Zijn controllers partijdig?

Jan Bouwens

Wat moet de controller zijn volgens de gedragscode?

• 2.1 De Registercontroller neemt de volgende fundamentele beginselen in acht:

• a. Integriteit (mag niet misleiden);• b. Objectiviteit (geen vooroordeel);• c. Deskundigheid en zorgvuldigheid;• d. Geheimhouding;• e. Professioneel gedrag.

Geven controllers een vertekende voorstelling van zaken?

1. Controllers zitten dichter op de business en zijn ver verwijderdvan externe belanghebbenden

2. Ze werken samen met medewerkers die een optimistische visie hebben op de kansen van het bedrijf

3. Controllers zijn vatbaar voor hiërarchie

Controllers beschikken over een sterke prikkel om berichten in een voor het bedrijf gunstig daglicht te stellen in plaats van dat zij zich richten op onafhankelijk berichtgeving.

Agenda

• Rechtzaken• Audit cases• Controllers• Stelling

Rechtzaak en beoordelingen

Babcock, Loewenstein, Isscharoff and Camerer, AER 1995 • Motorrijderongeluk• Motorrijder eist van de automobilist een schadevergoeding van

$100.000• Twee groepen van participanten kregen dezelfde

bewijsstukken over de zaak• Totaal besloeg dit 27 pagina’s van de zaak• Participanten wisten dat ze allen over het zelfde materiaal

beschikten (onder meer getuigenverklaringen en politie- en medische rapportages) en dat de rechter al had besloten of, of in welke mate de eis werd toegewezen).

Beoordelingen claims

Casus• Na lezing van het materiaal moesten deelnemers twee

uitspraken doen:– Wat zou een billijke uitkomst zijn?– Wat verwachtten zij dat de rechter had besloten?

• Naarmate ze dichter bij de beslissing van de rechter zaten ontvingen ze een bonus ($1.00 voor elke $5.000 dichter bij de beslissing van de rechter).

Beoordelingen claims

Case “schikking”• Deelnemers ontvingen een vaste participatie bijdrage• Hen werd verzocht om tot een schikking te komen zodat de

rechter er niet tussen hoefde te komen. Zonder schikking moesten ze zich neerleggen bij de beslissing van de rechter

• Zij kregen elk $10 om tot de schikking te komen. Als de eiser $100.000 won, moest de verdediging van de aangeklaagde partij $10 betalen. Als zij schikten op $50.000, dan moest eenieder $5 van de $10 betalen, etc.

Rollen en beslissingen

Conditie A: participanten1. Rol bekend gemaakt2. Vervolgens:

– lezing materiaal– Voorspelling rechterlijke

beslissing– Wat is billijk?– Onderhandel over

schikking3. Beslis over gewicht van 8

bewijsstukken

Conditie B: participanten1. Ontvingen het materiaal en:

� Lezing materiaal� Voorspelling rechterlijke

beslissing� Wat is billijk?

2. Rol werd bekend gemaakt3. Onderhandel over schikking4. Beslis over gewicht van 8

bewijsstukken

Schikkingen

Tabel 1: Schikkingen ingedeeld naar rol condities % geen

schikking bereikt

Gemiddeld # rondes voor

schikking

Schikkingsbedrag (gemiddeld)

A (n=47) Kennen hun rol voor het bewijsmateriaal werd verstrekt

8% 3.75 $30.000

B (n=47) Rol geopenbaard net voor de onderhandelingen startten

6% 2.51 $36.000

• Zowel het verschil tussen eiser en tegenpartij, als de afwijking van het rechterlijk oordeel zijn van doorslaggevend belang voor de kans op een schikking

TABEL 2: ALTERNATIEVE MAATSTAVEN VOOR SELF-SERVING BIAS Conditie Diff(billijk):

Eiser - tegenpartij Diff(billijk):

Eiser of tegenpartij t.o.v. de rechterlijke

beslissing

Self serve bias (gewicht van de bewijsstukken

door voor de rol pleiten)

A (n=47) Kennen hun rol

voor het bewijsmateriaal werd verstrekt

$20,000 $18,000 26

B (n=47)

Rol geopenbaard net voor de onderhandelingen startten

$6,000

$7.000

7

Conclusies van de rechtzaak

• De eisers menen dat de rechter tot een hogere toekenning zal beslissen dan de aangeklaagde

• Zij kennen minder gewicht toe aan bewijsstukken die tegen hun casus ingaan.

• De kans op een schikking hangt af van hoe ver de standpunten uiteenliggen over wat een billijke uitkomst is

• Betaling voor een uitkomst dicht bij wat de rechterlijke uitspraak is heeft GEEN effect op de accuratesse

Conclusies bij jursisten

• In een follow-up studie werd participanten verteld dat we uit onderzoek weten dat ieder mens de natuurlijk neiging heeft feiten naar zijn kant uit te leggen

• Het antwoord van de participanten: de andere partij vertekent ikniet. Het maakt hen nog meer biased!

• HET FEIT DAT DE NIET AFNAM (ZELFS BETALING VOOR DE WAARHEID HELPT NIET), SUGGEREERT DAT:

• SELFSERVING BIAS ONBWUST EN NIET MET OPZET BESLISSINGEN EN OORDELEN BEINVLOEDT

Geven accountants een vertekend beeld?

Moore, Loewenstein, Tanlu and Bazerman, WP 2005• Opinies over de werkelijkheid veranderen langzaam over de

tijd (op een bepaald moment merk je he ik lieg….…)

• Het is makkelijk ‘liegen’ dankzij de grote vrijheidsgraden in de regels.

• Biased views ontstaan onbewust en niet met opzet!

Accountants en self-serving bias

• 139 professional accountants (leeftijd 23-55)

• Erkennen intangible assets:1. als onderdeel van een aangekocht actief2. Herstructurering van schulden3. Moeten uitgaven naar de balans of winst & verlies4. Omzetmacthing5. Behandeling R&D binnen financial statements

Accountants biased?Voor wie? Aangesteld door bedrijf

(50%) Aangesteld door de belegger

Volgorde audit werk: 1. Is de beslissing van

het bedrijf in overeenstemming met GAAP?

A Aangesteld door bedrijf en

volgorde 1,2

B Extern aangesteld en

volgorde ,2

2. Welke boeking stelt u voor als deze in overeenstemming met GAAP moet zijn?

C Aangesteld door bedrijf en

volgorde 2,1

D Extern aangesteld en

volgorde 2,1

1. Is de boekingsbeslissing van het bedrijf in overeenstemming met GAAP?2. Welke boeking stelt u voor als deze in overeenstemming met GAAP moet zijn?

Accountants biased?

Voor wie? Aangesteld door bedrijf (50%)

Aangesteld door de belegger

Volgorde audit werk: 1. Is de beslissing van

het bedrijf in overeenstemming met GAAP?

A Aangesteld door bedrijf en

volgorde 1,2

OK 29%

B Extern aangesteld en

volgorde 1,2

OK 22% 2. Welke boeking stelt

u voor als deze in overeenstemming met GAAP moet zijn?

C Aangesteld door bedrijf en

volgorde 2,1

Waarde 8% HOGER dan gemiddelde alle

deelnemers

D Extern aangesteld en

volgorde 2,1

Waarde 11% LAGER dan gemiddelde alle

deelnemers

Accountants biased?

accountants aangesteld doro het bedrijf:• Zijn rekbaarder in het voordeel van het bedrijf (A vs. B)• Waarderen ten gunste van het bedrijf (C vs. D)

accountants zijn dus vooringenomen!Is er reden te geloven dat controllers anders zijn dan

juristen of accountants?

Voor wie? Aangesteld door bedrijf (50%)

Aangesteld door de belegger

Volgorde audit werk: 1. Is de beslissing van

het bedrijf in overeenstemming met GAAP?

A Aangesteld door bedrijf en

volgorde 1,2

OK 29%

B Extern aangesteld en

volgorde 1,2

OK 22% 2. Welke boeking stelt

u voor als deze in overeenstemming met GAAP moet zijn?

C Aangesteld door bedrijf en

volgorde 2,1

Waarde 8% HOGER dan gemiddelde alle

deelnemers

D Extern aangesteld en

volgorde 2,1

Waarde 11% LAGER dan gemiddelde alle

deelnemers

Ook Nederlandse controllers zijn gevoelig voor de invloed van hun baas

• Earnings management:

• Noodzakelijke uitgaven uitstellen; verkopen naar voren halen; realisaties verschuiven om overschrijdingen te voorkomen; extern inkopen ten einde een balanspost te creëren

• Ethiek:• Mensen hier zijn zich

bewust van ethische kwesties; men herkent morele dilemma’s, men voelt zich bezwaard als iemand werd misbruikt

Ook Nederlandse controllers zijn gevoelig voor de invloed van hun baas

Relatie earnings management en aanwezigheid specifiek A+F afdeling

Afhankelijke variabele:Earnings management

Test variabele:Specifieke A+F afdeling -0,11

(0,015)Ethiek -,135

(0,002

R2 8.40%Controls (Industrie, bonus, informatie asymmetrie) meegenomen

Beheersen vertekening?

• Het is beter de controller te koppelen aan de CFO en niet aan de lagere organisatorische eenheden– Controllers laten hun oren onbewust hangen naar de

eenheid waar ze toe behoren– Ondernemingsbelang is groter dan afdelingsbelang– De controller is niet de business maker, hij maakt

beslissingen mogelijk