Congresbundel Paascongres 2012

4 4 | macht - paascongres 2012

Peter Zomer (praeses)Corina van der HulstLisanne KnieriemMelanie BosmanJoanne van der VeldenThom LeeffersJeanette UbinkNathanje Dijkstra (voormalig lid)

Danique van den Hoek (praeses)Lieke DreschlerElsemiek MuisGerbine VolmerLaura KuijstenKees BuitendijkEline de Gelder (voormalig lid)

Bastiaan Waagmeester

Imago - printing on demandOplage: 750

Vereniging van Gereformeerde Studenten te UtrechtAchter Sint Pieter 253512 HR Utrechtwww.vgsu.nl

© Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever

COLOFONCOLOFON

Inhoudelijke commissie

Huishoudelijke commissie

Vormgeving

Druk

Uitgever

5 | 5

INHOUDSOPGAVEINHOUDSOPGAVE

Colofon

Voorwoord

Machtsdenken door de eeuwen heen

Column - Macht

De risico’s van democratie

Column - Lallende mannen, IFES-

meisjes

Column - Van bunga-bunga naar olvarit

Interview congresvoorzitter

Voorstellen sprekers

Column - Macht en rentmeesterschap

Test - Hoe machtig ben jij?

Workshops

Adverteerders

Bezinngingscentrum Emmaus

Huishoudelijke informatie

Kort informatieoverzicht

Programma PaasCongres 2012

4

6

8

14

16

22

26

28

23

36

38

46

55

56

58

60

62

26

36

8

14


VOORWOORD PaCo-IN

Amicae amicique,

U beseft het misschien nog niet, maar de macht die we over u hadden toen u deze bundel nog niet in uw bezit had, hebben we zojuist verloren. Niet alleen wist u nog niet welke sprekers, workshops en verdere programmapunten u voorgeschoteld zou krijgen tijdens het PaasCongres 2012, u had ook nog geen enkel besef van de prachtige artikelen die de VGSU voor u zou schrijven.

Jammer, maar niet getreurd. Vol trots presenteren wij u namelijk hierbij de PaCo bundel voor het PaasCongres 2012 met als thema ‘Macht’. We hopen u uiteraard op dit congres te zien verschijnen, maar zullen u in deze bundel al het één en ander laten zien over dit thema.

U zult in deze bundel artikelen vinden die een theoretisch kader scheppen rondom macht en machtsdenken, persoonlijke ideeën en meningen over het thema macht en natuurlijk artikelen met daarin de koppeling naar onze christelijke achtergrond.

We kunnen er niet omheen dat wij (of eigenlijk: u) een breed thema hebben gekozen. Macht vinden we tenslotte terug in alle facetten van onze samenleving: in het bovenaardse en het onderaardse,

in de mensen en in de dieren. Van deze grote ideeën rond macht zult u zeker wat mee krijgen tijdens dit congres. Om u niet compleet stuurloos rond te laten dwalen tijdens het PaCo en u niet met lege handen achter te laten na afl oop van het congres, hebben we ervoor gekozen te focussen op een aantal onderwerpen met de lezingen. Omdat we wel houden van een naampje hier en daar, starten we met een ‘theoretische donderdag’. Het doel van deze dag is verdieping van het begrip ‘macht’ en welke uitwerking macht kan hebben. De eerste lezing van deze donderdag zal gaan over de invulling en positie van macht binnen een bestuurlijke context. Met de kennis over deze context zullen we ’s avonds kennismaken met de fi losofi sche ideeën over macht en haar symbolische orde.

Vrijdag hebben wij in de lezing ingezet op het meer praktische vervolg van de donderdag.

De politicus Peter van Dalen zal een verhaal komen vertellen over zijn ervaring met macht.

De workshops op deze vrijdag zullen vervolgens een verdieping in praktisch en theoretisch opzicht geven. Er zullen 3 soorten workshops zijn: workshops waarin men ‘al doende’ zal leren,

VOORWOORD PaCo IN

7 | 7

workshops waarin ervaringsdeskundigen aan het woord komen en masterclasses die verdieping in bepaalde onderwerpen zullen bieden.

Over dit alles kunt u uiteraard nog veel meer lezen verderop in deze bundel.

We hopen u met dit korte voorwoord een inleiding te hebben gegeven op de bundel en op het komende PaasCongres. We hopen u met deze bundel vast na te laten nadenken over het thema ‘macht’. En bovenal hopen we dat u uzelf zult verbreden tijdens de diverse lezingen en workshops en u met een eigen idee over macht naar huis zal gaan.

Veel leesplezier en uiteraard tot ziens op 15, 16 en 17 maart aanstaande, waar we u allen hopen te begroeten tijdens het PaasCongres 2012!

Met amicale groet,

De PaCo-IN 2012


MACHTSDENKEN DOOR DE EEUWEN HEEN

Machtsdenken wordt altijd beheerst door een terugkerend motief, te weten dat van spanning. Spanning tussen ideaal en werkelijkheid, tussen mens en burger, tussen recht en plicht, tussen gemeenschap en individu, tussen vrijheid en gelijkheid, en tussen autonomie en overheersing. De gehele geschiedenis door is geprobeerd om die spanningen te overwinnen en tot harmonie te komen. Dit streven is nooit volledig bereikt en telkens bleek de disharmonie, de onvrede, de spanning, onoverwinnelijk. Maar omdat de mens nu eenmaal aangewezen is op samenleven, zal hij altijd bezig blijven het kernprobleem van het samenleven proberen op te lossen, net zoals hij dat door de eeuwen heen gepoogd heeft.

Het machtsdenken vindt haar oorsprong daar, waar in zekere zin de gehele westerse fi losofi e begint: in het denken van Socrates (469-399 v. Chr.), Plato (429-347 v. Chr.) en Aristoteles (384-322 v. Chr.). Het klassieke denken kenmerkte zich door een weinig kritische houding ten opzichte van het politieke samenleven. De staat werd gezien als een fenomeen van natuurlijke oorsprong, waarin het mens-zijn een gegeven is en waarin de mens zijn volledige ontplooiing zou kunnen moeten vinden. Ook onder de Romeinse fi losofen, met Marcus Tullius Cicero (106-43 v. Chr.) als belangrijkste staatkundig denker,

vond deze weinig kritische houding navolging.

Aurelius Augustinus (354-430), bisschop van het Noord-Afrikaanse Hippo, luidde een breuk in met het eenzijdige klassieke denken, door het te combineren met het christelijke gedachtegoed. Hij liet net zoals de klassieke denkers waardering en respect voor het gevestigde gezag doorklinken, maar waarschuwde daarbij voor een klakkeloze bewondering en kritiekloze verering van de staat of vorst. De woorden Remota iustitia, quid sunt regna nisi magna latrocinia (Als de gerechtigheid verdwijnt, wat zijn staten dan anders dan roversbenden in het groot?) uit zijn belangrijkste werk De civitate Dei, worden tot aan de huidige tijd aangehaald in kritische beschouwingen op een te grote overheidsmacht.

MACHTSDENKEN DOOR

door Steven Bergwerff

PLATO

9 | 9

Tot in de late middeleeuwen beheersten de hoofdlijnen van Augstinus’ denkwijzen het Europese machtsdenken. De samenleving bestond uit een lappendeken van wereldlijke en geestelijke heerschappijen en werd begrepen als de christenheid. Het feit dat een onderscheid tussen kerk en staat lange tijd niet gemaakt kon worden, heeft de aanvang van de westerse politieke fi losofi e eeuwenlang tegengehouden. De eerste grote naam die afscheid nam van het middeleeuwse denken was Niccolò Machiavelli (1469-1527). Hij deelde de recent ontstane mening dat recht en gezag niet van boven kwamen, maar dat zij ontstonden in de wil van de samenleving. De eeuwige ordening van God en kerk moest plaatsmaken voor een nieuw denken waarbij de Europese mens zijn blik steeds meer op zichzelf richtte.

Het belangrijkste werk van Machiavelli is onmiskenbaar Il principe (De heerser), een essay over leiderschap, gericht aan het Florentijnse vorstengeslacht De’ Medici. Machiavelli stelde dat het de eerste plicht is van politieke leiders om macht te verwerven en deze macht vervolgens te behouden. Bij dit streven dienen morele overwegingen terzijde te worden geschoven. Een vorst kan zich in de ogen van Machiavelli niet veroorloven alle deugden te betrachten, omdat de noodzaak van zelfhandhaving hem meermalen zal verplichten om wetten van menselijkheid, barmhartigheid en

godsdienst te schenden. Het doel heiligt in zijn machtsdenken de middelen. Vroomheid en godsdienst schuift hij hierbij niet terzijde, maar worden aan de gezagshandhaving dienstbaar gemaakt, als stabiliserend en staatsvormend element. Machiavelli wordt veelal aangeduid als het punt waar het moderne staatsbegrip aanvangt, en wordt verantwoordelijk gehouden voor de toenemende belangstelling voor politiek en voor de staat als machtsverschijnsel.

Van groot belang voor de verdere ontwikkeling van het moderne machtsdenken zijn de ideeën van de Fransman Jean Bodin (1529-1596). Bodin introduceerde in zijn werk Six livres de la république (Zes werken over de republiek) als eerste het idee van de soevereiniteit, een begrip dat vanaf dan niet meer weg te denken is in het latere machtsbegrip. Bodin stelde dat de staat gekenmerkt wordt door soevereiniteit. De soeverein, de hoogste macht, heeft niet zoals voordien werd gesteld bepaalde soevereine rechten, maar heeft in zijn persoon de soevereiniteit. De soevereiniteit is zodoende met het begrip van de staat verweven; waar geen soevereiniteit is, is geen gezag en machtsuitoefening mogelijk, maar bestaat anarchie, een toestand van totale ordeloosheid. Soevereiniteit is door Bodin tot de essentie van de staat gemaakt: het één is met het ander gegeven. Bodin legde met zijn soevereiniteitsidee de basis voor de theoretische grondslag van het moderne staatsgezag.


De Engelsman Thomas Hobbes (1588-1679) heeft vervolgens een praktische uitwerking gegeven aan de ideeën van Bodin. Hobbes keerde het mensen wereldbeeld van de middeleeuwse christenheid defi nitief de rug toe, door een beeld te scheppen

dat consequent uitgaat van de mens, van zijn wil en van zijn driften. In zijn hoofdwerk Leviathan spreekt hij van een natuurtoestand van schaarste, waarin een oorlog van allen tegen allen (bellum omnium in omnes) zich voltrekt en de mens de ander een wolf is (homo homini lupus est), enkel en alleen belust op lijfsbehoud en erkenning. Hobbes ontkent het klassieke idee van een natuurlijk menselijk instinct dat aanzet tot samenleven en typeert de mens dan ook niet als een sociaal wezen. Het enige redmiddel volgens Hobbes is dan ook het aangaan van een overeenkomst met elkaar, gebaseerd op de ratio en op

de volkomen gelijkwaardigheid van ieder mens. De soevereiniteit moet hierbij in handen gelegd worden van een soeverein, die voorzien wordt van noodzakelijke bevoegdheden om ieder mens te dwingen de overeenkomst na te leven en de staatsmacht te gehoorzamen. In ruil voor protectie verplicht het volk zich tot gehoorzaamheid. De macht van de heerser, die hij verwijzend naar het mystieke beest uit de Bijbel ‘Leviathan’ noemt, is dan ook aan niet meer banden gelegd dan aan de waarborging van de veiligheid van zijn onderdanen. Zolang de heerser zich aan zijn verplichting houdt en zorgt voor bescherming van zijn onderdanen, kan de soeverein niet worden afgezet. De absolute monarchie zag Hobbes hiertoe als meest ideale staatsvorm. Hobbes is later veelal verguisd om het feit dat hij een heerser zo een enorme macht wilde toedienen. Zijn idee van een sociaal contract om de band tussen de overheid en het volk te typeren, heeft daarentegen brede navolging gehad.

De eerste die in navolging van Hobbes een andere uitwerking van het sociaal contract voorstond was de Engelsman John Locke (1632-1704). In tegenstelling tot Hobbes gaat Locke er in zijn Two treaties of Government (Twee verhandelingen over de Staat) van uit dat in de natuurtoestand het natuurrecht heerst en dat de menselijke rede het instrument is van zelfbeheersing. Ieder mens heeft het recht op eigenrichting, maar alleen dan

THOMAS HOBBES

11 | 11

wanneer de natuurwet wordt overtreden en iemands bezit of vrijheid beschadigd wordt. Om te voorkomen dat de mens uiteindelijk terecht zou komen in een staat van oorlog, moet er een soeverein in het leven worden geroepen die eigenrichting overbodig maakt. Niet uit zelfbehoud, maar uit praktisch oogpunt en zelfbeheersing moet een soeverein worden aangesteld, ter bescherming van de natuurlijke rechten van de burgers. De overheid krijgt dan ook geen onbeperkte soevereine macht, maar heeft als taak de burgers te beschermen en de reeds bestaande natuurwetten te preciseren en te handhaven. De politieke verplichting bestaat bij de gratie van de instemming van het volk. Tirannieke machthebbers kunnen daarom op grond van hun contractuele verplichtingen aan het volk worden afgezet.

In navolging van Locke geeft de Fransman Charles Louis de Secondat, baron de La Brède et de Montesquieu (1689-1755), kortweg veelal Montesquieu, nadere invulling aan het ideaal van een overheid die de vrijheid van haar onderdanen verzekert. In zijn De l’esprit de lois (Over de geest van de wetten) beschrijft hij hoe de burgerlijke vrijheden het beste gewaarborgd kunnen worden en hoe tirannie kan worden voorkomen. Montesquieu verlangt een gematigde overheid, waarbij de machtsuitoefening over voldoende schijven loopt om willekeur te voorkomen. Hij onderscheidt drie werkzaamheden in de

staatsleiding: la puissance législative, la puissance exécutrice en la puissance de juger (wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht). Door een scheiding van deze machten, de leer van de Trias politica, en een stelsel waarin de onafhankelijke machten op elkaar zouden toezien, zou volgens Montesquieu de vrijheid van de burgers maximaal worden gewaarborgd.

Waar Montesquieu invulling gaf aan het sociaal contract van Locke, liet de Fransman Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) een geheel eigen visie op het sociaal contract los. Rousseau was van mening dat de mens van nature goed is, en daarom geen behoefte heeft aan onderwerping en overheersing, maar aan een vorm die hem in staat stelt samen met zijn medeburgers zichzelf te ontplooien. Hij stelde in zijn Du contract social (Het maatschappelijk verdrag) dat de mens zich in zijn totaliteit moet toevertrouwen

MONTESQUIEU


aan een maatschappelijk verdrag, waardoor hij niet meer leeft naar eigen wil, maar naar de gemeenschappelijke wil van het verband. Deze volonté générale, de algemene wil, is de enige en onbeperkte bron van het staatsgezag, en de soevereiniteit komt dan ook toe aan volk van citoyens, de burgers. De mens dient enkel te handelen in functie van het algemeen belang. Zijn vrijheid wordt hierdoor noodzakelijkerwijs ingeperkt, maar wanneer iedere burger deel uitmaakt van het heersende lichaam, dan bestaat de vrijheid erin te handelen in overeenstemming met de volunté générale. Rousseau geeft niet zozeer een praktische uitwerking van het machtsidee, maar heeft vooral een visie gegeven op een staat die buitengewoon aantrekkelijk leek vanwege haar emotionele en symbolische kracht.

De verwerping van het rationalisme en de wending naar een wereld van het intuïtieve en gevoelsmatige zoals Rousseau voorstond, vindt in de gehele moderne tijd, juist ook in het machtsdenken, veel navolging. Mede als gevolg daarvan heeft vanaf die tijd de liberale rechtstaat zich defi nitief gevestigd als meest ideale staatsvorm in het westerse denken, gevormd door de confrontaties die de machtsdenkers van de negentiende en twintigste eeuw zochten met de uitgangspunten en zwakheden van het westerse staatstype. Waar machtsfi losofen als Machiavelli en Hobbes nog nadruk legden op het belang van een machtige en

autocratische heerser, geheel in lijn met hoe eeuwenlang door de vorsten en adel over Europa is geregeerd, veranderde het denken in kort tijdsbestek naar een veel moderner staatsbegrip. Aan de vooravond van de Franse Revolutie, het symbool van de omwenteling naar de moderne tijd, begonnen denkers als Montesquieu en Rousseau steeds meer nadruk te leggen op de bescherming van de rechten en vrijheden van de burgers, en waarschuwden zij voor de gevaren van het Ancien Régime. Het machtsidee kreeg een geheel nieuwe lading.

Na die tijd is het machtsdenken natuurlijk niet opgehouden. Ook in de huidige tijd wordt er veel gefi losofeerd over hoe macht zich dient te manifesteren, maar de overwinning van de democratische rechtstaat lijkt nagenoeg onbetwistbaar. Sprekend voor deze these is de Amerikaan John Rawls (1921-2002).

JOHN RAWLS

13 | 13

Bronnen:- C.W. van der Pot, Handboek van het Nederlandse Staatsrecht (bewerkt door D.J. Elzinga en R. de Lange), Deventer: Kluwer 2006.- Jeremy Stangroom en James Garvey, De grote fi losofen, Hilversum: Text case 2005.

Rawls onderzocht in zijn A Theory of Justice op welke wijze een samenleving zo kan worden ingericht, dat allen die er deel van uitmaken geacht kunnen worden in te stemmen met de voorwaarden waaronder die samenleving functioneert. Hij sprak hierbij van een original position, waarin de mens slechts weet dat hij deel zal uitmaken van een samenleving, maar verder ook niets. Omdat de mens volgens zijn theorie niet weet wie of wat hij zal worden, weet hij ook niet welke voor- en nadelen hij zal ondervinden. Op grond van zijn rationele capaciteit kiest de mens daarom voor een samenleving waarin de toevalligheden van het bestaan als etniciteit en geslacht geen rol spelen bij de mogelijkheden de top te bereiken. De keuze daarbij is volgens Rawls die voor de westerse, liberale staat, met gelijkheid voor de wet en een verbod op discriminatie. Wat Rawls feitelijk dus gedaan heeft, is niets meer dan een hernieuwde rechtvaardiging geven voor de liberale rechtsstaat met zijn vrijemarkteconomie.

Niet alleen in Rawls’ werk, maar ook in vele recente machtsverhandelingen lijkt algehele harmonie tussen de te overwinnen spanningen niet te zijn bereikt, maar lijkt wel overeenstemming te bestaan dat de best mogelijke optie is gevonden. Een beter staatsmodaal en

invulling van de macht is immers tot op heden niet gevonden. Maar zolang de absolute harmonie in het terugkerend spanningsmotief niet is gevonden, zal het machtsdenken altijd van belang blijven voor het menselijk samenleven.


COLUMN - MACHT

Een Paascongres over macht, leuk. Want het toepassen van het begrip macht, dat is zo makkelijk nog niet. Macht is er in veel verschillende vormen. Voor diegenen met studies die allerminst over mensen gaan – en hierbij kijk ik vanuit mijn studentenkamer nadenkend een keer naar het zuiden, westen en oosten, in de hoop dat ze zich aangesproken voelen – kort het volgende: in de sociale wetenschappen defi niëren we macht als ‘het vermogen om anderen je wil op te leggen’. Eventueel tegen de wensen van de ander in.

Macht kan in dit geval op verschillende manier voorkomen: vanuit een belangrijke positie bijvoorbeeld, hoewel we dat doorgaans gezag noemen, of men heeft macht doordat ze de mogelijkheid hebben om te belonen of te straffen of als laatste macht door wie je bent: een expert of een charismatisch persoon. Nog weer anders is macht door de beschikking over informatie, of juist vanwege de mogelijkheid informatie achter te houden.Genoeg hierover. Belangrijker is het vragen bij wie de macht ligt. En waarom. Kunnen we zeggen dat onze minister-president macht heeft in ons land? En de koningin? Zou zij mensen tegen hun wil in kunnen beïnvloeden?

Dat zijn de personen die het eerst te binnen schieten als je zou vragen naar macht in Nederland. In onze Westerse wereld kijken we snel naar formele hiërarchie. In een aantal Afrikaanse landen kun je juist je macht vergroten door toe te geven aan allerlei gruweldaden, zoals het eten van een kindertong voor betere retorische vaardigheden. Wie heeft dan de macht, vraag ik me af? De man die mee gaat in die gruweldaden en denkt op die manier zijn status te hebben vergaard, of de magiërs die deze ranzige zaken veroorzaken door middel van hun gezwets over fetisjen? Ondanks het gezag van die eerste ligt de macht

COLUMN MACHT

door Dries Douma

15 | 15

wellicht wel bij de sjamanen die de samenleving in hun greep houden door hun magische oplossingen.

Deze culturele verschillen in macht zijn wel tekenend. Een sjamaan zou in de Westerse wereld in de goot belanden of als gek bij het Leger des Heils weggestopt worden, terwijl onze VGS-Nederland praeses, amice Maan, in Afrika opgegeten zou worden door een leeuw. Hoewel dat niet per se met macht te maken zou hebben.Zelf denk ik dat er zeker iets gemeenschappelijks is, namelijk dat macht ligt bij de actor die het beste instrument heeft om een andere actor te beïnvloeden. Het mooie van deze defi nitie is dat de machthebber verschilt per relatie. Want iemand die heel machtig is, kan op andere vlakken juist gemakkelijk, gewenst of niet, beïnvloed worden. En als de vrouwen van de machthebbers op deze wereld invloed hebben op hun man, zijn zij dan eigenlijk niet gewoon de machtigen der aard? Zo kunnen sociale verbanden denk ik een zeer goed middel zijn tegen doorslaande machthebbers. Jammer dat die Afrikaanse sjamanen geen partner hebben.


DE RISICO’S VAN DEMOCRATIE - EEN

CHRISTELIJK PERSPECTIEF OP MACHT

Wanneer het gaat over hoe we ons leven organiseren, en meer specifi ek, hoe we ons politiek organiseren, dan zijn er talloze staatsvormen waaruit we een keus kunnen maken. In het Westerse deel van de wereld wordt democratie doorgaans gezien als de beste vorm.1 Maar de Arabische Lente die in 2011 met name plaatsvond in het Midden Oosten liet zien dat ook in niet-Westerse landen een groeiend deel van de bevolking democratie verkiest boven andere staatstvormen.2 In een democratie heeft iedereen immers een stem – letterlijk, als het gaat om verkiezingen, maar ook via politieke partijen en andere vormen van politieke participatie. Democratie is slechts een staatsvorm uit velen, om met Sir Winston Churchill te spreken: “Democracy is the worst form of

government, except for all those other forms that have been tried from time to time”.3

De vraag die ik in dit artikel wil stellen gaat over macht en democratie, twee grote thema’s in de politicologie. Want is democratie inderdaad wel de beste staatsvorm? En zelfs als dat zo blijk te zijn, wat zijn dan nog de ‘gevaren van de democratie’? Een bekende uitspraak die wordt toegekend aan Benjamin Franklin is “Democracy is two wolves and a lamb voting on what to have for lunch.” Die uitspraak geeft treffend weer wat een van de grootste risico’s van democratie kan zijn, democratie als tirannie van de meerderheid. Daarom is het belangrijk de vraag te stellen: Welke risico’s kleven er aan de democratische staatsvorm en hoe kunnen wij daar als christenen mee omgaan?

In tegenstelling tot wat velen denken is democratie zoals wij het vandaag kennen een product van de 20e eeuw. De oorsprong van de democratie als staatsvorm gaat een stuk verder terug en is te herleiden naar de Griekse oudheid. Sindsdien hebben vele denkers hun visie op democratie gegeven. In

CHRISTELIJK PERSPECTI

door Liesbeth van der Heide

1Voor een uitgebreid overzicht van een analyse van democratie in de VS en Europa, zie Larry Diamond, Developing Democracy: Toward Consolidation (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1999), hoofdstuk 5; en voor een overzicht van (een groot deel van) de niet-Westerse wereld, zie Larry Diamond, ‘How People View Democracy: Findings from Public Opinion Surveys in Four Regions’, January 11, 2001, http://www.stanford.com/~ldiamond/papers/howPeopleViewDem.pdf. 2Pew Research Centre, Global Attitudes Project, ‘Support for Democracy’, December 2, 2011, http://www.pewglobal.org/2011/12/02/muslims-around-the-world-divided-on-hamas-and-hezbollah/. 3Churchill, Sir Winston (1947) Speech delivered to the House of Commons. Oxford: Oxford University Press.

17 | 17

dit artikel maak ik gebruik van twee fi losofen die mijns inziens elkaar aanvullen wat betreft hun gedachten over staatsinrichting en fi losofi e. De eerste fi losoof, Plato, is zeer kritisch over de democratische staatsvorm, voornamelijk omdat onbegrensde vrijheid voor het volk volgens hem resulteert in ontkenning van autoriteit en uiteindelijk tot dictatuur.4 De tweede fi losoof, Baron de Montesqieu, begint vanuit diezelfde aanname wanneer hij schrijft: ‘Liberty is a right of doing whatever the laws permit, and if a citizen could do what they forbid he would be no longer possessed of liberty, because all his fellow-citizens would have the same power’.5 Hij begint waar Plato eindigt en geeft een praktische uitwerking, de zogenaamde ‘Trias Politica’, om een ongezonde machtsconcentratie tegen te gaan.

In zijn beroemde werk De Republiek beschrijft Plato hoe zijn leermeester Socrates wordt bevraagd door de bekende fi losoof Glaucon over zijn idee van de staat. ‘Een staat komt voort uit het feit dat ieder mens vele begeerten heeft die hij niet zelf kan vervullen.6 Vanuit die eerste stelling bouwt Socrates zijn betoog over staatsvorming en democratie op. Op een zeer logische en systematische manier laat hij zien hoe een staat zich vormt;

beginnend met een klein groepje mensen en eindigend met een ‘perfecte staat’ waarin eenieders behoeften worden vervuld. Echter, dat is ook het moment waarop de fi losoof Glaucon hem vraagt om meer dan dat, namelijk: de luxe goederen die het leven meer comfortabel maken. Socrates’ antwoord geeft gelijk aan dat wat hem betreft alle problemen vanaf dat punt ontstaan: “Hoe een luxe Staat kan worden gecreëerd? Naar mijn mening is de enige echte en gezonde staatsvorm een vorm waarin men tevreden is met de simpele staat; dat wil zeggen: de staat zonder luxegoederen”. In De Republiek werkt Plato Socrates’ idee uit en beschrijft hij verschillende vormen van staatsinrichting zoals de oligarchie, de democratie en de tirannie. Hierin komt duidelijk aan de orde wat volgens hem de risico’s zijn van de democratische staatsvorm. Plato erkent dat vrijheid het hoofdkenmerk is van de democratie en dat de individu zijn eigen leven in kan vullen zoals hij dat wil. Die vrijheid leidt volgens Plato tot een staat ‘vol variatie en disorder, die gelijkheid toekent aan hen die niet gelijk zijn’.7 Zijn eerste probleemstelling is: democratie leidt tot een kunstmatige gelijkheid – en de vraag is of dat wenselijk is. Het verlangen naar welvaart en geldlust is de ondergang van de oligarchie en het begin van democratie, aldus Socrates. Vrijheid,

Plato

4Plato (360BC), The Republic. The Internet Classics Archive, p. 17.5Montesqieu, Charles de Secondat, Baron de (1914) [1748], Boox XI, 3, The Spirit of Laws. Londen: G. Bell and Sons.6Plato, The Republic, p. 2. 7Ibidem, p. 15.


het kenmerk van de democratische staat, leidt tot een situatie waarin de burgers geen autoriteit erkennen en onverschillig zijn voor de wet. Dat gegeven werkt Plato uit tot zijn tweede probleem: vrijheid leidt tot individualisme. Het is niet voor niets dat Plato het heeft over de ‘bliss of freedom’ waarin de staat een marionet wordt van een bevolking die erop uit is haar verlangens en grillen te vervullen. En die ‘excessieve vrijheid’ leidt onvermijdelijk tot tirannie,8 het derde risico van democratie.

Baron de Montesqieu hield zich meer expliciet bezig met de vraag hoe macht verdeeld moest worden binnen een staat, met het doel vrijheid voor de burger te garanderen en eventuele corruptie van overheidswege te minimaliseren. In het eerste deel van zijn beroemde boek The Spirit of Laws schrijft hij al dat ‘democratische en aristocratische staten niet van nature vrij zijn’, en dat ‘politieke vrijheid alleen te vinden is in gematigde overheden; en zelfs daar niet altijd maar alleen wanneer macht niet wordt misbruikt’. En daar voegt hij nog aan toe: ‘Onze constante ervaring leert ons dat eenieder die macht ontvangt geneigd is die macht te misbruiken door zijn autoriteit te ver door te voeren.’9 Daaruit blijkt dat voor hem het grootste risico van een democratische staatsvorm de neiging is van de mens om macht te misbruiken. Voor hem ligt de oplossing

in een constitutie waarin macht wordt gebalanceerd zodat ‘macht een controle is van macht’. Montesqieu legt uit dat binnen elke overheid drie soorten macht te onderscheiden zijn: de wetgevende macht, de uitvoerende macht, en de juridische macht; en zolang die drie machtssoorten verenigd zijn in één persoon kan er geen vrijheid zijn.

Montesqieu stelt voor dat wat betreft de juridische macht, een persoon die wordt beschuldigd in staat moet worden gesteld zijn eigen rechters te kiezen, en over de overige twee machten schrijft hij dat ‘die beter aan permanente organisaties/personen gegeven kunnen worden’, en wel omdat ‘die twee niet meer zijn dan de algemene wil van de staat en de uitvoering van die wil – die verder niks met de individu te maken heeft’.10 De uitvoerende macht moet in de handen van de heerser zijn; want de uitvoerende macht is iets ‘wat beter door één persoon dan door velen bestuurd kan worden’, redeneert Montesqieu, aangezien het een taak is die ‘om effi ciëntie vraagt’.

De taken van de heerser worden niet heel coherent weergegeven, maar wel wordt duidelijk dat Montesqieu vond dat die taken in elk geval moesten bestaan uit (1) het plannen van een tijdstip en tijdsduur voor de bijeenkomsten van de wetgevende macht, (2) – indien nodig – een veto uitspreken over

8Plato, The Republic, p. 17.9Baron de Montesqieu, The Spirit, Book XI, Art. 4.10Baron de Montesqieu, The Spirit, Book XI, Art. 6.

BARON DE MONTESQIEU

19 | 19

wetgeving, en (3) het aansturen van het leger. De wetgevende macht moest bestaan uit gekozen afgevaardigden uit de verschillende gebieden, maar ook de adel kreeg van hem een eigen deel van de wetgevende macht, ‘in overeenstemming met hun positie’, zodat zij in staat waren de wetgeving van het volk te controleren. Zo ontstaat een systeem van ‘checks and balances’, waarin de wetgevende macht uit twee delen bestaat die elkaar controleren; en daarnaast is er de heerser die het recht heeft wetgeving te blokkeren. Op die manier creëert Montesqieu een machtsevenwicht waarin hij probeert eenieders vrijheid te maximaliseren.

Wat betreft de risico’s van een democratische staatsvorm is er een opmerkelijke overeenkomst tussen de twee fi losofen. Zowel Plato als Montesqieu lijken de mogelijke risico’s

van de democratie te zoeken op het systematische niveau, dat wil zeggen: risico’s zijn inherent aan een (staats)systeem. Het systeem is zo opgezet dat het de mogelijkheid biedt om vrijheid en/of macht te misbruiken. Toch leggen ze daarmee beiden de uiteindelijke oorzaak bij de mens, die de stap zet om dat ook daadwerkelijk te doen.

Voor Plato zijn de twee kenmerken van democratie het feit dat democratie ‘alle mensen als gelijken behandeld, ook al zijn ze niet gelijk’, en ervan uitgaat dat ‘ieder individu de vrijheid heeft om te doen wat hij wil’. En juist het nastreven van die waarden van politieke vrijheid en gelijkheid is volgens hem de basis van alle betreurenswaardige aspecten van democratie.11 Hierin lijkt hij te verschillen van Montesqieu, die de oorzaak van alle ellende legt bij de menselijke natuur, omdat volgens hem eenieder die macht ontvangt ‘geneigd is die macht te misbruiken’.12 Toch liggen die argumenten dicht bij elkaar, want ook Plato legt het probleem uiteindelijk bij de mens, die geneigd is vrijheid te misbruiken en onder het mom van ‘politieke vrijheid’ autoriteit te weerstaan.

Plato is van gedachte dat slechts wanneer de fi losofen regeren, volledige harmonie kan ontstaan omdat zij regeren met wijsheid. Montesqieu daarentegen ziet de oplossing in de hervorming van de constitutie door het invoeren van

De menselijke natuur

11Held, David (2006) Models of Democracy. Cambridge: Polity Press, p. 24.12Held, Models of Democracy, p. 64.


een strikte scheiding van de macht. De grootste verschillen liggen dus in de oplossingen die beide fi losofen aandragen.

Het perspectief van Plato en Montesqieu sluit goed aan bij een christelijke analyse van het ‘probleem’ van democratie; namelijk: de (zondige) menselijke natuur. Net als Montesqieu ben ik van mening dat ‘machtsmisbruik’ bijna een wetmatigheid genoemd mag worden. En dat is terug te voeren op de mens. Net als Plato denk ik dat de mens fundamenteel niet om kan gaan met ultieme vrijheid omdat eigenbelang dan altijd de boventoon zal voeren. Wel mis ik bij beiden de onderliggende argumenten van het ‘waarom’. Voor ons als christenen geldt dat we ons aan kunnen sluiten bij het uitgangspunt van Plato en Montesqieu op basis van ons christelijk geloof, en meer specifi ek: ons geloof in de zondige aard van de mens.

Wat nu te doen? Lijkt de vraag waar we mee moeten eindigen. Een klasse van fi losofen voor een betere wereld? Een technocratie? Persoonlijk denk ik dat er altijd sprake is van een soort ‘technocratie’, in die zin dat de deskundigen (ik laat hier welbewust in het midden wie dat zijn) ook eerder geneigd zijn leiding te nemen. Toch ben ik het veeleer eens met Montesqieu die probeert een systeem op te zetten waarin de ene mens verantwoordelijkheid moet

afl eggen aan de ander.

Als de mens van nature geneigd is macht te misbruiken dan geldt dat binnen elke staatsvorm en is het dus zaak een staatsvorm te vinden waarbij die optie zoveel mogelijk wordt beperkt. Een democratie is een staatsvorm waarbinnen verschillende overtuigingen en politieke overtuigingen worden geordend. Het democratische principe is daarbij een neutraal ordeningsprincipe – de vraag is dan ook hoe wij, als mensen die leven en functioneren in een democratie, omgaan met het gevaar van machtsmisbruik, de tirannie van de meerderheid en individualisme. Ik denk dat het bijbelse begrip ‘gerechtigheid’ daarin leidend moet zijn. Een uitwerking van gerechtigheid vergt een nieuw artikel en dat is niet mijn bedoeling. Bovendien zijn er vele denkers die dat al beter kunnen en hebben beschreven dan ik dat kan. Ik wil dan ook eindigen met de vraag: Hebben wij met democratie de (meest) juiste staatsvorm gevonden? Dat denk ik wel, maar daarbij moeten we wel oog houden voor de risico’s van de democratie. En als christenen moeten we een duidelijk bijbels uitgangspunt hebben waarnaar we kunnen handelen. Gerechtigheid lijkt mij een juist uitgangspunt. Maar zoals Montesqieu zo prachtig zijn boek eindigt wil ik dat ook doen: ‘Mijn zaak is niet mensen aan het lezen te krijgen, maar ze te laten denken’.

Christelijke perspectief

21 | 21 | 21


COLUMN - LALLENDE MANNEN EN IFES-MEISJES

Prachtig was het. Stiekem wat tranen wegpinkend zat ik met mijn hele familie op zaterdagavond voor de enorme tv, die in die tijd overigens nog niet voorzien was van dolby surround en Sharp LCD. Het maakte niets uit, het kwam net zo goed over. Titanic. Die prachtige strijd om de ware liefde: niet gehinderd door enige vorm van standsbesef vonden Jack en Rose elkaar op het ijskoude dek, boven een diepe oceaan. Dat Rose verdacht veel leek op een twintigste-eeuwse vrijgevochten kunstsnob, die in tegenstelling tot haar bekrompen medepassagiers wel al had nagedacht over gelijkheid, was me niet zo opgevallen. Misschien was ik destijds gewoon verblind door de ijsblauwe ogen van fi lmhunk Leonardo DiCaprio, op wie ik uiteraard heimelijk verliefd was, maar nu ik volgens menig VGSU’er een zogenaamde ‘ouwe lul’ ben geworden, en deel uitmaak van het antiek van de vereniging, valt het me op dat Titanic toch niet zo onschuldig is als ik altijd dacht.

Gladiotor, Braveheart, Pride and prejudice. Ze gaan allemaal over personages die je volledig kunt begrijpen, maar die te maken krijgen met volstrekte idioten van tijdgenoten. Een avondje buizen levert je zo een heel aantal stereotypen op van het verleden als de periode waarin mensen om het kleinste vergrijp je hand eraf hakten. Oude vrouwtjes werden met zwarte kat en al op de brandstapel gegooid en iedereen stond daar al hossend en zwalkend een feestje omheen te bouwen. Over welke tijd en plek we het dan hebben weet eigenlijk niemand, en dat doet er ook niet toe, want wat beklijfd is een homogeen beeld van mensen uit het verleden als zijnde wreed, niet in staat zich in te leven in anderen, maar vooral ook heel erg niet zoals wij nu zijn. Deze stereotypen zijn echter niet zo onschuldig als ze wellicht lijken. Het verleden wordt hiermee namelijk een soort antithese van het moderne verlichte heden, waarover we opgelucht ademhalen en verzuchten dat we inmiddels beschaafd zijn.

Het hoofdpersonage in een historische fi lm is meestal gewoon een persoon met opvallend herkenbare hedendaagse normen en idealen die een ander kostuum heeft aangetrokken. Het schrille contrast tussen bijvoorbeeld Rose en haar omgeving, benadrukt de andersheid van de tijd waarin ze leeft. Omdat je je kunt identifi ceren met haar en haar idealen wordt hiermee vervolgens een beeld gevormd van de eigen moderne cultuur als superieur

COLUMN LALLENDE MAN

door Nathanje Dijkstra

23 | 23

aan het verleden. De norm wordt dan bepaald door het heden en alles wat daarvan afwijkt wordt weggezet als vreemd, achterlijk en niet verlicht – als iets verwerpelijks dus. Op deze manier wordt de machtspositie van de eigen herkenbare cultuur in stand gehouden en wordt de, in dit geval historische, ander neergezet als minder waard. Nou is dat wellicht net iets voor een historica in wording om zich druk over te maken, mensen uit het verleden zijn per slot van rekening toch al dood, maar uiteindelijk is de stereotypering van een homogeen verleden een voorbeeld van een algemene manier van omgaan met anderen. Juist in ogenschijnlijk onschuldig vermaak als het zwijmelen bij Titanic, vormt de machtige en normstellende cultuur een beeld over wat normaal en abnormaal is. Het is normaal dat wanneer een schip zinkt je niet op basis van je inkomen of afkomst de kans krijgt dat te overleven of niet. Was dat toen wel zo? Dan waren ze zeker achterlijk.

Nog een voorbeeldje van culturele normstelling om het wat dichter bij huis te houden: op de VGSU wordt regelmatig gesproken over de zogenaamde verwijving van de vereniging. Wat dat precies inhoud is niet echt duidelijk, maar merkwaardig genoeg wordt de term altijd gebruikt als dingen een richting opgaan waar iemand niet blij mee is; als er gesproken wordt over

ECHTE VGSU-MANNEN IN AKTIE


gevoel, als een lompe grap niet wordt gewaardeerd, of als er veel groente in het eten terecht is gekomen. Opvallend is dat met deze term een heel duidelijk beeld van mannelijkheid wordt neergezet. Een echte VGSU-man heeft het liefst meer dan honderd gram vlees door zijn spaghetti, drinkt zijn buikje rond, bralt liever dan dat hij bijbelstudie doet, maakt opmerkingen tijdens HV’s (ook al slaat het nergens op) en loopt achter het dat jaar verkozen leukste sjaarsmeisje aan. Hiertegenover vormt zich een beeld van gevoelige amicae die stilzwijgend de ideeën van de man overnemen, die vegetarisch koken, naar IFES conferenties gaan, de studie keurig netjes afmaken en daarna waarschijnlijk allemaal parttime zullen gaan werken. Vrouwen die niet aan dit beeld voldoen, zijn eigenlijk een soort mannen – zo heb ik mij laten vertellen. Aan deze stereotypen ligt een dominante cultuur ten grondslag op basis waarvan bepaald wordt dat studentikoziteit eigenlijk een mannending is, en je op de VGSU bij plenaire activiteiten als vrouw pas serieus genomen wordt als je je zogenaamd ‘mannelijk’ gedraagt. Ook hier wordt je positie binnen een minimaatschappij dus gevormd door een culturele en normenstellende macht op basis waarvan bepaald wordt wat stoer gedrag is en wat niet serieus genomen hoeft te worden.

Uiteindelijk was ik niet van plan om als een gefrustreerde dolle mina mijn oksels de komende jaren niet meer te scheren (ook al zo’n stereotype trouwens), of te pleiten voor verwerping van Westerse- dan wel VGSU-cultuur. Dominante waarden en normen zijn onvermijdelijk, en niet direct problematisch wanneer je beseft dat ze cultureel bepaald zijn. Blijkbaar was meneer DiCaprio toch niet in het hokje ‘woest aantrekkelijke fi lmhunk’ te passen, maar heb ik hem destijds terstond naar het vakje ‘loser’ weten te verplaatsen, toen bleek dat zelfs K3 – zij het iets minder heimelijk - verliefd op hem waren. Uiteindelijk heeft deze indeling nooit iets gezegd over de beste man zelf, maar alleen over mijn houding ten opzichte van hem. Indeling in types is soms nodig, omdat een wereld met zevenmiljard gelaagde individuen behoorlijk complex is en je onmogelijk zoveel entiteiten kunt benoemen. Aan deze indeling liggen echter wel machtstructuren ten grondslag. Er bestaat per slot van rekening niet zoiets als een IFES-meisje of een ‘echte VGSU-man’. En ook geen ‘ouwe lul’ trouwens, hooguit een ambitieuze masterstudente.

25 | 25


COLUMN - VAN BUNGA-BUNGA NAAR OLVARIT

Soms zijn zaken glashelder. Wanneer er bijvoorbeeld op een yoghurtpak vermeldt staat: ‘de lekkerste yoghurt’ hoeft dit niet te betekenen dat het ook daadwerkelijk de lekkerste yoghurt is. Het is ook overduidelijk dat het geen zuivere koffi e is wanneer Blatter, dankzij de stemmen van veelal arme Afrikaanse landen, voor de zoveelste keer wordt verkozen voor een nieuwe termijn als baas van de FIFA. Zo lijkt het feit dat Berlusconi een bord voor zijn kop heeft ook evident. Hoe kun je anders pogen je eigen, door een zware aardbeving getroffen, bevolking een hart onder de riem te steken door ze mee te geven dat ze hun verblijf in het in allerijl opgezette tentenkamp maar moeten zien als een weekendje kamperen? Hoe kom je anders op het welhaast briljante idee om in een telefoongesprek met een collega een ander bevriend staathoofd te kleineren, door haar achterwerk te betitelen als zijnde ‘niet heel stimulerend om er de liefde mee te bedrijven’? Hoe kun je als leider van een westers land denken dat je weg kunt komen met het organiseren van seksfeestjes met daarbij veel, al dan niet te jonge, meisjes als lijdend voorwerp? Wellicht is het geen bord maar een geheel appartementencomplex d at Silvio’s zicht belemmerd.

Bovenstaande politieke onhandigheden kan men zich, als uithangbord van een westers beschaafd land, over het algemeen slechts één enkele keer veroorloven. Het kon dan ook niet goed blijven gaan met Il Cavaliere. Had Silvio maar beter geluisterd naar een van ’s werelds bekendste politieke fi losofen, Nicolas Machiavelli, eveneens afkomstig uit de laars van Europa . Hij weidde bijna 500 jaar geleden al een boek aan hoe je als vorst je vorstendom bij elkaar kon houden en nog belangrijker: hoe je daarbij zelf in het zadel kon blijven. Van het grootse belang was daarbij -praesides let u op?- dat de heerser gevreesd werd, maar vooral niet gehaat. Van dat vrezen heeft Berlusconi nooit veel werk gemaakt, het haten daarentegen des te meer. Toch heeft onze breedgeschouderde vriend het nog lang volgehouden: hij heeft het in Italië , vanuit machiavellistisch

COLUMN VAN BUNGA B

door Stijn Kooistra

27 | 27

perspectief bezien, lange tijd best goed voor elkaar gehad. Niet voor niets is hij een periode van 16 jaar lang, met enkele tussenpozen weliswaar, premier van Italië geweest. Meerdere malen moest hij het veld ruimen, maar net zo vaak sloot het grootste gedeelte van het Italiaanse volk hem weer in de armen. Niet geheel verwonderlijk gezien de speeltjes die Berlusconi al die tijd nog meer in handen had. Zo is hij onder andere eigenaar van het grootste mediaconglomeraat van Italië, waardoor hij aan het hoofd staat van meerdere kranten en commerciële televisiestations. Reken daarbij de invloed die hij, als zijnde premier of oud-premier van het land, had op de staatstelevisie en de verklaring is gevonden waarom Italië slechts 77’ste stond op de ranglijst voor landen met de meeste persvrijheid. Met Berlusconi’s positie als premier van Italië – die hij overigens weer nodig had om onschendbaar te zijn in de vele aanklachten wegens corruptie en machtsmisbruik- versterkte hij zijn positie binnen de mediawereld, die hij dan vervolgens weer kon gebruiken om de publieke opinie te beïnvloeden. Een uiterst effectief een-tweetje.

Maar niet effectief genoeg. Nu zit Berlusconi thuis te genieten van zijn geschatte vermogen van 6.5 miljard euro. Terwijl hij zijn kleinzoon een hapje gemalen babyvoeding voert, denkt hij nog eens terug aan zijn ondergang. Ondanks zijn machtige media-imperium, ondanks zijn brede glimlach en charmante voorkomen, kwam uiteindelijk zijn incompetentie naar boven. Silvio, niet geremd door enige kennis van fi nanciën, viel genadeloos door de mand in zijn pogingen Italië met vaste hand door de woeste fi nanciële crisis te loodsen. Hier kon hij niet wegkomen met een seksistisch grapje, hier had hij niet zoveel aan zijn vele kranten en televisiestations. Hier gold de macht der fi nanciële markten. En die kijken naar andere cijfers dan naar het, allicht imponerende, aantal bedpartners van Berlusconi. Maar wellicht, als de fi nanciële crisis over 5 jaar is overgewaaid, zien we Silvio gewoon weer terug. Onkruid vergaat immers niet.


INTERVIEW MET DE CONGRESVOORZITTER

Goedendag machtig persoon! Kunt u uzelf aan ons voorstellen? Ja natuurlijk. Liesbeth van der Heide, 25 jaar, getrouwd, oud-VGSU’er, terrorisme-onderzoeker, afgestudeerd op lone-wolf terrorisme, woonachtig in het prachtige Utrecht, liefhebber van wijn en politiek.

U lijkt ons nogal jong en bovendien bent u een vrouw, hoe denkt u de leiding te kunnen nemen? Met deze vraag lijk je te impliceren dat het moeilijk dan wel onmogelijk is als jongere of als vrouw de leiding te nemen? Wait and see… Zou ik zeggen. Tot nu toe heb ik in ieder geval nog niet meegemaakt dat het als vrouw moeilijker is om leiding te geven. Ik denk wel dat mannen (meer dan vrouwen) een soort aangeboren behoefte aan macht – en dus aan leiding geven – hebben. Toch merk ik dat er ook genoeg vrouwen zijn die dat ook willen en dat we daar steeds meer aan wennen. Om maar even gebruik te maken van een voorbeeld uit ons VGS-wereldje: de VGSU heeft in de afgelopen vijf jaar twee keer een vrouwelijke praeses gehad, en in de tien jaar daarvoor geen een! Natuurlijk was er onder het mannelijk smaldeel wat gemopper over vrouwelijke invloeden, maar heus geen fundamentele discussie over de capacititeiten van vrouwelijke leiders. Het heeft de vereniging mijns inziens meer goed gedaan dan veel mannelijke praesides. Afi jn, om terug te komen op mijn eigen leiderschapskwaliteiten: laten we daar achteraf op terugkijken met een goed glas wijn.

Heeft u nog grote verassingen voor ons in petto? Als de ganse vergadering is bijgekomen van de verrassing dat ik (oh, help!) een vrouw ben en (oh, schrik!) ook nog eens ‘maar’ 25 jaar oud, dan kijk ik wel even in hoeverre nieuwe verrassingen nog gewenst zijn.

Wat is uw ervaring met Paascongressen? Heel verschillend. Ik heb PaCo’s meegemaakt waar het thema echt relevant en boeiend was en waar goede lezingen en workshops werden gegeven: dus waar ik

INTERVIEW MET DE CON

door Iemand van PaCo-IN

29 | 29

echt veel heb gediscussieerd en geleerd. Maar ook PaCo’s waar het vooral gezellig was en het leek alsof de organisatie zelf ook niet zo goed wist wat de bedoeling van het thema nou was. Het is in elk geval altijd een goede manier om alle zusters weer eens te spreken en als het mee zit ook nog een goed thema inhoudelijk te behandelen.

Wat vindt u belangrijk in het Paascongres? Een goed thema dat breed genoeg is om voor iedereen interessant te zijn en waarbij verschillende benaderingen mogelijk zijn. Goed cabaret. Een scherpe congresvoorzitter. Goed eten. Sterke koffi e. Veel bezoekers. Fatsoenlijke bedden. Originele sprekers met een duidelijke mening. Gezelligheid. Openheid. Mensen die vragen durven stellen. Donald Duckjes voor mensen die zich vervelen tijdens een lezing. Mooi weer. Een goed feest. En ik hoop dat iedereen na afl oop naar huis gaat met een andere visie op macht en een idee van wat wij als christenen kunnen doen om goed met macht om te gaan.

Moet een christen dan van zich laten horen? Macht is belangrijk, we doen allemaal een opleiding of werk waarbij macht komt kijken. Hoe meer verantwoordelijkheden, hoe hoger het salaris en hoe meer macht we hebben. Hoe gaan we met deze macht om? Macht geeft ons een krachtig gevoel, maar aan de andere kant zijn we in sommige situaties nog steeds machteloos. Ook binnen relaties en vriendschappen is er ruimte voor machtsmisbruik, of juist in de kerk. Mensen kunnen vaak de drang hebben om dingen te beheersen of onder controle te houden. Kunnen wij dit ook? Hoe machtig en krachtig is God tegenwoordig nog? Kan de mens in onafhankelijkheid leven? Dat zijn vragen waar we over na moeten denken. Niet omdat we christenen zijn, maar omdat het belangrijke vragen zijn.

Welke zijde van macht spreekt u het meest aan? De duistere kant, de moeilijke kant, hoe je het wilt noemen. Die kant waar je voelt dat je invloed hebt en tegelijk dus ook verantwoordelijkheid. De kant waaraan je merkt dat macht gevaarlijk kan zijn, dat het wel erg interessant is om de macht die je hebt voor jezelf te gebruiken. Die kant is moeilijk. En gevaarlijk. En duister. En dus interessant. Daar wil ik het graag over hebben.

Spreekt u trouwens liever over macht of over invloed? Ach, dat vind ik een beetje een non-discussie. Macht wordt vaak gedefi nieerd als de mogelijkheid van persoon A om persoon B iets te laten doen of juist te laten die persoon B zonder persoon A niet zou hebben gedaan. Macht is in die zin dus


het kunnen sturen van andermans gedrag. Invloed is minder direct – als je invloed hebt kun je niet direct iemands gedrag veranderen, maar wel iemands mening. En daarmee heb je dus wel invloed op zijn gedrag.

Misschien is invloed wel effectiever. Macht is toch vaak gebaseerd op iemands positie (hiërarchie) of autoriteit; als persoon B dan zijn gedrag verandert doet hij dat omdat het moet. Als je invloed hebt, dan verandert persoon B zijn gedrag misschien wel omdat hij dat wil. En daar heb je op de lange termijn meer aan.

Je zou het zo kunnen samenvatten: invloed gaat altijd gepaard met macht, maar macht niet per defi nitie met invloed.

We zijn benieuwd naar uw macht dan wel invloed tijdens het PaCo. Bedankt en tot dan!

31 | 31


VOORSTELLEN SPREKERS

‘Waar ik aan denk bij macht?’ Terpstra wijst naar de poster van Spinoza in zijn kantoor. ‘Daar moet ik aan denken als je het hebt over macht.’

Marin Terpstra is politiek fi losoof en houdt zich in zijn onderzoek vooral bezig met de problematische verhouding tussen de politieke orde en religie. Hij studeerde wijsbegeerte aan de (voorheen) Katholieke Universiteit Nijmegen, met als hoofdvak sociale en politieke wijsbegeerte. In 1990 promoveerde hij met het proefschrift “ De wending naar de politiek. Een studie over het gebruik van de begrippen ‘potentia’ en ‘potentas’ door Spinoza in het licht van de verhouding tussen ontologie en politieke theorie.” Hij is mede oprichter van Res Mixtae, een studiegroep die zich in het bijzonder richt op thema’s op het gebied van religie, politiek en fi losofi e. Tegenwoordig is hij universitair docent sociale en politieke wijsbegeerte aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In zijn onlangs verschenen boek Democratie als Cultus onderzoekt hij hoe het in het hedendaagse politieke handelen en denken staat met de secularisering van politiek-theologische begrippen.

Zijn lezing tijdens dit PaCo zal zich focussen op de fi losofi sche benadering van macht. Met onder andere de defi nities van Weber en Hobbes, zal deze lezing draaien om de meer symbolische orde van macht: wat wordt daarmee bedoeld en hoe zien we de symbolische orde van macht terug in de huidige maatschappij? Geïllustreerd met hedendaagse voorbeelden zal Marin Terpstra ons hier meer over vertellen. Daarnaast zal hij een uitstapje maken naar macht en godsdienst.

Het belooft een interessante lezing te worden, die u de nodige verdieping zal kunnen bieden. Mocht u zich alvast goed willen voorbereiden, dan raden we u aan om zijn onlangs verschenen boek Democratie als Cultus te lezen.

VOORSTELLEN SPREKERS

33 | 33

In Nederland wordt het publiekelijk gebruiken van macht vaak als weinig populair gezien. Het uitoefenen van gezag daarentegen is veel meer geaccepteerd. Dit brengt ons tot een eerste vraag: welke beginselen liggen hieraan ten grondslag?

Professor James Kennedy zal ingaan op deze vraag. Daarnaast zal hij vanuit geschiedkundig perspectief laten zien hoe in Nederland met macht wordt omgegaan en wie in de Nederlandse staatsinrichting de macht heeft en hoe daar met macht om wordt gegaan. Kortom, de lezing zal zich richten op het fenomeen macht in modern Nederland en in haar staatsinrichting.

James Kennedy is professor aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in de geschiedenis van Nederland. Hij is geboren in de Verenigde Staten en is aan de Universiteit van Iowa gepromoveerd in de Europese geschiedenis. Hij heeft meerdere artikelen gepubliceerd over de verhouding tussen religie, politiek en maatschappij in de moderne tijd. Tevens heeft hij veel expertise op het gebied van de geschiedenis van de Nederlands-Amerikaanse verhouding.


Hoe liggen de machtverhoudingen in Europa en hoe belangrijk is het Europees Parlement? Wat kan één christelijke parlementariër betekenen in dat speelveld?

Drs. Peter van Dalen (1958) is sinds juli 2009 Europarlementariër voor de ChristenUnie. Hij is Vice-voorzitter van de Transportcommissie van het Europees Parlement en lid van het fractiebestuur van de European Conservatives and Reformist Group.

Voorafgaande aan zijn lidmaatschap van het Europees Parlement was hij HoofdinspecteurDirecteur bij de Inspectie Verkeer & Waterstaat, eindverantwoordelijk voor het toezicht op en de inspectie van de binnenvaart. Daarvoor bekleedde hij diverse directie- en managementfuncties bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, onder andere op de terreinen luchtvaart, zee- en binnenvaart en Europese zaken.

Van Dalen zal in zijn lezing ingaan op twee thema’s, namelijk macht in het leven van de Duitse schrijver Remarque en Europa en (de) macht. Remarque is bekend geworden door zijn boek “Im Westen nichts neues” (1929). Hij trekt deze vergelijking omdat een beter begrip van Remarque en zijn tijd een goede achtergrond vormt om Europa en (de) macht beter te verstaan. Na deze historische schets van het twintigste-eeuwse Europa zal hij ingaan op de huidige machtsverhoudingen, inclusief Eurocrisis, en de vraag of er meer bevoegdheden naar Brussel overgedragen zouden moeten worden. Tenslotte zal het werk van een christelijke europarlementarier aan bod komen en zal er uitgebreid ruimte zijn voor vragen en debat.

35 | 35


COLUMN - MACHT EN RENTMEESTERSCHAP

Macht is een ongrijpbaar fenomeen, moeilijk te beschrijven en te benoemen. Het is daarnaast een gevoelig onderwerp, omdat er aan macht meerdere kanten kleven. Je kunt het als een gegeven behandelen, een fi losofi sch vraagstuk, onderhevig aan de logica en het handelen van de mens. Een stap dichter bij de werkelijkheid blijkt macht altijd een zekere lading of blijvende invloed te hebben: voor mensen persoonlijk kan het een verworven bezit zijn, haast vergelijkbaar met de onaantastbare vrijheid van meningsuiting. Macht kan een eigen leven gaan leiden, waarin de macht van macht chaotische proporties aan kan nemen in handen van een handelende partij zonder duidelijk referentiekader of uitgangspunt. Ook op sociaal-maatschappelijk vlak is macht een factor, die vooral onder de oppervlakte aanwezig is.Kijk je naar de individuele mens als deelnemer aan die samenleving, dan worden de invloed, herkomst en consequenties van macht en het handelen daarmee al veel beter zichtbaar. Macht is niet zelden een doorslaggevende factor bij het aanwenden van middelen. Als we daar een verzorgingsstaat als Nederland bij pakken, dan zien we dat door de eeuwen heen de macht over het volk verschoven is van een eindverantwoordelijke naar een eigen stem van het volk in een politiek handelende vorm, de democratie, die een redelijk gelijke verdeling van invloed en daarmee van welvaart tot gevolg heeft gehad. Er is ruimte voor verscheidenheid en aandacht voor afwijkende mogelijkheden naast de modale norm. Daarmee komt een verzorgingsstaat in de buurt van een bestuurlijk model dat gebaseerd is op het Bijbelse (oudtestamentische) idee van rechtvaardigheid en rentmeesterschap, waarbij ieder bezit wat hij verdient, maar er vooreerst aandacht is voor de zwakkere partijen in de samenleving (arm, weduwe, wees en vreemdeling) die om welke reden dan ook geen bezit hebben, geen macht kunnen uitoefenen en van daaruit tekort hebben. Dit model kent ook

COLUMN MACHT EN RE

door Petra van Damme

37 | 37

een zekere gelijke verdeling van welvaart: je deelt je bezit, tijd en aandacht met diegene die minder heeft tot hij genoeg heeft om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien, zonder daar iets voor terug te verwachten. Rentmeesterschap gaat namelijk uit van de notie dat alles wat je in dit leven ontvangt en bezit van God in beheer krijgt, binnen jouw vermogens- en invloedssfeer, om daarmee de samenleving van dienst te zijn.

Naast dat deze maatschappijvisie niet als eerste de individuele mens op het oog heeft, is er ook meer plaats voor gezond, maatschappelijk-holistisch langetermijndenken, iets wat bij een egocentrisch uitgangspunt minder prioriteit heeft. Dit beheren, macht uitoefenen, vindt plaats vanuit een veel persoonlijker initiatief dan in het model van de verzorgingsstaat, waar dat wat de overheid uitdraagt, niet altijd de overtuiging van de afzonderlijke burger hoeft te zijn. Rentmeesterschap gaat uit van de individu, die vanuit een zuivere relatie met God de hem vertrouwde macht aanwendt om daarmee waarvan hij voldoende heeft, bij te dragen aan het welbevinden van zijn directe naaste. Niet omdat zijn uiteindelijke doel het eigen welbevinden of misschien toch een betere samenleving voor iedereen is (mogelijk egocentrische motieven), maar omdat er een duidelijke norm is, namelijk: een goede God. Een vaststaande, toetsbare norm, een uitgangspunt dat een hedendaags mens wellicht wereldvreemd voorkomt, maar aan het eind van het verhaal toch dicht in de buurt komt bij wat onze cultuur en maatschappij onder gelijke behandeling verstaat. Door deze norm te hanteren in je machtshandelen, bestaat er voor een christen m.i. de mogelijkheid om ook de corrumperende macht van macht aan God te onderwerpen, door de relatie met Hem levend te houden en hemel-gericht met aardse zaken bezig te zijn.


Je zit in de auto en bent om onbegrijpelijke redenen terecht gekomen op een klein zandweggetje met aan weerszijden bomen. Plotseling moet je afremmen voor drie fi etsers. Zij fi etsen gemoedelijk naast elkaar en je kan ze onmogelijk inhalen zonder één van hen van zijn sokken te rijden. Je toetert eens en je drijft ze een beetje op, maar geen haar op hun hoofd denkt eraan voor je opzij te gaan. Hoewel jij een zwaarder vervoersmiddel hebt zijn die drie fi etsers toch machtiger. Ze kijken nog eens naar je om en genieten van hun macht. Als je het op deze manier bekijkt, heeft iedereen macht. Wat een opluchting. De fi etsers in deze inleiding hebben de macht van het getal en een voor hen gunstige situatie. Zo zijn er verschillende machtsvormen herkenbaar. Doe de test, en ontdek welk soort macht jij hebt!

HOE MACHTIG BEN JIJ?HOE MACHTIG BEN JIJ?

door Joanne van der Velden

Lees de volgende tien situaties aandachtig door en kies daarna het antwoord dat het beste bij je past. Denk niet te lang na voordat je een antwoord geeft.

1. Stel je voor, of probeer het je te herinneren. Je zit in de novitiaatscommissie en voor je staan novieten zenuwachtig in wanorde hun aantekeningen uit hun hoofd te leren. “Novieten,” galmt jouw stem. “Maakt u eens een ordelijke, rechte lijn!” En warempel! De novieten pakken boeltje op en gaan in een keurige rij staan. Welk gevoel krijg jij?

A. Je voelt oprechte verbazing. Dit heb je nog nooit meegemaakt! Er wordt

39 | 39

naar je geluisterd.B. Je hebt een goed gevoel, maar dit ebt ook gelijk weer weg. Het doet je eerlijk gezegd niet zo veel. Het hoort er toch gewoon bij dat novieten doen wat jij als novcie zegt?C. Je wordt een beetje licht in je hoofd. Wat een kick geeft dit!D . Het voelt op zich wel ok, maar je hoopt dat de novieten jou na het novitiaat nog aardig zullen vinden.

Ben je een vrouw? Lees dan versie 2a. Ben je een man? Lees dan versie 2b.

2a. Je houdt van fl irten, gewaagde sms’jes sturen is leuk en je hebt er echt plezier in om je charmes in te zetten. Denk je in dat je een relatie aangaat vlak voor de jaarwisseling. Je komt er al snel achter dat er nadelen kleven aan je verkering. Want jij hebt met vriendinnen afgesproken en hun vriendjes komen ook allemaal, maar hij viert oud en nieuw liever in zijn eigen stad met mannen en veel bier. Hoe loopt dit af?

A. Je vindt het belangrijk om zijn vrienden te leren kennen, en oud en nieuw lijkt je een zeer geschikte gelegenheid. Er is altijd wel iets om over te praten!B. Je kijkt hem eens aan doordringend aan en maakt het duidelijk dat jullie dit jaar met oud en nieuw in jouw stad zijn bij jouw vrienden.C. Jullie gaan volgend jaar waarschijnlijk naar jouw vrienden, en dan gaan jullie nu naar die van hem. Heb je dat even mooi onderhandeld!D. Je weet zelf niet goed of dit je iets uitmaakt, en hij wil graag naar zijn vrienden. Goed, dan ga jij wel mee.

2b. Je ziet de mooiste meisjes als eerste, je stuurt nooit als eerste een sms maar zorgt ervoor dat jij wordt gesms’t en je bent behoorlijk innemend. Denk je in dat je een relatie aangaat vlak voor de jaarwisseling. Je komt er al snel achter dat er nadelen kleven aan je verkering. Want jij wil samen met je vrienden en bier het nieuwe jaar in, maar zij heeft met haar vriendinnen bedacht dat het leuk is om met alle stellen oud en nieuw te vieren. Hoe loopt dit af?

A. Je vindt het belangrijk om haar vriendinnen en hun partners te leren kennen, en oud en nieuw lijkt je een zeer geschikte gelegenheid. Er is altijd wel iets om over te praten!


B. Je kijkt haar eens aan doordringend aan en maakt het duidelijk dat jullie dit jaar met oud en nieuw in jouw stad zijn bij jouw vrienden.C. Jullie gaan volgend jaar waarschijnlijk naar jouw vrienden, en dan gaan jullie nu naar die van haar. Heb je dat even mooi onderhandeld!D. Je weet zelf niet goed of dit je iets uitmaakt, en zij wil graag naar haar vrienden. Goed, dan ga jij wel mee.

3. Je kent het wel, en anders doe je voor deze vraag alsof. Het is weer tijd voor een groepsopdracht. Het wordt een heel project wat meerdere weken zal beslaan en ieders inzet is nodig. Wie deelt de lakens uit?

A. Dat is heel duidelijk, jij. Je hebt charme en een harde stem. Niemand kan om je heen. Dat je anderen hiermee tegen je in het harnas jaagt maakt je niet zo veel uit. Jij weet het toch beter.B. Omdat jij altijd de hoogste cijfers haalt en ook alles begrijpelijk kan uitleggen, kijkt iedereen verwachtingsvol naar jou. Jij dus!C. Je bekijkt het eens allemaal rustig, stelt het een en ander voor en je zorgt er ongezien voor dat iedereen die taak krijgt die jij wel geschikt voor hem of haar acht. D. Voor je het weet heeft iedereen een taak en moet je zelfs moeite doen om er achter te komen wat er eigenlijk van jou wordt verwacht.

4. Je bent commissiepraeses van een niet onbelangrijke commissie, namelijk de diescommissie. Er zijn een heel aantal belangrijke taken die je hebt moeten delegeren. Zo is er iemand verantwoordelijk voor de locatie, beheert een ander het fi scaat en zorgt de derde voor de PR en de huisstijl. Hoe ga je hiermee om?

A. Je wordt door anderen vaak gewezen op je eigen taken en je bent maar wat blij dat je alle klussen kon delegeren. B. Je vindt dit lastig. Je kunt maar moeilijk delegeren en je hebt er wel voor gezorgd dat er alleen mensen een taak kregen waarvan je zeker wist dat die dan ook goed uitgevoerd zou worden. C. Vaak heb je niet eens in de gaten welke dingen er geregeld moeten worden en is het ook al gebeurd voordat je er erg in hebt, of erger nog, het gebeurt helemaal niet!D. Je hebt de klussen subtiel verdeeld en je probeert door middel van coaching iedereen zo ver te krijgen dat ze hun ‘eigen’ ideeën uitvoeren. Zo gaat het goed!

41 | 41

5. Na een week hard werken is het tijd voor ontspanning. Je vindt dat er geen betere besteding voor je zondagavond is dan fi lm kijken met vrienden. Eén van de kamers in jullie studentenhuis wordt omgevormd tot bioscoopzaal en jullie kijken de fi lm alleen in HD-kwaliteit. Maar, welke fi lm wordt het?

A. Jij kent niet zo veel fi lms, en eerlijk is eerlijk, de vorige keer dat jij een fi lm uitkoos, was die zo ontzettend slecht dat jij eigenlijk ook geen fi lms meer mag uitkiezen. B. Je hebt via via over een bepaalde fi lm gehoord dat die erg goed is, en wanneer je dit te berde brengt, wordt jouw fi lm uitgekozen. C. Jouw harde stem overheerst de hele discussie, zodat er maar één fi lm overblijft, namelijk die van jou. D. Je hebt van te voren voorstudie gedaan, en je weet welke fi lm je wil zien. Al tijdens het eten begin jij je lobby voor die fi lm zodat ‘s avonds iedereen voor jouw fi lm gaat.

6. Voor VGS-Nederland worden plannen gemaakt om landelijke campagnes te voeren. Je voelt het belang ervan en je wil je graag inzetten. Wat denk jij te kunnen toevoegen?

A. Je bent erg enthousiast en je bent er ook maar druk mee. Je hoort wel wat er van je verwacht wordt. B. Je vindt het wel leuk om je voor de goede zaak in te zetten maar er zijn wel


dingen waar je echt geen zin in hebt. Je zorgt er op een uitgelezen manier voor dat jij de dingen mag doen die je leuk vindt. C. Laat me er bij. Jij hebt de juiste mensen in je adresboek om de volgende campagne tot een groot succes te maken. D. Met jouw kwaliteiten kan jij het beste de leiding van de hele organisatie op je nemen. Je hebt voldoende charisma om iedereen enthousiast te houden.

7. Het nieuwe bestuur treedt aan en daarmee wordt het ook tijd voor de nieuwe commissie-indelingen. Een spannende tijd. Neem een andere belangrijke commissie in je hoofd, bijvoorbeeld de redactie. Welke functie neem jij?

A. Je houdt van je verenigingsorgaan en vindt belangrijk dat de juiste mensen de juiste dingen doen. Daarbij ben je ook erg goed in het redactioneel. Jij wordt hoofdredacteur!B. Jullie hebben grootse plannen dit jaar met het verenigingsorgaan. Het moet beter, het moet groter. Jij kan de juiste mensen wel bij elkaar krijgen om dit project te laten slagen. Jij wordt lobbyist! C. Spreken in het openbaar is niet echt je hobby, maar dingen schrijven die iedereen kan lezen eerlijk gezegd ook niet. Laat jou maar notulen maken.D. Je hart ligt bij het verenigingsorgaan maar je bent niet zo’n creatief wonder. Eigenlijk ben je heel rechtlijnig en punctueel, daarom doe jij ook de spellingscontrole op alle binnenkomende artikelen.

8. Volgens carrieretijger.nl stellen mensen met ambitie zichzelf een duidelijk doel, houden niet van stilzitten, doen moeite om een echte professional te worden, verwachten ze erkenning en zijn ze tot slot vernieuwend. Heb jij ambitie?

A. Nee zeg! Van het woord alleen al krijg je jeuk. Jij gaat later gewoon doen wat je leuk vindt. En je bepaalt zelf wel wat je daarvoor moet doen. Toch?B. Natuurlijk ben je ambitieus. Je weet wat je wil worden later en je zal ervoor zorgen dat dat gaat lukken. Stilzitten, wat is dat?C. Slik. Nee, jij bent volgens jezelf niet ambitieus. Zo vernieuwend ben jij niet, jij houdt ervan om te faciliteren en te zorgen dat alles op rolletjes loopt.D. Ja, jij bent ambitieus. En om te zorgen dat jij later wordt wat je wil worden, ben je nu al naar hartelust aan het netwerken. Wie weet waarvoor dat kaartje nog van past komt.

43 | 43

9. Binnen een vereniging kan je ook niks geheim houden. Heb je gezoend met iemand? Heb je iets stoms gedaan? Hoe goed je ook je best doet, iedereen hoort het vanzelf een keer. Maar, kom jij er vroeg achter of juist laat?

A. Dat is nou echt het voordeel van een relatie. Je hoeft het verenigingsnieuws zelf niet meer bij te horen, maar je hoort alles via je geliefde. B. Dit vind je nou echt belangrijk. Jij zorgt er wel voor dat je al het nieuws als eerste hoort. En mensen weten ook bij wie ze moeten zijn voor het laatste nieuws. C. Al het onbelangrijke nieuws maakt je niet zoveel uit, maar als het er toe doet zorg je ervoor dat jij het wel te horen krijgt. D. Tja, jij hoort het nieuws altijd via Facebook of andere social media, wanneer het eigenlijk geen nieuws meer is.

10. Tijd voor een feest, en wel van één van je beste vrienden. Er zijn nog maar weinig mensen als jij aan komt en het is een beetje aan de saaie kant. Wat ga je hieraan doen?

A. Dit kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Je zet de radio hard aan en je begint een groot groepsgesprek nadat je iedereen vol hebt gegoten met alcohol. Het geeft je een kick dat jij dit voor elkaar krijgt. B. Je denkt soms wel dat je een gangmaker bent, maar met dit feest is echt


niks te beginnen. Je laat het er voor deze keer bij zitten. C. Ach, het wordt vanzelf gezellig. Je scant de ruimte op interessante personen en komt tot de conclusie dat het voor jou wel een leuke avond gaat worden. D. Hier moet je iets aan doen. Je bekijkt de aanwezigen en stelt hier en daar wat mensen aan elkaar voor, maakt een grapje, stelt een zenuwachtig kijkend meisje op haar gemak en biedt iedereen drankjes aan. Zo wordt de sfeer toch nog ontspannen.

Goed. Klaar met de test? Vul dan deze tabel in. Omcirkel voor elke vraag de letter die bij jouw antwoord hoort, op horizontale wijze dus. Daarna tel je alle

omcirkelingen per kolom en je vult het totaal in.

Waar heb jij de meeste punten voor? Type I? Of III? Lees hieronder wat voor soort macht jij hebt.

I. Evidente invloed. Je bent een leiderstype, eentje met de leiderskwaliteiten en charisma. Jij kan later, als begenadigd spreker, voor een zaal met honderden toeschouwers eerst rustig je jasje uitdoen en je mouwen opstropen, om te laten zien dat jij op je gemak bent. Wel vind je het moeilijk om macht uit handen te geven, en

45 | 45

ben je daardoor in meer of mindere mate dictatoriaal aangelegd. Pas op voor een eventuele machtsverslaving en probeer je macht voor de goede zaak in te zetten.

II. Subtiele manipulatie. Jij lijkt iemand op de achtergrond te zijn, maar ondertussen deel jij de lakens uit. Je hebt er ook oog voor om de juiste mensen op de juiste plaats te krijgen. En handig, je hebt de juiste sociale vaardigheden om mensen te beïnvloeden zonder dat ze dat doorhebben. Wanneer jij iets belangrijk vindt, dan zorg je ervoor dat het op de agenda komt (zogenaamde agenderingsmacht). Jij krijgt met je charme een hele hoop voor elkaar. Laat je echter ook eens verrassen door inventiviteit van een ander!

III. Kennis is macht. Dit hoort natuurlijk allereerst bij slimme of bekwame mensen en dit is onmiskenbaar waar. Wanneer jij weet hoe iets zit of iets werkt, dan kan jij de dienst uimaken. Maar kennis is ook de juiste mensen kennen. Je vindt het belangrijk om te netwerken en om het nieuws als eerste te horen. Je kent het principe ‘voor wat hoort wat’. Daardoor heet dit type macht, dus macht op grond van een groot netwerk, relatiemacht.

IV. Schone schijn. Jij denkt het het wel snor zit, met jouw invloed en macht. Je hebt het gevoel dat je wel wat te zeggen hebt binnen relatie of binnen groepen mensen. Echter, je vindt veel dingen ook wel prima. Veel dingen kunnen je oprecht niet schelen. Dit doet afbreuk aan je invloed, omdat je veel over je heen laat gaan. Wil je hier iets aan doen? Leer onderhandelen en overtuigen, nadat je voor jezelf hebt uitgemaakt wat jij belangrijk vindt.

V. Harde werkers. Je vindt het niet belangrijk om keuzes van anderen te beïnvloeden. Of je vindt het wel belangrijk, maar het lukt je niet omdat je makkelijk over je heen laat lopen. Je weet niet goed wat je wil en wat jij belangrijk vindt. Toch heb jij, als je later secretaresse mocht worden voor een grote directeur, wel macht. Doordat jij kan bepalen wie er een afspraak krijgt met de directeur heb jij toegangsmacht. Maak hier handig gebruik van!


Europa in het jaar 1900. Staatshoofden loeren over de grenzen van hun rijk naar de buren. “Wat zijn zij van plan?” “Moet ik bang zijn voor ze?” “Kan ik met hen samenwerken?” “Of kan ik hen een hak zetten en mezelf sterker maken?”

Deze workshop zal gaan over de rol die macht speelt in de internationale betrekkingen tussen staten. In de theorie over de internationale betrekkingen zijn er verschillende opvattingen over hoe deze macht precies vorm krijgt. Spelen bijvoorbeeld individuele politici of de verschillende staten hierbij de grootste rol. En hebben idealen hierbij de overhand of juist rauwe belangen?

Deze vragen zullen we bespreken in de context van de Europese geschiedenis van de 20e eeuw. Als model hierbij zullen we het bordspel Diplomacy gebruiken aan de hand waarvan we zullen zien hoe de verschillende factoren (personen, idealen en historische context) een rol speelden in de internationale betrekkingen tussen de Europese staten aan het begin van de afgelopen eeuw. Tot slot zullen we kijken naar de huidige internationale situatie van Europa en de verschillen en overeenkomsten met de situatie aan het begin van de 20e eeuw en hoe deze te verklaren zijn aan de hand van de besproken factoren.

Jan-Willem van Dongen studeerde bestuurskunde aan de Universiteit van Rotterdam en geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. In zijn vrije tijd leest hij graag Machiavelli en speelt hij dagenlang het spel Diplomacy.

WORKSHOPSWORKSHOPS

1. De Europese geschiedenis als machtsspel

De term lobbyist kom je tegenwoordig nog maar weinig tegen op een c.v., maar dat betekent niet dat tegenwoordig niet meer gelobbyd wordt. Deze workshop gaat je inzicht geven over hoe een lobbyist werkt in den Haag. Tijdens deze workshop zal Dimitri Arpad ingaan over zijn werk, wat hij doet en krijg je zelf de kans om meer te leren over het werk van lobbyisten in de hofstad.

Dimitri Arpad is Advisor Public Affairs voor de provincie Noord-Holland sinds 2007. In 2011 gaf hij een interview over zijn werk in NRC-NEXT. Hij werkt zowel in Haarlem als in Den Haag.

2. Lobbyorganisaties

47 | 47

Met de grondwet van 1815 kende Nederland vrijheid van drukpers. Dat betekent dat alleen de staat de macht had om in beperkte, nauw omschreven gevallen in te grijpen en een boek of ander drukwerk vooraf te verbieden. Evenzo waren de gevallen waarin de staat repressief ingreep, dus achteraf drukwerk verbood, nauw omschreven, immers ook de staat diende het grondwettelijk recht van de burger om via de drukpers zijn mening te geven te eerbiedigen. Naast deze formele censuur kende de negentiende eeuw ook informele censuur, een type censuur dat tot diep in de twintigste eeuw bestond. Informele censuur werd met name toegepast in situaties waarbij sommige mensen de macht hadden om andere mensen het lezen van bepaalde boeken te beletten. We moeten hierbij denken aan een instituut als de Index van de katholieke kerk, of de protestantse bibliotheken die het lezen van met name naturalistische romans zagen als een eerste stap op weg naar het zedelijk verderf. Maar ook binnen het gezin kon een man zijn vrouw of kinderen verbieden bepaalde boeken te lezen.

Verschillende vragen zullen tijdens deze workshop aan bod komen. Enkele voorbeelden: Hoeveel zin heeft het opleggen van een publicatieverbod op b.v. Mein Kampf in deze internettijd? Hoe effectief zijn verboden in het algemeen? Gaat de lezer niet op zoek naar alternatieve mogelijkheden om een begeerd boek in handen te krijgen? Moet je iedereen altijd de volledige vrijheid geven om te publiceren of te lezen wat hij/zij wil? En waar moet de staat – die als enige de macht heeft om vooraf in te grijpen bij een publicatie – de grens trekken?

Boudien de Vries is Universitair Hoofddocent Sociale Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Zij houdt zich vooral bezig met de sociale en culturele geschiedenis van de negentiende eeuw. In 2011 publiceerde zij een studie naar de leescultuur.

3. Verboden boeken

De aanwezigheid van reclame in de maatschappij hoeft niet eens meer benoemd te worden. We komen het overal tegen. Persoonlijk heb ik altijd het idee dat het geen invloed op mijn keuzevaardigheid heeft. Maar waarom geven bedrijven dan nog steeds zoveel uit aan reclame? Reageren we er dan toch op?Reclame is blijkbaar wel een macht die veel invloed heeft op ons leven. Op een slinkse wijze beinvloedt het toch ons beeld, is het dan wel moreel goed te noemen wanneer we reclame maken of zelfs reclamemaker van beroep zijn? André van der Lugt, de leider van deze workshop is er zo één. Een ‘sluwe’ reclamemaker die ons

4. Macht van reclame


stiekem bedriegt. Wij zijn met zijn allen onderworpen aan dit soort mensen. Maar is hij nou wel de slechterik of kijken we alleen maar in een spiegel die ons wordt voorgehouden?Deze workshop zal in gaan op een aantal staaltjes van sterke reclame, reclame die misschien wel ons leven heeft verandert. Ook zal er worden gesproken over de morele aard achter reclame maken.

Deze workshop wordt gegeven door Andre van der Lugt. Hij is reclamemaker van beroep en werkt als creative director/ partner bij Nijgh.

Niet-christelijke mensen; je komt ze overal tegen. Je wilt ze wellicht bereiken maar wat voor macht heb jij als individu als de meerderheid het anders ziet? Henk Bouma komt vertellen over zijn leven in een achterstandsbuurt waar vooral moslims wonen en hoe hij het verschil hoopt te maken. Vol van praktische tips en persoonlijke anekdotes kan deze workshop jou en je studentenvereniging op weg helpen om te zien hoeveel invloed je zelf hebt!

Henk Bouma werkte eerder in Londen en nu in Kanaleneiland Utrecht als stadszendeling.

5. Buurtchristen zijn

‘Praten met God is veel belangrijker dan praten over God.’ (Visje)

Kracht van het gebed klinkt spannend: genezing, demonenuitdrijving en verlossing van je zonden. De uitdaging ligt in het begrijpen van de volgorde hiervan. Dit willen we in de workshop samen ontdekken. Waarom bidden we en wat verwachten we? Mensen zien graag bewijzen voor dat God bestaat en zoeken sensatie, heerlijk. Wij vinden de vraag waar Gods hart naar uitgaat essentiëler. Deze vraag is misschien wel veel spannender. Wij nodigen je uit om samen met ons en anderen van uit de bijbel (opnieuw) te ontdekken wat de kracht van het gebed inhoudt.

Wanneer er vragen of onderwerpen zijn die specifi ek leven dan willen de workshopleiders graag proberen daar op in te gaan ([email protected]). Wanneer u ingedeeld wordt bij deze workshop zult u dat al voor het congres horen zodat er tijd is om hierover na te denken.

6. De kracht van gebed

49 | 49

Wibbina Oosterhuis en Lizette Plender houden zich binnen IFES bezig met gebedspastoraat en brengen dit in de praktijk tijdens conferenties.

Multinationals maken zich in ontwikkelingslanden vaak schuldig aan schending van arbeids- en of mensenrechten. Echter blijken ze hier moeilijk op te berechten. In deze masterclass zal worden uitgelegd hoe multinationals hun macht gebruiken in de wereld om hun doelen te bereiken en hoe de rechterlijke macht hiermee omgaat wanneer de multinationals het recht schenden.

Alex van den Heuvel heeft een masterthesis geschreven over internationaal recht en multinationals. Hiervoor heeft hij twee prijzen ontvangen en de thesis is gepubliceerd in de koninklijke bibliotheek te Den Haag. Tegenwoordig is hij actief als onderzoeker en adviseur met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen en mensenrechten.

7. Macht van multinationals en internationaal recht

In deze workshop gaan we in op een wiskundige stelling die in 1637 eeuw werd geponeerd door Pierre de Fermat en wat dit betekende voor de latere eeuwen van wiskunde bedrijven. Zijn stelling luidde in zijn eigen woorden aldus: “Het is onmogelijk een derde macht op te splitsen in twee derde machten, of een vierde macht in twee vierde machten, of in het algemeen elke macht hoger dan de tweede in twee machten met diezelfde graad: voor welke stelling ik waarlijk een spectaculair bewijs heb gevonden. Deze marge is te smal om het te bevatten.” Als we dit in formuletaal omschrijven staat hier dat voor n>2 voor X^n+Y^n=Z^n geen oplossingen bestaan in de gehele getallen, zonder dat X,Y of Z gelijk is aan nul. Meneer Fermat vond het leuk om raadsels voor te leggen aan zijn ambtgenoten en dat deed hij ook met deze. Zo simpel als je dit kunt poneren, zo lastig bleek het om een bewijs te geven. Het was zelfs zo dat het duurde tot aan 1995 totdat deze stelling voor allen bewezen kon worden door de Britse wiskundige Andrew Wiles. Deze bewering van een wiskundige uit de 17e eeuw was machtig genoeg om alle wiskundigen tot laat in de 20e eeuw er uiteindelijk over te laten struikelen. We zullen ook zien hoe deze stelling Wiles in zijn greep had aan de hand van een documentaire die over (het komen tot) zijn bewijs is gemaakt. Verwacht niet een workshop met lastige bewijsstructuren, maar wel een inzicht in hoe we macht terug zien komen in

8. Wiskundige Machten: de laatste stelling van Fermat (FLT)


de wereld van Wiskunde, in contrast tot de maatschappelijke/politieke wereld.

Bertus Veurink studeerde wis- en natuurkunde aan de Universiteit van Utrecht en studeerde af op het onderwerp over oceaanstromen. Momenteel werkt hij als actuarieel rekenaar in het schone Utrecht en heeft hij een eigen auto.

Muziek is een handig middel gebleken om ongenoegen te uitten en te protesteren over dingen die gebeuren. Protestmuziek komt al lang voor en de eerste voorbeelden hiervan zijn al terug te vinden in de Bijbel in het boek Psalmen en Klaagliederen. Ook nu zijn er nog steeds artiesten die door middel van hun muziek protesteren tegen dingen in de maatschappij.

Muziek is een medium wat een gezamenlijk gevoel bij veel mensen kan aanwoekeren en het is een communicatiemiddel van de artiest naar de wereld toe. Tegelijkertijd ondersteunen muzikale aspecten het protest. Door de jaren heen hebben verschillende artiesten geprobeerd door middel van hun muziek een verschil te maken. Maar heeft protestmuziek ook daadwerkelijk impact gehad of was het puur het overbrengen van ongenoegen van artiesten? Hoe kan muziek helpen bij het protesteren en welke muzikale aspecten spelen hier een rol? Dat zijn slechts een paar vragen die protestmuziek oproept.

Tijdens de workshop ‘Protestmuziek’ zullen we verschillende soorten protestmuziek uit verschillende tijden behandelen. Aan de hand van verschillende voorbeelden proberen we er achter komen hoe men door middel van muziek kan protesteren en welke rol het muzikale aspect hierin heeft. Ook zullen we kijken wat voor effect de protestmuziek daadwerkelijk heeft gehad op de maatschappij.

Frank Faber studeert op dit moment muziekwetenschappen aan de Universiteit van Utrecht en heeft stage gelopen als muziekdocent op verschillende middelbare scholen.

9. Protestliederen

Geld geeft macht. Daar kunnen we niet omheen. Niet voor niets wordt er vaak gezegd: wie betaalt, bepaald. Welke rol speelt geld en macht in de wereld van Zending & Hulpverlening? Kun je bouwen aan gelijkwaardige relaties met je partners in ontwikkelingslanden als jij degene bent die met het geld komt? Als de gelijkheid

10. Macht van geld in de zending en hulpverlening

51 | 51

11. Kunst mag alles!?

(nog) ver te zoeken is? Waar ligt die spannende grens tussen leiderschap en macht? En hoe ga je als christen, christelijke hulpverlener om met dit soort dillema’s? Actuele vragen in het dagelijks werk van Bram Beute van De Verre Naasten. In zijn workshop gaat hij met jou over deze vragen de diepte in. Waar hebben we het over? Wat hebben deze vragen te maken met gerechtigheid? Wat zegt de Bijbel hierover? En wat leert Jezus ons? Ontdek het antwoord op deze vragen in de workshop ‘De macht van geld in Zending & Hulpverlening’ en debatteer stevig mee!

Bram Beute is adviseur van De Verre Naasten, parttime predikant van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt in Nunspeet en schrijft voor het christelijke tijdschrift De Reformatie.

Over De Verre NaastenDe Verre Naasten helpt wereldwijd kerken met groeien, Gods liefde bekendmaken en armoede en onrecht bestrijden. Dat doen we in samenwerking met lokale kerken of christelijke organisaties. We ondersteunen, samen met plaatselijke kerken (zendende instanties) in Nederland, hun programma’s met kennis, mensen en fi nanciële middelen.

De Verre Naasten is de uitvoerende organisatie van Deputaten Zending, Hulpverlening en Training van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt in Nederland.

Kijk voor meer informatie over De Verre Naasten op www.deverrenaasten.nl of volg ons op Twitter: @DeVerreNaasten.

Kunst draagt veel bij aan het debat over machtsverhoudingen. Omdat kunst vaak wordt beschouwd als morele vrijplaats, wordt juist op kunst censuur toegepast. We kijken naar veel verschillende manieren waarop kunst is ingezet als vehicle voor machtsuitdrukkingen in de loop van tijden. Aan de hand van een aantal casussen zullen met elkaar bediscussieren op welke wijze kunst, kunstenaar en opdrachtgever een rol kunnen spelen in het uitdragen of juist het provoceren van macht. Voorbeelden hiervan zijn; ‘entartete kunst’ tegenover het ‘sociaal realisme’ ten tijde van het Nazi Regime, kunstobjecten in de Oudheid, verschillende religies en hun verhouding tot


De kunst van debatteren is een van de belangrijkste vaardigheden om aan de macht te komen en invloed uit te oefenen. De grote debatten in de verkiezingen en in de politiek zijn hier het voorbeeld van. Maar ook in het bedrijfsleven is welbespraakt zijn en de kracht van de rede belangrijk om mensen te overtuigen. Daarom zal Rogier

13. Verbale macht

We hebben hem al een tijdje; de eurocrisis. En als het niet over de euro gaat, dan gaat het wel over de economische crisis waar de banken ook alles mee te maken hebben. Maar wat hebben zij er eigenlijk mee te maken? En waarom moesten de banken gesteund worden door de overheid? Er is een tijd geweest dat de meeste banken gezien werden als semi-publieke bedrijven die betrouwbaar en onkreukbaar waren. Later vonden we dat toch wel wat saai en behoudend en moest er ook in de bankwereld meer marktwerking komen om door grotere en internationale concurrentie meer voordeel voor klanten te bieden. In machtstermen kregen en verwierven banken meer invloed op de economie naast de rol van facilitator van het betalingsverkeer en werden het - als het ware- gewone bedrijven. Nu de maatschappelijke rol van banken uit evenwicht is geraakt met de commerciële belangen zie je dat de overheid ingrijpt met strakkere kaders en door noodzakelijke fi nanciële (staat)steun te verlenen. Brokkelt de macht van banken langzaam af? Bovenstaande en andere vragen zullen aan bod komen in deze workshop.

Dick Sein werkt al sinds 1988 voor de Coöperatieve Rabobank en is momenteel vice-president van Rabobank Nederland en daarnaast interim manager. Hij studeerde Personeel & Arbeid aan de CHE en later Bedrijfskunde aan de ABK, onderdeel van de - toen nog - KUN. Hij heeft in vorige functies al talloze workshops en trainingen gegeven.

12. Macht van banken

kunst; maar ook hedendaagse kunstenaars, zoals als Jonas Staal en Andy Warhol, komen aan bod. Het doel is om van zoveel mogelijk verschillende voorbeelden kennis te nemen waarbij kunst en macht op elkaar reageren. Deze dienen als handvatten om dieper in te gaan op een aantal deelaspecten.

Suzie Herman studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam alwaar zij nu bezig is met haar master Kunstwetenschappen. Ze is ab-actis geweest bij GSVA Petrus Plantius en heeft stage gelopen bij de kunstcommissie van De Nederlandse Bank. Momenteel is zij assistent curator bij Museum Hilversum.

53 | 53

Er zijn in deze wereld veel bronnen waar een hele gemeenschap gebruik van maakt. Voorbeelden hiervan zijn vissen in rivieren of zeeën en hout uit bossen. Iedereen in de gemeenschap kan vissen of bomen kappen in het bos. Maar wanneer er teveel wordt gekapt of teveel wordt gevist wordt de bron uitgeput. En het kan zijn dat een kleine groep van een gemeenschap verantwoordelijk is voor het uitputten van de bron. Echter lijdt de hele gemeenschap onder de uitputting van de bron.

Deze workshop wordt gegeven door Frank van Laerhoven en dient om inzicht te geven in hoe een gemeenschap om kan gaan met gemeenschappelijke bronnen en op welke manier er duurzaam om kan worden gegaan met deze bronnen. Frank van Laerhoven is docent aan de Universiteit van Utrecht en heeft meerdere artikelen gepubliceerd over dit onderwerp.

14. De verdeling van gemeenschappelijke bronnen

De socioloog Max Weber onderscheidde drie vormen van gezag. Charismatisch gezag is daar een van. Charismatische religieuze leiders verzamelen vele trouwe volgelingen, maar hoe gaat dit in zijn werk? Welke sociologische en psychologische processen spelen hierbij een rol? In deze workshop zal geprobeerd worden het gezag van charismatische leiders te ontrafelen.

Olivier Faelens studeerde fi losofi e te Antwerpen en Leuven en behaalde een master in de internationale politicologie en in religiestudies. Hij is voor een korte tijd lid geweest van een sektarische beweging van het New Age type, wat de aanzet vormde voor een blijvende zoektocht naar de werkingen van het sektarische fenomeen. Sinds 2010 is hij verbonden aan S.A.S (Studie- en Adviesgroep sekten).

15. De macht van geestelijke leiders

Havelaar een workshop geven om nieuwe vaardigheden te leren met betrekking tot de rede.

Rogier Havelaar werd bekend als voorzitter van PerspectieF en heeft ervaring in het adviseren en ondersteunen van leidinggevenden en politici.

16. (on)Macht van vrouwen

‘Woman is the nigger of the world’. Met deze in die tijd provocerende tekst wilde John Lennon in 1972 iets duidelijk maken. De vrouw werd volgens hem onderdrukt


Zijn we banger dan vroeger? Is onze bereidheid tot het accepteren van pech en ongeval, tot het leven met risico minder geworden? Het lijkt erop. Welke risico’s zijn we bereid te aanvaarden, wie beslist daarover, en wie is verantwoordelijk voor de gevolgen van ongelukken en catastrofes? Deze kwesties beheersen in toenemende mate de maatschappelijke agenda. Ze zijn bij uitstek aan de orde bij de ecologische problematiek, het vraagstuk van de volksgezondheid (Q-koorts epidemie; Mexicaanse griep-crisis), maar ook het vraagstuk van veiligheid (in het verkeer, criminaliteit, terroristische aanslagen). In deze workshop kijken we naar de geschiedenis en opkomst van de nationale veiligheidsstaat, wat dat begrip veiligheid vandaag de dag inhoudt. Hoeveel persoonlijke vrijheid, privacy en grondrechten zijn we bereid op te offeren voor deze zogenoemde securization en hoe verandert dit ons denken over de rechtsstaat?

Beatrice de Graaf studeerde germanistiek en geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en werkt als onderzoeker bij het Center for Terrorism and Counterterrorism van de Universiteit Leiden.

17. De nationale veiligheidsstaat

en onder de duim gehouden; ze moest thuisblijven om voor de kinderen te zorgen, maar werd niet beschouwd als volwaardig gesprekspartner omdat ze niet genoeg van de wereld zou hebben gezien. Ze moest mooi zijn, maar wel kinderen baren, en als ze dan oud en lelijk was werd ze niet meer gewaardeerd. Kortom, er moest wat Lennon betreft nog veel gebeuren op het gebied van vrouwenemancipatie. Hiermee gaf hij uiting aan een breder gevoel van onvrede over de maatschappelijke positie van de vrouw en de onmacht die daarmee gepaard ging. De vraag is echter of de situatie anno 2012 verandert is. Hebben mannen en vrouwen evenveel kans op machtsposities? Maakt de toenemende arbeidsparticipatie dat vrouwen niet meer onderdrukt worden, of zijn er minder expliciete vormen van onderdrukking die een rol spelen?In deze workshop wordt aan de hand van eigentijdse kunst en de theorie van Judith Butler, aandacht besteed aan culturele machtsstructuren en de visie hierop die ten grondslag ligt aan hedendaags feminisme. We duiken in de geschiedenis van de vrouwenbeweging in Nederland en proberen een antwoord te vinden op de vraag wat nu precies het verschil is tussen sekse en gender en hoe dit zich tot elkaar verhoudt. Gaat het om gelijkheid tussen man en vrouw, of om waardering van verschil? En hoe komt dat tot uiting? Ten slotte zal er gedebatteerd worden over de vraag of feminisme en christendom eigenlijk wel samengaan.

Nathanje Dijkstra doet de onderzoeksmaster Geschiedenis aan de UVa en specialiseert zich in cultuurgeschiedenis van het lichaam.

55 | 55

ADVERTEERDERSADVERTEERDERS

Met fi nanciële steun van de onderstaande bedrijven en instanties zijn deze bundel en het PaasCongres 2012 verwezenlijkt.

Royal Smilde

E&R

Ketel 1

De verre naasten

CV-Koers

Imago printing on demand


Het huidige bezinningscentrum kent een geschiedenis die terugvoert tot de jaren twintig van de vorige eeuw. Rond 1920, tijdens de opbloei van allerlei missiecongregaties, kwam het gebouw tot stand. De paters van het Goddelijk Woord (SVD, Societas Verbi Divini) kregen van de heer Willem van Iersel een gift om een klooster te bouwen in het dorpje Helvoirt, midden op het Noord-Brabantse platteland. Het werd een noviciaat waar jonge mannen na hun opleiding aan het klein seminarie verder konden worden opgeleid.

Het klooster werd als patroonheilige de H. Lambertus toebedeeld de grote heilige die verschillende Brabantse landstreken tot het christendom bekeerde. Op de ruime grond van het “Lambertus Missiehuis” werd ook nog een zwembad gebouwd, opdat de jonge mannen konden leren zwemmen. Er waren namelijk verschillende missionarissen verdronken tijdens hun verblijf in een missiegebied omdat zij de zwemkunst niet

BEZINNGINSCENTRUM EMMAUSBEZINNGINSCENTRUM E

BEZINNINGSCENTRUM EMMAUS IN EEN OUDERWETSE HOLLANDSE WINTER

57 | 57

verstonden. Het zwembad is later weggehaald, nadat er iemand in was verdronken. De paters van de SVD verbleven tot midden jaren vijftig in het Helvoirtse klooster. Op de vloer van de entreehal is nog steeds een reliek van deze orde te bezichtigen. De broeders van Johannes de Deo hebben zich hierna gevestigd in het klooster, dat zij de naam “Misericorda” gaven. Zij leidden er leken-ziekenbroeders op en verpleegden er terminale zieken.

De bovenbouw (tweede verdieping) werd door hen gerestaureerd, omdat zij meer kamers nodig hadden voor de broeders en de zieken. Toen de broeders van Johannes de Deo het klooster in 1989 verlieten werd het gekocht door de Stichting Getuigenis van Gods Liefde dat was opgericht door het echtpaar Derksen. Piet en Trude Derksen wilden het gebouw als christelijk conferentie-oord laten fungeren opdat mensen dichter bij God en bij het geloof konden worden gebracht.

Aan het gebouw werden verschillende ingrepen verricht: de “nieuwbouw” werd gerealiseerd; een nieuw gedeelte rondom de kapel met 34 extra kamers en de “Heilig Hartzaal”. Verder werd het dak vernieuwd en een overkapping over de binnenplaats gebouwd (het `atrium`). Het centrum kreeg de naam `Conferentie-oord Emmaus`, vernoemd naar het verhaal van de Emmausgangers, die Jezus pas herkenden toen ze in Emmaus aankwamen. De Derksens vroegen Jaap en Gré Hey het gebouw te beheren, een taak die zij vol overgave op zich hebben genomen.

Na het overlijden van Piet en Trude Derksen is het conferentie-oord gekocht door Stichting `De Heliand`, opdat het op dezelfde voet en met dezelfde naam kon worden voortgezet, onder leiding van het echtpaar Hey. Jaap en Gré Hey namen begin 2001 na twaalf jaar afscheid en droegen deze taak over aan Karel en Tiny Pouwels. Zij bieden de gastvrijheid aan vele groepen, toegespitst op christelijke vorming. Om deze doelstelling (christelijke vorming en bezinning’) duidelijker zichtbaar te laten zijn, krijgt het conferentie-oord in 2004 de naam: ´Bezinningscentrum Emmaus´.


HUISHOUDELIJKE INFORMATIEHUISHOUDELIJKE INFOR

Het PaasCongres 2012 zal gehouden worden van donderdag 15 maart 2012 tot en met zaterdag 17 maart 2012. Het congres wordt georganiseerd door de Vereniging van Gereformeerde Studenten te Utrecht.

U wordt vriendelijk verzocht zelf een slaapzak, onderlaken en kussensloop mee te nemen. Eventueel kunt u lakens huren voor een bedrag van €6,00. Ook is het mogelijk handdoeken te huren voor een bedrag van €2,70.

Inschrijving

U kunt zich voor het congres alleen via internet inschrijven. Dit kunt u doen via de website van het Paascongres: www.paascongres.nl. Op de congressite vindt u meer informatie over de inschrijving. De inschrijving is op het moment dat u deze bundel ontvangt gestart en uw aanmelding dient uiterlijk 29 febuari 2012 binnen te zijn.

De prijs van het congres is afhankelijk van het aantal dagen dat u aanwezig bent. U bent daggast wanneer u maar één dag wilt deelnemen aan het congres (u blijft dan niet slapen). Het aantal daggasten is aan een maximum gebonden. U kunt zich houden aan de genoemde inschrijfdata en u ontvangt bericht of u al dan niet geplaatst bent. Hieronder vindt u een overzicht van de prijzen.

Voor leden van één van de studentenverenigingen die aangesloten zijn bij VGS-Nederland:

Hele congres: €45,00 Alleen donderdag: €20,00 Alleen vrijdag: €25,00 Donderdag en vrijdag: €37,50 Vrijdag en zaterdag: €32,50

Overige geïnteresseerden dienen het bovenstaande bedrag met twee te vermenigvuldigen voor deelname aan het congres.

Linnengoed

Kosten

59 | 59

Let op: tot 29 februari 2012 kunt u zich nog kosteloos afmelden. Na 29 februari 2012 wordt bij annulering de helft van het bedrag in rekening gebracht.

Leden van verenigingen die zijn aangesloten bij VGS-Nederland hoeven zelf geen geld over te maken. Het bedrag betaalt u via de fi scus van uw vereniging. Overige deelnemers dienen het bedrag over te maken naar bankrekeningnummer 53.20.59.751 t.n.v. VGSU-Paascongres2012 te Utrecht o.v.v. Betaling Paascongres.

Aangezien het streekvervoer niet de capaciteit heeft om alle bezoekers van het Paascongres die met de trein komen naar de locatie te vervoeren, wordt er door de huishoudelijke commissie busvervoer geregeld tussen NS-station ‘s Hertogenbosch en Bezinningscentrum Emmaüs.

Deze bussen rijden op de volgende dagen en tijden:

Op donderdag 15 maart 2012 tussen 11:00 en 12:00 uur van de voorzijde van het NS-station ’s-Hertogenbosch naar Bezinningscentrum Emmaus.

Op zaterdag 17 maart 2012 na afl oop van het congres, van Bezinningscentrum Emmaus naar het NS-station ’s-Hertogenbosch.

Het gebruik van de bussen is niet gratis. U betaalt een klein bedrag (€0,50 voor een enkeltje, €1,- voor een retourtje) ter vergoeding voor de gemaakte onkosten. Het is aanbevolen om van deze bussen gebruik te maken. U dient zich hier persoonlijk voor op te geven. Dit kunt u doen via het inschrijfformulier op de congressite.

Wanneer u op andere tijden aankomt of vertrekt, kunt u met het streekvervoer naar de locatie. Hiervoor kunt u eveneens de website www.9292.nl raadplegen.

Betaling

Vervoer


KORT INFORMATIEOVERZICHTKORT INFORMATIEOVE

www.paascongres.nl

[email protected] van den Hoek: 06-14763766

Lieke Dreschler: 06 [email protected]: 53.20.59.751t.n.v. VGSU-Paascongres2012 te Utrecht o.v.v. Betaling Paascongres

Bezinningscentrum EmmausUdenhoutseweg 155268 CG Helvoirttel.: 0411-643725

Tijdens het PaasCongres kunt u de huishoudelijke commissie bereiken op het volgende telefoonnummer: 0411 - 611258

Inschrijven

Vragen

Locatie

Financiën

RZICHTRZ

ht o.v.v. Betaling Paascongrrrrrrrrrrrrreeeeeseseeeeeeeee

houdelijke commissie mer: 0411 - 611258

61 | 61


PROGRAMMA PAASCONGRES 2012PROGRAMMA PAASCONG

11:30 Ontvangst, inschrijving en lunch13:30 Opening congres14:00 Lezing 115:00 Pauze15:30 Vragenronde 117:00 Vesper18:00 Diner19:30 Koffi e20:00 Lezing 220:45 Pauze 21:15 Vragenronde 222:00 Dagsluiting22:30 Borrel, kampvuur en pubquiz

08:30 Ontbijt09:30 Dagopening10:00 Lezing 310:45 Pauze11:15 Vragenronde 312:15 Lunch13:00 Uitbuiken13:30 Workshopronde 114:30 Pauze15:00 Workshopronde 216:00 Ontspanning17:30 Diner19:30 Debatavond21:00 Pauze21:30 Congressluiting22:15 Cabaret 23:00 Slotfeest

09:00 Ontbijt11:00 Vertrek

Donderdag

Vrijdag

Zaterdag

Congresbundel Paascongres 2012

Documents

Transcript of Congresbundel Paascongres 2012