhilip Partosa, 20, estudyante sa

Grade 11 sa Bolocboloc High Schoolnga gipatay sa upat ka kalalakin-anniadtong Agosto 15.

Motungha niadto si Partosa ubanang duha niya ka igsuon sa eskwela-han sa Purok 2, Barangay Bolocbo-loc, Sibulan, Negros Oriental dihanggipaulanan sila og bala sa mga kri-minal. Dul-it siya nga gipusil sa tuloka beses ug gidunggab sa liog. Matudsa mga pulis, nalambigit kuno si Par-tosa sa mga kaso sa pagpangdung-gab sa Dumaguete, butang nga hugotnga gipanghimakak sa iyang amahan.Sa maong adlawa usab gipatay siFernando Toreno, kanhing konsehalsa Barangay Kumaliskis, Don Salva-dor Benedicto, Negros Occidental.

Dengvaxia, gipaburan ni DuterteHUMAN MAGDEKLARA ANG Department of Health (DOH) niadtong Agosto 6nga adunay epidemya sa dengue, giduso gilayon ni Rodrigo Duterte ang sub-ling pagpabakuna sa kabatan-onan sa Dengvaxia. Luyon kini sa maanomal-yang programa sa pagbakuna nga gituuhang mipatay sa dili moubos sa 26 kabatang Pilipino gikan Abril 2016 hangtud Pebrero 2018.

Bag-ong pasilidad

para sa militar ng US

GIPAHUGOT SA US ang kontrolniini sa militar ug pulis sa Pilipi-nas human masabutan ang pag-tukod sa nasud sa pasilidad parasa "gyera kontra-terorismo."

Niining Agosto 15, gipirma-han nilang US Embassy DeputyChief of Mission John Law ugPhilippine National Police (PNP)Director General Oscar Albayal-de ang kasabutan alang sa pag-tukod sa sentro sa pagbansaysulod sa Philippine National Po-lice Academy sa Silang, Cavite.Naghatag ang US og P520 milyonalang sa konstruksyon ug opera-syon niini.

Magsilbing dugang base alangsa militar sa US ang maong pasili-dad. Dugang pa kini sa ilang basesa Marawi City ug uban pangkampo sa Armed Forces of thePhilippines (AFP) sigon sa nasa-butan ilalum sa Enhanced DefenseCooperation Agreement.

Nahiuyon usab ang pagtukodsa maong pasilidad sa disenyo saUS nga direktang gunitan ugkontrolon ang mga operasyong"kontra-terorismo" sa Pilipinas ugmga nasud sa Southeast Asia. Dililang mga ginsakpan sa PNP ug AFPang pagabansayon sulod sa maongpasilidad. Dalhon usab sa US sanasud ang mga papet ug kaalya-dong hukbo sa Southeast Asia aronipailalum sa indoktrinasyon ugpagbansay sa pag-ila ug pagsukolsa ginaila niining "terorista." Kininga mga hukbo molihok isip mgaginsakpan sa militar sa US.

Gisaad na ni Albayalde ngauna niyang ipailalum sa pagbansayang lima ka bag-ong tukod ngabatalyon sa PNP Special ActionForce (SAF). Mahinumduman nganiadtong 2014, ang militar sa USusab ang sekretong nagbansay saduha ka kumpanya sa SAF saZamboanga City nga gipaaway saoperasyon sa Mamasapano, Ma-guindanao kung asa 44 ka pulisang namatay.

Gibabagan sa mga duktor uggrupo sa mamumuo sa panglawasang bag-ong duso sa pagpabakuna.Matud nila, kinahanglang unahonang mga lakang nga pangpugong sapagkaylap sa dengue. Dili mapug-ngan sa pagbakuna ang kasamta-ngang epidemya tungod kay pipilaka tuig pa ayha kini moepekto.

Dugang pa nila, mahimongepektibo lamang ang kampanyakontra-dengue kung hatagag prayo-ridad sa mga lokal nga gubyerno angpagpatuman sa nalatag na nga mgalakang. Mahinungdanon usab angbadyet alang sa serbisyong pangla-was sama sa sweldo sa mga mamu-muo sa panglawas sa ang-ang bara-ngay ug mga duktor sa komunidadnga miabot sa lagyo ug lisud nga ko-munidad.

Niining ikaduhang semana saAgosto, nadeklara ang Pilipinas isip

adunay pinakadaghang kaso sa de-ngue sa Southeast Asia. Adunay 620ka pasyente na ang namatay sa sa-kit, nga mamahimo untang matam-bala tungod kay Enero pa lang na-taho na ang pagdaghan sa mganagkasakit. Hilabihan ka ulahi nadihang mag-anunsyo ang DOH samga lakang sa pagpugong niini.

Una na nga gibabagan sa mgamamumuo sa panglawas ug duktorang pagbakuna sa Dengvaxia tu-ngod kay anaa pa lang kini sa yugtosa pagtuon. Wala pay nanubag samaong anomalya. Kapin 870,000 kakabatan-onan ang gieksperimentu-han sa kumpanyang Sanofi Pasteur,nga adunay kriminal nga rekord sapagpanuhol sa mga duktor ug gub-yerno, ug paglapas sa mga maki-tawhanong sukaranan aron mapa-lusot ang ilang "pinalambo" ngamga tambal.

ANG BAYAN Agosto 21 , 2019 13

Mga protesta sa Hongkong batok sa ekstradisyon

Padayon nga nagalunsad og higanteng mga demonstrasyon ang minil-yong katawhan sa Hongkong aron ipakita ang ilang pagsukol sa gina-

ratsadang pag-amyenda sa administrasyong Lam sa balaod sa ekstradi-syon. Laraw sa maong sugyot nga tugutan ang pagpasa sa mga indibidwalnga adunay kaso sa China sa nasud aron didto hukman. Nagsugod angdagkung protesta niadtong Hunyo.

Alang sa mga residente saHongkong, ginayatakan sa maongsugyot ang awtonomiya sa lugarnga ginailang “espesyal nga rehi-yong administratibo.” Ginaduso nilaang pagtahod sa nagatunhay nga“one country, two systems” (usa kanasud, duha ka sistema) nga naga-hatag sa Hongkong og awtonomiyaug bulag nga sistemang ligal sa Chi-na.

Mipungkay ang mga kalihukanniadtong Agosto 11 kung asa kapinduha ka milyon ang nagprotesta.Nagsugod ang protesta nga malina-won taliwala sa pagpamig-ot sa pu-lisya. Subling mipungkay ang mgakalihukan niadtong Agosto 18, kungasa mokabat sa 1.7 milyong resi-

dente ang midagsa sa mga kadala-nan.

Anaa na ika-11 ka semana angmga protesta. Sa maong panahon,dinaghang giaresto ang mga rali-yista ug ginapig-ot bisan ang mgasamaron nga nagpatambal sa mgaospital. Ginapasakahan sila og mgakasong kriminal, ug gibansagang"kasamok" ang ilang mga kalihukanaron palanaton ang ilang pagkap-reso.

Hilabihan ang kasuko sa mgaresidente sa Hongkong sa pagma-gahi sa administrasyon ug ang pag-balibad niini nga makigdayalogo omakigkompromiso. Bisan og gidek-larang “patay na” ang sugyot, wa-lay gihimong lakang si Lam aron

Sunog sa kalasangan sa Amazon, makaalarmaKAPIN DUHA KA semana na nga walay h ang sunog sa kalasangan saAmazon sa Brazil niining Agosto. Karong tuiga, mokabat na sa 72, 843 angnataho nga ihap sa sunog sa kalasangan sa nasud. Katunga niini ang naa saAmazon. Mikabat sa 84% ang ihap sa mga sunog kumpara sa milabayng tuigsubay sa mga taho sa National Institute for Space Research sa Brazil.

hingpit na kining iatras.Matud sa International League

of Peoples' Struggle (ILPS), de-mokratiko ug ginasalmutan sa lapadnga alyansa sa mga organisasyongadunay lain-laing ang-ang sa puli-tikanhong kahimatngon ug kaanda-mon ang kalihukan batok saekstradisyon.

Nakasentro ang mga protesta sapagbatok sa ekstradisyon ug kaba-ngis sa pulis sa mga raliyista. Apanginatumbok usab niini ang pipila kamga batakang isyu nga ginaatubangsa mga katawhan sama sa kawad-onsa disenteng trabaho ug puluy-anan,ubos nga suhulan, taas nga oras pa-muo, taas nga presyo sa palaliton uguban pa.

Giawhag sa ILPS ang mga resi-dente sa Hongkong nga manglimba-sog sa ilang pagsukol samtang ma-himong mabinantayon sa langyawngmga gahum sama sa US nga nakisa-kay sa isyu aron hulhugan ang pa-kigbulag sa Hongkong sa China.

Adunay gilapdon nga 550 mil-yong ektarya ang kalasangan saAmazon (20 ka beses nga mas dakusa kayutaan sa tibuok Pilipinas). Ki-ni ang pinakaluag nga kalasangan satibuok kalibutan ug nagalangkob sasiyam ka nasud. Pinakadakung ba-hin niini ang anaa sa Brazil. Makitadinhi ang 10% sa mga tanom ugmananap sa kalibutan. Gibanabananga nagasuplay kini og 20% saoxygen nga ginagamit sa mga tao satibuok kalibutan. Tungod niini, na-katabang ang Amazon sa pagman-tine sa paspas nga nagabag-ongtemperatura sa kalibutan. Dugangdinhi, nagsilbing puluy-anan ang

Amazon sa 400 ka tribu.Gawas sa mga sunog, nagkapas-

pas usab ang pagkaguba sa Amazontungod sa pagsulod sa mga proyek-tong mina, dam, dalan ug uban pa.

Pipila ka beses na nga giawhagsa presidente sa Brazil nga si JairBolsonaro ang mga mangtrosohay,rantsero ug mga mag-uuma ngamagpalapad ug kontrolon angAmazon. Ingonman, gikibhanganniya og $23 milyon ang badyet saBrazil sa pag-amping sa kinaiya-han. Miubos usab ngadto sa 70%ang operasyong inspeksyon saAmazon. Gitangtang usab niya samga katutubo sa Brazil ang pag-a-

timan sa Amazon sa katumanan sausa ka ehekutibong kamanduan.

Gipangunahan usab sa iyanganak nga si Flavio nga usa ka se-nador sa Brazil, ang reporma sabalaod sa kalasangan nga naga-tangtang sa obligasyon sa mgamag-uuma sa Amazon nga ipabilinang kalasangan sa 50-80% sa ilanggipanag-iyahang yuta.

Pinakadakung rason sa paggubaang ekspansyon sa mga proyektongimprastruktura sama sa mga dalanug mga plantang hydroelectric. Usasa pinakanaigo niini ang lugar ngaPara nga gitukuran og dalangBR163 nga nagsumpay sa Amazonug dam sa Belo Monte. Niadtong2017, adunay plano ang Brazil ngamagtukod og kapin 40 ka dam ngahydroelectric ayha mahuman ang2022. Sa kinatibuk-an, naupaw nasa 15% ang Amazon tungod niini.