Cor Wagenaar - Gezondheid en de moderne stad

Gezondheid en de ‘moderne stad’


De grote afrekening...


Moderne Mythologie -‐Als dit de "moderne stad" is, dan is hij nooit gebouwd -‐De "gezonde stad" is geen uitvinding van de moderne beweging -‐De twin:gste-‐eeuwse stad mag modern heten, gezond is hij daarom nog niet Een poging tot reconstruc=e...


Sta=s=ek (18e eeuw): Ster<ecijfer pla@eland: 1 op 40 Ster<ecijfer in de steden: 1 op 25


Landgoederen: vele honderden...


Hygiënische revolu:e: riolering, waterleiding: de grote omkering N.B: geweldige uitbreiding van de stedelijke administra:e N.B: tegen de heersende Laissez-‐Faire poli:ek in... N.B: de gezonde stad!


De kroon op de gezonde stad: *Woningwet 1901 -‐keuring bestaande arbeiderswoningen -‐eisen nieuwe volkshuisves:ng -‐financiering -‐N.B: nauwe band met stedenbouw *Gezondheidswet 1901 -‐instelling gemeentelijke gezondheidscommissies met architecten en deskundigen in de stedenbouw .taak onder andere: advisering over gezondheidsaspecten architectuur en stedenbouw


H.P. Berlage Amsterdam-‐Zuid, 1917: Volkshuisves:ng als de massa van de stad Amsterdamse School


-‐De "gezonde stad" is geen uitvinding van de moderne beweging -‐De twin:gste-‐eeuwse stad mag modern heten, gezond is hij daarom nog niet Een poging tot reconstruc=e...


Een poging tot reconstruc=e... Architectuur, stedenbouw en gezondheid: de architect-‐stedenbouwkundige als dokter *ijkpunten *symptomen/diagnose/therapie *Ondertussen


1918-‐1924 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme, (lichamelijke) overbelas:ng Diagnose: woningnood, gebrek aan vrije:jd, :jdsverlies door gebrekkige zonering, gebrek aan recrea:emogelijkheden (in de open lucht)


1918-‐1924 Therapie: N.B. Twee modellen -‐Tuinstad -‐Etagewoningbouw


1918-‐1924 Therapie: N.B. Twee modellen De Tuinstad Voordelen: -‐goedkope woningbouw -‐groen -‐


1918-‐1924 Therapie: N.B. Twee modellen Etagewoningbouw Voordelen: -‐lage kosten riolering, waterleiding, wegen etc. -‐hoge dichtheid maakt collec:eve voorzieningen mogelijk


1918-‐1924 Ondertussen: 'Administra:eve revolu:e' -‐Kantoorbanen Engeland: 0,8 %; in 1851, 7,2 % in 1921 Verschuiving van lichamelijk naar geestelijk werk Verkor:ng van de werkweek Meer mogelijkheden voor recrea:e


1924-‐1944 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme, (lichamelijke) overbelas:ng Diagnose: woningnood, gebrek aan vrije:jd, :jdsverlies door gebrekkige zonering, gebrek aan recrea:emogelijkheden (in de open lucht), gebrek aan wetenschappelijke kennis


1924-‐1944 Therapie: De regionale stad: Amsterdam 1924

Voordelen -‐Gebaseerd op surveys -‐Harmonische verhouding stad en pla@eland (samengaan tuinstad-‐ en stedenbouwbeweging) -‐Zonering: .city (kantoren, winkels, cultuur) .industrie aan de rand (bij infra) .arbeiderswoningbouw bij industrie -‐Groene wiggen -‐Landschapsbescherming


W.G. Wi@eveen: Algemeen Uitbreidingsplan voor Ro@erdam (1927)


C. van Eesteren, : Algemeen Uitbreidingsplan voor Amsterdam (1934)


J.M. de Casserres: Algemeen Uitbreidingsplan voor Eindhoven


1924-‐1944 Ondertussen: Oprich:ng in 1928 van de Congrès Interna:onaux d'Architecture Moderne (CIAM) Propaganda voor de func:onele (gezonde) stad Chartres d'Athenes: scheiding wonen, werken, recrea:e en verkeer


1924-‐1944 Ondertussen: De Grote Depressie Massawerkloosheid (en massarecrea:e) Segrega:e & desintegra:e Verbetering hygiëne en volkshuisves:ng stoppen; gezondheidscommissies opgedoekt


1924-‐1944 (Ondertussen:) Opkomst totalitaire dictaturen Einde van het Europese modernisme


Ondertussen Tweede Wereldoorlog -‐Slachtoffers: .Sovjet Unie: 23.954.000 .China: 15.000.000 .Duitsland 7.728.000 .Polen 5.720.000 .Engeland 449.800 .VS 418.500 .NL 301.000


Ondertussen Tweede Wereldoorlog -‐Verwoes:ng


1944-‐1960 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme, (lichamelijke) overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis Diagnose: woningnood, vrije:jdstekort, :jdsverlies, gebrek aan recrea:emogelijkheden, gebrek aan wetenschappelijke kennis, sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven


1944-‐1960 Therapie: De gelede stad (het wonen als catalysator van een nieuwe levenss:jl) Voordelen -‐hiërarchische opbouw -‐wonen in het groen -‐meer veiligheid bij luchtaanvallen


1944-‐1960 Therapie: Het wonen Voordelen -‐het complete leven -‐func:onalisme vs. verspilling: gezinsgroo@e allesbepalend (gelijkheid) -‐socialisa:e als stapsgewijs leerproces -‐elke schaal door centrum gemarkeerd -‐geen collec:visme, geen individualisme

De Wijk (middelpunt van het leven)

Bevolkingsprognoses

CB

S 19

46: 1

970:

10.

638.

880

Rijk

sdie

nst v

oor h

et N

atio

nal P

lan

ca.

1950

: 197

0: 1

2.00

0.00

0, 2

000:

15.

000.

000

CB

S ca

. 196

5, 2

000:

20.

000.

000

9,423.000

10.114.000

12.377.000

1.00

0.00

0 / 2

5 (4

0.00

0) 5.

000.

000

/ 50

(100

.000

)

7.50

0..0

00 /

35

(215

.000

)

Personen per gezin 1950: 3,93 1965: 3,30 2000: 2,30

1946 voorspelling: 10.178 woningen / jaar

1950 voorspelling 25.445 woningen / jaar

1965 voorspelling: 65.151 woningen/ jaar

(feitelijke aantallen van >60.000 / jaar sinds 1953: effectsen van krotopruiming, vervanging, migratie, etc.)



1944-‐1960 Therapie: Gelede stad / het wonen Suburbia / forensisme N.B: Radicale breuk: -‐einde compacte stad -‐einde landschapsbescherming

Verstedelijking < 1950 Verstedelijking > 1950


Ondertussen De opmars van de auto… 1924: USA 142 / 1000 NL: 2,8 / 1000 1 auto op 7 1 auto op 350 End 1920s: Wassenaar 53,5 / 1000 Zegwaard 36 / 1000 Moerkapelle 28 / 1000 Zoetermeer 28 / 1000 Den Haag 18,6 / 1000 Ro@erdam 9,4 / 1000


Ondertussen De opmars van de auto… Een nachtmerrie voor stedenbouwkundigen *Ervaring H.P. Berlage 1931: ‘'De stad, vroeger het centrum van cultuur met een "ziel", is in een versneld tempo gegroeid tot een monster, waarmee men geen raad weet. Want het verkeer, dat zich geen enkele beperking laat opleggen, raast er in steeds grootere razernij doorheen. Elbert Peets, 1937: ‘The automobile has taken the city unto itself, destroying the possibility the possibilty of any full human experiencing the city as an esthe:c whole’ (‘the dragon traffic’) *Planning -‐The car has no fixed tracks, follows no fixed :metables cannot be planned, defies ra:onal se@lement and zoning pa@erns Uitzondering: Mar:n Wagner, 1929: 'Only the car can give the individual easy access to the countryside, to nature, and to physical recupera:on.’ The car liberates the inhabitants of the American metropolis ‘from place and :me’



Ondertussen

Verstedelijking < 1950 Verstedelijking > 1950



Ondertussen Oude centra moeten concurreren tegen suburbane centra: -‐ruim baan voor de auto… -‐schaalvergro:ng -‐kaalslagsanering


Ondertussen Kantoorbanen krijgen de overhand (januari 1981: >50% banen in VS) Quickborner Team (Wolfgang & Eberhard Schnelle): het ‘kantoorlandschap’


Ondertussen Ontwikkeling van de gecondi:oneerde ruimte: muziek, kleur, licht Winkelinrich:ng als veel meer dan etalieren: stemmingsmanipula:e


1960-‐1985 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen, (lichamelijke) overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis + verveling, stress Diagnose: woningnood:vrije:jdstekort, :jdsverlies, gebrek aan recrea:emogelijkheden, sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven plus ‘Het Gezonde Woon-‐ en Werkmilieu’ 1958:

There is nothing to do in suburbia


1960-‐1985 Diagnose: ‘Het Gezonde Woon-‐ en Werkmilieu’ 1958: wellicht betere woningen, maar *verdubbeling van het aantal maagzweren sinds 1939 *aantal door ziekte verloren dagen s:jgt met 100% Oorzaken van 30-‐50% klachten zijn psychosoma:sch en terug te voeren op de (woon-‐)omgeving

.geluidsoverlast .woningnood: delen van woningen .woningbouw: collec:eve complexen


Hoe erg is suburbia? Suburbia genereert meer psychische storingen dan ontstaan :jdens een luchtaanval op een historische binnenstad...


1960-‐1985 Therapie: De herbergzame stad Voordelen -‐belevingswaarden centraal -‐s:muleren sociale interac:e -‐nadruk op cultuur, niet op economie


F. van Klingeren, Karregat


Binnensteden: einde van de cityvorming


Oude wijken rond centra: einde kaalslagsanering


Nieuwbouwwijken: dorpse opzet, gemotoriseerd verkeer aan banden


Ondertussen De (mythe van) het natuurlijke leven (vrij van conventies en burgerlijke tradities) Tegencultuur: opstand tegen het systeem dat dit in de weg zou staan


Ondertussen Dennendal: geestelijk gehandicapten leven natuurlijker dan 'gezonde' mensen clash tegencultuur / autoriteiten


Ondertussen Versmel:ng tegencultuur en jeugdbeweging ('genera:econflict')

Ondertussen Economische crisis -‐Werkloosheid 1984: 17 % (822.400 mensen, tegenover 210.000 in 1979) -‐Einde van de babyboom: 170.000 nieuwgeborenen in 1984 tegenover 239.000 in 1970 -‐Publieke sector: 70 % in 1984, tegenover 45 % in 1965 -‐Stervende industrie: scheepsbouw, tex:el…

Paradigmawissel

-‐Welvaartsstaat: herverdeling van geld naar behoe<igen

-‐Globaal kapitalisme: investeren in poten:eel sterke sektoren, bezuinigingen op collec:eve sector



1985-‐2005 Symptomen: overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis + verveling, stress, onzekerheid, ongenoegen Diagnose: :jdsverlies, sociaal isolement, segrega:e, plus gefnuikte individuele expressiemogelijkheden, gebrek aan stedelijkheid, gebrek aan duurzaamheid, gebrek aan economie


1985-‐2005 Therapie: De recrea:eve stad Voordelen -‐Stad als economische motor -‐Cultuur als aanjager economie -‐Winkelen als amusement


Binnensteden: terugdraaien cityvorming


Oude wijken rond centra: radicale verdich:ng


Nieuwbouwwijken: Vinex


Ondertussen Duurzaamheid: menselijke ac:viteiten mogen geen blijvende gevolgen voor het milieu hebben -‐duurzaam bouwen -‐duurzame energie (N.B: catastrofale gevolgen voor het landschap en de architectuur)


Ondertussen Sick Buildings: terugkeer van op materiële oorzaken terug te voeren fysieke problemen Computer: vieze lucht, beeldschermen, later muisarm


Ondertussen Nadelen vroegere innova:es -‐pla@e hiërarchie: weinig promo:emogelijkheden [symbooltjes] -‐computer: programmatuur dwingt werk in een keurslijf nieuwe kantoorconcepten Verhuiscyclus (7 jaar) (N.B: bijzonder onduurzaam) Crea:eve cellen, 'guerilla's'


Ondertussen Evidence Based Design: het zodanig ontwerpen van de architectonische en stedenbouwkundige omgeving dat iden:ficeerbare en meetbare effecten optreden (vooral gericht op ziekenhuizen) -‐medisch (ligduur, medicijngebruik) -‐waardering ('li:ga:on') -‐in de stedenbouw: ona{ankelijkheid van de auto


2005-‐2015 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen, (lichamelijke) overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis + onzekerheid, ongenoegen Diagnose: sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven plus+ decentralisa:e (naar lager overheden en par:culieren [ZZP'ers], ongelimiteerde connec:viteit (mobiel internet) wereldwijd bereik


2005-‐2015 Therapie: De crea:eve stad Voordelen -‐Inze@en bestaande architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten -‐Enscenering (retro; de stad als decor)


Binnensteden / Nieuwe stedelijkheid Belevingswaarden versterken


Ondertussen Globale dimensie van het milieuprobleem Denken in 'footprints' Compensa:emechanismen (CO2; aanplant bomen)


Ondertussen Healthy Ageing Merendeel gezondheidsproblemen na veer:gste levensjaar Doel: langer gezond leven


Ondertussen


Ondertussen Trends: Veroudering begint eerder Levensverwach:ng s:jgt nog steeds


Ondertussen


Ondertussen -‐lee<ijdsbestendige woningen -‐woonzorgzones -‐ouderenvriendelijke wijken .geen hoge stoepen .rustplaatsen .veilige kruisingen .openbaar vervoer binnen 300 meter .amusement voor jongeren


Ondertussen Lifelines: data van 165.000 mensen die tenminste 30 jaar worden gevolgd Doel: analyse van het verband tussen levenss:jlen en veroudering als het goed is inclusier de mogelijke gevolgen van architectuur en stedenbouw


Een poging tot reconstruc=e... Symptomen... woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme; (lichamelijke) overbelas:ng; ontworteling, existen:ële crisis; verveling, stress; psychosoma:sche klachten; onzekerheid, ongenoegen


Een poging tot reconstruc=e... Diagnose... woningnood, gebrek aan vrije:jd, :jdsverlies door gebrekkige zonering, gebrek aan recrea:emogelijkheden (in de open lucht); gebrek aan wetenschappelijke kennis; sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven; gefnuikte individuele expressiemogelijkheden, gebrek aan stedelijkheid, gebrek aan duurzaamheid, gebrek aan economie; decentralisa:e (naar lager overheden en par:culieren [ZZP'ers], ongelimiteerde connec:viteit (mobiel internet): wereldwijde compe::e


Een poging tot reconstruc=e... Therapie... Tuinsteden/stedelijke blokken; de regionale stad; de gelede stad; de herbergzame stad; de recrea:eve stad; de crea:eve stad


Rela=e architectuur, stedenbouw en gezondheid -‐Ruime defini:e van gezondheid: medisch, sociologisch, pyschologisch, arbeids-‐ en omgevingspsychologisch -‐Na 1945: medische component minder prominent -‐Na 1985 (Evidenced Based Design) en 2005 (Healthy Ageing) weer prominenter


Rela=e architectuur, stedenbouw en gezondheid En daarmee knopen we aan bij een lange, lange tradi:e...

Cor Wagenaar - Gezondheid en de moderne stad

Documents

Transcript of Cor Wagenaar - Gezondheid en de moderne stad