2,20STAP-VOOR-STAPWORKSHOPS Imagehardeschijf (1)Extrasvoor WindowsMediaPlayer ReddwarsliggendebestandenGrafischekaartenIsuweigenkaartwelklaarvoor WindowsVista?SecondLifeFAQmanVirtueeldubbellevenineenwonderlijkewereldwww.computeridee.nlTips&trucsStuur uwkerstgroetennaar Uruzganvia:www.computeridee.nlHaalmeeruituwpc+5paginas:blik indetoekomstNr 0122-12tot08-012007BeleggenPersoonlijkeanalistinExceladviseert:kopenofverkopenDualcoreNieuweprocessorszijnsnel,zijnzeookenergiezuiniger?Zelf doenVerrasuwfamilieofvrienden,bouweeneigenusb-stickPuzzel&win!DezeOlympus740gepimptdoor HenkSchiffmacherInclusief decompletejaarindex 2006D2007PCtrendsTrends2007Verderopinditnummerkuntuhetzelflezen;widgetsengadgetsgaanhethelemaalma-kenin2007.NietinWindowsXP,wantdatisz2006,maarinVista!Ukentzewel,diehandigetooltjesdiedeweersvoorspelling,dekoersvanuwaandelenofdeschoolcijfersvandekinderencontinueenrealtimegrafischweergeven.Totnutoehebikerweinigaan-dachtaanbesteed.Hetenigerealtimepro-grammaatjeopmijnbu-reaubladiseenovervol-leprullenbak.Maarnuikerovernadenk,zijneroppuurzakelijkegron-denbesteenpaarslim-metoepassingentever-zinnen.Eenwidgetdiealseenroodzwaailichtgaatloeienzodraerweereenseendeadlinenietisgehaaldenver-volgensvooreenkort,dochdoeltreffendmo-menteenfiksestroom-stootnaardestoelvandebetreffenderedacteurstuurt.Ofeentjedieviaspraakherkenningaaneenleugendetectorisgekoppeldenmeteenchecktofdeexcusesvoorhetniethalenvandiedeadlinesookdaad-werkelijkkloppen(endiewaarnodig,daarnahetvoltageverhoogt).Dehandigstewidgetvoor2007?Eenglazenboldieallevoorspellin-genvoor2007meteenomzetinfantastischeartikelideen,dejaar-planningvoor26num-mersdichttimmertendedaaropvolgende,spectaculaireoplage-stijgingvertaaltnaareenevenspectaculairesalarisverhoging.Hetwordteenmooijaar.EdwinAmmerlaanHoofdredacteure.ammerlaan@bp.vnu.comNr. 01, 22dec. -8jan. 2007InhoudOokzobenieuwdwathetnieuwejaargaatbrengenoptalvangebieden?Wijkekeninhetkoffiedikenzettendemeestwaar-schijnlijkenieuwtjesvooruopeenrij.Dubbellevenineenwonderewereld01/07www.computeridee.nl34 Nieuws Watrolteruitdefabriekenenisdemoeitewaard?8SecondLife Virtueeleenanderzijn12 Zonderpardon WatzoektuopdeHCC-beurs?14 Versbesproken Hard-ensoftwaregenadeloosdoordemangelgehaald19 HitsenTrends2007 Welkdigitaalnieuwsbrengthetvolgendejaar?26Zuinigedualcore? Iseendualcoreprocessorechtzuinigmetenergie?28Imagemaken Voornoodgevallenon-misbaar: eenimagevandeharddisk30Wordabonnee enontvangfiksekor-tingopeenmp3-spelermetverwissel-baregeheugenkaartvan1GB34AandeleninExcel Houdekoersen(enuwwinst!)bijinExcel38Usb-stickbouwen Maakuweigenusb-stick40MediaPlayer VoegzelfleukeextrastoeaanWindowsMediaPlayer44AbonneeExtra Leukeextrasvooronzetrouweabonnees46Groeten Steekonzesoldaten-ver-van-huiseenhartonderderiem48Grafischekaarten IsuwkaartgeschiktvoorWindowsVista?54 Bestanden Verhelpbestandsproble-meninWindows56VoorNop Gratisprogrammas, dooruenvoorubijeengesprokkeld59JarigeVoorNop Dehonderdsteafle-veringendusnfeestje63Puzzel Twaalfvragen, eenoplossings-woord, eenprachtprijsvanOlympus65FAQman Deskundigantwoordoplastigevragen73 Tips&Trucs Slimmehandigheidjes77 Index AlleonderwerpenuitComputerIdee2006, opeenrij83Mailbus Reactiesvanlezers89Service Vragenoverabonnement,adreswijzigingenanderediensten90Uitsmijter ComputerhobbyistXXLTrends200719Secondlifeiseenvirtuelewereldwaarinmiddelsal1,8miljoenmensenrond-lopen. Nietalszichzelf, maaralsavatarmeteennieuweidentiteit. Isdatleuk?Ja, heelleuk. ComputerIdeegingoponderzoek.Grafischekaartenvoor Vista?100Demeestafschrikwek-kendeverhalenhoorjeoverdegratischeeisenvanVista. Ishetechtzoerg?Leesonzereporta-ge!848GratisSkype-telefoon?Wordabonnee!P.30GroetenaanUruzganJezultermetkerstmaarzittenalssoldaat, inUruzganofeenvandieandereplaatsenopdewereldwaarNederland-semilitairenactiefzijn. Computer Ideewilonzejongensenmeisjes eenhartonderderiemstekenenzetteeenGastenboekonline. Ubentvanhartewelkomomeenbijdrageteleveren.46DehonderdsteafleveringvandepopulairerubriekVoorNoptreftuinditnummer. Spe-ciaaldaarvoorinterviewdenwedevijflezersdiedemeestetipsleverden. Enwezettenhunbestetipsonderelkaar!59Nieuwsvooropof bijdekerstboomKort...VanYouTubenaardeBBCOpYouTubegenootde24-jarigeSusiWeaverenigefaamdankzijhaarfilm-pjeswaarinzegadgetsre-censeerde. DekansisgrootdatWeaverdietotvoorkorteengewoonkantoorbaantjehadnumetnameinEngelandheelergberoemdgaatworden: zeheeftnamelijkeenbaanaangebodenge-kregenbijdeBBC. Produ-cerMikeWorsleyzaghaarfilmpjesenwistmeteen:ditisdevrouwdieikzoek.Hijzochtnamelijkiemanddieineenlifestyleshowdekijkerswekelijkszoukunnenvertellenovernieuwegadgets. Heten-thousiasmedatWeaverinhaarfilmpjesopYouTubetentoonspreidde, wasprecieswathetprogram-manodighad.Nederlandersene-mailVergelekenmetEuropaontvangenNederlandersietsmindere-maildange-middeld. Deovergrotemeerderheidervaartditalspreciesgoed(58,5%)ofteveel(33%). Ruimvier-vijfdevandeNederlan-dersleestopalledagenvandeweekongeveerevenveele-mail, indemeestegevallenminderdan30minutenperdag.Hetbelangrijkstepiekmo-mentwaaropNederlan-dershune-maillezenistussen18.00en20.00uur.Ookblijktdatdehelftvandeontvangersautoma-tischplaatjesblokkeert.Kort...4www.computeridee.nl 01/07MozartopeenstickjeWegmetstapelsplatenencds: eengrootdeelvanhetoeuvrevanMo-zartstaatnuopeenusb-stick!Hetgaatomeen2GB-stickwaaropzontwintiguurmuziekvanMozartisopge-slagen. Demuziekvandemaestroisinwma-formaat. Handigisdatudemuziekmetnklikopdecomputerkuntzetten, zodatdeop-slagcapaciteitweervol-ledigbenutkanworden.Maardathoeftnatuurlijkniet: zonmuzikaalstickjeisheelgeschiktomover-almeenaartoetene-men. Ukuntaldatmooisoverigenszowelviadepcafluisterenalsviaie-derewillekeurigemp3-speler(mits-iewmaondersteunt).K59,95Dexxon, 0172636666www.dexxon.comUltracompacteHD-cameraDeplattehd-tvisbezigmeteenopmarsenooksteedsmeerspeel-filmswordeninhd-kwaliteituitgebracht.MetdenieuweHD1AvanSanyoishetvanafnuookmogelijkomzelfinHighDefinition-kwaliteit(720p:1280x720pixels)optenemenmet30beeldenpersecondeenin16:9breedbeeld.Daarnaastkuntumetdezecameraookfotosschieten.Zo-welvideoalsfotoswordenbewaardophetinterneSD-geheugen,datruimtebiedtaanmaximaal1uurfilm.Deingebouwdebeeldstabilisator,het2,2inch-displayendeflitsergaranderenscherpebeelden.Hetformaatiszeerbescheiden80x119x36mmwaardoorudezeveelzijdigecameragemak-kelijkoveralmeenaartoekuntnemen.K879, www.sanyo.nlSchoenen-doosjeSindskortisdeiPodSportKitvoorNikeopdemarkt, waarbijueenstappentelleropdeschoenbe-vestigtdievervolgensinformatiedoorstuurtnaareenreceivertjedatuaandeiPodklikt. Zofun-geertdemuziekspelerineensalspersoonlijketrainer. EenenanderwerkthetbestemetspecialeNike-schoenen, maarmetdeRunAwayvanSwitchEasybevestigtudeKitopiedermerksportschoenmetveters. Wanneerunietaanhetrennenbent, ishetooknogeenseenhandigopbergdoosjewaarinuzoweldestappenteller(detransmitter)alsdereceiverkuntopbergen. DeRunAwayisgemaaktvansterkwaterdichthardplasticenverkrijgbaarindekleurenroze, oranje,zwart, rood, witenblauw.Inprincipemoetdatduspassenbijelkejogging-outfitdieermaarisK9,99www.2moso.comBoekjeOpenBijnadagelijkskomenerboe-kenovercomputerseninter-netuit. ComputerIdeelegtelknummernboekonderde(lees)loep.CHATSLETTENENCYBERTIJGERSDetiteliswatordinair,maardatisvooralomdeaandachttetrekken. Au-teurMarjoleinvanderGaagisverslaggeefsterbijDeTelegraaf, dusdatverklaartdestijlkeuze.Overigensheeftzijhaarhuidigevriendookviainternetontmoet, maardatwordtnergensver-meld.VoorhetboekheeftVanderGaageentwintigtalinternetdatersgenter-viewd.Vanjongvolwasse-nen, gescheidenveerti-gersenvijftigers, totou-derenvanwiedepartnerisoverleden. Eenaantalbizarreenromantischebelevenissenheeftdeschrijfstergebruiktomtoteenreeksgeromanti-seerdemaargrotendeelswaargebeurdeverhalentekomen. Datbetekentdathetboekuitkorteverhalenbestaatmetveelaleenverrassendeuitkomst. Hetzijngeenhoogstaandeliterairewerkjes, maarwelge-schiktombijvoorbeeldafentoeeensindetreinofdebustelezen.HetlaatstehoofdstukisgewijdaanTipsentrucs.Watmoetuinvullenbijuwleeftijd, gewichtenpersoonlijkprofiel?Enwatvooralniet?Ookkrijgtutipsvoorhetuit-kiezenvaneengoedefotoenhetplannenvanGoedvoornemenHebtutochweeraldieenveloppenmetkerst-kaartenmetdehandge-schreven?Dastochelkjaareenheelwerk.Waar-omzetudeadressennieteensinuwcompu-ter, zodatubijspecialegelegenhedenvoortaanuwetikettenwerkkuntuitbesteden?OmudaareenhandbijtehelpenheeftOsiriustweeadresbeheerpakkettenopdemarktgebracht:AdresDeLuxe2.0enAdresDeLuxePro. Delaatsteisgeschiktvoorvijfgelijktijdigegebrui-kers, de2.0-versievooreenenkelegebruiker.K19,95(2.0),K59,95(Pro)Osirius, 073-6480238www.osirius.nlStroomkabels?Hopeloosouderwets!Hoemobielapparatenalsnotebooks, iPodsentelefoonsookmo-genzijn, echtdraadlooszijnzeniet. Afentoemoetenzezichla-venaandeoplader. Maarerishoop. OnderzoekersvanhetAmeri-canInstituteofPhysicsheb-beneenmaniergevondenwaarmeezeintheorietotopvijfmeterafstandapparatenvanstroomvoorzien.Totnutoewarenernogalwatprak-tischeobstakels, zoalsdeaf-standendeaanwezigheidvanobjectendiedeenergie-overdrachtletterlijkindewegstaan.Vanhetconceptbe-staatnoggeenwerkendpro-totype, alleenderekenmodel-lenvandeonderzoekersto-nenaandatdetechniekkanwerken. Hetzalnogwelevendurenvoorallekabelspaghet-tivoorgoeddewerelduitis,maarhetzieterechtnaaruitdatbinnenaf-zienbaretijdapparatendraadlooszul-lenzijn.eenafspraakje.Valkuilen(foutemannenenvrou-wen)komenookaanbod.Hetdoelvanhetboekwordtruimschootsge-haald. Chatslettenencybertijgersbiedtinder-daadeenkijkjeindewereldvaninternetda-ten. Daargeldt: wienietwaagt, dienietwint, maarweesopuwhoede!K 13,50ISBN: 9045305186BZZTH, 0703632934www.bzztoh.nlKort...1opde10kerstshop-persslachtof-feronlinefraudeDatvoorspeltPCToolsLimited. Datkomtvooralomdatsurfersindeaan-loopnaardefeestdagen,opjachtnaarcadeaus,vakeropsitesbelandenwaarzenieteerderge-weestzijn. Ookwordenerinnovemberendecemberonlinevakergegevensin-gevuldwaarmeehackersietskunnendenkdaar-bijalleenmaaraancredit-card-gegevens. Kortom:uitkijkenWWWebtipsVansuperhandigetothilarische,mooie,creatieve,of anderetijdvullendeof -besparendesites.Wegwijsbinnenzorgengezondheid, datisdeonder-kopvanKiesBeter.nl, eendoordeoverheidgelanceerdesite. Ukunterbijvoorbeeldhetpolisaanbodvan2007be-kijkenenvergelijkenmetuwpolisvan2006. Daarnaastkuntuzoekenopinformatieovereenziekteofklachtenovermogelijkebehandelingen.Wanneerumedicijnenmoetgebruiken, leestuhierwatervanvergoedwordt.Totslotishetmogelijkomziekenhuizenofverpleging, ver-zorgingenthuiszorgtevergelijken.www.kiesbeter.nlZorgKiezer.nlheeftnaareigenzeggenalmeerdan250.000mensenaaneenkorterewachtlijstgeholpen.Hiervindtueenoverzichtvanallezorginstellingen, metondermeerhunspecialismen, wachtlijstenenkwalita-tieveinformatie.Wanneerubijvoorbeeldwiltuitzoekenwaaruhetsnelstterechtkuntvooreenknieoperatie, bentuhieraanhetgoedeadres.www.zorgkiezer.nlFanvanMarcoBorsato?GanaarzijnhomepageenvoegdeMarcoBorsatoMSNBuddytoeaanuwMessen-ger(Voegmarco.borsato@radio538.nltoeaanuwcon-tactpersonen). ZokuntuchattenmetMSN-robotMarco.www.borsato.nlAlshetnetzonwinterwordtalsin2006, dankunnenweonzeborstnatmaken. HetrisicoopvertragingbijdeNSisdanextragroot. Gelukkigbestaatereenrss-feedvooractuelestoringenbijdeNederlandseSpoorwegen.Doordezefeedtoetevoegenaanuwrss-lezerkomtuvoortaannooitmeervoorverrassingentestaanwanneeruvanwerkmetdetreinnaarhuiswiltgaan(ofviceversa).jack.vanhoof.ns.googlepages.comMagixenjongerensiteSugababes.nl/Superdudes.nlbiedengezamenlijkhetsoftwarepakketRingtonemakergratisterdownloadaanviaonderstaandesite. Normaalgesprokenkostditpakketv19,95. Importerengebeurtvanafcdofmp3, vervolgenskiestuuwfavorietepassageenexporteertdezealsringtonenaaruwmobieletele-foon. Hetpakketbevatbovendiendemogelijkheidomuweigenstemaanderingtonetoetevoegen, eenge-luidseffecttoetepassenofhettempoteveranderen.www.ringtonemaker.nlDeachtsteeditievandeTop2000.TussenKerstenOud&NieuwpresenteerthetRadio2-team24uurperdagde2000favorieteplatenvanhetpubliek. Ooktebeluiste-renviadewebsitevanRadio2. Hieropzietuookdecom-pletelijst, hetintrospel, alleinformatieoverdetelevisie-uitzendingenendeverhalenvanluisteraarsbijdeplaten.www.radio2.nlWieeendoodgewoneofingewikkeldenaamheeft, kantochechteensterworden.Watdachtuvan:WilliamBruceBailey, HelenFolasadeAdu, RichardStarkey, EddaKath-leenvanHeemstraHepburn-Ruston, DanielMichaeli, PaulDavidHewsonenEdsonArantesDoNascimento?Niets-zeggendenamen?Ok, misschienzijnzebeterbekendals: AxlRose, Sade, RingoStarr, AudreyHepburn, DannyDeVito, BonoenPele!www.changednames.comWiegecharmeerdisvanTheLordoftheRings:TheTwoTowers,kanaandefantasygameEragoneenmooietijdbeleven.Eragonisnamelijkontwikkelddoorhet-zelfdeteamalsLOTR.NetalsdezojuistuitgekomenfilmisdegamegebaseerdopheteerstedeelvanderomanHetErfgoedvanChristopherPaolini.Indeactie-adventurevertolktuderolvanEragon,eenboerenjongendieleeftineenlanddatvoorheendoordrakenrijderswerdbeschermdtotdatGalbatorixderijdersvermoorddeendetroonopeiste.Opeendagvindtdejongeneendrakenei,waarnadedraakbijhemopgroeit.VervolgensontmoetEragondeervarenBrom,vanwiehijveelleertovermagie,zwaardvechtenendrakenrijden.IneenvisioenzietEragondatdeelfAryaindeproble-menzit.SamenmetBromendedraakprobeertEragonhaartereddenuitdeklauwenvaneenmonster.Hiervoorkuntuveelvecht-enmagiele-mententoepassenenookvanafderugvandedraaktoe-slaan.Opvallendaandezegameisdatumetzntweenkuntspelen.K39,95www.eragongame.comHebben?Hebben!VanVivendiGamesmogenwedriepc-exemplarenvanEragonweg-geven. Hetenigewatuhiervoormoetdoeniseene-mailmetuwadresgegevenssturennaarredactie@computeridee.nl, onderver-meldingvanActieEragon. Ukunttot5januari2007insturen. Overdeuitslagkannietwordengecorrespondeerd.Drakenrijder01/07www.computeridee.nl5Anja, kassavieralsjeblieftDedesignmicrofoonvanTrustheeftwelwatwegvaneeninterruptiemicrofoonuitdeTweedeKamer.Alleen,dezewerktnetandersom.Normaalstaat-ieaan,maarwanneeruietswiltoverleggenzonderdatdeanderhethoort,zetummetdeschakelaaruit.Hetontwerpguntuenigebewegingsvrijheid,wantdefabrikantbelooftoptimalespraakkwaliteitvanuitelkehoek.Mochtueenslechteregeluidskwaliteitnietwillenriskeren,buigdandehalsnaarutoe.Deverzwaardevoetzorgtervoordatudemicrofoonnietsnelom-stoot.GeschiktvoorSkype.K9,95Trust,078-6543387www.trust.com/14896NieuwsNicoWittebroodziethetweerhelemaalscherpenzitten.FlikkerendschermDejarentellen, enbehalveaanmijnhaarlijnknaagtdetijdookaanmijnzicht.Ja, uweindredacteuristoeaanzijninmiddelstweedeleesbril.Nou,datvaltmee, meldtopticinMarcelmonter,beideogenerslechtseenhalfpuntjebij.Nietslechtvooreenperiodevanruimdriejaar.Ondankszijntroostendewoordenslikikeenteleurstellingweg.Thuishebikhemalleenopbijhetlezenvankrantenboekendeuiterstehoudbaarheidvandekipfilet.Ophetwerk,daarentegen, hangthijdegansedagaaneentouwtjeommijnnek.Omdatikmetdeleesbrilnietalleenprintsvanopgemaaktepagi-nasbekijkmaarerookmeetuurnaarhetWindows-enMac-scherm,legikMarceleenoptischevraagvoor:mijnleesbrilbiedtkeurigsoe-laasvoorlettersopleesafstand, zon40cm.Maarophetwerkstaandecomputerschermen, ikhebhetna-gemeten, op70-80cm. Gevolgisdatdeschermlettersleesbaarzijn,maarnietscherp.Datcompenseerikdoornaarvorentehangen, maardaarzijnnekenschoudersnietvangediend.Ofhijmekanhelpenaaneensoortschermbrildiescherpstaatop75cmenookopeenlees-afstandvan50cm.Ja, hoor, kommaarmeenaaronzepc.Terwijlhetschermbeginttegloei-enenXPopstart, zieikietswatdeopticiennooitzag:hetschermflik-kertalseentl-buis.Marcelzoektnognaardemeetbrilalsikvraagofikdeverversingsfrequentiemagcontroleren.Dewat!!??O, doemaar.IkduikhetConfiguratiescherminenziedatdeverversingsfrequentieindelaagstestandstaat.Ikkendemachineverdernietenkieseenfre-quentiehalverwegedekeuzelijst:75Hz.OK.Hetschermwordtzwartenkomtvervolgensflikkervrijterug.OpticinMarcelweetnietwat-ieziet.Ikevenmin, wantevenlaterzieikeenrapgetikteWord-teksthele-maalscherpophetscherm.Deblin-dehelptdedigibeet.NicoPCTHUISBijna1op10vanallekiek-jesismobielHoewelbijnaiedereentegenwoordigeendigita-lecameraheeft, isvooralfotograferenmethetmo-bieltjesterkinopmars.Ruim9procentvanallefotosdiedoorconsumen-tenwordengenomen,zijntegenwoordigmetdetelefoongemaakt. Datismeerdantweekeerzo-veelalsin2005.Overigens: vanalleconsu-mentendiezeggendatdemobielvoorhenhetap-paraatiswaarmeezehetmeestfotosmaken, heeft47procentooknogeendigitalecamera.DraaischermAlhoeweldezeThinkPadX60TabletvanLenovonietineersteinstantiebedoeldisvoordegewoneconsument,is-ietocheenvermeldingwaard.Watdetablet-pczobijzondermaakt,ishetdraaibare12inch-scherm.Doordezeeigenschapkaneentoeschouwermakkelijkmeelezenofhembedienenmetvingerofspecialepen.Daarnaastbeschikthetschermovereenkijkhoekvan170graden.LenovodenktdatdeX60Tabletvooralgeschiktisvoorgebruikinhetziekenhuis,onderwijsenverkoop.$1799,(ca.K 1390,)Lenovo, 0205134400www.lenovo.comDedunsteNoggeenanderhalvecentimeter. ZodunisdezenieuwedigitalecameravanBenQ.VolgensdefabrikantisdeDC-X720daarmeedeplatstedigicamterwereld. Ondankszijnbroodmagerevoorkomen, heeftdeDC-X720allesinhuisvoorhetmakenvanprachtfotos. Deccdteltbijvoorbeeld7megapixels,dePentax-lensisvoorzienvaneencoatingdiereflectiestoteenminimumbeperktenkantotdriekeerzoomen.Voegdaarbijdehogegevoeligheidvandechip(1200ISO)plushetzescentimetergrotelcd-schermpjeopdeachterzijdeendekennerswetendatzehiervandoenhebbenmetbepaaldeenleukcameraatje.K259,www.benq.nlIndewattenEennotebookisnetzohandigalsdat-iekwetsbaaris. Hemthuislatenisabsoluutveilig, maarondergraaftzijnhandigheid. Dusishetverstandigomhemtijdenshetvervoertebeschermenmeteengoedetas. UitGroot-BrittannikomthetnieuwemerkPakumamettweety-pelaptoptassen: Akara-rugzakkenenChoro-ka-schoudertassen. Beidezijnuitgevoerdintweematen(15,4inchen17inch), metgewat-teerdepanelen(Nasa-ontwerp)enspecialevak-kenvoordrinkfles, tijdschriften, mp3-spelersennotebook-accessoires.DeAkaraiserintweekleuren, deChorokaindrie. DeChorokaheefteenextrariemwaardoordetasnietschuift; handigvoorfietsers.VanafK89,99(Akara), vanafK69,99(Choroka)www.2moso.com5705,en4987,Degemiddeldevraagprijsenverkoopprijs(!)vanautosdieopautositeswordenverhandeld.Bron: HeliviewResearch, gegevensovermei2004-mei2006Kort...IE? Geef mij maar FirefoxUiteraard!16%26%31%11%16%Daar heb ik automatischeupdates voor Waarom zou ik overstappen?Ik ben tevreden met IE 6 Nee, ik wacht nogeven met installeren HebtuInternetExplorer7algenstalleerd?Datvroegenweuviadepolloponzewebsite.Uantwoorddehetvolgende:AllenieuwePackardBell-computerswordenstan-daarduitgerustmeteenaantalGoogle-functiona-liteiten, zoalsGoogleDesktop, GoogleEarth,GooglePicasafoto-orga-nisersoftwareenGoogleToolbar. +++ApplewerktsamenmetAirFrance,Continental, Delta, Emira-tes, KLMenUnitedaaniPod-integratieinhetvliegtuig. ZowordthetmogelijkuwiPodoptela-denenvideostebekijkenophetstoelscherm. +++ZiZonevan@Home(www.zizone.tv)isdeeer-ste, (digitale)zenderinNederlanddievideopro-ductiesoptelevisieuit-zendtdievolledigdoorconsumentenzijnge-maaktnsamengesteld.Bloghoppen, digidatenenontgoogelenInhetJaarboektaal2007heeftVanDale3650nieuwewoordenvanhetvoorbijejaarsamengebracht. Daarbijisdeinvloedvandemoderneinformatiemaatschappijduidelijkzichtbaar: behalvebloghoppen, digidatenenontgoogelenstaanernoghandenvoltermenindiezonderdecomputereninternetnietzoudenbe-staan. Eenkwartiertjebladereninhet(prachtiguitgevoerde)Jaarboeklevertonderanderedevolgendetermenop: tomtom-men, internetfilter, shocklog, god-casting, thuiskopieren, verpixelen,blogboek, egosurfen, muisklikacti-visme, computeragressie, typosquat-tenencyberzwaard. Meestopmerke-lijkeit-termistochwelbitneuker: eencomputerprogrammeurdiezichgraagbezighoudtmetcomplexeprogram-meerproblemen.BijhetJaarboekzitookeencd-rom. Diekuntustand-alonegebruiken(lekkerbrowsendoordenieuwewoorden),maarhijwerktookgentegreerdmetdeGroteVanDale14eeditieopcd-rom.K29,50www.vandale.nlOk, ikziejelater!Alindejaren70experimenteerdedePTTmetbeeldtelefo-nie,maareensucceswerdhetniet.Opditmomentzijnheteigenlijkalleendovenenslechthorendendiebeeldtelefo-niegebruikenommetelkaartecommunicerenviage-barentaal.KPNmeentechterdatdetijdnuechtrijpisvoorbeeldbellenenkomtmeteendraadlozebeeld-telefoonvanPhilips(deVP5500B),speciaalvoorabonneesvanInternetPlusBellen.KPNheeftzelfseenspecialewebsitegelanceerdomhetprinci-pevanbeeldbellenopeeneigentijdsemanieruitteleggen:www.press1formurder.nl.HetscriptvoordezeinteractievewebsitewerdgeschrevendoorHermanBrusselmans.BeeldbellentussenInternetPlusBellen-abonneesisgratis,voorbellennaarmo-bielebeeldtelefoonsbetaaltu0,165europerminuut.PhilipsVP5500B K299,(K199,alsuvoor31decembereenInternetPlusBellenLiteabonne-mentafsluit)www.kpn.nlOngewenstesoftwarebijhelftvanpcsinNL79%grayware(eenmixvanadware, track-ware, browserhelpersenbrowser-kapers)11%malware(trojans,exploits, virussenenwormen)10%crimeware(datwordtgebruiktvoorfraudeofidentiteitsdiefstal)Bron: antivirusleverancierTrendMicro, overjan. -aug. 2006SonetlumireIndetijddatdetelevisienogmaartweezendershadendetermmultimedianognietwasuitge-vonden, warenSonetLumire-uitvoeringenpopulair: voorstellingendievooralbestondenuiteencombinatievanlichtengeluid(denkmaaraanhetwaterorgelindeEfteling). DeMo-tionSpeakerdoeteigenlijkhetzelfde: erzitna-melijkMoodlightin, datautomatischwisselttus-senrood, blauw, groenenalleschakeringendaartussen. Erzittenradioneenbewegingssen-sorin: zowelhetvolumealswisselingtussenver-schillendezendersregeltudoorgewoonmetuwhandtewapperen. Naastcomputerenmp3-spelerkuntuhemookgewoonaan-sluitenopdestereo.Vanafk79,95 QuestionMarkEntertainment,0765480600www.qm-entertainment.euwww.computeridee.nlUPDATE+++MetComputerIdeenaardeVakantiebeursVanwoensdag10t/mzondag14januari2007isJaar-beursUtrechtweerhettoneelvoordeVakantiebeurs.Ookditjaarweervindtuereenbreedreisaanbod, metaanbiedersuitmeerdan150landen.Vaneendagjewegineigenlandtoteenvolledigverzorgdevakantie.LezersvanComputerIdeekunnenkortingkrij-genopdetoegang. Alsuvoor10januari2007uwtoegangskaartenbesteltopwww.vakantiebeurs.nl, krijgtuv 1,50kortingperpersoonopdetoegangsprijsvanv 13,. Gebruikbijuwbestellingdeco-de121224. Bijko-mendvoordeelisdatubijaankomstnietinderijhoefttestaanendatuautomatischkansmaaktopverschillendeprijzen.GroetenvanafdeVakantiebeursDigitaletv-kijkersinNederlandViakabel: 910.000Viasatelliet: 650.000Viaether: 313.000Bron: NewTelevisionInsider/TelecomPaper, okt. 200610-14januari200701/07www.computeridee.nl7Second LifeRuim1,8miljoenwereldburgershebbensinds2003eentweedelevenopgebouwdinwatkort-wegSecondLifeheet,ofbeternogSL.Hetiseenwerelddienietbestaat,althansniettastbaar,maardienietteminveelverwantschapvertoontmetdeechtewereld.Erzijnlanden,huizen,winkels,scholen,clubsennoemmaarop.Erwordtzelfsdoorsommigenheelveelgeldverdiend.Wiewilkannamelijkanderendien-stenaanbieden,bijvoorbeeldhetbouwenvaneenhuisofhetontwerpenvankleding.DergelijkeservicekanwordenafgerekendinLindendollars,dieindeLindenExchangekunnenwordenomgewisseldvoorechteva-luta.OmdatwijgraagwildenwetenwaternuzointeressantisaandatSecondLife,hebbenwedestouteschoenenaangetrokkenenonsaangemeldvooreenaccount.Opwww.secondlife.comklikkenwerechtsboveninhetschermopJoin.Inhetvensterdatopentdienenweonzegeboortedatumene-mailadresintegeven.Ookmoetenwehiereennaamkiezen.Devoornaamisvrijtekiezen,voordeachternaamzijnwebeperkttoteenlijstdieuit-roltalsweophetpijltjeklikkennaasthetnaamvak.NaeenklikopContinueverschijnenernogenkeleven-sters.Ineendaarvankunnenweonzecreditcard-gege-vensintypen.Dathoeftniet,maarwiehetweldoetont-vangt250Lindendollarsgratis.DatlijktheelwatmaaromgerekendkrijgtunognieteenseeneuroOokkun-nenwekiezenuiteengratisofeenbetaaldaccount.Metdelaatstekuntuonderanderelandbezittenendaarbij-voorbeeldeenwinkelopbouwenofeeneigenhuis.Eenderdevenstergeeftdemogelijkheideenavatartekie-zen,zegmaardepersoondieuinSecondLifewiltzijn(afbeelding1).Hetstaatuvolledigvrijtekiezenwatuwilt.Bentueenmanenwildeualtijdalgraageenseenvrouwzijn,danligthieruwkans.Ofbentuinhetechtkleinenmager,dankuntuerhiervoorkiezeneendub-belbredebodybuildertezijn.LekkerteleporterenNueersthetprogrammadownloadeneninstalleren.Alsdatisgebeurd,loggenweinenbelandenweopOrientationIsland(afbeelding2).Hierkuntuzichdemoreseigenmakenvanuwnieuwetweedethuis.Opverschillendepuntendraaienhalftransparantegroenevlakjesrond.Eenklikdaaroptoverteenhelpschermtevoorschijnmetnuttigetips,bijvoorbeeldoverhoeukuntvliegenenteleporteren.Datlaatsteisontzettendhandig,omdathetumeteendrukopdeknopvandeeneplekinSecondLifeoverbrengtnaareenandereplek.Moetunatuurlijkwelwetenwaaruheenwilt.DatkuntubepalenviaeenklikopdeknopMap,rechtsonderinhetSecondLife-venster.Inhetnieuweschermdatdanopent,kuntuonderandereuwvrien-denzoeken,kiezenvooreenLandmark(eenplekdieueerdertoteenlandmarkhebtbepaald)ofsimpelwegzoekennaareenplek.WijtiktenbijvoorbeeldAmster-Steljevoordatereenwereldiswaarjekuntzijnwiejewilt,waarjekuntvliegen,kletsenmetanderen,eenprachtighuisbouwenenzelfszonderrisicosdeliefdebedrijvenZoudatnietgeweldigzijn?Welnu,SecondLifeiszonwereld.Opinternet.Vliegmetonsmeevooreenbliksembezoek.8www.computeridee.nl 01/07Oei.Daarstaikdan.Inmijnblotebillentemiddenvananderemensen.Hetvoeltraar.Nietzozeerletterlijkalswelfiguurlijk.Deikwaaroverditgaatbeniknamelijknietzelf,maarmijnalteregoindevirtuelewereldvanSecondLife.Maar,hoevirtueelook,hetvoelttochalsofikdaarhoogstpersoonlijkinvleesenbloedinmijngeboortekostuumsta.Gelukkigzieiknogeenpaarandereblootlopers.KennelijkmoetenweallemaalevenwennenaanhetfeitdatjeinSecondLifenaaktterwereldkomtendenodigemuisklikkennodighebtomjeeenfatsoenlijkeuitmonsteringaantemeten.Ikkieseenspijkerbroekeneenkortegroenetruimetlangemouwen.Oh,ikvergeetmetrouwenshelemaalvoortestellen.Bournemouthisdenaam,DirkBournemouth.Aangenaam.Dubbellevenineen1 2daminenlanddenevenlater,viateleport,indevirtu-eleversievandehoofdstad.Mensenontmoeten,datiswaarhetinSecondLifeon-derandereomdraait.Enindezewereldisdatmakke-lijkerdaninhetechteleven.Jezietiemand,maakteen(leuke)opmerkingenvoorjehetweetbenjeinge-sprek.Maar,pasop.UiteenonderzoekdatEPNdeednaardebelevenissenvanmenseninSL,bleekdatmaarliefst40procentvandeongeveer300onder-vraagdenlasthadvansociaalonwenselijkgedrag,zo-alshinderlijkachtervolgdenbeledigdworden.Enbijhetontbrekenvanvirtuelepolitie,moetendeinwonersvooralzichzelfzienteredden.Komtuechteriemandtegendienietonheusisenmetwiehetwelklikt,dankuntuhemofhaarvragenvriendteworden.Daar-voorkliktumetrechtsopdepersooninkwestieenkiestmakefrienduithetlijstje.Deanderkrijgtdaneenvenstertjevoorgeschoteldmetdevraagofhij/zijuwvriendwilworden.Zoja,danwordthij/zijvolauto-matischtoegevoegdaanuwvriendenlijstje.Indatlijstjekuntuvervolgensaanvinkenofdieanderookmagzienwanneeruonlinebenteneventueelzakenaanuwprofielmagveranderen.Datlaatstevindenwijwatvergaan,dusonzevriendenmoetenvooraloveralvanafblijven.Vindtubevriendwordennetwattevergaan,dankuntuookkiezenvoordemindervergaandevariantvanhetuitwisselenvanvisitekaartjes.Handigomteonthou-denwiejegesprokenhebtenomteachterhalenofdiepersoononlineis.ZoekeninSLEeneerstebezoekaanSecondLifekannogalover-weldigendzijn. GelukkigkomtelkenieuwelingaanopOrientationIsland, waarjebijvoorbeeldkuntle-renvliegenenachterhalenhoejevankledingver-andert(afbeelding4).WieSLverderwilontdekken,kandaarvoorookterechtopzogehetenNewcomerFriendlyplaces.Welkedatzijn, iseenvoudigteachterhalen. KlikindewerkbalkvanSecondLifeopEdit, Search. KlikvervolgensopPlacesentikeenzoekwoordin(inhetEngels). KlikdanopdepijlachterdetermAnyCategoryenkiesNewcomerFriendly.WijtiktenbijvoorbeeldshoppinginenkwamenvervolgensuitbijMcDunnoughsSpeakeasy, eenkroegannexdiscoannexwinkel-tje. Prettigwasdatophetplein-tjevoordeSpeakeasyeenstal-letjewasmetallerhandegratisspulletjes. BuitenSecondLifekuntuookeenskijkenopdel.icio.us/tag/slurlmarker, waartalvanlinkstevindendieudirectnaardebetrokkenplekinSLbrengen. En, ookeenprimaop-tie: vraagmensendieuontmoetnaarbijzondereplekkendiezijbezoeken.Hi,zegikalsDirkBournemouthtegenAlanaMcAl-lister.Niceoutfit.Ikdoelopdenogalschaarseuit-monsteringvanAlana.Tnx,zegtze.WestaanvlakbijdevirtueleversievanhetCentraalStationinAmster-dam.Nadatwenogwatbeleefdhedenhebbenuitge-wisseld,stelikvoorietstegaandrinken.Wegaanopzoeknaareenkroegmaarkunnennietsvinden.Ikweetweleenplek,zegtAlana.Alsjijhierevenwacht,gaikernaartoeendanteleporteerikjevervolgensdaarheen.Goed?Ikvindhetbest,maarbenwelbenieuwdofzewoordzalhouden.Datdoetze.EnzozittenweeenpaartellenlatergezelligteloungeninClubBabydolz.Hetin-terieurlijktbedenkelijkveelopdatvaneensexclubwaarikuithoofdevanmijnberoepooitbengeweest.Maarach,indezevirtuelewereldmaaktdatmeeigen-lijkweiniguit(afbeelding3).wonderewereld01/07www.computeridee.nl934ErzijninmiddelsheelwatbedrijvendiezichhebbengevestigdinSecondLife.ABNAmroheeftereenkan-toor,eriseenBigBrotherhuis(afbeelding5) ennogveelmeer.WiezelfzakelijkactiefwilzijninSL,hoeftzichdaarvoornietergenstemelden.Hetiseenkwestievaneenbetaaldaccountnemen,ergenseengeschiktelo-catIe zoeken, een gebouw neerzetten en aan de ganggaan. MooIe voorbeelden van wat er zoal mogelIk Is,zIn het eIlande van PR-bureau Text l00 (zoek op Textl00) en het kantoor van persbureau Reuters. VIa eenklIk op een bord op de muur van het Reuters-gebouw,krIgt u de beschIkkIng over een Newsreader, waarvoortdurend verse nIeuwsberIchten uIt de echtewereld op verschInen. Zo blIIt u ook bInnen de vIrtu-ele wereld op de hoogte van wat er 'buIten' gebeurt.OverIgens, de bomen dIe voor het gebouw van Reutersheen en weer waaIen, zIn gemaakt door ene Barnes-worth nubIs; u mag ze vrIelIk kopIeren. ltId handIgals u bezIg bent met de bouw van uw eIgen optreke. NIet alleen bedrIven zIn trouwens druk doende methet bebouwen van Second LIIe. WIe bIvoorbeeld opde gok Nederland IntIkt In het zoekvenster, zIet dat erInderdaad een vake In de vIrtuele wereld Is dat Neder-land moet voorstellen maar ook dat aangrenzendevakes SchevenIngen en Zandvoort heten. BI eenvlIegtochte boven SchevenIngen stuItten we onderandere op de wonIng van ene Bert Steenbock.PrachtIge boot, trouwens, Bert. Oh a, Second LIIe IsvolledIg EngelstalIg. Maar soms komt u bezoekers te-gen dIe gewoon Nederlands spreken. Zoals ons over-kwam In Nederland (In SL). Mn cndng n Ncdcrcnd s uct ongcukkg. Dc tcc-portccrmcchnc hccjt mc op ccnbcrghcng nccrgczct cn uoor k hctbcscj tumc k ccn stukc nccr bcnc-dcn, cngs ccn zucrtbontc koc dccnthouscst zchzcj stcct tc zn. Ikstc op cn oop cngzccm nccr bcnc-dcn. Icts ucrdcrop, b ccn mccr, stck nccns oog n oog mct cnc DutchDcrk Iustrc. Zc hccjt ucng kcrcnccn, mccr undt dct zcjs nog tcucc, kcnnck. Ecrst gcct hccr bo-ucnstukc ut, cucn ctcr ook dc sp.'Eh,' mompc k uc dc ngcbouudcchct-junctc. 'Oh,' zcgt zc, 'k dcchtdct cr ncmcnd ucs. Nccm mc nctkuck.' 'Wccrom zou k,' zcg k. 'Inhct cchtc cucn gcbcurt hct zcdcndct cmcnd zch b dc ccrstc ont-moctng c uoor c ontkccdt, ccn cu-kc cjusscng.' Zc grnst cn trcktsnc uct kcrcn ccn. Wc gccn op hctstrcnd zttcn cn kctscn uct oucr Sc-cond Ijc cn dc uoor- cn ncdccn cr-ucn.Reohts kllkkenDe makers van Second Life hebben een aantal veel voorkomende handelingen onderge-bracht onder de rechtermuisknop. Ziet u bi|voorbeeld een leuke plek om te gaan zitten, danklikt u er op met de rechtermuisknop en kiest vervolgens Sit here. Om uw kleding aan te pas-sen, klikt u met rechts op uw avatar en kiest Appearance. Uw avatar gaat wi|dbeens staan,spreidt zi|n armen en tegeli|k opent een venster waarin u alle kledingstukken van uw twee-de zelf en zi|n of haar fysieke voorkomen kunt aanpassen. Leuk om mee te experimenteren.Op veel plaatsen in SL kunt u kleding kopen, waarmee u vervolgens uw avatar kunt uitdos-sen. Let op: spullen die u koopt - dus ook kleding - komen alti|d terecht in uw zogeheten |nventory. Die bereikt u via de knop view op de werkbalk bovenin uw scherm.50ltlem lnoognlto jezelf zljn LekkeropstapNanda, 17, studentTon, 57,ambtenaar(Nanda) Wezijngewooneendagjeuit.Geloofhetofniet,maarikvindhetheerlijk.Lekkergezelligopstapmetmnvader.(Ton) Maarbehalvegezelligishethierooklekkerkopen:ikhebalwatcomputerkabels,eenheadseteneendonglegevonden.Eenkoopje.AlsHCC-lidmagikgratisnaarbinnen.(Nanda) Nee,ikhebnognietsgevonden.Mijninte-resseligtmeerbijgrafischesoftware.Eindnovember washetweer raak:DrieDolleDwazeDagenvoor deComputerknutselaar.Oftewel:deHCC-beurs.Weer wistmendezebeurs,dieinmiddelsisuitgegroeidtoteenwaar icoon,ingrotengetaletevin-Gestolenspullen?Rico, 21, studentDanny, 32, restauranthouder(Rico) Wehebbenalwatspul-letjeskunnenkopen.Heelvoor-deligzelfs,daarvoorkomenwespeciaalnaardeHCC-dagen.(Danny) Eentoetsenbord,eenmuis,eenvoedingskabelvooreenlaptopeneenadaptervooreendigitalecamera,wantdiezijnwekwijt.(lachend).(Rico) Ofdiebedoeldzijnvoorgestolenspullendiewehebbengekocht?Natuurlijkniet.(Dany) Zondaggaanwetrouwensweer.Hetaanbodiszoenormdatjegoedmoetzoeken.Vijf handenRosa, 20Nikki, 20studenten(Rosa) Ofikmeeenpin-upvoel?Eenbeetjewel(Nikki) Maarhetiswelrelaxedomzojegeldteverdienen.Twintigeuroperuur.(Rosa) Somszijnerjongensdiehunhandennietthuiskunnenhouden.Vooraldiejongejochiesdiestoerwillendoenvoorhunvrienden.(Nikki) Maarhetvaltmee.Intweeuurtijdvijfhandenopmnbil.Dathebikerwelvoorover.SpullenDennis, 33, ICT-erErik, 29, ICT-erZeg,watkomtudoe(Dennis) Debuitisbijnabinnen.Weheb-benlaptops,toetsen-borden,navigatieappa-ratuur...(Erik) ...ennogwatka-belsennetwerkhubs.Ikschatvoorwel2000euroaanhardware.12www.computeridee.nl 01/07VerwendeabonneesJan, 72ZonHCC-beursbezoekikvoordeaardigheid.Nietomerechtwattekopen.Ikheballesal,enquasoftwarekiesikbijvoorkeurvoorfreeware.HierbijdestandvanComputerIdeehebikdrieworkshop-boekenge-kocht,omuittezoekenhoeikdeschijfvanmncameramoetformatteren.Nee,ikbengeenabonneemeervanComputerIdee,wantnieuweabonneeswordenmeerverwenddanbestaande.den.Degrotemeerderheidvandebezoekerswasman.Vrouwenzagjevoornamelijkinbijrollenwaarbijhettechnischeaspectwatminder deboventoonvoert.Computer Ideestakzijnlichtop.StrakkepakjesMartin, 20Karima, 17Khadir, 20scholieren(Karima) Ofwespijbelen?Neehoor,wemoetenhierzijnvanonzeschool.(Khadir) WezittenophetROCMiddenNederlandenmoeteneenbeetjerondlopenenkijken.Envra-genbeantwoordenomdaareenwerkstukovertemaken.Wemoetenkijkenwatdenieuweontwikkelingenzijn.(Martin) Nieuweontwikkelingen?Ikzievooralveelmeisjesinstrakkepakjesdiefoldersuitdelen.(Karima) Verderisheterggezellig.Jekomtiedereentegen.01/07 www.computeridee.nl13SympathiekenerdsKanika, 29, personeelsconsultantEllen, 31, personeelsconsultant(Kanika) WijzijnnaardeHCC-beursgekomenomtekijkenwelkemensenhieropafkomen.(Ellen) Wijzoekennamelijknaarmogelijkhedenomper-soneeltewerven:ITers.Datdoenwevakeropbeurzen.(Kanika) MaarikvreesdatdeHCC-beursnietonspodiumwordt.WijzoekenITers.EnnietvandienerdssympathiekejongensoverigensdieeerdervoordeligemoederbordenofhardeschijvenzoekendaneenbaanindeICT.ZonderPardonGestudeerdeadvertentiesMarisha, 21, flyergirlBas, 30, secretariaatsmedewerker(Marisha) IkmoetinditpakjerondlopenenfoldersuitdelenvoorXS4ALLomteproberennieuweklan-tentevinden.Ikmaakeenfotovanzemetditmms-mobieltje.DiekunnenzedanvandesitevanXS4ALLhalen.Ikverdiendaar8europeruurmee.(Bas) Enikmochtlekkerclosemethaaropdefoto.Ja,voorXS4ALL.Datwastochvroegereenheelserieuzeclub?Metvandieheelgestudeerdeadver-tentiesenreclames?nopdeHCC-beurs?(Dennis) Diekopenwevooronzeklanten,diegraagmetdezespullenwerkenterwijlzevaaknietmeertekoopzijn.(Erik) Terwijlnieuweremodellenlangnietaltijdookbeterzijn.ComputerIdeeAanraderAlseenproductdezeerkritischeblikvanonzeComputerIdeetestersdoor-staat,krijgthethetpredikaatComputerIdeeAanrader!Compactdesktop ShuttleminiX100 14Hoofdtelefoon SharkoonX-Tatic 15Speelstokje SaitekAviatorJoystick 15Plattecamera CasioExilimCardEX-S770 15Skypenzonderpc NetgearSPH101 16Mobielgeluid AppleiPodShuffle 168-megapixelcompact CanonPowershotA630 17Desktopbios ViewsonicVG2021 17BeoordelingDitzeggendesterren:Steltteleur.................. #Kanbeter .................. ##Teoverwegen ...... ###Primaproduct .. ####Aanrader........ #####VersbesprokenShuttleheeftallesuitdekastgehaaldomeenzokleinmo-gelijkepctemaken. HetdesignisnietzostijlvolalswevanShuttlegewendzijnjezouzelfskunnenzeggendathetdesignwatgedateerdaandoetmaarmetzijnformaatvaneenA4-tje(lengtexhoogte)ishijzekerwelergcompact. Aandevoor-kantvandeminiX100vindenweeensleufvoordedvd-brander,deaan/uitknopennusb-poort. Gelukkigzijnaandeachterkantnogvierusb-poortengeplaatst, maartweedaarvanzultumeteenafmoetenstaanaanuwmuisentoetsenbord. Ookfirewire-, net-werk-enaudiopoortenontbrekennietenzelfswifiisstandaardingebouwd.ShuttleheeftervoorgekozenomdeminiX100uitterustenmeteenIntelT2050(1,60-GHz)CoreDuoprocessor. DezekomtechteruitIntelsserielaptop-processorenenhaalthetwatrekenkrachtbetreftnietbijdedesktopvariantenzekernietvergelekenmetdenieuweserieCore2Duo-modellen.VoorOfficeenanderebasis-functiesvoldoethijprobleemloosenookeenvoudigegrafischebewerkingenzijnuittevoeren.Eengrafischwonderishetechterniet.Deharddiskismet200GBbehoorlijkgrootenbiedtgenoegruim-tevooreenhelehoopfilms, muziekenanderemediabestanden.VoorgamenisdezeShuttlemindergeschikt, watvooralophetcontovandevideokaartkomt(deATIMobilityRadeonX1400), dienetalsdeprocessor, voorlaptopsontworpenenbedoeldis.Eenanderminpuntisdathettestmodelslechts512MBgeheugenhad. StarteenaantalprogrammasenWindowsisnietmeervoor-uittebranden. Uitbreidennaar(bijvoorbeeld)1GBisdanookaanteraden.Hetfeitdatditnieteenvandemeestkrachtigepcsis, maaktdeShuttlewelergfluisterstil. Ditkomtoverigensookomdatdevoe-dingnietindepcingebouwdis, maarnetalsbijdemeestelap-topsviaeenapartvoedingblokgeregeldwordt.Vanwegedegeringeafmetingen, degroteharddiskmaarvooralookomdathijrechtopkanstaanindestandaardzoujeverwachtendathijbedoeldisalshome-entertainmentcomputer. Maarhelaasiseentv-tunernietingebouwdendathadvoordezeprijsbestgemo-gen. Ookeenmonitor, toetsenbordenmuiszijnnietbijgeleverd(maarhetisdanookeenzogenoomdebarebone). Hebtunogeenmonitormetvga-aansluiting, dankuntudezenietdirectaan-sluitenopdeShuttle, wantdieheeftalleeneenDVI-poort. Geluk-kigzijnerwelverloopstekkersverkrijgbaar. DeminiX100komtinclusiefeensysteemherstel-cd, eencdmethulpprogrammasendrivers, NeroOEMSuite1enCyberlinkPowerDVD6.Alsuopzoekbentnaareenkleine, stillepcvooreenvoudigetakenalsOffice, internetene-mail, danvoldoetdeShuttleminiX100zondermeer. IndiengewenstkuntudeShuttlenaareigenwensaanpassen; bijvoorbeeldmeteenandereprocessor, meergeheu-genofeengrotereharddisk. Bentueenferventgamerofwiltueenpcvoorhome-entertainment, dankuntubeterverderkijkennaareenandersysteemendanbentuooknoggoedkoperuit.GoedMooienklein, fluister-stil, grotehardeschijfSlechtDuur, matigegrafischeprestaties, nietergkrachtigConclusieDeShuttleminiX100iseenmooi, kleinenfluisterstilsysteem,maarvoorhetgebode-nebetaaltueenhogeprijs. Bovendienishijnietergkrachtig.Waardering:###$$Info:www.shuttle.comAdviesprijs:B1189,OnzemeningShuttle miniX100Kleinenstil, maarnietechteenkrachtpatserMEERRUIMTEOPUWBUREAU 1189,14www.computeridee.nl 01/07TEGENKOUDEOREN 99,95SharkoonX-TaticVelenvanumoetennoodgedwongenhetpc-volumeopeenbescheidenniveauhouden.Datisjammer, wantbijvoorbeeldheelveelspelletjesleunenvoorwatbetreftdesfeerevenhardophetbeeldalsophetgeluid. Hetgebruikvaneenhoofdtelefoonlijktinzulkesituatieslogisch,maarveelapparatenslagenernietinomhetgeluidvanuwsur-round-speakersteevenaren. DeSharkoonX-Tatic5.1bevatmaarliefstachtspeakers(viervoorelkoor)neendeco-derdiedekarakteristiekenvanDolby5.1aanuwluistererva-ringtoevoegt. ZelfszonderdeDolby-functieingeschakeldmaaktdezehoofdtelefooneenindrukwekkendkabaalmeteenhoeveelheidbasdieexplosieshaastoorverdovendmaakt. Eenkleinecontrolleraandekabelbevateenviertalknoppenvoorhetvoor-, achter-enmidden-volumeenvoordeallerlaagstetonen(ofeigenlijktrillingen).DeSharkoonweegtvrijveelendeoorschelpenwordennogalwarm. Hetapparaatverrichtechterprimawerkenwewarendanookonderdeindrukvandekwaliteitvanhetsurround-geluid. Uwordtechtondergedompeldindesfeervanuwgames.ConclusieEenuitstekendehoofd-telefoonvoorsurround-geluid, zodatuanderengeenoverlastbezorgt.Waardering:####$Info:www.sharkoon.comAdviesprijs:B99,95OnzemeningLEKKERSTICKIE 37,50SaitekAviatorJoystickBijhetspelenmetvluchtsimulatorsishetgebruikvaneenjoystickvangrootbelangvoorhetrealisme.DeSaitekAviatoriseenbovengemiddeldgoedestickmeteeninnovatiefknop-ont-werpentweecontrollersvoorhetgasge-ven. Alhoewelhetmisschienoverdadiglijktisdieextragashendelbeslisthandig. Demeestvoordehandliggendetoepassingishetafzon-derlijkbedienenvanbeidemotorenvaneentweemotorigvliegtuig. Dejoystickheefthetge-bruikelijkearsenaalaanknoppen; eentrekkeromtevuren, driemultifunctioneleknoppeneneentopschakelaarmetachtposities(eensoortmini-joystick)bovenopdestick.BijeentestmetMicrosoftsnieuwsteFlightSimu-latorXpresteerdenzoweldedubbelegashendelalsdeverschillendeknoppenuitstekend. Eenspe-cialemodus-schakelaar(dieukuntactiverenmetdemeegeleverdesoftware)laatuspecifiekefunc-tiesaanknoppentoewijzen. Zokuntusetupsmakenvoorbijvoorbeeldgewoonvliegen, lucht-gevechtofgrondaanvalinspellenalsLockOn.Liefhebbersvanvluchtsimulatorshalenmetdezestickbeslisthetmaximalerendementuithunvlieguren.ConclusieEenuitstekende, goedgeprijsdejoystickvoordevliegliefhebbers.Waardering:#####Info:www.saitek.comAdviesprijs:ca. B37,50(noggeenNL-prijsbekend)OnzemeningCasiosExilimdigitalecompactcameraskoppelensteevasteenlichtgewichtmetalenbehuizingaaneenaantrekkelijkontwerpprecieswatjemagverwachtenvaneenpocketcamera. Erisechternprobleemwaardeheleseriemeekampt: ruis; diekleinekorreltjesdievooralopvallenindedonkeredelenvaneenfoto. MetnamebijhogereISO-waardenhebbendezeCasio-toestellendaarmeerlastvandandeconcurrentie. ZouhetmetdezenieuweExilimCardEX-S770(verkrijgbaarindriekleuren)andersgesteldzijn?Metzijndiktevanslechts13,7mmisdenieuweExilim, defraaisteindereekstotnutoe, zekereenblikvanger. MethetbijgeleverdeDockingStationlaadtudeinternebatterijopenkoppeltuhettoestelviausbaandepc. Decameraheeftgeendoor-zichtzoekermaardeachterzijdewordtinbeslaggenomendooreengroot(7cm)beeldschermdatextraenormlijktdoordekleineafmetingenvandecamerazelf.Degoederesolutievanditschermpjemaaktdatuermakkelijkmpeg4-filmpjesopkuntbekijken.ViademeegeleverdeA/V-kabelkuntudatechterookopuwtvdoen.Hettoestelheefteenminimumaantoetsenmaarwateropmoetzittenziterop. NetalsandereCasio-camerasbiedtookdeS770eengrootaantalopnamemodiBestShotgenaamddieustandaardinstellingenbiedenvoor35veelvoorkomendeopnameomstandighedenenonderwerpen.Inprincipekiestdecamerazelfdeidealecombinatievandiafragmaensluitertijdvoorhetfotograferenvanzoongeveeralles: vaneenportrettoteenvuurwerkshowzodatualleenmaarhoeftaftedrukken.Helaaspassenernietmeerdantweefotosinhogeresolutieinhetinternegeheugenvanslechts6MB. Houdtdusre-keningmetdeextraaanschafvaneengeheugen-kaartje.DeS770iszeergemakkelijktebedienenenzeersnelklaarvoorgebruik. Desluitertijdvertragingislaagenfotoswordeninongeveertweesecondenopgeslagen. HelaasheeftCasioookinditmodelhetprobleemvanderuisnognietonderdeknie.Vandaarookdathettoestelzichbeperkttot400ISO(maarwijgebruikenzelfsliever200ISO). Op-merkelijkwanneerjebedenktdatdeconcurren-tiealcamerasbiedttot3200ISO.Metdezebeperkingisditduidelijkgeencameravoorhetmakenvansfeervollebeeldenbijweiniglichtzonderflits.Voorhetgemiddeldevakantie-kiekjebijgoedlichtbiedtdittoestelechterkleur-rijkeenscherperesultaten. AlhoeweldeS770indepraktijknogwatkenmerkenvanhetLelijkeEendjeheeftishijomtezienbeslisteenfraaiezwaan.GoedGroothelderlcd-scherm, stevigebehui-zing, pastmakkelijkindezakSlechtVeelruisbijweiniglicht,zeerkleininterngeheu-genConclusieZeerstijlvollecameradiegemakkelijkisinhetgebruik.Jammervandielagelichtgevoeligheid.Waardering:####$Info:www.casio-europe.com/nl/Adviesprijs:B279,OnzemeningPLATTERDANDEFOTO 279,Super-slankecompact-camerametbreed-beeldfunc-tie01/07www.computeridee.nl15CasioExilimCardEX-S770AppleiPodShuffleEerderlasualinNieuwsdatAppledeiPodShufflevernieuwdheeft. Nuhebbenwehemookechtevenkunnentesten. ZoalsmetalleapparatenvanAppleisookdenieuweShuffleweermooivormgegeven. Datbegintalbijdeverpakkingdiewelietswegheeftvaneendoosjevooreenringofandersieraad. Ergleukomcadeautegeven(oftekrijgen).Hetspelertjeisgemaaktvangeanodiseerdaluminiumenheeftnaastdebekenderondenavigatieschijf(nee, hetisnognetgeenclickwheel!)eenhandigeclipwaar-meeuhemzoaanuwbroekofborstzakjekunthangen.Naasthandig, isditookbij-nanoodzakelijk, wanthijiszklein(4,1cm)datuhemmakkelijkkwijtzoukunnenraken. Hijweegtdaarnaastookslechts15gram, dus:erghandigdieclip!Wasdevorigeshufflenogleverbaarintweevarianten500MBen1GBdezekomtinmaarnsmaak: 1GB. Hierkuntuzon240liedjesopkwijt, dieudesgewenstinwillekeurigevolgorde(ditisdestandaardinstelling, hijheetnietvoornietsshuffle)ofgewooninalfabetischevolgordekuntlatenafspelen. MuziekoverbrengennaardeShufflegaatzoalsbijalleiPodsviaiTunes, datuwelevenmoetdownloadennaardepc.Zokleinalshijis, hijheefteenheusdockingsta-tion, waarmeeuhemaansluitopuwpcofmac. Upriktdeshufflemetdehoofdtelefoonaansluitingophetdockingstation, watingenieusgenoemdmagworden. Eennadeelisweldatditdeenigemanierisomhemopteladen, evenopladenviahetstopcontactiserdusnietbij.Wiltudittoch,dankuntubijAppleweleenlosseusb-adapterkopen.Debatterijduurismededankzijhetont-brekenvaneenschermpjezon12uur. Debatterij-statuswordtaangegevendooreenindicatielam-pje: groenbetekentdatdebatterijhelemaalvolis,oranjebetekentbijnaleegenalshetlampjeroodwordtdientuhemweerevenaanhetelektro-infuustehangen. Waarwevaakschrijvendatudebijgeleverdehoofdtelefoonhetbestdirectkuntvervangen, latenwedatdezekeerachterwe-ge. Appleheeftdehoofdtelefoonnamelijkookwetenteverbeteren, endegeluidskwaliteitisgoed. Erwordttweepaarzwartehoesjesbijgele-verddieervoorzorgendatdedopjesnogbeterblijvenzitten.Velenzullenalleenalgeziendelageadviesprijseenaanschafoverwegen, ookalszealeenmp3-spelerhebben. DeiPodShuffleheefteenhoogleukvoorerbij-gehalte.GoedPrachtigevormgeving,handigeingebouwdeclip, goedgeluid, langebatterijduurSlechtGeenstopcontact-opla-dermeegeleverd, geenschermConclusieAppleheeftwederomeenprachtigvorm-gegeveniPodwetentemaken, meteengoedgeluid, eneenprimaopslagcapaciteit. Alleenjammerdateenstop-contact-opladernietstandaardmeegeleverdwordt.Waardering:####$Info:www.apple.com/nl/ipodshuffle/Adviesprijs:B79,OnzemeningLEUKVOORERBIJ 79,16www.computeridee.nl 01/07VersbesprokenHANDSFREESKYPEN 299,SkypenzonderpcSkypeisinraptempouitgegroeidtotdepo-pulairsteaanbiedervaninternet-telefonie(Voip). Ensindskortbiedenfabrikanteneindelijkooktoestellenvoordezedienstdiedi-rectopderouterkuntaansluiten. Draadlozehandsetsdiegrotegelijkenisvertonenmetgoedkopemobieltjes.DeNetgearSPH101draadlozenetwerktele-foonismetzijnimposanteprijsvan299euronvandeeerstehandsetsvandezesoort.WanneerubedenktdatSkypenaarSkype-telefoontjesgratiszijnengewoneSkype-telefoontjesnaarvasteofmobielegebrui-kerswaarookterwereldmaareenpaarcentkosten, danisdateenflinkeinvestering, al-leenmaaromtekunnenbellenzonderingeschakeldepc.UzounogkunnendenkendathetgrotevoordeelvanditapparaatensoortgelijkeSkypeWifihand-setsisdatuzemeekuntnemenomver-volgensviahotspots(toegangspuntentotdraad-lozenetwerkenopbijvoorbeeldvliegveldeneninhotels)overaltekunnenbellenenbereikbaartezijn.Helaas, deSPH101ondersteuntgeendraadlozenetwerkenwaarvoorumoetinloggenviaeenbrowser, zodatuvanveel(commercile)hotspotsgeengebruikkuntmaken.Hettoestelkentnogwelmeerbeperkingen.ZokuntugeengebruikmakenvanSkypeInstantMessaging, kuntugeengroepsgesprekkenop-zettenenmistudoordeafwezigheidvaneeningebouwdecamerademogelijkheidtotbeeldtelefonie. Ongetwijfeldzoudendezebeperkingenminderergzijnalshettoestelflinkgoedkoperwas.Testsmettweewifihandsetsleverdeneenprimageluid, maarbijexperimentenwaarbijnvandegesprekspartnersgebruikmaaktevaneenopdepcaangeslotenheadsetgingdekwaliteitvandeverbindingaanmerkelijkomlaag.Dedoordefabrikantopgegevenlevensduurvandebatterij(30uurinstandby-modus)werddooronstestexemplaarabsoluutnietgehaald;alnazesuurgafhijdegeest. DetoetsenvandeSPH101voelenprettigaanenhetverbindenmeteendraadloosnetwerkis, alhoewelsomswatomslachtig, nietaltemoeilijk, mededankzijdeduidelijkeinstructiesinbeeld.Tochoverkwamhetonsdathetapparaatopeensgeenverbin-dingmeerwildemakenmetonskantoornetwerkterwijleenpaaruurlateronsthuisnetwerkweerdirectwerdgevonden.GoedBellenmetSkypezon-deringeschakeldepc,draadlozehandset, overhetalgemeengoedegeluidskwaliteitSlechtErgduur, werktmetveelhotspotsnietenbiedtgeenmogelijkheidvoorgroepsgesprekkenConclusieDeNetgearSPH101Sky-peWifitelefoonbevrijdtuvandepcmaarheeftteveelbeperkingenenisteduurvoordegemiddeldegebruiker,ondanksdegoedegesprekskwaliteit.Waardering:##$$$Info:www.netgear.nlContact:010-2070430Adviesprijs:B299,OnzemeningNetgear SPH101SkypeWifiTelefoon Wederomeenprachtigontwerpeneenfijngeluidcc'VO'''G c'c'c' c 24B,-Vlewsonlo V02o21Len goed beeldscherm zonder fratsenV|eWscu|cs u|euWe V6221 |s eeu eeuvcud|c 2-|uc| uee|dsc|erm dat u|t-s|u|teud cver eeu V6A-aaus|u|t|uc uesc|||t. Dat |s teceuWccrd|c ucca| aaude macere |aut, cmdat je tcc| dccrcaaus cc| m|usteus eeu DVl-|ucauc:|et, :cdat de ceuru||er |au ||e:eu. De mcu|tcr |eelt eeu uee|dver|cud|uc vau 1.leu |s dus ceeu ureeduee|dsc|erm.Dat ce:ecd |euueude |uuueu We u|et auders dau vastste||eu dat de V6221 pr|madcet Wat ||j mcet dceu. het apparaat ceelt eeu sc|erp uee|d met |e|dere ||eureueu |eelt eeu ccede ververs|ucslrequeut|e. Dat |aatsteWas vrcecer ucca| eeus eeuprcu|eem, Waardccr cujecteu |u spe||etjes eu verp|aatste veusters spcreu ac|ter:|c| aau trc||eu. leu auder vee|vccr|cmeud prcu|eem met |cd-sc|ermeu |u |etver|edeu Was |et u|et cced Weerceveu vau :Wart. :cmm|ce sc|ermeu |csseu datteceuWccrd|c cp dccr eeu spec|a|e ccat|uc. D|tsc|erm m|st :c'u ccat|uc, maar u|edt descudau|seeu pr|ma ccutrast. De max|mumresc|ut|e vau11x1S p|xe|s |s rede||j| |ccc eu :crct vccrveusters met sc|erpe raudeu eu du|de||j|e te|st.A|s ue|eud mer| re|eut V|eWscu|c |ets meer vccr:|ju prcducteu daulaur||auteu vaum|udere laam.Dat ce|dt cc| vccrde V6221. hetcutWerp eu de|Wa||te|t vau d|tsc|erm ma|euec|ter dat datceeu Wecceccc|dce|d |s.Conolusle0udau|s |et cuture|euvau eeu DVl-|ucauc eeucced sc|erm.waarderlng:

lnfo:WWW.v|eWscu|c.ccmAdvlesprljs: 218,-0nze menlng''c'c'c 254,-Canon ower5hot A83oLen 8-megapixel cameramet kantelbaar displayCaucu u|edt tWee ||jueu met d|c|ta|e ccm-pactcamera's, de u|traccmpacte lxus-mcde||eu |u |et |cccste mar|tsecmeuteu de Wat cmvaucr|j|ere m|ddeu||assers |u delcWer:|ct-ser|e. De:e u|euWe lcWer:|ct Al|eelt eeu uee|dseuscr vau 8 mecap|xe|s, 1x cpt|-sc|e :ccm, eeu ,l-cm d|sp|a, eu ucca| cp e||aarceprcpte tcetsjes. A||ceWe| |et er u|et meer :|judau cp eerdere mcde||eu, vec|teu :e met e||aarcm de uesc|||uare ru|mte, vauWece de almet|u-ceu vau |et d|sp|a,. Dat d|sp|a, |uut u trcuWeusu|t||appeu eu |aute|eu, Waardccr u ma||e||j|erlctc's |uut uemeu vauu|t a||er|e| dccrcaaus |ast|-ce staudpuuteu. De camera uesc|||t cc| cver eeu ceWcue :ce|er.De uee|d|Wa||te|t vau d|t mcde| |s ucveucem|dde|d cced met lraa|e uatuur||j|e||eureu.0u:e testlctc's Wareu stu| vccr stu| sc|erp eu cedeta|||eerd met eeu rede-||j|e sc|erpted|epte. 8cveud|eu u|ee| de camera cced u|t de vceteu te |uuueu metsc|aduWeu. lctc's u|j s|ec|t ||c|t vertccudeu Wat ru|s, maar u|et meer dau u|j demeeste camera's vau de:e pr|js. De Al ||ct rede||j| prett|c |u de |aud.Conolusleleu vee|:|jd|ce |cce-resc|ut|ecamera vccreeu ccede pr|js.waarderlng:

lnfo:WWW.caucu.u|Advlesprljs: 2S1,-0nze menlngB8OdiplomaAutoCA0-lnventorH8O-dee|t|jdop|e|d|ngvoor CAD eng|neersH8O-dee|t|jdop|e|d|ngvoor CAD eng|neersU benI een CAD engneer en hee|I een M8O geIugschr|I epzck. U w|I uw kenns en vccrdgheden vergreIen, u vee|Iveer specc|scIe, kerIem u w|I veeruI. EC bedI eenuneke ep|edng de sne| en gerchI uw cmbIe rec|seerI '. U behcc|I een H8O dp|emc. 8evenden mcg u veerIccn deIIe| AuIedesk CerI|ed Engneer veeren. lnclusiel uw eerste project |binnen uw werk}.ExcmncIeren vcn de Hegeschee| vcn AmsIerdcmACE5ystem monogerEon Au|oCAD Sys|om Monogor is in s|oo| om zolls|ondig Au|oCAD|oopossingon binnon oon |okonkomor |o bogoloidon on |o bohoron. Hi|is op do hoog|o von do modorns|o |okon|ochniokon zodo| hi| |okonoorskon bogoloidon om zo ollicin| mogoli|k |o workon. Hi| kon| do |ochniokon om oon prolossionolo |oopossing voor Au|oCAD |o mokon. Hi|hool| bowozon do| hi| dozo |ochniokon kon |ooposson.ACED DesgnerEon 3D Dosignor hool| konnis ovor do niouws|o 3D |okon|ochniokonvon Au|oCAD on kon dozo |ooposson om oon goovoncoord 3D modolsomon |o s|ollon. Hi| kon vonui| ho| 3D modol 2D |okoningon gonororon on lo|oroolis|ischo proson|o|ios on onimo|ios mokon.ACEmechoncol DesgnerEon Mochonicol Dosignor pos| do niouws|o 3D modolloor|ochniokon|oo in lnvon|or om 'poromo|rischo modollon somon |o s|ollon 'snolloroon ollicin| mochonisch on|worp |o mokon 'vonui| oon 3D modolwork on somons|olling|okoningon |o gonororon. Hi| kon ho|Mo|hodisch n|worpprocos |ooposson op olk niouw produc|.Nluw

Vroog de grots normoteset oon:lel * (024} 356 56 77 * lox (024} 354 J9 3J * E-moil: inlocodcollege.nl * lnlernel: www.codcollege.nl Kerkenbos J0J8 86546 8ANijmegen01/07www.computeridee.nl19Koffiedik kijkenDtrendsvoor 2007HetbeeldwordtbreedZoweltelevisiealsmonitor krijgeneenbreedscherm.NogevenenuvergelijktprobleemloostweeA4-tjesnaastel-kaar ophetscherm-omnaditwerktekunnengenietenvaneenfijnebreedbeeldfilm.Mindergenietengaanwevanhetruimeaanbodvanvirussenenanderemalware,aldoetVistadaartegennogzozijnbest.Althans,datstellenken-ners.Enverder?KijkmeeindeglazenbolvanComputerIdee.Slaomvoor eenblik indetoekomstIkzieeen

heelgrote

rozewolk...Koffiedik kijken2+2=4!In2006heeftdedualcoreprocessor(eencpumettweekernen)metsucceszijnintredegedaan. Hiermeekrijgtdepchetmetnamebijhettegelijkertijduitvoerenvanmeerderetakeneenstukgemakkelijker.In2007zullendeeerstequadcoresindeschappentevindenzijn, waarmeedeprocessormet4kerneneenfeitis.Omoptimaalvandezerekenkrachttekunnenprofiterenmoetdesoftwareweleerstwordengeoptimaliseerdvoorvierkernen. Gamemakersziendirectnieuwemogelijkheden.ValvedeontwikkelaarvanondermeerHalf-Lifezegtbezigtezijnmetdeontwikkelingvaneennieuweengine voortoekomstigegames. Dezezaldankzijdeextraprocessorkerneninstaatzijnominspellennogrealistischerrook-enmisteffectentetonen.VideokaartmetzwaartekrachtMeteenmodernevideokaartzienspelletjeserwerke-lijkfantastischuit.Watbetrefthetgrafischegedeeltehebbenwedanookweinigmeerteklagen.Maarommetname3D-gameserzorealistischmogelijkuittelatenzien,isereenbijzonderaspectdatextraaan-dachtvraagt:dezwaartekracht.Denkhierbijaanhetberekenenvanhetvallenvanduizendenbakstenenwanneerdemuurwaarindezezittenaanflardenwordtgeschoten.Omdeprocessorteontlastenwerkendetweegrootstefabrikanten(ATIenNvidia)opditmomentaanvideo-kaartendiehetuitrekenenvanphysicsondersteu-nen.Eenanderefabrikant(Ageia)heeftaleenlosseinsteekkaartdieditlastigeklusjeuithandenneemtvandeprocessor.Kortom:dankzijdezenieuwemoge-lijkhedengaanspellennogmooierwordenin2007.In2007gaandetweeopvolgersvandvdBlu-rayenhd-dvddestrijdmetelkaaraan.Beidebelovenhigh-definitionfilm-envideobeelden,mitsuovereenhd-tvbeschiktdiedebenodigderesolutievan1920x1080beeldpuntenkanweergeven.DaarnaastBlu-rayof hd-dvd?TotgrootverdrietvanveleelektronicaboerenstaatdeiPodvanAp-plealeenaantaljarenopdenummernpo-sitieindelijstmetbestverkochtemediaspe-lers.Tientallenfabri-kanten,waaronderSony,SamsungenCreative,hebbengeprobeerddezekoningteonttronen,maarvooralsnogzondersucces.In2007ishetdebeurtaanMicrosoftommetdeonlangsgentro-duceerdeZunedeiPodaantepakken.Deeersteindrukkenzijnpositief,waarbijmetnameophet3-inchdisplay(eenhalveinchgroterdandievaniPod)goedereactiesbinnenkwa-men.OfdezenieuwespelerendeZuneMar-ketplacedetegen-hangervandeiTunesStoregenoegzijnomdedominantepositievanAppleteondermij-nen,zaldekomendemaandenblijken.WiekilltdeiPod?2007:hetjaar vanFirefox!WordthetdenieuweInternetExplorer7ofdelaatsteFirefox2.0?Deeerstgenoemdebrowserkrijgtu-gewenstofniet-opuwpcvanMicrosoft,detweedeinstalleertuopeigeninitiatief.Inmiddelszijnbeidebrowsersuitgebreiddoor expertsuitbinnen-enbuitenlandaandetandgevoeld.Inhetme-rendeelvandegevallenisFirefox2.0alswinnaaruitdebusgekomen.Hiermeelijktdesympathiekebrowser debestekaartentehebbenomnogmeer gebruikersaantetrekken.Uitcijfersvandesitewww.w3schools.comblijktdatvanzijnbezoekersinmiddelsmeerdan30procentFirefoxgebruikt.Ditbeeldisenigszinsvertekendomdathethieroverhetalgemeenommensengaatmeteentechni-scheachtergrond;diezijneerder geneigdomdezebrowser tegebruiken.Naar allewaarschijnlijk-heidligthetwerkelijkemarktaandeelvanFirefoxzon10procentlager.Detrendisechter duidelijk:InternetExlorerverliestin2007opnieuwterreinaanFirefox.20www.computeridee.nl 01/07moetuookeenBlu-rayofhd-tv-speleraanschaffenwaaropditmomenteenprijskaartjeaanhangtwaar-opeenbedragvanmeerdan1000europrijkt.EengoedalternatiefismisschiendenieuwePlaystation3vanSony,eenconsoledieeeningebouwdeBlu-rayspelerheefteneenstukvoordeligeris.Deverwachtingisdatin2007consumentennognietmassaalzullenoverstappennaarhigh-definition.Ookhetaantalfilmsisnogbeperktenhetgrootstegedeeltevandebeschikbaretitelsmaaktnognietopti-maalgebruikvandemo-gelijkheden.Desalniette-minzal2007watbetreftdestandaardvanhdbepa-lendzijnvoordetoekomst.In2007gaatunietalleensteedsmeerbreedbeeldtelevisiesinhuiskamerszien,maarzalookvakereenbreedbeeldmonitoropdepcwordenaangesloten.Endatisnietalleenprettigwanneeruuwcomputerwiltgebruikenvoorhetbekijkenvanfilms. Metzonbredemonitorhebtuzon25procentextraruimteophetBu-reaubladvanWindows, enookhetnaastelkaarbekijkenvantweeA4-tjesisdanmogelijk.Hetzieternaaruitdatdehuidigelcd-enplasmatechniekenconcurren-tiegaankrijgenvandelaser. Eind2007verschijnendeeerstelaser-televisies.Volgensonbevestigdebronnengevenzeeentweekeerzogoedbeeldmetslechtseenkwartvanhetenergieverbruikvandehuidigeschermen.Breed-beeldmetlasertechniekMicrosoftheeftveelnieuweproductenvoor2007opdeplank. 30januari2007verschijntdeconsumentenversievanWindowsVista. RonddiedatummoetookdenieuweversievanOfficeOffice2007verkrijgbaarzijn. MetVistazetMicrosofteengrotestap; ookdenieuweOfficezalvolgensBillGateswaarschijnlijkweleenhalf-uurtjewennenzijn. HoudtuhetvoorlopigbijWindowsXP, dankunnenweuverklap-pendatServicePack3(SP3)doorMicrosoftverschovenisvan2007naar2008.Allesonline?Google,MicrosoftenookYahoohebbennietstil-gezetenenwerkenach-terdeschermenalledriehardomhetonlinedo-meinteclaimen.Googleheeft al vele tevredenGmail-gebruikers enheeft nu onder andereook Google Docs (eeneenvoudigeonlinetekst-verwerker) en GoogleSpreadsheets(eensim-peleExcel-kloon)uitge-bracht.Grafischzietheternognietzogeliktuit,maarsnelishetwel.Mi-crosoftgooitLiveindestrijdenisreedsverge-vorderdmetmail,agen-daencontactpersonendie u allemaal onlinekuntbeheren.EenonlineOutlook,zogezegd.EnookYahoo(mindergrootinNederlanddaninderestvandewereld)heeftzijnYahoo!MailBetaalzogoedalsafendiezieter,netalsbijMicrosoft,geliktuit.Gaanwenogmeeronlinedoen?Alshetaandezedriereuzenligtwel.Endeonderlin-geconcurrentiezorgter-voor dat u, de consu-ment,steedsmeeronlinekuntdoen.Waaruookbent,ukuntaltijdbijuwdocumenten,uwfotos(want latenweGooglesPicasaweb en YahoosFlickr niet vergeten!),e-mail,enzovoort.01/07 www.computeridee.nl21BEKIJKHET BREEDBreedbeeldlaptops,breedbeeldtelevisies,breedbeeldportablemediaspelers:alleslijkter nutochoptewijzendathetoude4:3-formaatgaatverdwijnen.Was2006mededankzijhetwereldkampioenschapvoetbalalhetjaar vandeflatscreen-televisie,dezetrendzalzichvoortzettenin2007.Zonbeetjealletelevisiesdietegenwoordigverkochtwordenzijnlcd-ofplasmaschermen,endemeestedaarvanzijnin16:9-breed-beeldformaat.Omroepengaan(eindelijk!)ookmeer inbreed-beelduitzenden,metTalpaendeNOS(voetbal!)voorop.VeelnieuwsvanMicrosoftKoffiedik kijkenHOT IN2007:WIKIBLOGGEN!Webloggenisalzooudalsdemensheid.Ok,datiswatoverdreven,maarhetbestaatnualweerruim12jaar.JustinHalldeeerstewebloggerwasnamelijkalin1994actief.Determwebloggenbestondtoennogniet;dezeispasin1997bedacht.Echtmainstreamwerdbloggenpasin2004,toenookNederlandersmassaalhundagelijksebeslommeringenonlinebegonnentezetten.Nieuwstevariantishetwikibloggen.Inderdaad:eenweblogindevormvaneenwiki.Hiermeekuntusa-menmetfamilie,vriendenofbijvoorbeelduwvoet-balteamopeenvoudigewijzeeeneigenwikimakenenonderhouden.Ganaarwww.wikispaces.comenbegingratisuweigenwiki.Kuntulaterpochendatueenvandeeerstewikibloggerswas!SeniorengamesDegrootstegroeiindeentertainmentindustrie zitinga-ming. GameszijnopvelemanierentrendsettendenzullennieuwestandaardenalsBlu-rayenhd-dvdechtindemarktgaanzetten. Gamenisnietmeeralleenietsvoorhippejon-gerenenouderenerds: degame-industrieheefteennieuwedoelgroepgevondenindeoudere. MetnamehetplatformvandeNintendoWiizalhetgoedgaandoenbijdeouderejongere, alleenalvanwegedebewegingsgevoeligebestu-ringwaarmeeubijvoorbeeldkuntvissen(uhoudtdecon-trollermettweehandenvast, waarbijumeteenhanddehengel vasthoudtenmetdeanderedemolenkuntdraaienomzodevisbinnentehalen; enhetisnogdiervriendelijkook!).Ookhersengymnastiekspellendoenhetgoed.OpdeNintendoDSisaleenzeerpopulairspelverkrijgbaar: Dr. KawashimasBrainTraining, datuwhersenenscherp, geconcentreerdenflexibelmoethouden. IndeVSis19procentvandezestig-plussersregelmatigaanhetgamen, inDuitslandisditzelfsalmeerdan40procent.Hetafgelopenjaar heb-benwealeenenormetoenamekunnencon-stateren in het aantalwidgets.Widgetszijnkleineprogrammaatjesdieeengebruikerdehel-pendehandbiedenbijhet oplossen van eenprobleemof dieopeenslimmemanier informa-tieverschaffen.Zokaneenwidgeteenkleinerekenmachinezijn,eenfraaieklok,eenmodulediedeweersvoorspel-lingtoontof dieutrak-teert op het laatstenieuws. Widgets zijndan ookzeer handigwanneerudeovervloedaan informatie wiltstroomlijnen.Widgets en het beno-digdeprogrammakuntuonder meer downloa-den bij Google (desktop.google.com) enYahoo(widgets.yahoo.com). In de nieuweWindowsVistavindtuaan de rechterkant inhetschermstandaardeenbalkmetgadgets,de Microsoft-variantvanWidgets.Dever-wachtingisdatgebrui-kers deze maar al tegraagzullengebruikenendaterbinneneenjaarhonderden nieuwegadgetskunnenwor-dengedownloaddieuaandezebalkkunttoe-voegen.Handigewidgets&slimmegadgetsProfessioneleblikopdetoekomstOscarPeaisCreativeDirec-torbijPhilipsDesign. DezewereldwijdedenktankisdplekwaarPhilipstrendsenontwikkelingenspotennieu-weconceptenbedenktenontwikkelt. Ditcreatievecen-trumheeftaltalvanproduc-tenvoortgebrachtensleeptedaarmeenietzeldeneenont-werpprijsindewacht, in2006ondermeerdeRedDotAwardvoordeDigitalPhotoDisplayendePhilishaveSmartTouchXL. WevragenOscarnaarzijntoekomstvisie.Hoezietonshuiserovereenpaarjaaruit?Detrendisdatereenverschuivingplaatsvindtinhuis. Iederekamerinhuisheeftnietlangereenspecifiekefunctie; jekuntsteedsmeerallesoveraldoen. Slimmeoplossingenmakenhetbijvoorbeeldnualmogelijkdatweopiedereplektvkun-nenkijken, muziekkunnenluisteren, enkunnenwerken. Ditnoemenweookwelhet'polycentrischehuis', hethuiswaarindeleefomgevingkanwordenaangepastaandemens. Datgaatzichdekomendejarenverdervoortzetten.Hoegebruikenwestraksaldieapparaten?Nogsteedsomonsleventeveraangenamen, maarwezijninmiddelsweleenwegingeslagenwaarbijproductendank-zijtechnologieopeennieuwemanierinteractiehebbenmetdegebruiker. ZohebbenwebijvoorbeeldonlangseenconceptvaneenmuzieksysteemMusicSpectrumgetoonddatzichdoorvormenkleurteveranderenaanpastaandestemmingenwensenvangebruiker. Normaleknoppenzullenwordenvervangendoorsensorendiebijvoorbeeldopbewe-gingofgeluidreageren. Inplaatsvandatapparatensimpel-wegopdrachtenuitvoerenzullenweziendatzesteedsvakergedrag vertonenenreagerenopdegebruiker.Endesnelleontwikkelingenoptechnologischgebied?Dezegaaneenenormscalaaannieuwemogelijkhedenbieden. Maarwaarhetuiteindelijkomgaat, iswatwehier-meedoen, oftewel: dekunstomtechnologietevertalennaarbetereproductenenslimmereoplossingen. Daarligtdeuit-daging.01/07www.computeridee.nl2324www.computeridee.nl 01/07Koffiedik kijkenSkypeissindsdestartinaugustus2003enormge-groeid. Inmiddelszijnermeerdan100miljoenge-registreerdeSkype-gebrui-kersenregelmatigwordenrecordsgebroken. KPN(endochters)hebbendezetrendookgezienenzijnnognetophetjuistemo-mentaangehaaktmethunInternetPlusBellen. Enookbijkabelmaatschappij-enkandigitaalwordenge-telefoneerd. Gratiszijnde-zedienstennatuurlijkniet;daarvoormoetjebijaan-biedersalsSkypezijn. OokviaMSNMessengerenbij-voorbeeldYahookange-beld wordenviainternet.Zagenwein2006aleenex-plosieinhetaantalinter-nettelefoons, ditzalin2007alleennogmaarver-dertoenemen. MetnamededraadlozeWiFi-telefoonisinopkomst. Enzoisiedereen, waarookterwereld,altijddichtbij!Hot:internetbellenGoogletrendsZelf onderzoekenwathetgaatwordenin2007?Surf naarwww.google.com/trendsengeef eenzoektermin.Googletoonteengrafiekmethierinhoevaakdebetreffendetermdeafgelopenjarendagelijkswerdingetypt.Kijkmaareensnaarblog,web2.0,youtubeof diskette.Office2007gaathethelemaalmaken!DelangverwachteopvolgervanOffice2003isnietzoalsvoorheeneenupdatemetweermeernieuweknopjesenmogelijkhedenwaaruwaarschijnlijktochgeengebruikvanmaakt. Decontextgevoeligeribbon (hetlint)isdeopvolgervanhetstandaardmenu, waarmeehetveeleenvoudigermoetzijnombewerkingenuittevoeren(uhebthieraleerderoverkunnenlezeninComputerIdee17/06). Word, ExcelenPowerPointzijnallemaalvoorzienvandezeribbonensamenmetdeuitgebreideingebouwdevoorbeeldontwerpenishetzelfsvoordebegin-nende gebruikereenfluitjevaneencentommooivormgegevendocumenten, spreadsheetsenpresentatiestemaken. Hoewelunatuurlijkevenzultmoetenwennenaandenieuweindeling, zullendemeestemensennietmeerterugwillennaareenoudereversie. Kortom: Office2007metderibbongaathethelemaalmakenin2007!1terabyteinuwpcEigenlijkhadhetalin2006moetengebeuren,maarHitachiheeftdeintro-ductievandeeersteterabyte(1000GB)hardeschijf helaasmoetenver-schuivennaardeeerstehelftvan2007.Ditophetmomentdatdehardeschijf netzijn50everjaardagheeftgevierd.Ondankshetfeitdathetsteedsmoeilijkerwordtommeerdataophetzelf-deoppervlakopteslaan,wetendefabrikantennogsteedsiederetweejaardeopslagcapaciteitteverdubbelen.Opde1terabytekuntu,bijvoor-beeld,zon250.000mp3tjeskwijt.Dekeerzijde:uhebtzon220dvd-rsnodigomeencompletebackuptemakenvandezehardeschijf.DaveMarcus, SecurityResearchandCommunica-tionsManagervanMcAfeeAVERTlabs, verwachtvol-gendjaaronderandereeentoenameinhetaantalbots. Dezevirussoortver-stuurtvanafbesmettepcsenormehoeveelhedenspam. Enomdatdeoor-sprongmoeilijkteachter-halenis, ishetverschijnselmoeilijkaantepakken.Botszijnin2006aldenum-mertweeopdelijstvanmeestvoorkomendevirus-sen, natrojans.Virusschrijverswordensteedsprofessioneler; erzittengoedgeorganiseerdecrimineleorganisatiesach-terdiegrofgeldbetaaldkrijgenvoorhetversturenvanspam: zon2000dollarperuurisnormaal. Ookdekomstvanhetveilige Vistazalgeenhalttoeroepenaanvirussenenanderemalware:hetzalnietlangdurenvoordaterookvoorVistavirussenverschijnen.Ookhetaantalrootkitszaltoenemen: in2006waseraleentoenamevan400procenttezientenopzichtevanhetvoorgaandejaar.Rootkitszijnprogrammasdiezichdiepinhetbestu-ringsysteemnestelen, zeproberenbeveiligingssoft-wareuitteschakelenenzichonzichtbaartemaken!Virussen,spamen...DualcoreversusmonocoreSneller nooknogzuiniger?DechipmakersIntelenAMDtroevenelkaarafompcsmetsteedshogereprestatiesvooronsneertezetten.Nieuweprocessorsopbasisvandual-coretechologieblijkensnellernzuiniger.ComputerIdeelegtuitwaarommetminderenergienumeerkan.Ookvertellenwewaaropunumoetlettenbijaanschafvaneennieuwepcoflaptop.RecentontstondopderedactievanComputerIdeeeendiscussieoverdualcore-processors.Uweetwel,dienieuweprocessorsmettweechipkerneninplaatsvaneen.Aanleidingwaseenopmerkingineenkrantdatdedualcoreszuinigermetenergieomsprin-genOMDATzetweekernenhebben.Volgensonswasdatonzin,wanttweekernenverbruikenperdefinitiemeerenergiedaneen.Maarhetstaatwelvastdatdualcoresbijhetzelfdeenergieverbruikhogereprestatiesleverendanprocessorsmetmaareenkern.Duswasonzevraag:hoekandat?Nieuwsgierignaarhetantwoord?Leesmee1Nahetuitpluizenvantechnischegegevensblijktinderdaad,dateendualcore-processorzuinigermetenergieomspringt.Maardatditdoordualcorekomt,istekortdoordebocht.Watblijkt:deener-giezuinigheidheeftnietnmaarvieroorzaken.Debelangrijksteredenisdathetontwerpverfijnderisdandatvanzijnvoorgangers.Eenprocessorbestaatinprincipeuiteenheleboeltransistors(elektronischeschakelaars)dieopeenbodemplaatjetergrotevaneenvingernagelzijnaangebracht.Hetzijnermiljarden,tekleinommethetbloteoogtezien.Tussendietransi-storslopenpadendiestroomkunnenvervoeren.Doordebreedtevandepadensmallertemakenendetransi-storskleiner,passenermeertransistorsopdezelfdebo-demplaat.Dechipwordtdangoedkoper.Eengunstigebijwerkingisdatkleineretransistorssnellerschakelen.Hierdoornemendeprestatiesvandeprocessoralsge-heeltoe,maarookneemthetenergieverbruikaf.Datlaatstekomt,omdaterbijeenkorteomschakeltijdmin-derenergieverlorengaat.Metmiljardenschakelendeenrekenendetransistorsopzoeenkleinvlakmaaktdatveeluit.Hoesmalenkleinallesisgemaaktwordtuitgedruktinnanometer,ofwel1miljardstedeelvaneenmeter.Denieuwsteprocessorswordengemaaktin65nanometer-technologie.Tervergelijking:eenmensenhaariszon50tot100micrometerdik.Eneenmicrometerisgelijkaan1000nanometer.Kleinergemaaktbetekentbijchipsduszuinigeringebruik.2Eenprocessorkanpersecondeeenaantalscha-kelingenverrichten.Hoeveelwordtuitgedruktindekloksnelheid,ofwelgigahertz.Eenprocessorvan3GHzdoorlooptpersecondemeerprogrammastap-pendanzijncollegameteenkloksnelheidvan2,5GHz.Jarenlangwashetmakkelijk:alsjewildewetenhoesneleenprocessorwas,keekjenaarhetaantalgiga-hertz.Maardekloksnelheidisgeleidelijkaansteedsminderbepalendgeworden.Datheeftdrieoorzaken:HlkleinDechipindustrieisinstaatsteedsfijnerestructurentemaken.Datmaaktchipsmo-gelijkdiesteedszuinigerzijn,meerkunnennsnellerwer-ken.Jammerisdatergeenin-dicatievandezefijnheidindetechnischegegevensvaneencomputerwordtmeegele-verd. Omeenindruktegevenwatvoorinspanningdein-dustrielevert,gaanweterugindetijdnaarhetstartpunt.In1972maakteInteldeeersteserieuzechip,diewerdge-bruiktinrekenapparatuur.Ditwasvervoordeeerstepckwam.DitwasdeInteli8008.Dezeoerchipwerkteop0,5MHzentelde3500schakel-elementen,gemaaktineenfijnheidvan10micrometer,smallespoortjesmeteenbreedtevaneenvijfdevaneenmensenhaar.Eenhaaris50tot100micrometerdik.In1974kwamdeeerstepc-chip,deIn-tel8088,met29000schakele-lementeneneenfijnheidvan3micrometer.Dezechipwerdpasin1981doorIBMvoordeeerstepersonalcomputerge-bruikt.Desnelheidwas4,7MHz.Inde25jaardaarnawerdensteedsfijnerestructu-renensteedsmeerschakele-lementengebruiktvoorsnel-lereprocessors.Kijkenwenaarderecentestandvandetech-niekdanzijnvanaf2002pro-cessorsineenfijnheidvan0,09micrometermogelijk.De-zefijnheidwordtuitgedruktals90nanometer,enwordttoegepastinontwerpenmeteenhalfmiljardonderdelen.In2003wordt65nanometervoorheteerstmogelijk,dezechipszijnnuvolopindemarkt,hebbenmeerdan1miljardschakelelementenenwerkenopmeerdan3GHz.In2007denktdeindustrieeenfijnheidvan45nanometerproductierijptegaanmakenmetdubbelzoveelschakelele-mentenen5GHzkloksnelheidvoordesnelsteexemplaren.Demijlpaaldaarnais32nano-meter,processorskomendaarmeerond2010opdemarkt.Defijnheidvanminderdann-duizendstevaneenmensenhaarmettientallenmiljardenschakelelementenopeenchiptergrotevaneenvingernagel,enmogelijkeenklokvan6GHzofmeer.26www.computeridee.nl 01/07Deallereersteprocessorvoorrekenmachinesuit1974, met3200schakelelementen.Samenpakken: Instructieswerdentraditioneelnvoornverwerkt.Maardeprocessorwordtsteedsslimmergemaaktwaardoornieuweprocessorssteedsvakerstappenwetentecombineren.Alseenprogram-maaparteinstructiesaanlevertzoals:kijknaarhetge-talvierenzesenkijkvervolgenswelkegroteris,danmakenmoderneprocessorsdaarzelfeenbeterein-structievan,diedubbelsnelwerktenhetzelfdedoet:kijkof4groterisdan6.Ditsamenvoegenluktnietal-tijd,maarwaareenoudereprocessortieninstructiesverwerkte,weeteennieuweprocessorervijftientedoenindezelfdetijd.Vooruitkijken: Behalvesamenpakkenwordterooksteedsmeervooruitgekeken,waardoordetakensoe-peler,endaarmeesnellerverlopen.Waarooitinstruc-tiesnvoornwerdenopgehaald,wordennurijentegelijkbinnengehaald,enookinternverwerkt.Bijeenoptellingkijktderestvandeprocessornietafwach-tend,alserdaarnaeenvermenigvuldigingkomt,gaathetdeelvandeprocessordatvoordezebewerkingisgemaaktalvastaandeslag.Ditwerktsamenmethetvoorgaandesamenpakken.Inplaatsvannoftwee,kaneenprocessornudrie,vierofzelfsvijfbewerkin-gengelijktijdigafronden.Parallel:Dechipindustriemaaktprocessorchipsdieookmeerderebewerkingennstelkaardoen.Inplaatsvannspoorwaaroveralhetwerklooptzijnernumeerderesporennaardezelfdebestemming.Watdechipfabrikantendaarvoordoeniseenvoudig:innprocessorbehuizingziteenontwerpmettweechips.Dezeprocessorgeneratieheetdanookdual-core.Heteffectvandual-coreisdatrekenprestatiesnagenoegverdubbelen.In2006levertdeindustriedual-core,in2007alkomendeeerstechipsmetvierkernen,quad-core.Eenverviervoudiging.HongerigDeprocessorchipineencomputerkanbijeenhogeklokbepaaldhongerigzijn.Alserflinkwordtgere-kend,neemtdeprocessorhetgrootstedeelvanhetenergieverbruikvandepcvoorzijnrekening.Bijtweekernenzouinderdaadngmeerenergiewordenver-bruikt,maardatvaltdusmeedoorallehiervoorge-noemdeverbeteringen:dechipmakerswerkennogpriegeler,endoorsamenpakken,vooruitkijkenenparallelwerkenverzettendedualcoreprocessorsmeerwerkzonderdatdeklokdaarbijtoeneemt(endushetenergieverbruikomhoogschiet).Doorhetslimmeont-werpverbruikteendualcorenetzoveelenergiealszijnenkelvoudige,ouderebroeders.Bijeenaankoopzegthetaantalgigahertzdussteedsminder.Slimmepro-cessorsendualcoreismeervanwaarde.OverklokkenWordtdekloklaaggehoudendoorwarmteproblemen, maarkanhetontwerpmeersnelheidaan, danwordtdeprocessorinteres-santspeelterreinvoormensendiegraagcomputerstothetuiterstebrengen. Computergebruikersdieoverklokkenofchip-tuningalshobbyhebbenvervangenbijvoorbeelddeluchtkoelingdoorwater-koelingenkunnenzoenkeletientallenprocentenmeeruiteenprocessorchiphalen, zonderdatdezestukgaat. Maargaanzeinditproceseenstapjetever, daniserhetrisicodathunprocessorover-verhitraakt, endaargaathijstukvan.Hoog-steklokDebeste, hoogsthaal-bareklokiseensamenspeltussenhetontwerpvandepro-cessor, enhetfabrica-geproces. Indeont-werpfasewordendooreenchipfabri-kantdebouwstenenbedacht, waaruiteenprocessorinwendigbestaat. Ditbouw-stenen-ontwerpbe-paalthoesneldeonderdelenafzonder-lijkkunnenwerken.Danvolgthetproces-sorontwerpdatbe-paalthoedezeonder-delenonderlingtakenoverdragen. Dezetweeontwerpstappensamenbepalenhoesneldeklokopeenprocessorchipmagzijn, zonderdatderegiemisgaat. Diegrenswordtindefa-briekbepaaldmettestsaanheteindvandelopendeband,waarnadeprocessorswordengemerkt.Isdecombinatievanontwerpenfabricagegoed, danishetnognietgezegd, datdeklokzomaaropge-schroefdkanwordentotdeeerstereken-foutenontstaan. Eriseenderdefactordieeenbelangrijkelimietvormt: warmte-ont-wikkeling. Eeneigen-schapvandechipis,datbijhettoenemenvandeklokhetener-gieverbruikheelergsneltoeneemt. Somskaneenchipintechni-schezinmeer, maarlukthetverhogenvandeklokniet, omdaterteveelwarmteindechipontstaat. Dechipzouzichdanletterlijkstukrekenen. Daarombepaaltdeoptelsomvanontwerp, fabrica-geprocesenwarmte-ontwikkelingwateenprocessoralshoogsteklokaankan.01/07www.computeridee.nl27Eenrecentedualcore-chip, metmeerdannmiljardschakelel-ementen. Goedtezienishoedetweekernenelkaarsspiegelbeeldzijn.ZowelbijAMDalsIntelneemthetenergieverbruiksterkafalshetaantalnanometersafneemt, ofweldefijnheidtoeneemt. Hierisdatdui-delijktezien, indeovergangvan130naar90nanometer, alsdeklokentypechipgelijkblijven.Overdejarenheenisdetoenamevandefijnheidinprocessorstruc-tuurvrijwelexponentieel. Sindsdeeersterekenchipisfijnheidvan10000nanometernaar34nanometergegaan. (0=jaartalaanvangmassaproductiechipindustrie; linkerschaalislogaritmisch!!!)DOWNLOADDEPLUGINdienodigisombeideprogrammasgoedtelatensamenwerken. Gahiertoenaarwww. runtime.org/peb.htm. Hierdownloadtudeplug-invoorBartPE, dooropdelinkDriveImageXMLV1.1.8teklikken. Ditbestandslaatuwe-deromopuwhardeschijfop.OMDRIVEIMAGEXML teinstallerendubbelkliktuophetopgeslagenbestanddixmlsetup.exe. InheteersteschermkliktuopdeknopNext. InhetvolgendeschermleestudelicentievoorwaardenendaarnavinktuYes, Iagreewithallthetermsofthislicenseagreementaan. DaarnakliktuweeropdeknopNext.Vervolgenskiestueeninstallatiemap. Alsuhetnietzekerweetlaatudestandaardwaardestaan. KlikopdeknopNext. UkuntnuaangevenwaarDriveImageXMLinhetmenuStartzalverschijnen. KlikweeropdeknopNext.WederomkliktuopNext, dezekeeromdeinstallatietestarten.Nadathetprogrammagenstalleerdis, kliktuopdeknopFinishomdeinstallatieafteronden.STARTNUDriveImageXMLop, alsudelocatieinstap8niethebtgewijzigddoetuditviaStart,Programmas, Run-timeSoftware, Drive-ImageXML. InhetwelkomstschermvanDriveImageXMLkliktuopBackup. Ukrijgteenoverzichttezienvandehardeschijveninuwsysteem. Daarondertoonteenschermallerleidetailsvandehardeschijven. SelecteerdeschijfwaarvanueenimagewiltmakenenklikdaarnaopNext.EENWIZARDverschijnt. Ukrijgttercontroletezienvanwelkeschijfueenimagewiltmaken. Alsdatklopt,kliktuopNext.Wieopzekerspeelt, wilgraageenimagevanzijnhardeschijf. Inclu-siefWindowsmetallepersoonlijkeinstellingen. Datscheeltheelveeltijdalseronverhoopteensysteemcrashisenuopnieuwmoetbeginnen. Enhetmooisteis, desoftwareisgratis.Hethebbenvaneenbootableimagevandehardeschijfisdebesteschadevergoedingvooralsuwhardeschijfhetplotse-lingbegeeft.DaarmeekuntuookwanneerWindowsnietmeerwilopstartenhetsysteemsnelengemakkelijkherstellen.Inclu-siefallepersoonlijkeinstellingen.Erzijnkantenklarepakkettentekoopvoordezeactie.Maarwijhebbentweegratisprogrammasgevon-dendietothetzelfderesultaatleiden.Omdatdegeheleoperatienogaluitvoerigis,splitsenwedeworkshopintweedelen.Voorhetmakenvaneenbootcd-romisBartPEbeschikbaar.EnDriveImageXMLhalenwevanstalvoorhetmakenvandeimages.Indeel1doorlooptdework-shopdeinstallatievandegebruiktesoftwareenhetmakenvaneenimageplushetweerterugzettenvandatimage.Inhetvolgendenum-merkomtdeel2,waarinueenimagemaaktvanuwWindowsmetalzijninstellingen(bootablecd-rom)pluseenbeschrijvinghoeudiege-bruikt.DegebruiktetoolszijnalleengeschiktvoorWindowsXPenWindowsServer2003.Wewijzenueropdatdezeworkshopvooralbe-doeldisvoordewatverdergevorderdelezer,endathetterugzettenvaneenimagekanleidentothetverliesvangegevens!ALSEERSTEDOWNLOADENweBartPEvanwww.nu2.nu/pebuilder/download/. Klikopdeaangegevenlinkomnaareenpaginametmirrorstegaan.OPDEMIRROR-PAGINAselecteertueendownloadlocatiedichtbij, bijvoorbeelddievanXs4all. Klikopdedownloadlinkenslahetbestandopdehardeschijfop.Wijplaatsenhetbe-standvoorhetgemakophetBureaublad, maarmisschienhebtueenapartemapDownloads.SURFNAARwww.runtime.org/dixml.htmenklikopdelinkDownload. Slaookditbestandop, opuwhardeschijf, wantditishetprogrammaDriveImageXML.SysteemherstelmetStapvoorstapworkshop28www.computeridee.nl 01/0714567231456723KLIKMETEENOPNext. Erverschijnteenwizard. Klikophetmap-icoontjeenzoekhet.xmlbestanddatueerderhebtaangemaakt. KlikdaarnaweeropNext.KIESINhetnieuwevensterdepartitiedieuwiltoverschrij-ven. Letop: alledataopdepartitieverdwijnt, enwordtover-schrevenmetdesituatiezoalsdiewastoenudeimageaan-maakte. Allebestandendienieuwofgewijzigdzijnsindshetaanma-kenvandeimagemoetuwegschrijvennaareenanderepartitieofnaarcd/dvd-rom, andersbentudiebestandenvoorgoedkwijt!ALSUZEKERbentdatudejuistepartitiehebtgeselecteerdnallebestandenvandedoelpartitiehebtgered, kliktuopNext. KliknogmaalsopNextomdehersteloperatietestarten.KIESDEMAPwaarinudeimagewiltop-slaan. Bijvoorkeurisdatopeenandereschijfdandiewaarvanueenimagegaatma-ken. (Onsvoorbeeldiswatdatbetreftnietcorrect, wijmakeneenbackupopdezelfdeC-schijf. Maardatkonevennietanders.)UkuntdesgewenstdeoptieCompressedaanvin-ken, deimagezaldankleinerwordenenubespaartzoruimteopdehardeschijf. Hetmakenenterugzettenvandeimageingecompri-meerdevormduurtwellanger, maarhetscheeltruimte. Kieseven-tueeleenbestandsnaamonderFilenameenklikdanopNext.DRIVE-IMAGEXMLgaatnuaanhetwerk. Datduurtalgauweenuuroflan-ger. EventueelkrijgtutijdensdezestapeenmeldingvanXPdaternieuwehardwaregevondenis. Ditiseenhardeschijf dieal-leenvirtueelbestaat.DriveImageXMLheeftdezeschijfnodigomeenimagetemakenvanbestandendieopdatmomentingebruikzijn. UinstalleertdanookdeVolumeshadowcopyhardware, waarnaDriveImageXMLverderkanmetzijnwerk. Alsdeimagesuccesvolisaangemaakt, verschijntereendialoogvensterdatnavijfsecondenweerverdwijnt. Daarnakeerthetprogrammaterugnaarhetmenu. Omtecontrolerenofal-lessuccesvolisverlopen, gaatuinWindowsVerkennernaardedoorugekozenopslaglocatie. Daartreftualshetgoediseen.xml, een.dat. enmeerdere.00xbestandenaan. Dielaatstebestandenzijnperstukevengrootalseencd-romvan650megabyte. Alsuwiltkuntuallebestandenuitdeopslaglocatieopcd-romofdvdwegschrijven.Zokuntuzelfsalsereenprobleemmetdehardeschijfis, altijdnogbijdeimagekomen.Wegschrijvenkuntudoenmethetbrandpro-grammadatualtijdgebruikt.HerstelvanuitWindowsALSUNOGge-woonvanuitWindowskuntwerken, maartocheenimagewiltherstellenvolgtustap10totenmet13. Letop: ditwerktnietalsudepartitiemetXPer-opwiltherstellen. Daar-voorgaatunaarStap14(ziedl2innummer02/07). StartDriveImageXMLenklikopRestore.image(dl1)Klik opHerstelenuwschijf wordtvernieuwd01/07 www.computeridee.nl2910111213898910111213AEXcel indexHouduwaandelenAandelen:zowerkthetAlsugeldopeenspaarrekeningzet,krijgtueenvasterente.Bijvoorbeeld1000eurotegen2,75procentrentegeeftnaeenjaar27,50endanisuwtegoed1027,50.Vastenzeker(afbeelding1).Bijaandelenwerktdatanders.Alsu1000eurobelegt,wordendaaraandelenvangekocht.Hoeveelaandelenukrijgt,hangtafvandekoersvandiedag.Alsdienaeenpoosjestijgt,wordenuwaandelenmeerwaard.Danverkooptuzeenstrijktudewinstop.Metwatgelukkuntualnaeenpaarmaandeneenvettewinstboeken,somsmoetudaarjarenopwachten.InstappenenwegwezenMaar:dewaardevanuwbeleggingenkanfluctueren.Dekoerskanookdalen,zodatuwkapitaal-tjeminderwaardwordt.Raakdannietinpaniek,maarwachtrustigaftotdieweergaatstij-gen.Daaromkuntubeternietbeleggenmetgelddatuovereenpaarmaandenalnodighebt,wantalsdekoersdanlagerstaat,lijdtuverlies.OpdeklokkentorenvandeBeursvanBerlageinAm-sterdamstaatdaaromook:DuuruwuurenBeidtuwtijd.Datzegtzoveelals:zituwtijduitenwachthetgoe-demomentaf(afbeelding2).Hetismetbeleggenalsmeteendraaimolen:jemoetophetgoedemomentin-enuitstappen.Alsdekoerslaagstaat,legtuin.Enalsdekoerslekkerhoogstaat,neemtuuwgeldweerop.KantenklaarwerkbladOmhetverlooptekunnenvolgenhebbenwijvoorueenbestandinExcelgemaakt.Dathaaltugratisopvanon-zewebsite(ziekaderDirectaanhetwerk).InkolomBkomendedatumseninkolomCdeslotkoersenvanelkedag.Dedatumwaaropuuwinlegstort(lees:aandelenkoopt)komtincelB4metdekoersvandiedagernaast,inC4.Daarondertyptusteedsdevolgendedatummetzijnslotkoersenzovoort.Diekuntusteedszelfinvoeren,maarookdownloaden(hoe,datvertellenwestraks).AlsextraservicelaatkolomAzienwelkedagvandeweekbijelkedatumhoort.Debeursdraaitalleenopwerkdagen;mochtunouperongelukeendatuminhetweekendtypen,danwordthetblokjerood(afbeelding3).Uweetdandatuzichhebtvergist.KolomDvergelijktdedagkoersensteedsmetdebegin-koersinC4enzozietusteedswathetrendementis,ver-gelekenmethetbegin.KolomEvergelijktelkedagkoersmetdedagervoor.Hierstaateenstijgendekoersinhetgroen,eneendalendekoersinhetroodmethetmin-Krijgtueinddecembereeneindejaarsuitkering,dertiendemaand,tantimeofwinstdeling?Dankuntudieopeenspaarrekeningzetten,maarwatdachtuervanomermeetegaanbeleggen?Meteenbeetjegeluklevertdatmeeropdansparen.Naeendipindeafgelopenjarenlijkenaandelenweerindelifttezitten.UhoudthetverloopvandekoersennatuurlijkbijinExcel,compleetmetmooiegrafieken.1. Gaatusparen, dankrijgtueenvasterente. Niksspannendsaan.2. Ophetvroegerebeurs-gebouwstaathetnogsteeds:beleggenvraagtgeduld.3. Uvultdekoerseninenzietdirecthoezehetdoen.4. Dezegrafiekzoektzelfuithoelangdeperiodeisdiehijmoetweergeven.Nogeenoudesok on34www.computeridee.nl 01/07bij inExceltekenervoor,precieszoalsudatookopbijvoorbeeldTeletekstkuntzien.EnomhethelemaalechttemakenstaaterinkolomFbijeenstijgendekoerseenpijltjeom-hoogineengroenecel,enbijeendalendekoerseenpijl-tjeomlaagineenrodecel.Datgebeurtallemaalauto-matisch.Hoewedathebbengefikst?Metdetekens.KliktuinF5,danzietuindeformulebalk=ALS(E5>0;>;ALS(E5omeenleukMID-bestandtedownloaden.Ja, zoeenvoudigishetdanookweer...OnduidelijkeproblemenmethardeschijfVNaonduidelijkeproblemenmetmijnpchebikeennieu-wehardeschijfgeplaatst.IkhebdaaropWindowsXPgenstal-leerdendeoudehardeschijfalsSlaveaangekoppeld,voorhetreddenvaniniedergevalmijnfotosenvideobestanden.Daar-naallebestandengekopieerd,maarbijhetkopirenvandevi-deobestandenendefotoskrijgikvoortdurenddemeldingdaternietverplaatstkanworden,van-wegeeenfoutinhetI/O-appa-raat.Zijnmetnamedefotosnogteredden?JosMetselaarAAlshetomechtehardware-foutengaat, hebtueenpro-bleem, wantdanisdehardeschijfkapot. Punt. Engegevensdieopkapotteplekkenstaan, zijnnietmeerteredden. Punt. EenvooruleuketoolisRoadkilsUnstoppableCopier(www.roadkil.net). Ditpro-grammatrektzichnietsaanvankapottebestanden, maarblijfge-woondoorkopiren(afbeelding7).ExtensieM4AVKortgeledenhebikeenmuziekbestandgedownloaddatdeextensieM4Aheeft.DitmuziekbestandisnietmetbehulpFAQ*=FrequentlyAskedQuestionsWijkrijgenergveelFAQmanvragen.Totonzespijtkunnenwijdanooknietallevragenbeantwoorden.Welstellenweuwvragenzeeropprijs,omdatwedaaruitkunnenopmakenwatu,onzegewaar-deerdelezer,zoalbezighoudt.Daarkunnenwedanonzeartikelenweeropafstemmen.Veelgestelde,praktischevragenovereenonderwerpwaarvanwijdenkendathetvoormeerderelezersinteressantis,krijgendevoorkeur.DenaamFAQman(FAQ=veelgesteldevragen)zegthetal.StuuruwFAQman-vragennaar:5. Eenkwestievanevenweten...Metbehulpvanhetcommandocontroluserpasswords2wordtereenspe-cialesysteemtoolgestart.6. Hetlatendownloadenvaneenbestandisnietmoeilijk. Maardanmoetdatbestandwelopdezelfdeplekstaanalsuwwebsite. Zoniet?Danwordtheteentikkeltjeingewikkel-der.Welgoedplaatsendus, datmid-bestand.7. UmoetRoadkilsUnstoppableCopiermaareensproberen.Danwordendebestandendienogkunnenwordengerediniedergevalvandekapotteharddiskafge-haald.FAQmanpriv*01/07 www.computeridee.nl69DNSDitstaatvoorDomainNa-meService. Ditiseenmecha-nismewaarmeeweeenuniekip-adreskunnenkoppelenaaneenmakkelijkherkenbaredomein-naam. BijdeTCP/ip-instellingenvandepcmoetendaaromdeip-adresseneen, tweeofsomszelfsdrieDNS-serverswordeninge-vuld. Alsuindewebbrowsereeninternetadresinvoert, danwordtrazendsneleenDNS-serverge-raadpleegd, waarna-umerktdaarnietsvan-hetbijbehoren-deip-adreswordtgebruikt.WaaromDNS?Omdateeninter-netadres(zoalswww.oplossin-gen.nl)veeleenvoudigeristeonthoudendanzomaareenip-adres. (Ukuntookzelfeeninter-netadresoftweleendomein-naamaanvragen. Erzijndiverseinstantiesdieditvoorukunnenverzorgen.)Un-installerEenspecialeutilitywaarmeeudeinstallatievaneenhoofdprogrammaongedaankuntmaken. AlseenprogrammabinnenWindowswordtgenstal-leerd, danzorgthetinprincipealtijdvooreeneigenun-instal-ler. GaatuooknaarStart, Instel-lingen, ConfiguratieschermenSoftware. Alhierzietuhoeeengrootaantalun-installersslimissamengebracht. (KijktuookbijStartenProgrammasomtewe-tentekomenwelkeapplicatiesmeteeneigenun-installerwor-dengeleverd.)WiFiEenpopulaireafkortingvoorWirelessNetworking.WiFiiseenechtedraadlozeoplossingvoorEthernet. Afhankelijkvandehardwaredieugebruikt, kuntuveletientallenmetersover-bruggen. InderegelwordteenWirelessLANAccessPointge-bruiktomophetnetwerken(vaak)opinternettekomen.Peer-to-peerkanook, waarbijtweewerkstationsdirectdraad-loosmetelkaarcommuniceren.TabDeTab-toetswordtsindsjaarendaggebruiktomvanheteneitemnaarhetanderetespringen. Kanzijnvanhyperlinknaarhyperlink, kanzijnvanveldnaarveld, enzovoort.Uitgelichtenuitgelegd!Voormeerinformatiezie:www.computeridee.nlvandeWindowsMediaPlayeraftespelen.Weetuwelkprogram-maikhiervoorkangebruikenofdienikeenspecialepatchtedownloaden?SanderdeGrootADeextensieM4AhoortbijhetbestandsformaatMpeg4Au-dioLayer. EenandereextensievoorditformaatisALEendatisdanweerdeafkortingvanAppleLosslessEncoder. Op www.mp3-cd-converter.comvindtudetoolAltoMP3Goldendaarmeeconverteertu(onderandere)M4A-bestandennaarmp3-bestanden(afbeelding8). Enmetmp3-bestandenkuntuallekantenop!Dns-foutmetMSNVIkhebeenpcmetWindowsXPHomeeditionwaarvijfgezinsledenmeewerken.EenvandegebruikersaccountsheeftMSNendeanderevierniet.InternettoegangwerktmethetgebruikersaccountdatookopMSNzit,maarnietmetdeande-reviergebruikersaccounts!Inter-netExplorergeeftdandefout:Kanservernietvinden.Dns-fout.Hoekanikdeinternet-toegangherstellenvoorallegebruikersaccounts?P.W.SchatAEendns-foutgeeftaandatergeengebruikkanwordenge-maaktvaneendns-server, maardathoeftevenwelniettebetekenendatugeeninternettoeganghebt!Uneemthet(internet)werkendegebruikersaccounterbijenugaatnaarStartenUitvoerenomdeop-drachtCMDtegevendieervoorzorgtdathetDos-opdrachtvensterwordtgestart. BinnenhetDos-ven-stergeeftuhetcommandopingwww.google.nl(gevolgddooreenEnter)omtewetentekomenwathetip-adresvandeGoogle-webser-veris(afbeelding9). Dataldusgevon-denip-adresneemtueenvoudigmeenaardeadresregelvanInter-netExplorer. ZulksomteziendatudeGoogle-webserverookmetbe-hulpvanalleeneenip-adreskuntbenaderen(afbeelding10)!Opditmomentpasseertudedns-functievaninternet. Enfin, uneemthetin-middelsgeverifieerdeip-adresmeenaareenvandevierniet(internet)werkendegebruikersaccountsenuprobeertnogmaalsdeGoogle-ser-vertebereiken.Werktdat?Danzijndeinstellingenvoordedns-serversnietgoedingesteldvoordeandereviergebruikersaccounts.Werktdatniet?Danhebbendeanderevierge-bruikersaccountsinderdaadgeeninternettoegang. Inheteerstegevalmoetukijkennaardeinstellingenvandefirewallendevirusscanner,wantwieweetheefthetdaarietsmeetemaken...Watgebeurteralsudebeveiligingtijdelijkhelemaalopenzet?Inhettweedegevalkop-peltukennelijkzelfaanbijinternetendandraaitergeenzelfstandigerouter. Umoetdanpergebruikers-accountaangevenhoedeinternet-toegangopmodem-niveauwordtgeregeld; eenzelfstandigerouterisnatuurlijkveelhandiger... Dekansistrouwensgrootdatuwmodem/routeralisvoorbereidomzelfstan-digtewerken, endatbetekentslechtsdatudeloginnaamenhetwachtwoorddatnodigisomaantekoppelenbijdeInternetServicePro-videroverheveltnaarderouterdiedanmeteenaluwgebruikersac-countsopinternetkanzetten.Ietsanders... BijdewizardNieuweverbindingkanwordeningestelddaterslechtseen(=1)gebruikers-accountwordtgebruiktomverbin-dingtemakenmetinternet. Datmoetdusniet!CCCCCCCC.CCC-bestandenVSindseenweekhebikopmijnexternehardeschijfeenaantalverborgenbestandenstaanmetdenaam:CCCCCCCC.CCC.Ikkandezenietverwijde-ren.Enwathiernogeensbijkomt:debestandenzijnooknogeens1.102.033KBgroot!Hebtuenigideehoedezebestandenopmijnschijfzijngekomenenhoeikdezebestandenweerkanver-wijderen?RenTibbeAGekverhaal... UwFAQmandenktdanookalseersteaaneenvirus. Utochook?Gezienhetfeitdatdegenoemdebestandenver-borgenzijn, moetenwedenkenaantussentijdsehulpbestandendiedooreenanderprogramma(video-bewerking?)zijnneergezet. Bedoeldomlaterweertewordenverwijderd,maarkennelijkgebeurtdatniet...Enalsbestandennietkunnenwor-denweggegooid, kandatdrierede-nenhebben: (1)debestandenzijnalgeopenddooreenanderprogram-ma, (2)uhebtteweinigrechtenomdebestandentemogenverwijderenof(3)dehardeschijfiskapot. Aanuomuittezoekenwelkevandedriehetis. 8. MetbehulpvandegratistoolAltoMP3Goldkuntuzonbeetjealles(!)omzettennaarmp3. Enmp3iseenallemansvriend, dusdatkomtgoeduit!9. MetbehulpvanhetDOS-vensterkijkenwewelkip-adreserschuilgaatachtereenurl.Detime-outskuntunegeren, wantdemeestewebserversaccepterentegenwoordiggeenping-opdrachtenmeer.10. Heteveneerdergevondenip-adreswordtmeegenomennaardeadresregelvanInternetExplorer.Omutelatenziendathetdns-mecha-nismekanwordengepasseerd.70www.computeridee.nl 01/07Tips&trucsExcelKlokrekenenExcelheefttweehandigefunctiesaanboorddietemakenhebbenmetklokrekenen.DiefunctieszijnRESTenINTEGER.RESTgeeftderestnadeling,bijvoorbeeldREST(12;7)geeft5.INTEGERishettegenovergestelde;hetaantalWaarschuwingsgeluiden,vert