Competitive india feb 2015

48

description

 

Transcript of Competitive india feb 2015

Page 1: Competitive india feb 2015
Page 2: Competitive india feb 2015
Page 3: Competitive india feb 2015

õ`^p®ÐdL$ `funpAp¡ dpV¡_y„ v$f dpk_u 10 spfuM¡ ârkÂ^ \sy„

L$ç`¡V$uV$uh BqÞX$epd¡N¡qT_

hj®-1 A„L$-3 Ap¡Nô$-f013

A¡X$uV$fL$dg¡i A¡_. Qp¥lpZ

qX$TpB_-V$pB`-k¡V$]Nep¡NufpS>tkl Np¡rlg

rgNg A¡X$hpBTf_urs_ Qp¥lpZ(A¡X$hp¡L$¡V$ NyS>fps lpBL$p¡V®$)

dyÖL$-âL$piL$-dprgL$L$dg¡i A¡_. Qp¥lpZ

âL$pi_ õ\m:Np¡`_p\ fp¡X$, smpÅ-364 140Ɖp¡:cph_Nf (NyS>fps)ap¡_: 94088f7007

dyÖZ õ\p_:îu cNhsu râÞV$k®,f03, fp¡eg L$p¸çàg¡n, lpBL$p¡V®$ fp¡X$,cph_Nf.

L$ç`¡V$uV$uh BqÞX$epd¡N¡qT_

hj®-1 A„L$-3 Ap¡Nô$-f013

A_y¾$drZL$p

L$ç`¡V$uV$uh B[ÞX$epL$ç`¡V$uV$uh B[ÞX$epd¡N¡qT_

d¡N¡qT_dp„ S>¡ Z dprlsu fS|> L$fhpdp„ Aph¡ R>¡, s¡ Adpfu ÅZL$pfu dyS>b_u R>¡. kp\p¡kp\ Ap A„L$dp„ Qp¡L$kpB fpMhp dpV$¡_p âeÐ_p¡ L$fhpdp„ Aph¡g R>¡. L$p¡B`Z c|g A\hp Q|L$ dpV$¡ âL$piL$ L$¡ s¡_p L$p¡B`Z L$d®Qpfu S>hpbv$pf _\u. L$ç`¡V$uV$uh BqÞX$ep d¡N¡qT_dp„ âL$pris \e¡gp g¡Mp¡dp_p d„sìep¡ g¡ML$p¡_p p¡sp_p lp¡e R>¡, S>¡_u kp\¡ dprgL$, âL$piL$ A_¡ k„`pv$L$ klds R>¡. s¡d dp_u g¡hy _lu.

COMPETITIVE INDIA

Editor-Publisher-Printer-Owner

CHAUHAN KAMLESHKUMAR NANDLALBHAI

Gopnath Road, TALAJA. Dist.:Bhavnagar (Gujrat), PIN-364 140 [email protected]

RNI No.GUJGUJ/2013/51331[MONTHLY]

s„Óu õ\p_¡\u...

-L$dg¡i A¡_. Qp¥lpZ-L$dg¡i A¡_. Qp¥lpZ

rdÓp¡,rdÓp¡,

hj®-2 A„L$-21 a¡by°Apfu-2015

Address

3

-:g¡ML$-dprgL$-s„Óu:-

L$dg¡i A¡_. Qp¥lpZ -:g

¡ML$-dprgL$-s„Óu:-

L$dg¡i A¡_. Qp¥lpZ

¾$d rhcpN `p_p _„bf

01.....cpfsue rk_¡dp_y„ Np¥fh X$u.X$u.A¡g.S>¡......202.....cpfs fÐ_ `yfõL$pf_u Op¡jZp......403.....d_ L$u bps........804....._urs Apep¡N.....905.....fpô²$ue..........1006.....`yfõL$pf........1307.....rhrh^........1708.....qv$_ rhi¡j.......2109.....r_^_..........2610.....r_dZ|„L$.....2911.....Av$pgs AV$pfu......3012.....13.....rhdp¡Q_......3514.....NyS>fps AV$pfu......3615.....A\®ìehõ\p_u lgQg...3716.....Ap„sffpô²$ue âhplp¡.....3817.....M¡g S>Ns.......4118.....rhop_ V$¡¼¹_p¡gpµÆ.....4419.....rdk hëX®$ ârsep¡rNsp rhjeL$....46

qf`p¡V®$-kh£nZ-k|QL$p„L$....31

hk„s êsy_y„ ApNd_ \hp_u s¥epfu \B QyL$u R>¡. f„N A_¡ kyN„^_p Ap DÐkh v$frdep_ lqfepmu L„$BL$ h^y S> lfucfu b_u Åe R>¡. _p_p Opk_p R>p¡X$ Z p¡sp_u M|iu ayg b_u_¡ Ål¡f L$f¡ R>¡. L$rgep¡ A_¡ cdfpAp¡ hÃQ¡_u NyasNy A¡hu fus¡ dv$lp¡i b_phu v$¡ R>¡ L$¡, kdN° r_kN® NZNZhp gpN¡ R>¡. Ap`Zp L$rhAp¡A¡ hk„s f S>¡V$gp Nusp¡-L$pìep¡_u fQ_p L$fu R>¡, s¡V$gu AÞe ê$syAp¡ f L$fu _\u. k„NusL$pfp¡A¡ sp¡ Ap ê$sy dpV$¡ A¡L$ fpN hk„s Z b_phu _p¿ep¡ lsp¡. cNhv¹ Nuspdp„ cNhp_ îuL©$óZA¡ `Z kh®î¡›$ ê$sydp„ hk„s_¡ V$p¡Q_y„ õ\p_ Ap`u_¡ S>Zpìey R>¡ L$¡, ly„ âÐe¡L$ õhcph_u rk[Ý^ Ry>, S>¡ Qfd riMf f lp¡hy Å¡BA¡ s¡ ly„ Ry>, ê$syAp¡dp„ rMg¡gp¡, aygp¡\u gv$pe¡gp¡ DÐkh R>¡ hk„s, Äep„ Æh_ DÐkh d_phsy lp¡e, Äep„ Æh_ Mugu DW$sy lp¡e, Äep„ buS> A„Ly$qfs \B_¡ ayg b_sy lp¡e, s¡ ly„ S> Ry>. hjp® A¡ M|ghp_u dp¥kd R>¡ A_¡ hk„s A¡ Mughp_u dp¥kd R>¡. hk„sdp„ L$p¡eg_p V$l|L$p h^pf¡ k„cmpe R>¡. hk„s_u âL©$rs S> DNhp, çlp¡fhp_u R>¡. Ap`Zp gpqX$gp Apqv$g d„k|fuA¡ Z hk„s_¡ NyS>fpsu NTg kp\¡ kp„L$mu R>¡, S>¡dp eyhp„ l¥epAp¡_u hps hZu rg^u R>¡. Ap`Zp õ`^p®ÐdL$ qfnp_p n¡Ó¡ Z L$¡ÞÖ, fpÄe, f¡gh¡, b¡[ÞL„$N n¡Ó_u cfsuAp¡ A¡L$ hk„s b_u_¡ Aphu R>¡. Ap`Z¡ s¡dp yf¡`yê$ Mugu S>hp_y„ R>¡. fpSé õsf¡ Æ.`u.A¡k.ku., p¡rgk v$m, S>¡g rk`pB rhN¡f¡ funpAp¡dp„ r_Z®e A_¡ Ýe¡e bv$ëep hNf M|v$dp„ ApÐd rhðpk fpMu_¡ Apip _pd_p Adf sÐh_¡ A`_phu g¡hp_y„ R>¡. S>¡ sd_¡ L$v$u r_fpi _lu L$f¡ L$pfZ L$¡, S>¡ Apiphpv$u R>¡ s¡_u pk¡ kh®õh R>¡ L$¡d L$¡ Ap vyr_ep Apip f S> V$L$u fl¡gu R>¡.

" S>¡ r_fpip_¡ L$v$u Å¡sp _\u, s¡ Apip qv$gdp„\u L$v$u Mp¡sp _\u,S>¡ âeÐ_p¡ f Æhu ÅZ¡ R>¡ kv$p, s¡ L$v$u qL$õds f fp¡sp _\u.'

v$p¡õsp¡, hs®dp_ kdõepAp¡ s\p Akamsp A¡L$ Qy_p¥rs R>¡, s¡_¡ õhuL$pf L$fp¡, L$ep„ L$du flu NB s¡ S|>Ap¡ A_¡ s¡_¡ ky^pfp¡, Äep„ ky^u kamsp _ dm¡ Ðep„ ky^u r_„v$ A_¡ Q¥__p¡ ÐepN L$fp¡, L$pfZ L$¡ k„Oj®_y„ d¡v$p_ R>p¡X$u_¡ cpNhy ep¡Áe _\u. L$HL$ L$ep® hNf S>e S>e>L$pf \su _\u A_¡ L$p¡rij L$f_pf_u L$v$u lpf \su _\u. kamsp âpá L$fhp dpV$¡_u yfsu kpdN°u v$f¡L$ ìeqL$sdp„ Ly$v$fs¡ dyL$¡gu S> R>¡. s¡_p¡ ep¡Áe fus¡ D`ep¡N L$fhp_u AZAphX$s_¡ L$pfZ¡ ìeqL$s_¡ kamsp dmsu _\u. vy$r_ep_p v$f¡L$ dp_hu_¡ kamsp âpá L$fhu R>¡, `Z dp¡V$pcpN_p_¡ buÅ `f Ap^pf fpMhp¡ R>¡. L$p¡B_¡ `Z `p¡sp_p dpV$¡_p `°eÐ_p¡ L$fhp _\u. v$f¡L$ ìeqL$s `pk¡ A¡L$ A¡hu irL$s `X$¡gu R>¡, S>¡dp s¡_p crhóe_y„ r_dp®Z L$fu iL$¡ s¡hy kpdÕe® R>¡. v$f¡L$ ìeqL$s pk¡ p¡sp_y„ A¡L$ gÿe R>¡, rhT_ R>¡, hS|>v$ R>¡, s¡ bpbs_¡ õhuL$pfu g¡hu Å¡BA¡. v$p¡õsp¡ Ap`Zy L$ç`¡V$uV$uh B[ÞX$ep rd\y_cpB krls Ak„¿e rinL$ rdÓp¡ s\p AÞe rdÓp¡_p ågp¡N, h¡bkpBV$ krls_p kp¡iueg duqX$epdp„ D`gå^ lsy. s¡dp lh¡ fZÆscpB W$pL$p¡f_u â¿eps A_¡ õ`^p®ÐdL$ `funp, Aµp_gpB_ dV$uqfeëk, cfsu A¡gV®$ krls rhipm ê$`¡ L$pe®fs â¿eps h¡b kpBV$ dpê$ NyS>fps `Z kpd¡g R>¡. Alu\u `Z sd¡ Ap d¡N¡qT_ hpQu iL$ip¡. COMPETITIVE INDIA _p a¡kbyL$ A¡L$pDÞV$ f Z s¡_u tgL$ Ap`hpdp„ Aphu R>¡. S>¡_p f dpÓ A¡L$ ¼guL$ \u d¡N¡qT__y„ qX$qTV$g õhê$` sdpfu dyÌ$udp„ li¡. Aõsy

Page 4: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

`p„Q hj® `|Z® kfL$pf Qgph_pf â\d rb_ L$p¢N°¡ku hX$pâ^p_ : B.k. 1999 \u 2004 v$frdep_ p„Q hj® ky^u kfL$pf Qgph_pf AV$gÆ â\d qb_ L$p¢N°¡ku hX$pâ^p_ b_hp_y„ blydp_ ^fph¡ R>¡. hX$pâ^p_ `v$_p s¡d_p Ap L$pe®L$pm v$frdep_ s¡dZ¡ 24 `np¡_p NW$b„^_ A¡_.X$u.A¡. _p 81 S>¡V$gp â^p_p¡ kp\¡ `p¡sp_p¡ k„`|Z® L$pe®L$pm |Z® L$ep£. s¡d_p Ap L$pe®L$pm v$frdep_ Ak„¿e kpfu ep¡S>_pAp¡ A[õsÐhdp„ Aphu. s¡dS> 13 qX$k¡çbf 2001_p fp¡S> k„kv$ f Aps„L$hpv$u lydgp¡ \ep¡. qfZpd õhê$`¡ "Aµp`f¡i_ fp¾$d' Qgphpey. 13du gp¡L$kcp_p Ap L$pe®L$pm v$frdep_ kfL$pf_u rkÝ^uAp¡ A_¡ ep¡S>_pAp¡_¡ hj® 2004_u 14du gp¡L$kcp_u Qy„V$Zudp„ Æs d¡mhhp dpV$¡ "B[ÞX$ep ipBt_N' A_¡ "ragNyX$ a¡L$V$f' krls âbm âQpf Aqcep_ Qgphpey, `f„sy s¡ L$pfNf _ r_hX$sp L$p¢N°¡k_u ApN¡hp_u fphsu ey.`u.A¡. kfL$pf kÑpdp„ Aphu.

s¡Ap¡ cpfs_p hX$pâ^p_ v$¡ Ly$g ÓZ hpf Apê$Y$ \ep. B.k. 1996dp„ â\dhpf hX$pâ^p_ \ep, f„sy gp¡L$kcpdp„ blydsu kprbs L$fu _ iL$sp dpÓ 13 qv$hkdp„ fpÆ_pdy Ap`hy X$ey. s¡d_p¡ buÅ¡ L$pe®L$pm hj® 1998/99 v$frdep_ füp¡. Ap kde v$frdep_ s¡dZ¡ fdpÏ i[¼s\u k„`Þ_ v$¡ip¡_u k„crhs _pfpTNu\u rhQrgs \ep rh_p A[Á_-2, `p¡MfZ Mps¡ "Aµp`f¡i_ i[¼s' Apep¡rS>s L$fu_¡ fdpÏ qfnZ L$fhp kp\¡ v$¡i_u kyfnp dpV$¡ kplku Ngy cey®. Ap l¡gp Z õh. B[Þv$fp Np„^u p¡sp_p ipk_L$pmdp„ p¡MfZ Mps¡ fdpÏ qfnZ L$fu QyL$ep lsp. AV$gÆ_p 12du gp¡L$kcp_p Ap L$pe®L$pm v$frdep_ A¡_.X$u.A¡. R>p¡X$u_¡ S>egrgspA¡ kd\®_ `fs M¢Qu g¡sp gp¡L$kcpdp„ rhðpk `°õsph v$frdep_ dpÓ 1 ds Ap¡R>p¡ dmsp kfL$pf X$u cp„Nu lsu. B.k. 1999 v$frdep_ pqL$õsp_ kp\¡ fpS>_ursL$ âq¾$ep A„sN®s ip„rs õ\p`hp_p âepkp¡ dpV$¡ qv$ëlu-gplp¡f bk k¡hp_p¡ âpf„c \ep¡ A_¡ sÐL$pgu_ A_¡ hs®dp_ `pqL$õsp__p hX$pâ^p_ _hpT iqfa kp\¡ Op¡jZp Ó f lõspnf L$ep®. Ap lõspnf bpv$ d¡ \u Sy>gpB_p kde Npmpdp„ 1999dp„ L$pfrNg eyÝ^ \ey, S>¡dp cpfs rhS>eu \ey.

AV$gÆ_p¡ Aæepk L$p_`yfdp„ \ep¡. s¡Ap¡ L$p¸g¡S> kde\u S> Apf.A¡k.A¡k. _p õhe„ k¡hL$ b_u Nep lsp. s¡dZ¡ fpS>_ursip÷dp„ `p¡õV$ N°¡ÄeyA¡i_ L$fu_¡ A¡g.A¡g.bu. _p¡ Aæepk A^hÃQ¡ S> R>p¡X$u_¡ kq¾$e fpS>_ursdp„ T„`gphu v$u^y. AV$gÆ S>_k„O_p õ\p`L$ kv$õep¡ `¥L$u_p lsp. hj® 1968 \u 1973 ky^u s¡_p AÝen `Z füp. s¡Ap¡ `p¡sp_p â\d gp¡L$kcp Qy„V$Zu S„$Ndp„ lpfu Nep lsp. bpv$dp„ S>_k„O¡ s¡d_¡ gM_D, d\yfp A_¡ bgfpd`yf `f\u Qy„V$Zu gX$phu, S>¡dp bgfpd`yf b¡W$L$ `f\u s¡d_p¡ rhS>e \ep¡ A_¡ gp¡L$kcp ky^u `lp¢Ãep. hj® 1957 \u 1977 ky^u (S>_sp pV$}_u õ\p`_p ky^u) S>_k„O_p k„kv$ue v$m_p _¡sp füp. B.k. 1977dp„ â\dhpf s¡Ap¡ dp¡fpfÆ v$¡kpB_u kfL$pfdp„ rb_ L$p¢N°¡ku rhv$¡i â^p_ bÞep. s¡d_p Ap L$pe®L$pm v$frdep_ k„eyL$s fpô²$ Ar^h¡i_dp„ rlÞv$udp„ cpjZ L$fu_¡ cpfs_¡ Np¥fhp[Þss L$ey®. s¡Ap¡ A¡hp â\d rhv$¡i â^p_ lsp, L$¡ S>¡dZ¡ k„eyL$s fpô²$dp„ â\dhpf qlÞv$u cpjp_u Ny„S> byg„v$ L$fu lp¡e. B.k. 1980dp„ S>_sp `pV$}_u kfL$pf h¡frhM¡f \B S>sp s¡dZ¡ AgN X$u_¡ cpfsue S>_sp pV$}_u õ\p`_p L$fhpdp„ kp\¡ flu_¡ B.k. 1980 \u 1986 ky^u `n_p fpô²$ue AÝen fl¡hp kp\¡ k„kv$ue v$m_p _¡sp Z füp. s¡Ap¡ Ly$g 9 hpf gp¡L$kcpdp„ A_¡ b¡ hpf D`gp N©l fpÄekcpdp„ Qy„V$pep.

AV$gÆ_p¡ S>Þd 25 qX$k¡çbf 1924_p fp¡S> Áhprgef Mps¡ \ep¡. ApNfp rS>ëgp_p bV$¡ðf_p d|m r_hpku L©$óZ rblpfu bpS>`pB Áhprgef qfepksdp„ AÝep`L$ lsp. Äep„ tiv$¡_u >R>phZudp„ s¡d_p `rÐ_ L©$óZp _u Ly$M¡ b°ûdylys®dp„ AV$gÆ_p¡ S>Þd \ep¡. L©$óZ rblpfu rlÞv$u A_¡ h°S> cpjp_p rkÝ^lõs L$rh lsp. s¡d_p¡ hpfkp¡ AV$gÆdp„ Dsfu Apìep¡.

S>¡_p cpjZp¡ kp„cmhp gp¡L$p¡ v|$f v|$f_p rhõspfp¡dp„\u kcp õ\m¡ Aphsp A_¡ A¡L$pN° rQÑ¡ kp„cmsp, S>¡Ap¡ eyhp„Ap¡ dpV$¡ fpS>_urs_p â¡fZp÷p¡s L$¡, S>¡_p dpV$¡ Aph_pfu `¡Y$uAp¡ ld¡ip Nh®\u dp\y JQy fpMu iL$¡. s¡hp cpfs_p `|h® hX$pâ^p_ L$rh üv$e AV$g rblpfu bpS>`pB_¡ cpfs fÐ_\u kçdpr_s L$fhp_u Op¡jZp \hp kp\¡ S s¡d_p QplL$p¡dp„ A¡L$ A¡hu °kÞ_sp_u gl¡f> a¡gpB NB R>¡, L$¡ s¡_¡ L$ep„ iåv$dp„ ìeL$s L$fhu ?

L$¡ÞÖ kfL$pf Üpfp `|h® hX$pâ^p_ AV$g rblpfu bpS>`pB A_¡ L$piu rlÞvy$ e|r_hrk®V$u_p k„õ\p`L$ "dlp_dp' sfuL$¡ ÅZusp „qX$s dv$_ dp¡l_ dpgrhe_¡ cpfs_p khp£ÃQ _pNqfL$ kçdp_ cpfs fÐ_ \u kçdpr_s L$fhp_u Op¡jZp b„_¡_p S>Þdqv$hk 25 qX$k¡çbf_p A¡L$ qv$hk ANpD 24 qX$k¡çbf 2014_p fp¡S> L$fhpdp„ Aphu R>¡.

AV$gÆ A_¡ "dlp_dp' _p QplL$p¡ dpV$¡ AÃR>¡ qv$_

"cpfs fÐ_' \u kçdpr_s L$fhp_u Op¡jZp

a¡by°Apfu 2015

S>Þd :

qinZ A_¡ fpS>_urs_u iê$Aps

AV$gÆ_p hX$pâ^p_ `v$_p L$pe®L$pm v$frdep__u L$¡V$guL$ ep¡S>_pAp¡:-õhZ® S>e„rs N°pd õhfp¡S>Npf ep¡S>_p-k„`|Z® N°pduZ fp¡S>Npf ep¡S>_p-A„Ðep¡v$e AÞ_ ep¡S>_p(76dp„ S>Þd qv$hk âk„N¡)-fpô²$ue fpS>dpN® ep¡S>_p-â^p_d„Óu N°pdp¡v$e ep¡S>_p-L$pd_p bv$g¡ A_pS>-h„v$¡ dpsfd ep¡S>_p (Nfub-`R>ps Nc®hsu dpspAp¡_p Apfp¡Áe dpV$¡)-AV$g N°pduZ N©l ep¡S>_p-v$pv$p-v$pv$u bp¡ÞX$ ep¡S>_p-qL$kp_ AphL$ bp¡ÞX$ ep¡S>_p-lõsrië` ¾$¡qX$V$ L$pX®$ ep¡S>_p-r_d®g N°pd `yfõL$pf ep¡S>_p

hX$pâ^p_ `v$¡ fl¡hp kde¡ :

AV$gÆ_p¡ k„[nàs `qfQeAV$gÆ_p¡ k„[nàs `qfQe

4

Page 5: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

I SALUTE...

"ep sp¡ d¢ Æs_¡ L$¡ bpv$ rsf„Np gl¡fpL$f ApJNpep Dku d¢ rg`V$L$f gp¡V|„$Np'

-rh¾$d bÓp

AV$gÆ_p L$pe®L$pm v$frdep_ gX$pe¡gyL$pfrNg eyÝ^ hj® v$frdep_ Äepf¡ 26 Sy>gpB_p fp¡S> L$pfrNg rhS>e qv$hk_u DS>hZu \pe R>¡, Ðepf¡ â\d Np¥fh\u dp\y _sdõsL$ \B Åe R>¡, A¡ irlv$p¡_u epv$dp„ L$¡, S>¡dZ¡ `pqL$õsp_u OykZMp¡fp¡_¡ `p¡sp_u _pL$ _uQ¡ fNX$u _p¿ep lsp. buÆ m¡ A¡ TyL$¡gy dõsL$ a¾$ \u JQy \B Åe R>¡, R>psu lp¡mu \B Åe R>¡, ifuf_u _kp¡dp„ fl¡gy f¼s Nfdu L$X$u g¡ R>¡, _kp¡ apV$apV$ \hp gpN¡ R>¡, A¡L$ cpfsue lp¡hp_p Nh®\u. Ap`Zu k¡_p_u blpvy$fu `f Ap`Z¡ ld¡ip Np¥fh A_|cìey R>¡. eyÝ^_y„ d¡v$p_ lp¡e L$¡, Ly$v$fsu Ap`rÑ, L$p¡du v„$NpAp¡ lp¡e L$¡ k„eyL$s fpô²$_u ip„rs k¡_p_u L$pdNufu v$f¡L$ bpbs¡ Ap`Zp rhf k¥r_L$p¡A¡ `pR>u p_u L$ep® hNf p¡sp_u afS> r_cphu ÅZu R>¡.

L$pfrNg eyÝ^ L$pfrNg eyÝ^ B.k. 1999dp„ cpfs A_¡ `pqL$õsp_ hÃQ¡ gX$hpdp„ Apìey lsy. Ap eyÝ^ `pqL$õsp_u OykZMp¡fp¡ Üpfp cpfs_u kudp_u A„v$f \e¡gu OykZMp¡fu_u qf`p¡V®$ kp\¡ iê$ \ey lsy. d¡ \u Sy>gpB 1999 ky^u 73 qv$hk_p k„Oj® bpv$ cpfs¡ rhS>e lp„kg L$ep£ lsp¡ A_¡ OykZMp¡fp¡A¡ L$bS>¡ L$f¡gp L$pfrNg A_¡ Öpk k¡L$V$f `f afu L$bÅ¡ d¡mhu gu^p¡ lsp¡.

-3 d¡ 1999_p fp¡S> õ\pr_L$ Np¡hpmp¡ Üpfp `pqL$õsp__u OykZMp¡fu rhj¡ ÅZ L$fhpdp„ Aphu-25 d¡ 1999_p fp¡S> cpfsue hpeyk¡_pA¡ r_e„ÓZ f¡Mp `pf _lu L$fhp_p r_v$£i kp\¡ Ap¸`f¡i_ ka¡v$ kpNf _u iê$Aps L$fu-26 d¡ 1999_p fp¡S> Apif¡ 2,00,000 k¥r_L$p¡ kp\¡ Ap¸`f¡i_ rhS>e _u iê$Aps \B-30 d¡ 1999_p fp¡S> L$fpQu b„v$f_u _ÆL$ kbdqf_p¡ dp¡L$ghp dpV$¡ cpfsue _¥pk¡_p_y„ Ap¸`f¡i_ sghpf iê$ \ey.-4 Sy>gpB 1999_p fp¡S> cpfsue v$mp¡A¡ 4590 p¡HV$ (îu _Nf-g¡l fpS>dpN®_u kp¥\u _ÆL$_y„ õ\m) A_¡ `p¡HV$ 5353 (Öpk k¡L$V$f_u kp¥\u JQu V$p¡Q) kp\¡ V$pBNf rlg f L$bÅ¡ LbÅ¡ d¡ýep¡ lsp¡.-14 Sy>gpB 1999_p fp¡S> sÐL$pgu_ hX$pâ^p_ AV$g rblpfu bpS>`pBA¡ Ap¸`f¡i_ rhS>e kam \ey lp¡hp_u Op¡jZp L$fu lsu.-26 Sy>gpB 1999_p fp¡S> cpfsue k¡_pA¡ pqL$õsp_u OykZMp¡fp¡\u rhõspf dy¼s lp¡hp_u Op¡jZp L$fu-k„`|Z® L$pfrNg eyÝ^ v$frdep_ 520 L$fsp h^y k¥r_L$p¡ irlv$ \ep lsp.-L$pfrNg eyÝ^dp„ AÞe `v$L$p¡ kp\¡ 4 `fdrhf Q¾$, 9 dlprhf Q¾$, 53 rhf Q¾$ âv$p_ \ep \ep.`fdrhf Q¾$ qhS>¡sp1. L$¡àV$_ rh¾$d bÓp (13 A¡.S>¡. fpBaëk, dfZp¡`fp„s)2. g¡ãV$_„V$ d_p¡S>Ly$dpf p„X$¡ (1/11 Np¡fMp fpBaëk, dfZp¡`fp„s3. fpBagd¡_ k„S>e Ly$dpf (13 A¡.S>¡. fpBaëk)4. N°¡_¡qX$ef ep¡N¡ÞÖtkl epv$h (18 N°¡_¡qX$ek®)

" '"

'

" '

" '

ØAV$gÆA¡ gp„bp kde ky^u fpô²$^d®, `„QS>Þe, rhf AS|®>_ S>¡hu qÓL$pAp¡_y„ k„`pv$_ Z L$ey® lsy.

ØdlpÐdp fpdQ„Ö rhf Üpfp frQs AdfL©$rs "rhS>e `spL$p' hp„Qu_¡ s¡d_p Æh__u qv$ip S> bv$gpB NB.

Øbp„Ágpv$¡i_u fQ_p kde¡ `pqL$õsp__p b¡ apqX$ep L$fu _pM_pf sÐL$pgu_ hX$pâ^p_ õh. BqÞv$fp Np„^u_u âi„kp L$fu vy$Np® dpsp S>¡hu i[¼s kdp_ S>Zphu `np`nu R>p¡X$u_¡ fpô²$ rls kde¡ s¡Ap¡ A¡L$ lp¡e s¡hu Av¹c|s rdkpg yfu pX$u.

ØNyS>fpsdp„ Np¡^fp L$p„X$ bpv$ apV$u r_L$m¡gp L$p¡du sp¡ap_p¡ kde¡ sÐL$pgu_ dy¿ed„Óu _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_¡ "fpS>^d®' r_cphhp S>Zpìey.

Ø|h® hX$pâ^p_ õh. u.hu. _ftkl fph A_¡ AV$gÆ NpY$ v$p¡õsu ^fphsp lsp. fph `p¡sp_p hX$pâ^p_ `v$_p L$pe®L$pm v$frdep_ `fdpÏ `qfnZ L$fhp BÃR>sp lsp. S>¡ s¡d_p v$p¡õs AV$gÆ_p L$pe®L$pmdp„ `yfu \B.

ØAdv$phpv$dp„ L$p„L$qfep L$pr_®hg s¡d_p S>Þd qv$hk¡ DS>hpe R>¡. Alu AV$g A¡¼kâ¡k_y„ A_¡ê$ ApL$j®Z lp¡e R>¡.

Ø100 hj® S|>_p L$ph¡fu S>m rhhpv$_u `sphV$ dpV$¡ ep¡Nv$p_

Øfpô²$ k¡hp dpV$¡ ApÆh_ rhhpl _ L$ep®ØhX$pâ^p_ v$¡ fl¡hp kde¡ gM_D\u kp„kv$ füp.

AV$gÆA¡ âpá L$f¡gp AÞe `yfõL$pf-B.k. 1992 -`Ú rhc|jZ-B.k. 1994 -gp¡L$dpÞe rsgL$ `yfõL$pf-B.k. 1994 -î¡›$ kp„kv$ `yfõL$pf-B.k. 1994 -Np¡thv$ hëgc `„s `yfõL$pf

dlÐh`|Z® a¡¼V$k :

AV$gÆ_p¡ _pv$ S>e S>hp_

S>e qL$kp_

S>e rhop_

5

Page 6: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$epL$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

L$rh õhê$`¡ k„h¡v$_pAp¡_p¡ fZL$pf AV$gÆ Ly$im fpS>_urso lp¡hp kp\¡ A¡L$ k„h¡v$iug L$rh Z R>¡. s¡d_u fQ_pAp¡_p¡ fkpõhpv$ s¡d_p ârkÝ^ L$pìe k„N°l "dpfu A¡L$ph_ L$rhspAp¡' dp„ dpZu iL$pe R>¡. s¡dZ¡ L$rhsp gMhp_u iê$Aps "spT dl¡g' \u L$fu lsu. S>¡dp `Z Nfubp¡-h„rQsp¡ dpV$¡_p S> iåv$p¡ fS|> L$ep®. AV$gÆ_p r`sp L©$óZ rblpfu Z dil|f L$rh lsp. s¡d_p¡ hpfkp¡ AV$gÆdp„ Z Dsfu Apìep¡.s¡d_u AÞe fQ_pAp¡dp„ dy¿eÐh¡ ...-d©Ðey ep lÐep-Adf brgv$p_(gp¡L$kcpdp„ Ap`¡gy hL$sìe)-k„kv$ d¢ su_ v$iL$-k¡¼eygf hpv$-fpS>_urs L$u f`V$ugu fpl¡-v$p¡ A_yc|rs-L$¥v$u L$rhfpe L$u Ly„$X$rgep

bp^pA¡ Apsu l¥ Ape¡,rOf¢ âge L$u Op¡f OV$pe¡,`php¡ L$¡ _uQ¡ A„Npf¡,rkf `f bfk¡ eqv$ Ähpgpe¡,r_S> lp\p¡ d¢ lks¡-lks¡,ApN gNpL$f S>g_p lp¡Np,L$v$d rdgpL$f Qg_p lp¡Np,

lpõe-ê$v$_ d¡„, s|ap_p¡ d¡„,ANf Ak„¿eL$ brgv$p_p¡ d¢,DÛep_p¡ d¢, hufp_p¡ d¢,A`dp_p¡ d¢ kçdp_p¡ d¢,DÞ_s dõsL$, Dcfp ku_p,`uX$pAp¡ d¢ `g_p lp¡Np,L$v$d rdgpL$f Qg_p lp¡Np,

DrS>epf¡ d¢, A„^L$pf d¢,L$g L$lpf d¢, buQ ^pf d¢,Op¡f ^©Zp d¢, `|s àepf d¢,nqZL$ Æs d¢, v$uO® lpf d¢,Æh_ L$¡ is-is ApL$j®L$,Afdp_p¡ L$p¡ v$g_p lp¡Np,L$v$d rdgpL$f Qg_p lp¡Np,

kçdyM a¥gp ANf Ýe¡e `\,âNrs rQf„s_ L$¥kp Brs Ab,ky[õds lrj®g L$¥kp îd íg\,Akag, kag kdp_ d_p¡f\,kb Ly$R> v$¡L$f Ly$R> _ dp„Ns¡,`phk b_L$f Y$g_p lp¡Np,L$v$d rdgpf Qg_p lp¡Np,

Ly$R> L$p„V$p¡ k¡ krÄS>s Æh_,`°Mf àepf k¡ h„rQs ep¥h_,_ufhsp k¡ dyMqfs d^yb_,`frls Ar`®s A`_p s_-d_,Æh_ L$p¡ is is Aplyrs d¢,S>g_p lp¡Np, Ng_p lp¡Np,L$v$d rdgpL$f Qg_p lp¡Np.

L$v$d rdgpL$f Qg_p lp¡Np

AV$gÆ_p L$rhsp k„N°l "dpfu A¡L$ph_ L$rhspAp¡' (d¡fu A¡L$ph_ L$rhspA¡) `¥L$u L$¡V$guL$ fQ_pAp¡ dpV$¡ kyârkÝ^ A_¡ dil|f NTg NpeL$ õh. S>NÆstkO_p õhfdp„ "kdh¡v$_p' s\p "A„s_p®v$' L$p¡L$ug L„$W$u NpqeL$p gsp d„N¡iL$f kp\¡ Apgbd õhê$`¡ ârkÝ^ \ey lsy. S>¡dp "ApAp¡ d_ L$u OV$pA¡ Mp¡g¡' krls s¡d_p õhfdp„ kp„cmhy A¡ s¡d_p QplL$p¡ dpV$¡ ArhõdfZue R>¡.

"cpfs_¡ gB_¡ dpfu A¡L$ Ö[ô$ R>¡-A¡hy cpfsS>¡ ce, c|M, r_fnfsp A_¡ Acph\u dy¼s lp¡e' -AV$gÆ

"cpfs_¡ gB_¡ dpfu A¡L$ Ö[ô$ R>¡-A¡hy cpfsS>¡ ce, c|M, r_fnfsp A_¡ Acph\u dy¼s lp¡e' -AV$gÆ

R>p¡V$¡ d_ k¡ L$p¡B bX$p _lu lp¡sp,V|$V$¡ d_ k¡ L$p¡B MX$p _lu lp¡sp -AV$gÆ

R>p¡V$¡ d_ k¡ L$p¡B bX$p _lu lp¡sp,V|$V$¡ d_ k¡ L$p¡B MX$p _lu lp¡sp -AV$gÆ

"d¡fu L$rhsp S„>N L$p A¡gp_ l¥¥,`fpS>e L$u âõsph_p _lu' -AV$gÆ

"d¡fu L$rhsp S„>N L$p A¡gp_ l¥¥,`fpS>e L$u âõsph_p _lu' -AV$gÆ

6

"¾$p„rsL$pfuAp¡ kp\¡ Ap`Z¡ Þepe _\u L$ep£,v$¡ihpku dlp_ ¾$p„rsL$pfuAp¡_¡ c|gu füp R>¡'

-AV$gÆ

"¾$p„rsL$pfuAp¡ kp\¡ Ap`Z¡ Þepe _\u L$ep£,v$¡ihpku dlp_ ¾$p„rsL$pfuAp¡_¡ c|gu füp R>¡'

-AV$gÆ

Page 7: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

dv$_ dp¡l_ dpghue õhs„Ósp k¡_p_u, L$piu rhðrhÛpge_p õ\p`L$ s\p k_ps_ d® s\p rlÞvy$ k„õL©$rs_u fnp A_¡ k„h^®_dp„ „qX$s dv$_ dp¡l_ dpghue_y„ A_¡ê$ ep¡Nv$p_ R>¡.

S>Þd A_¡ qfhpf(S>Þd:25-12-1861, r_^_:12-11-1946) s¡d_p¡ S>Þd Agplpbpv$(âepN) Mps¡ \ep¡ lsp¡. s¡d_p r`sp b°S>_p\ A_¡ dpsp dy_pv$¡hu A_¡ Ly$g kps cpB-bl¡_p¡ `¥L$u s¡Ap¡ `p„Qdy„ k„sp_ lsp. dÝe_p dpghp âp„sdp„\u âepN Aphu_¡ hk¡gp s¡d_p |h®S> dpghue L$l¡hpsp lsp. ApNm S>sp s¡dZ¡ ApS> _pd Årsk|QL$ sfuL$¡ A`_phu gu^y. r`sp `„qX$s b°S>_p\ k„õL©$s cpjp_p âL$p„X$ rhÜp_ lsp A_¡ îu dv$¹ cpNhs L$\p k„cmphu_¡ p¡sp_u ApÆrhL$p d¡mhsp lsp.

k¡hp A_¡ Apv$i®

îu dv$¹ cpNhs L$\p `pfpeZ L$ey® lsy. s¡d_u `pk¡\u fp^pL©$óZ_u AÞ_e c[¼s, r`sp b°S>_p\ `pk¡\u cpNhs L$\p Üpfp ^d® âQpf A_¡ dpsp dy_uv$¡hu `pk¡\u vy$:MuAp¡_u k¡hp L$fhp_p¡ õhcph âpá \ep¡ lsp¡. ^_rl_ `f„sy r_gp£rcs qfhpfdp„ DR>fhp kp\¡ AÞep¡_p L$ô$ r_hpfZ_p¡ õhcph fphsp lsp.

"rkf Åe¡ sp¡ Åe¡ ! âcy d¡fp¡ d® _ Åe' s¡d_y„ Æh_ h°s lsy. S>¡_p\u s¡d_y„ ìe[¼sNs A_¡ Ål¡f Æh_ âcprhs lsy. Ap Apv$i® s¡d_¡ bpm`Z\u S> r`spdl â¡d^f Qsyh£v$u L$¡, S>¡dZ¡ 108 qv$hk r_f„Þsf 108 hpf

-B.k. 1909,1918,1932,1933dp„ Ly$g Qpf hpf L$p¢N°¡k âdyM füp. -"kÐed¡h S>es¡' iåv$_p âQpf âkpfdp„ dlÐh_u c|rdL$p flu.-B.k. 1916dp„ ârsróW$s b_pfk e|r_hrk®V$u_u õ\p`_p L$fu.-L$p¢N°¡k_p r_dp®spAp¡dp„ rh¿eps dpghueÆA¡ s¡_p buÅ Ar^h¡i_(L$gL$Ñp-1886) \u gB_¡ p¡sp_p A„rsd ðpk ky^u õhfpÄe_u gX$s Qgphu.-Qp¥fu Qp¥fp L$p„X$dp„ 170 v$p¡rjsp¡_¡ ap„ku_u kÅ \B lsu, S>¡dp\u 151_¡ s¡dZ¡ R>p¡X$phu gu^p lsp.-v$¡i c¼s fpÅ fpd`pgtkl_p A_yfp¡^_¡ L$pfZ¡ `Ó rlÞvy$õsp__y„ B.k.1887 \u k„`pv$_ L$fu_¡ S>_sp_¡ ÅN©s L$fu.-B[ÞX$e_ Ap¸r`r_e__p k„`pv$_dp„ dv$v$ L$fu.-B.k. 1907dp„ "Aæeyv$e' kpápqlL$ blpf pX$ey A_¡ s¡_y„ k„`pv$_ L$ey®.-kfL$pf kd\®L$ "`pep¡r_ef' _u kdL$n B.k. 1909dp„ "rgX$f' _u iê$Aps L$fu_¡ gp¡L$ds r_dp®Z_y„ dlÐh_y„ L$pe® L$ey®. buÅ hj£ "dep®v$p' qÓL$p Z âL$pris L$fu.-B.k. 1924dp„ qv$ëlu Aphu_¡ rlÞvy$õsp_ V$pBçk_¡ kyìeh[õ\s L$e®y.-k_ps_ d®_¡ Nrs âv$p_ L$fhp gplp¡f Mps¡\u "rhðbÞv$e' _¡ âL$pqis L$ey®.-rlÞv$u cpjp_p DÐ\p_dp„ `Z dpghueÆ_y„ ep¡Nv$p_ A¥rslprkL$ R>¡. cpfs¢vy$ lqfíQ„Ö_p _¡s©Ðhdp„ rlÞv$u NÛ_p r_dp®Zdp„ k„g‚ flu_¡ "dL$f„v$' s\p "T½$X$tkl' D`_pd\u rhÛp\} Æh_dp„ fkpÐdL$ L$pìe fQ_pAp¡ L$fu_¡ ¿eprs d¡mhu A_¡ rlÞv$u_¡ Np¥fh A`pìey.-s¡Ap¡ cpfs_p â\d A_¡ A„rsd A¡L$dpÓ ìe[¼s R>¡, S>¡_¡ "dlp_dp' _u kçdp_ S>_L$ D`pr^\u rhc|rjs L$fhpdp„ Apìep lp¡e. `p¡sp_p üv$e_u dlp_sp_¡ L$pfZ¡ k„`|Z® cpfs hj®dp„ "dlp_dp' _pd\u ÅZusp dpghueÆ_¡ k„kpfdp„ kÐe, v$ep A_¡ Þepe f Ap^pqfs k_ps_ d® khp®r^L$ râe lsp¡.

"dlp_dp' _p Æh__u L$¡V$guL$ bpbsp¡b_pfk rlÞvy$ e|r_hrk®V$u_u õ\p`_p dpghueÆ_p d_dp„ b_pfk rlÞvy$ e|r_hrk®V$u_p¡ rhQpf kp¥\u `l¡gp B.k. 1910dp„ Apìep¡ lsp¡. A¡ kde¡ s¡Ap¡ Agplpbpv$ lpBL$p¡V®$_p kam hqL$g sfuL$¡ ¿eprs âpá \B Nep lsp. p¡sp_p Ap rhQpf_¡ d|rs®d„s L$fhp uL$su â¡L$V$uk R>p¡X$u_¡ L$pe®fs bÞep. A¡_u b¡kÞV$¡ e|r_hrk®V$u_u dpÞesp dpV$¡ k¡ÞV²$g rlÞvy$ õL|$gdp„ S>Áep Ap`u A_¡ kp\¡ 50,000 _u fL$d_p¡ Q¡L$ `Z Apàep¡. dpÞesp dmu S>sp _pZp_u Å¡NhpB L$fhp hj® 1911dp„ 1 L$fp¡X$_u Apr\®L$ klpesp dpV$¡ Ål¡f Ar`g L$fu A_¡ B.k. 1916dp„ hk„s „Qdu_p qv$hk¡ e|r_hrk®V$u_p¡ pep¡ _Mpep¡, A¡ kde¡ 35 gpM_u fL$d S>dp \B NB lsu. B.k. 1939 ky^udp„ 1 L$fp¡X$ 55 gpM_u fL$d A¡L$Ó \B NB lsu.

7

"ly„ v$php kp\¡ L$lu iLy$ Ry> L$¡, rhqcÞ_ dsp¡ hÃQ¡ dpÓdpghueÆ cpfsue A¡L$sp_u d|rs® b_u_¡ Dcp R>¡'

-X$¸p. A¡_u b¡kÞV$

Page 8: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

" 'd_ L$u bps afuhpf \B dp¡v$u_u ApL$pihpZu hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u Üpfp qX$k¡çbfdp„ \e¡gu d_ L$u bps _u ApL$pihpZu kdpS>dp„ a¡gpe¡gu X²$ÁT A_¡ _ip_u cep_L$sp rhj¡ lsu. hX$pâ^p__p S>Zphhp dyS>b _ip¡ A¡L$ A¡hp¡ Q¾$ìeyl R>¡, S>¡dp qfhpf, kdpS>, v$¡i v$f¡L$ bbp®v$ \B Åe R>¡ A_¡ s¡_p\u bQhp dpV$¡ dpZk¡ Ýe¡ehpv$u b_hy S>ê$fu R>¡. ApNpdu kdedp„ X²$ÁT_u byfpB dpV$¡ kdp^p_ BÃR>sp gp¡L$p¡ dpV$¡ dv$v$ L$fhp V$p¡g äu l¡ë`gpB_ õ\pr`s L$fhpdp„ Aphi¡. _f¡ÞÖcpBA¡ Ap Ahkf¡ 21 S|>_¡ Ap„sffpô²$ue ep¡N qv$hk DS>hhp_u bpbs_¡ kd\®_ Ap`_pf v$f¡L$ v$¡ip¡_p¡ Apcpf dp_hp kp\¡ gp¡L$p¡_¡ |hp£Ñf fpÄep¡dp„ afhp S>hp_u Z kgpl Ap`u lsu.

" '

"d_ L$u bps'_u L$¡V$guL$ lpBgpBV$¹k" '_u L$¡V$guL$ lpBgpBV$¹kd_ L$u bpsq_fpip

ÐepNp¡ Ýe¡ehpv$u b_p¡ AdyL$ gp¡L$p¡_¡ gpN¡ R>¡ L$¡, Æh_dp„ Äepf¡ r_fpip Aphu Åe R>¡.

Æh_dp„ L$p¡B fõsp¡ kyTsp¡ _\u, L$p¡B gÿe _\u, A¡L$ h¡¼e|d R>¡. Ðep„ X²$ÁT_p¡ âh¡i kfm \B Åe R>¡. X²$ÁT\u ANf bQhy lp¡e sp¡ A_¡ `p¡sp_p bpmL$p¡_¡ bQphhp lp¡e sp¡ s¡_¡ Ýe¡ehpv$u b_php¡.

L„$B L$fu bsphhp_p Bfpv$phpmp b_php¡,k`_pAp¡ Å¡sp riMhpX$p¡, S>¡\u bpL$u hõsyAp¡ f s¡_y„ Ýep_ _lu

Åe.

_ip_¡ d_p¡h¥opr_L$-kpdprS>L$-Apfp¡Áe kdõep S>Zphu s¡dZ¡ D`fp¡¼s bpbs¡ S>Zphsp L$üy lsy L$¡, Äepf¡ L$p¡B bpmL$ Ap byfpBdp„ akpe R>¡, Ðepf¡ Ap`Z¡ kp¥ A¡ bpmL$_¡ v$p¡rjs dp_uA¡ R>uA¡. f„sy lqL$L$s A¡ R>¡ L$¡, Mf¡Mf _ip¡ Mfpb R>¡, _ip_u gs Mfpb R>¡. Ap`Z¡ Apv$s_¡ Mfpb dp_hu Å¡BA¡ A_¡ s¡_p\u vy$f fl¡hp_p¡ fõsp¡ ip¡^hp¡ Å¡BA¡. Å¡ bpmL$_¡ yÐL$pfu v$¡iy sp¡ s¡ _ip¡ L$fhp gpNi¡. Ap`Z¡ _ip_u Apv$s_p¡ d_p¡h¥opr_L$-kpdprS>L$-Apfp¡Áe kdõep ê$`¡ D`Qpf L$fhp¡ `X$i¡. AdyL$ kdõepAp¡_y„ kdp^p_ d¡qX$L$g\u \sy _\u. ìe[¼sA¡¡ p¡sp_p qfhpf, rdÓp¡, kdpS>, kfL$pf A_¡ L$p_|_ A¡d v$f¡L$¡ dmu_¡ Ap qv$ipdp„ L$pe® L$fhy X$i¡.

X²$ÁT g¡hy A¡ _ sp¡ õV$pBg õV$¡V$d¡ÞV$ R>¡ L$¡, _ sp¡ Ly$g R>¡, lqL$L$sdp„ A¡ bbp®v$u_y„ d„S>f R>¡. s¡\u Äepf¡ p¡sp_p kp\u X²$ÁT_p _ip_y„ Np¡fh Np_ L$f¡ Ðepf¡ spmuAp¡ pX$hp_¡ bv$g¡ s¡ bpbs Mp¡V$u lp¡hp_y„ S>Zphhp_u tlds L$fhu Å¡BA¡.

ly„ dpsp-r`spAp¡_¡ A¡ L$l¡hp dpNy R>¡ L$¡, Ap`Zu `pk¡ kde _\u. Ap`Z¡ qT„v$Nu_p¡ NyTpfp¡ L$fhp v$p¡X$u füp R>uA¡. `p¡sp_y„ Æh_ kpê$ b_phhp v$p¡X$hy `X$u füy R>¡. `f„sy Ap v$p¡X$dp„ Ap`Zu `pk¡ Ap`Zp bpmL$p¡ dpV$¡ kde R>¡ ? Ap`Z¡ Ap`Zp bpmL$p¡ kp\¡ s¡_u rinZ âNrs, L$¡V$gp dpL®$k Apìep, funp L$¡hu NB, iy„ Mphy -iy„ _p Mphy, L$ep„ S>hy-L$ep„ _ S>hy S>¡V$gp k„hpv$p¡ kp\¡ hpsp¡_p¡ kurds v$p¡f ^fphuA¡ R>uA¡. iy„ Ap bpmL$p¡ L$epf¡e Ap`Zu kpd¡ p¡sp_y„ üv$e Mp¡gu_¡ L$¡ s¡_p üv$e_u cusf S>B_¡ s¡_¡ ÅZhp_u sL$ Ap`u R>¡ ? Ap` A¡ S>ê$f L$fip¡¡. S>¡_p\u bpmL$p¡_u cusf iy„ Qpgu füy R>¡, s¡ ÅZhp dmi¡. bpmL$p¡dp„ Mp¡V$u Apv$sp¡ AQp_L$ _\u Aphsu uf¡ uf¡ Aph¡ R>¡. S>¡d S>¡d Mp¡V$u Apv$sp¡ Aph¡ R>¡, s¡d s¡d Ofdp„ s¡_p ìehlpfdp„ `Z bv$gph Aph¡ R>¡. Ap bv$gph_¡ bpfuL$pB\u r_lpmhp¡ Å¡BA¡. S>¡\u Mp¡V$u gsp¡_u iê$Aps\u S> bpmL$_¡ bQphu iL$pi¡. s¡_p v$p¡õsp¡ rhj¡ Z dprlsu fpMp¡ dpÓ âNrs L$fhp ky^u_u hpsp¡ `yfsp dep®qv$s _ flp¡. L$pfZ L$¡, bpmL$_p dpsp-r`sp S>¡ L$pe® L$fu iL$¡ R>¡, s¡ L$p¡B L$fu iL$sy _\u.

d¡ A¡L$ hps Å¡B R>¡ L$¡, v$hp h¡QhphpmpAp¡_u v$hp kp\¡ Z L$epf¡L$ L$epf¡L$ Ap °L$pf_u hõsy(X²$ÁT) Aphu Åe R>¡. X$µpL$V$f_p BgpT dpV$¡_p rârõ¾$`i_ rh_p A¡hu v$hpAp¡ _ g¡hu Å¡BA¡. L$pfZ L$¡, L$epf¡L$ L$a kuf` Z X²$ÁT_p Apv$su b_phu v$¡ R>¡. Ap rhj¡ Ap`Z¡ riõs L$¡mhhu X$i¡. L$¡V$guL$ hpf bpmL$p¡ h^y kpfp Aæepk dpV$¡ Of\u v|$f lp¸õV$¡gp¡dp„ fl¡sp lp¡e R>¡. d¡ kp„cýey R>¡ L$¡, L$epf¡L$ s¡ byfpBAp¡_y„ âh¡iÜpf b_u Åe R>¡. Ap`Z¡ Ap rhje¡ i¥nrZL $k„õ\p_p¡, kdpS>, kyfnp v$mp¡ v$f¡L$¡ ÅN©s b_hy `X$i¡.

X²$ÁT `uhu A¡ õV$pBg _\u

kph^ flp¡

_f¡ÞÖcpBA¡ A¡L$ dlÐh`|Z® bpbs Qp¡V$v$pf hp¼ep¡ kp\¡ AkfL$pfL$ fus¡ S>Zphu lsu L$¡, ly„ _ipdp„ Xy$b¡gp A¡ _hS>hp_p¡_¡ yR>hp dpNy Ry> L$¡, b¡-Qpf L$gpL$_u _ip_u gsdp„ L$v$pQ A¡L$ AgN qT„v$Nu Æhhp_p¡ Al¡kpk \sp¡ li¡. f„sy iy„ sd¡ L$v$u rhQpey® R>¡ L$¡, S>¡ _pZp_y„ sd¡ X²$ÁT Mfuv$p¡ R>p¡ s¡ _pÏ L$ep„ Åe R>¡ ? sd¡ L$epf¡e rhQpey® R>¡ ? L$ë`_p L$fp¡ L$¡, Å¡ Ap _pÏ ANf Aps„L$hpv$uAp¡ `pk¡ S>sy li¡ sp¡ ApS> _pZp\u s¡Ap¡ i÷p¡ Mfuv$u_¡ A¡ i÷p¡ hX$¡ dpfp v$¡i_p S>hp_p¡_u R>psudp„ Np¡muAp¡ dpfsp li¡. sd¡ L$epf¡e rhQpey® R>¡ L$¡, sdpfu _ip_u Apv$s_¡ L$pfZ¡ v$¡i_p S>hp_p¡_¡ Np¡muAp¡ Mphu X$¡ R>¡ ? sd¡ Z cpfs dpsp_¡ â¡d L$fp¡ R>p¡ A_¡ v$¡i_p k¥r_L$p¡_y„ kçdp_ L$fp¡ R>p¡, sp¡ R>u Aps„L$hpv$uAp¡_¡ dv$v$ L$fsp L$pfp¡bpf_¡ L$¡hu fus¡ dv$v$ L$fu iL$uA¡.

X²$ÁT_p _pZp Aps„L$hpv$uAp¡ `pk¡ S>sp lp¡hp_u i¼esp

X²$ÁT_u Apv$s 3D byfpBAp¡ gph_pf R>¡. Ap byfpBAp¡ Æh_dp„ A„^pfy(X$pL®$_¡k), bbp®v$u(qX$õV²$L$i_) A_¡ sbplu (qX$hpõV$¡i_) R>¡. _ip¡ A„^pfu NguAp¡dp„ gB Åe R>¡. rh_pi_p Üpf¡ gphu_¡ Dcp fpMu v$¡ R>¡. bbp®v$u_p d„S>f rkhpe _ipdp„ L„$B S> lp¡sy _\u.

X²$ÁT_u Apv$s 3D gph¡ R>¡

kp¡iueg duqX$epdp„ kq¾$e gp¡L$p¡_¡ Aq`g kp¡iueg duqX$epdp„ kq¾$e gp¡L$p¡_¡ _f¡ÞÖcpBA¡ Ar`g L$fu lsu L$¡, kp¡iueg duqX$ep `f "X²$ÁT äu B[ÞX$ep' l¥iV$¥N kp\¡ Ap„v$p¡g_ Qgph¡ A_¡ `p¡s¡ `Z Aph_pf kdedp„ M¡g, L$gpS>Ns, k„sp¡ A_¡ Ål¡f Æh_ kp\¡ Å¡X$pe¡gp gp¡L$p¡¡_¡ Ap qhj¡ ÅN©rs gphhp ApN°l L$fi¡.

8

Page 9: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

ep¡S>_p Apep¡N_p õ\p_¡ _urs Apep¡N D`pÝen `v$¡ Afthv$ `p_NqY$ep

ep¡S>_p Apep¡N A_¡ _urs Apep¡N hÃQ¡_p¡ saphs : _urs Apep¡Ndp„ k„Qpg_ `qfjv$ li¡. S>¡dp v$f¡L$ dy¿ed„ÓuAp¡ A_¡ L$¡ÞÖiprks âv$¡ip¡_p Nh_®fp¡_¡ kpd¡g L$fpi¡. Ap bpbs b„_¡ k„õ\p_p¡dp„ rcÞ_sp v$ip®h¡ R>¡.

_urs Apep¡N_u k„fQ_p :-s¡_p AÝen cpfs_p hX$pâ^p_ li¡ s\p A¡L$ D`pÝen A_¡ A¡L$ ku.B.Ap¡.(dy¿e L$pe®hplL$ Ar^L$pfu) li¡. D`pÝen_u r_dZ|„L$ AÝen L$fi¡.-_urs Apep¡Ndp„ k„Qpg_ `qfjv$ li¡. S>¡dp fpÄep¡_p dy¿ed„ÓuAp¡ A_¡ L$¡ÞÖiprks âv$¡ip¡_p D`fpÄe`pgp¡_¡ kpd¡g L$fhpdp„ Aphi¡. Ap `qfjv$ fpÄep¡_u cpNuv$pfu kp\¡ fpô²$ue qhL$pk_u âp\qdL$spAp¡ s¥epf L$fi¡. s¡d_u kp\¡ Ap âp\qdL$spAp¡ s¥epf L$fhp Apep¡Ndp„ h^ydp„ h^y `p„Q `|Z®L$pqg_ kv$õe A_¡ b¡ A„iL$prg_ kv$õe li¡. Qpf L$¡[ÞÖe d„Óu Z k„L$mpe¡gp li¡.-_urs Apep¡N_y„ dy¿epge ep¡S>_p Apep¡N_p dy¿e ch_dp„ fl¡i¡.

_urs Apep¡N_y„ L$pe® :-_urs Apep¡N rhL$pk âq¾$epdp„ r_v$£i A_¡ fZ_ursL$ fpdi® L$fi¡.-L$¡ÞÖ\u fpÄep¡ sfa S>sp A¡L$ nue _ursNs ¾$d_¡ A¡L$ dlÐh`|Z® rhL$pkhpv$u `qfhs®_ ê$`¡ fpÄep¡_u hpõsrhL$ A_¡ kss cpNuv$pfu\u bv$ghpdp„ Aphi¡.-_urs Apep¡N fpÄep¡ kp\¡ kss Ap^pf `f\u k„fQ_pÐdL$ klep¡N_u `l¡g A_¡ s„Ó_p dpÝed\u klep¡N`|Z® k„Ohpv$_¡ âp¡Ðkpl_ Ap`i¡.-_urs Apep¡N N°pd õsf `f rhðk_ue ep¡S>_p s¥epf L$fhp dpV$¡ s„Ó qhL$rks L$fi¡ A_¡ s¡_¡ DÑfp¡Ñf DÃQ õsf ky^u lp¢QpX$i¡.-Apep¡N fpô²$ue A_¡ Ap„sffpô²$ue r_óZp„sp¡, â¡[¼V$i_fp¡ s\p AÞe rls^pfL$p¡_p klep¡NpÐdL$ kdyv$pe Üpfp op_, _hu_uL$fZ, DÛediugsp klpeL$ âZpgu b_phi¡.-Ap rkhpe L$pe®¾$dp¡ A_¡ _ursAp¡_p q¾$epÞhl_ dpV$¡ V$¡¼¹_p¡gp¸Æ DÞ_e_ A_¡ ndsp r_dp®Z f Ýep_ Ap`i¡.

-klep¡NpÐdL$ k„Ohpv$_p¡ rhL$pk L$fhp¡-fpô²$ue rhL$pk_u A¡L$ kpfu Ö[ô$ s¥epf L$fhu. S>¡_p Ap^pf¡ A¡L$ fpô²$ue A¡S>ÞX$p s¥epf L$fhpdp„ Aph¡. S>¡_p f hX$pâ^p_ A_¡ dy¿ed„Óu dy¿eê$`¡ Ýep_ Ap`¡.-Npd õsf¡ ìehlpqfL$ ep¡S>_p b_phhp A¡L$ `Ý^qs_p¡ rhL$pk A_¡ s¡_p\u kfL$pf_p D`fu õsf dpV$¡ L$pe®ep¡S>_p_p¡ rhL$pk.-fZ_urs s¥epf L$fhu, v$uO® L$prg_ ep¡S>_p A_¡ L$pe®¾$d b_phhp¡ A_¡ S>ê$fs `X$hp f hÃQ¡ s¡dp k„ip¡^_ L$fhy-rhL$pk L$pep£dp„ TX$` gphhp dpV$¡ Sy>v$p Sy>v$p rhcpNp¡ A_¡ n¡Óp¡ hÃQ¡ rhhpv$_u `sphV$ dpV$¡ A¡L$ d„Q ê$`¡ L$pe® L$fhyy.-NyX$ Nh_®Þk A_¡ khp£Ñd L$pe®-`Ý^qsAp¡ `f AÐep^yr_L$ op_ L$¡ÞÖ_p¡ rhL$pk L$fhp¡ A_¡ kb„r^s np¡ ky^u s¡_p¡ âkpf L$fhp¡.-`fpdi® L$fhp¡ A_¡ dlÐh`|Z® k„õ\p_p¡ hÃQ¡ cpNuv$pfu h^pfhu.-op_, _hu_uL$fZ, DÛdusp, klep¡N âZpgu_p¡ rhL$pk L$fhp¡.-L$pe®¾$dp¡_p kq¾$e e®h¡nZ A_¡ d|ëep„L$_ L$fhp s¡_u ndsp r_dp®Z L$fhu.-Apq\®L$ fZ_urs A_¡ _ursdp„ fpô²$ue kyfnp L$¡qÞÖs L$fhu-lp„kuepdp„ L$¡gpe¡gp gp¡L$p¡ f rhi¡j Ýep_ L$¡[ÞÖs L$fhy-fpô²$ue rhL$pk A¡TÞX$p A_¡ D`fp¡¼s l¡syAp¡_p L$pep®Þhl_ dpV$¡ S>¡ L„$B `Z S>ê$fu lp¡e s¡ L$fu Ry>V$hy.

15 Ap¡NõV$ 2014_p fp¡S> õhs„Ósp `h®_u DS>hZu kde¡ gpg qL$ëgp `f\u hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u Üpfp L$fhpdp„ Aph¡gu Op¡jZp A_ykpf cpfs kfL$pf¡ `p¡sp_u 65 hj® S|>_u k„õ\p ep¡S>_p Apep¡N_p õ\p_¡ _urs Apep¡N (fpô²$ue cpfs `qfhs®_ k„õ\p_, -A¡_.ApB.V$u.ApB.) _u õ\p`_p_u Op¡jZp 1 ÅÞeyApfu_p fp¡S> L$fhpdp„ Aphu. s¡_p D`pÝen `v$¡ Afthv$ `p_NqY$ep_u r_dZ|„L$ \B R>¡.

hX$pâ^p_ A_¡ _urs Apep¡N_p AÝen _f¡ÞÖcpB dp¡v$uA¡ _urs Ape p ¡N_ p D` p Ýen `v $ ¡ ` ÅÞeyApfu_p fp¡S> A\®ipõÓu Afthv$ `p_NqY$ep_u s\p AÞe kv$õep¡_u r_dZ|„L$ L$fu R>¡.-`Ú c|jZ\u kçdpr_s Afthv$ `p_NqY$ep L$p¡g„rbep e|r_hrk®V$udp„ âp¸a¡kf R>¡. Ap `l¡gp s¡Ap¡ A¡riepB

rhL$pk b¢L$dp„ dy¿e A\®ip÷u flu QyL$ep R>¡. -s¡Ap¡ rhL$pk_p NyS>fps dp¡X$g_p âMf kd\®L$ R>¡ A_¡ hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB_p fpô²$ue õsf¡ Dcfhp_p kde `l¡gp\u S> s¡d_u Apr\®L$ _ursAp¡_y„ kd\®_ L$fsp füp R>¡.-Afthv$ p_NqY$ep A_¡ rhð ìep`pf n¡Ó_p rhÜp_ A\®ip÷u S>Nv$ui cNhsu _ÆL$_p klep¡Nu R>¡. b„_¡A¡ k„eyL$s ê$`¡ "B[ÞX$epT V²$õV$ rh\ X$¡[õV$_u : qX$b¡qV„$N rdÕk X$¥V$ AÞX$fdpB_ âp¡N°¡k A¡ÞX$ A¡X²$¡tkN Þe| Q¡g¡qÞTk' _pd_u fS|> L$f¡gu `yõsL$dp„ NyS>fps dp¡X$g rhj¡ S>Zpìey R>¡. s¡dZ¡ kp\¡ dmu_¡ L$¡V$guL$ `yõsL$p¡ gMu R>¡.-Afthv$ `p_NqY$ep A\®ip÷u S>Nv$ui cNhsu_p _ÆL$_p klep¡Nu R>¡ A_¡ b„_¡A¡ cpfsue A\®ìehõ\p rhj¡ _p¡b¡g yfõL$pf rhS>¡sp AdÐe® k¡__p rhQpfp¡\u rhê$Ý^ M|ëgp X$L$pfp¡ Ap`¡gp R>¡.

rbb¡L$ v$¡bfp¡e: A\®ip÷u rbb¡L$ v$¡bfp¡e _hu qv$ëlu Mps¡_p k¡ÞV$f ap¸f `p¡rgku qfkQ®dp„ âp¸a¡kf R>¡. s¡Ap¡ L$¡rçb°S>dp„\u rinZ d¡mhu_¡ cpfs kfL$pf_p rhrh^ `v$p¡ s\p fpÆh Np„^u B[ÞõV$V$¹e|V$ ap¸f L„$V$¡`ffu õV$X$uT_p r_v$£iL$ Z flu QyL$ep R>¡.

bu.L$¡. kpfõhs : fnp k„ip¡^_ A_¡ rhL$pk k„NW$_ (X$u.Apf.X$u.Ap¡.) _p |h® AÝen s\p Ú `yfõL$pf\u kçdpr_s R>¡. s¡Ap¡ v$¡i_p `©Õhu rdkpBg L$pe®¾$d A_¡ s¡_¡ ki÷ k¡_pdp„ kpd¡g L$fhp_u bpbsp¡ kp\¡ Å¡X$pe¡gp lsp.

`v$¡_ kv$õe :(1)Aê$Z S>¡V$gu (_pZpd„Óu) (2) fpS>_p\rk„l (N©ld„Óu) (3) fp^pdp¡l_tkO (L©$rj d„Óu) (4) kyf¡i âcy (f¡gh¡ d„Óu)

rhi¡j Apd„qÓs kv$õe :1. õd©rs Bfp_u (dp_h k„ip^_ rhL$pk d„Óu)2. _urs_ NX$L$fu (kX$L$, qfhl_, p¡fudpN® d„Óu)3. \phfQ„v$ N¡lgp¡s (kpdprS>L$ Þepe Ar^L$pqfsp d„Óu)

Afthv$ `p_NqY$ep

Apd sp¡ ep¡S>_p Apep¡N _¡spÆ kycpjQ„Ö bp¡T_p¡ rhQpf lp¡hp_y„ d_pe R>¡. S>¡_y„ `„qX$s S>hplfgpg _l¡ê$ÆA¡ AdguL$fZ kp\®L$ L$fu bspìey lsy. kde_¡ A_ykpf `qfhs®_ gphu_¡ cpfs kfL$pf¡ Ap âL$pf_y„ `Ngy fpÄe kfL$pfp¡, rhi¡jop¡, âpk„rNL$ k„õ\p_p¡ krls rls ^pfL$p¡ kp\¡ ìep`L$`Z¡ rhQpf rhdi® L$fu_¡ DW$pìey R>¡. lh¡ _urs Apep¡N_u fQ_p bpv$ s¡_p L$pe®_¡ Z kam L$fu_¡ fpô²$_¡ v$ip®hhy X$i¡.

_urs Apep¡N_p l¡syAp¡

Apep¡N_p `|Z®L$prg_ kv$õep¡

9

Page 10: Competitive india feb 2015

fpô²$uefpô²$ue

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

11 qX$k¡çbf_p fp¡S> _hu qv$ëlu Mps¡ 15dy„ cpfs-friep Üu`nue hpqj®L$ riMf k„d¡g_ Apep¡rS>s \ey lsy. S>¡dp friep_p fpô²$`rs ìgpqv$duf `yrs_ A_¡ cpfs_p hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u b„_¡ v$¡ip¡ hÃQ¡_p k„b„^p¡ dS>b|s L$fhp klds \ep ls A_¡ dlÐh`|Z® "^yTpbp-v$p¡õsu' rhT_ v$õsph¡S> Åfu L$fhpdp„ Apìep¡ lsp¡. b„_¡ v$¡ip¡ hÃQ¡ fnp, `fdpÏ, DÅ®, Ap¡Bg A_¡ N¡k, Apfp¡Áe, duqX$ep krls Ly$g 12 kdS|>rsAp¡ \B lsu. friep cpfsdp„ 20 `fdpÏ A¡L$dp¡ õ\pr`s L$fi¡. s¡dS> cpfs_y„ "â¡k V²$õV$ Apµa B[ÞX$ep' A_¡ frie_ ÞeyT A¡S>Þku "spk' kdpQpfp¡_y„ Apv$p_ âv$p_ L$f¡ s¡hu kdS|>rs f Z lõspnf \ep lsp.

hj® 2000dp„ Ap hprj®L$ riMf k„d¡g__u iê$Aps ìgpv$uduf `yrs_ A_¡ cpfs_p sÐL$pgu_ hX$pâ^p_ AV$g rblpfu bpS>`pB Üpfp \B lsu A_¡ â\d riMf k„d¡g_ AV$gÆ_p dp¡õL$p¡ âhpk v$frdep_ Apep¡rS>s \ey lsy. hs®dp_ riMf k„d¡g_ 15dy„ A_¡ ìgpqv$duf `yrs__y„ 11dy„ s\p _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_y„ â\d riMf k„d¡g_ R>¡.

15dy„ cpfs-friep Üu`nue hprj®L$ riMf k„d¡g_

15dy„ cpfs-friep Üu`nue hprj®L$ riMf k„d¡g_

kyb°dÎed krdrs_u fQ_p 29 Ap¡Nô$ 2014_p fp¡S> `ep®hfZ, h_ A_¡ S>mhpey `qfhs®_ d„Ópge Üpfp \B lsu. `|h® L$¡rb_¡V$ krQh V$u.Apf.A¡k. kyb°dÎed_y„ _¡s©Ðh ^fphsu DÃQ õsfue krdqsA¡ `p¡sp_u qf`p¡V®$ spS>¡sfdp„ L$¡ÞÖ kfL$pf_¡ kp¢`u R>¡.S>¡dp v$¡idp„ rhL$pk `qfep¡S>_pAp¡ dpV$¡ ep®hfZ L$p_|_p¡_u âq¾$ep L$pfNf b_phhp_p l¡sy dpV$¡ _hp L$p_|_ s¥epf L$fhp_u cgpdZ L$fu R>¡. krdrsA¡ bpSy>_p bp¡¼kdp„ v$ip®ìep dyS>b_p ep®hfZ L$p_|_p¡_u krdnp L$fhp_u lsu.

kyb°dÎed krdrs_u qf`p¡V®$ L$¡ÞÖ kfL$pf_¡ kp¢`pB

Ap¡L$V$p¡bf 2014dp„ gpN| L$fhpdp„ Aph¡gp AÝepv$¡i _p õ\p_¡ L$p_|_ b_phhp_p l¡sy\u gp¡L$kcpdp„ Ap dpV$¡_y„ rhi¡j Å¡NhpB kp\¡_y„ rh^¡eL$ The Coal Mines[special Provisions] Bill-2014 Ýhr_ ds\u 12 rX$k¡çbf¡ kpf \ey lsy. S>¡dp fv$¹ \e¡gu L$p¡gkp_p ågp¡L$p¡_u lfpÆ âq¾$ep_y„ rhhfZ kpd¡g R>¡.

kyÿd, gOy A_¡ dÝed DÛp¡N A¡L$dp¡_p L$pfMp_p dpV$¡ gp¡_ N¡fÞV$u r_r^_u õ\p`_p_¡ d„S|>fu hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_u AÝenspdp„ L$¡[ÞÖe d„Óud„X$m¡ kyÿd, gOy A_¡ dÝed DÛp¡N A¡L$dp¡_p L$pfMp_p dpV$¡ A¡L$ gp¡_ N¡fÞV$u r_r^_u õ\p`_p_¡ 10 qX$k¡çbf¡ d„S|>fu Ap`u R>¡. Ap r_r^ 500 L$fp¡X$_u fL$d\u iê$ \i¡.

3 qX$k¡çbf_p fp¡S> gp¡L$kcpdp„ õL|$g Ap¸a àgpt_N A¡ÞX$ ApqL®$V$¡L$Qf rh^¡eL$ 2014 fS|> \ey lsy.

S>¡_¡ Ýhr_ ds\u `kpf L$fhpdp„ Apìey lsy. hpõsy Ar^r_eddp„ rinZ A_¡ k„ip¡^__¡ âp¡Ðkpl_

Ap`hp õLy$g Ap¸a àgpt_N A¡ÞX$ ApqL®$V$¡L$Qf_p ÓZ¡ dp¡S|>v$ k„õ\p_p¡_¡ fpô²$ue dlÐh_p k„õ\p_

Op¡rjs L$fpep R>¡.

k„d¡g_ rhjeL$ :

X$pL$Of _¡V$hL®$_p¡ gpc g¡hp bpbs b_¡gu kyb°dÎed krdrsA¡ `p¡sp_u qf`p¡V®$ kp¢`u krdrsA¡ `p¡sp_u qf`p¡V®$ L$¡[ÞÖe dprlsu A_¡ âkpfZ V$¡¼¹_p¡gp¸Æ d„Ópge_¡ 4 qX$k¡çbf_p fp¡S> kp¢`u R>¡. krdrs_p¡ l¡sy bÅf_p bv$gpsp âhplp¡ A_¡ lfuapB_¡ Ýep_dp„ gB_¡ X$pL$Of _¡V$hL®dp„ bv$gph gphhp dpV$¡ kgpl Ap`hp_p¡ lsp¡. krdrsA¡ 181 S>¡V$gu cgpdZp¡ L$fu R>¡. S>¡dp _hp X$pL$Of L$p_|_ b_phhp\u gB_¡ N°pduZ rhõspfp¡dp„ _¡V$hL®$ h^pfhp dpV$¡ cpfsue `p¡õV$_u _hu k„NW$_pÐdL$ qX$TpB_ b_phhp ky^u_u bpbs S>Zphhpdp„ Aphu R>¡. rhqv$s R>¡, L$¡ cpfsue p¡õV$ N°pduZ rhõspfp¡dp„ 1.4 gpM `p¡õV$ Ap¡rak s\p Ly$g 6,00,000 L$fp¡X$_u fL$d S>dp lp¡hp kp\¡ 40,000 L$fp¡X$\u h^y fL$d_p p¡õV$ rhdp_y„ k„Qpg_ L$f¡ R>¡. S>¡ cpfsdp„ kp¥\u dp¡V$u fpô²$ue b¢L$ A¡k.bu.ApB. bpv$_y„ õ\p_ fph¡ R>¡.

X$pL$Of _¡V$hL®$_p¡ gpc g¡hp bpbs b_¡gu kyb°dÎed

`ep®hfZ L$p_|_p¡_u krdnp dpV$¡_u

1. ep®hfZ(k„fnZ) L$p_|_, 1986

2. h_ (k„fnZ) L$p_|_, 1980

3. hÞeÆh (k„fnZ) L$p_|_, 1972

4. S>m (k„fnZ A_¡ âvy$jZ r_e„ÓZ) L$p_|_, 1974

5. hpey (k„fnZ A_¡ âvy$jZ r_e„ÓZ) L$p_|_, 1981

L$p¡gkp MpZ dpV$¡_y„ rh^¡eL$ gp¡L$kcpdp„ `kpf

Apf.bu.ApB._p c|s`|h® Nh_®f hpB.hu. f¡Í$u_u AÝensp ^fphsp 14dp„ _pZp`„Q¡ `p¡sp_u qf`p¡V®$ 15 qX$k¡çbf¡ fpô²$`rs_¡ kp¢`u R>¡. qf`p¡V®$dp„ `¡_g Üpfp L$¡ÞÖ A_¡ fpÄep¡ hÃQ¡ 1 A¡râg 2014 A_¡ 31 dpQ® 2020 v$frdep_ L$f âp[áAp¡_p lõsp„sfZ f p¡sp_p rhQpf Ap`hpdp„ Apìep R>¡. Ap qf`p¡V®$ L$¡[ÞÖe bS>¡V$ 2015-16_¡ s¥epf L$fhp dpV$¡ dy¿e B_`yV$ li¡.

14dp„ _pZp`„Q¡ `p¡sp_u qf`p¡V®$ fS|> L$fu gp¡L$kcpdp„ õL|$g Apµa àgpt_N A¡ÞX$ ApqL®$V$¡L$Qf rh^¡eL$ `kpf

10

Page 11: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

d¡Opge fpÄe kfL$pf Üpfp 3 qX$k¡çbf¡ k„rh^p__u ApW$du A_yk|Qudp„ Mpku cpjp_¡ kpd¡g L$fhp dpV$¡ A¡L$ `¡_g_u fQ_p L$fhpdp„ Aphu R>¡. krdrsdp„ Ly$g 15 S>¡V$gp kv$õep¡ li¡. S>¡_u AÝensp D`dy¿ed„Óu Apf.ku. gpgp¡ L$fi¡. Dëg¡M_ue R>¡ L$¡, pR>gp drl_¡ fpÄe rh^p_ kcpdp„ QQp® v$frdep_ dy¿ed„Óu X$p¸. dyLy$g k„NdpA¡ Mpku cpjp_¡ k„rh^p__u ApW$du A_yk|Qudp„ kpd¡g L$fhp dpV$¡ krdrs fQhp_u bpbs S>Zphu lsu.

ØMpku cpjp :Ø Mpku cpjp kp¡d-Md¡f cpjpB ipMp_u A¡L$ cpjp R>¡ A_¡ s¡_¡ Mrkep, Mõku

A_¡ L$p¡õkpep _pd\u Z Ap¡mMhpdp„ Aph¡ R>¡.Ø Mpku cpjp 1 d¡ 2005_p õV$¡V$ g¢Áh¡T A¡¼V$-2005 fpÄe\u õhuL©$s \hp

`íeps fpÄe_u Ar^L$pqfL$ cpjp R>¡.Ød¡Opgedp„ Ap cpjp Apif¡ 15 gpM gp¡L$p¡ Üpfp bp¡ghpdp„ Aph¡ R>¡.ØAp cpjp dy¿eÐh¡ Mpku A_¡ S>¥q_rsep kdyv$pe_p gp¡L$p¡ Üpfp bp¡ghpdp„ Aph¡ R>¡.ØMpku cpjp_¡ AL$pv$rdL$ õsf¡ `Z kçdpr_s v$fÄÅ¡ dm¡gp¡ R>¡ A_¡ s¡ _p¡\®

BõV$_® rlg e|r_hrk®V$u(_ly) _p `pW$$e¾$ddp„ kpd¡g R>¡. s¡dS> Ap cpjpdp„ A¡d.rag. A_¡ uA¡Q.X$u. L$f_pf gp¡L$p¡_u k„¿ep Z kpfu A¡hu R>¡.

ØMpku cpjp_p g¡ML$p¡_¡ `Z hj® 1996 A_¡ 2012dp„ cpjp kçdp_ A_¡ kprlÐe AL$pv$du kçdp_\u kçdpr_s L$fhpdp„ Apìep lsp.

ØB.k. 1971\u Mpku kdyv$pe_p gp¡L$p¡ Mpku cpjp_¡ k„h¡^pr_L$ v$fÄÅ¡ A`phhp dpV$¡ k„Oj® L$fu füp R>¡.

Øe|_¡õL$p¡ Üpfp `Z 06/04/2012_p fp¡S> Mpku cpjp_¡ rhgyàs \B fl¡gu cpjpAp¡_u k|Qudp„\u lV$phu v$¡hpdp„ Aphu R>¡.

d¡Opgedp„ Mpku cpjp_¡ k„rh^p__u ApW$duA_yk|Qudp„ kpd¡g L$fhp `¡_g_u fQ_p

V$u.A¡d.V$u. qfep¡S>_p : suk duV$f V$¡guõL$p¡`_y„ r_dp®Z lhpB Mps¡ dp¥_p `h®s `f 4050 duV$f_u JQpB `f õ\pr`s L$fhpdp„ Aphu füy R>¡. Ap r_dp®Z L$pe® hj® 2022 ky^udp„ `|Z® \pe s¡hy Apep¡S>_ R>¡.

`qfep¡S>_pdp„ cpfs_y„ ep¡Nv$p_ : kàV$¡çbf 2014dp„ hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_u AÝenspdp„ d„Óu d„X$m¡ V$u.A¡d.V$u. qfep¡S>_pdp„ cpfs_u cpNuv$pfu dpV$¡ p¡sp_u d„S|>fu Ap`u lsu. Ap ep¡S>_p dpV$¡ cpfs hj® 2014 \u 2023 ky^u 1299.8 L$fp¡X$ ê$r`ep Ap`i¡. cpfs krls Ap qfep¡S>_pdp„ Å`p_, Ad¡qfL$p, Qu_ A_¡ L$¡_¡X$p Z kpd¡g R>¡.

cpfs_u kpd¡gNufu : Ap `qfep¡S>_pdp„ cpfs `|Z® kv$õe ê$`¡ 2 qX$k¡çbf¡ kpd¡g \B Ney R>¡. Ap kp\¡ cpfs lhpB Üu` dp¡_pdp„ vy$q_ep_p kp¥\u dp¡V$p V$¡guõL$p¡` r_dp®Z kp\¡ Å¡X$pey R>¡. Ap ep¡S>_p_p A¡L$ rlõkp sfuL$¡ B[ÞX$e_ B[ÞõV$V$¹e|V$ A¸a A¡õV²$p¡raqT¼k (ApB.ApB.A¡.-b¢Ng|ê$), _¥_uspg [õ\s Ape®cË$ qfkQ® B[ÞõV$V$¹e|V$ Ap¸a Ap¸åTh£i_ kpeÞk A_¡ `|Z¡ Mps¡_u BÞV$f e|r_hrk®V$u ap¸f A¡õV²$p¡_p¡du A¡ÞX$ A¡õV²$p¡raqT¼k (ApB.e|.ku.A¡.A¡.) kpd¡g R>¡.

cpfs V$u.A¡d.V$u. `qfep¡S>_pdp„ `|Z® kv$õe sfuL$¡ kpd¡g

"¼gu_ BrÞX$ep N°u_ B[ÞX$ep' S>¡hp DÑd rhje kp\¡ cpfs kfL$pf_p hj® 2015_p L$¡g¡ÞX$f_¡ _pZp, dprlsu-âkpfZ d„Óu Aê$Z S>¡V$gu Üpfp 17 qX$k¡çbf¡ Åfu L$fhpdp„ Apìey. Ap L$¡g¡ÞX$f kfL$pf_u b¡ dy¿e ep¡S>_pAp¡ "õhÃR> cpfs Arcep_' A_¡ "qX$qTV$g B[ÞX$ep' _¡ A¡L$ d„Q °v$p_ L$fi¡. L$¡g¡ÞX$fdp„ kfL$pfu l¡gp¡_u ÅZL$pfu Ap`su pf„`qfL$ A_¡ sL$_uL$u D`pep¡_y„ rdîZ R>¡. A¡L$ bpSy> Äep„ õhÃR> cpfs rdi__¡ `pf„`qfL$ fus¡ qhTeyAg ê$`¡ fS|> L$fpey R>¡. Ðep„ S> L$¡g¡ÞX$f_y„ dp¡bpBg A¡[àgL$¡i_ "qX$qTV$g BrÞX$ep' _p rhQpf_¡ ApNm gB S>hp_p kfL$pf_p rhT__¡ ìeL$s L$f¡ R>¡. L$¡g¡ÞX$f_p dp¡bpBg A¡à` Üpfp hX$pâ^p_ L$pep®ge_u _hu_sd V$¹huV$, dprlsu A_¡ âkpfZ d„Ópge_p e| V$¹e|b Q¡_g A_¡ u.ApB.bu. _u â¡k fuguT S>p¡B iL$pe R>¡. S>¡ cpfs kfL$pf_u v$f¡L$ h¡bkpBV$p¡ dpV$¡_p¡ v$fhpÅ¡ lp¡hp kp\¡ kyQ_pÐdL$ A¡[àgL$¡i_ D`ep¡NL$sp®Ap¡ dpV$¡ àgp_f_y„ L$pe® L$fi¡ A_¡ s¡_p f ApL$pihpZu s\p v|$fv$i®__p spTp kdpQpf D`gå^ \i¡. dp¡bpBg A¡à` âpf„cdp„ A¡ÞX²$p¡BX$ àg¡V$ap¡d® dpV$¡ rhL$rks R>¡. bpv$dp„ s¡_¡ AÞe dp¡bpBg àg¡V$ap¡d® f Z D`gå^ L$fphpi¡.

L$¡g¡ÞX$f_p p_p f fl¡gu dpk A_ykpf_u bpbsp¡ :

ÅÞeyApfu -hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u Üpfp õhÃR> cpfs qdi_ gp¢Q \sy Å¡B iL$pe R>¡.a¡b°yApfu -õhÃR> rhÛpge s\p bpg õhÃR>sp Aqcep__p¡ k„v$¡idpQ® -_v$uAp¡_p k„fnZ rhjeL$ bpbsA¡râg -õhÃR> lp¡[õ`V$g: õhõ\ cpfs rhje f b_¡gy R>¡.d¡ -cpfsue f¡gh¡_p õhÃR>sp Arcep__¡ kdr`®s R>¡.S|>_ -N„Np _v$u_p k„fnZ "_dprd N„N¡' rhje f R>¡.Sy>gpB -õhÃR> cpfs Arcep_dp„ gp¡L$p¡_u klcprNv$pfu f Ap^pqfsAp¡Nô$ -Npdp¡_u õhÃR>sp rhj¡ R>¡.kàV$¡çbf -õhÃR> A_¡ _hu_ DÅ®_p ÷p¡s ê$`¡ kp¥f DÅ® f Ap^pqfsAp¡L$V$p¡bf -âvy$jZ dy¼s DÅ® ÷p¡s ê$`¡ h_ DÅ® v$ip®hpB R>¡._h¡çbf -rldpge î©„MgpAp¡_p k„fnZ_u S>ê$fuepsp¡ f cpf v$¡hpep¡ R>¡.qX$k¡çbf -hÞeÆh k„fnZ_p¡ rhje v$ip®hpep¡ R>¡.

"¼gu_ BrÞX$ep N°u_ B[ÞX$ep' rhje kp\¡hj® 2015_y„ L$¡g¡ÞX$f L$¡ÞÖ kfL$pf Üpfp Åfu

fpô²$uefpô²$ue

Aµp`f¡i_ "õdpBg' -lh¡ v$¡icfdp„ DÑf âv$¡i_u NpTuepbpv$ p¡rgk Üpfp Mp¡hpe¡gp bpmL$p¡_u ip¡^ L$fhp dpV$¡ Qgphhpdp„ Aph¡gp Ap¸`f¡i_

"õdpBg' _¡ Ac|s`|h® kamsp dmsp L$¡ÞÖ_p N©l d„Ópge Üpfp Ap Ap¸`f¡i__¡ lh¡ v$¡icfdp„ 1 \u 31 ÅÞeyApfu 2015 v$frdep_ Qgphhp_p¡ Apv$¡i \ep¡ R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, \p¡X$p kde `l¡gp NpqTepbpv$ `p¡rgk Üpfp Mp¡hpe¡gp bpmL$p¡_u ip¡^ dpV$¡ Ap¸`f¡i_ "õdpBg' Qgphpey lsy, S>¡dp 227 bpmL$p¡ dmu Apìep lsp. Ap Arcep_ v$frdep_ Mp¡hpe¡gp bpmL$p¡_¡ i¡ëV$f lp¡d, f¡gh¡ àg¡V$ap¡d®, bk õV$¡i_p¡, dpNp£ A_¡ ^prd®L$ õ\mp¡dp„\u ârirns `p¡rgk L$d®QpfuAp¡ Üpfp ip¡^ Qgphu_¡ s¡_p rhj¡ dmsu dprlsu_¡ k|QubÝ^ L$fu k„b„r^s `p¡rgkv$m Üpfp ap¡V$p¡N°pau A_¡ huqX$ep¡N°pau L$fhpdp„ Aphi¡ A_¡ Ap Arcep_ A„sN®s dm¡gp bpmL$p¡_p rhhfZ_¡ k„b„r^s fpÄep¡ Üpfp drlgp A_¡ bpm rhL$pk rhcpN_p rdtkN QpBëX$ `p¡V®$g `f A`gp¡X$ L$fu v$¡hpdp„ Aphi¡. s¡dS> dmu Aph¡gp bpmL$p¡_p rhhfZ_¡ Bg¡L$V²$p¡r_L$ A_¡ râÞV$ duqX$ep_p dpÝed\u âQpf-âkpf L$fhpdp„ Aphi¡. S>¡\u s¡_p dpsp-r`sp A_¡ hpgu k„b„r^s p¡rgk õV$¡i_¡ s¡_u ÅZ L$fu iL$¡. Arcep_ |h£ Ap k„b„^¡_p ârinZ v$frdep_ N©l d„Ópge Üpfp `p¡¼kp¡ A¡L$V$, bpg k„fnZ Ar^r_ed k„b„^¡ dprlsu Ap`hp kp\¡ NpqTepbpv$ `p¡rgk_p ârirns L$d®QpfuAp¡_p¡ klep¡N Z g¡hpdp„ Aphi¡.

d¡N¡qT_ sfa\u Ar`g : v$p¡õsp¡, Ap` kp¥ Äepf¡ `p¡rgk krls_u kfL$pfu cfsu dpV$¡ õ`^p®ÐdL$ funpAp¡ Ap`u_¡ kfL$pf_p¡ A¡L$ rlõkp¡ b_hp S>B füp R>p¡ , Ðepf¡ Ap`Z¡ Z Ap`Zp\u b_u iL$su dv$v$ L$fuA¡ A_¡ kQ¡s flu QpBëX$ V²$praqL„$N A_¡ bpmL$p¡_p ip¡jZ krls_u bpbsp¡A¡ gp¡L$p¡_¡ ÅN©s L$fhp kp\¡ Nyd \e¡gp dpkyd cygL$pAp¡ s¡d_p hpgu ky^u lp¢Q¡ s¡ dpV$¡_p L$p¡B`Z Ddv$p L$pe®dp„ klL$pf Ap`u_¡ _pNqfL$ ^d® kp\¡ dp_hsp d® Z r_cphuA¡.

11

Page 12: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

fpô²$uefpô²$ue

Ø

ØØ

Ø

hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u Üpfp hpfpZku Mps¡_p b_pfk rlÞvy$ rhðrhÛpge Mps¡ 25 qX$k¡çbf¡ "dv$_ dp¡l_ dpghue fpô²$ue rinL$ A¡h„ rinZ rdi_' ep¡S>_p_p¡ âpf„c L$ep¡® lsp¡. Ap rdi_ bpfdu „Q hj}e ep¡S>_p A„sN®s Apif¡ 900 L$fp¡X$_p bS>¡V$_p A_ydp_ kp\¡ iê$ \ey.ep¡S>_p ìep`L$ rinZ ip÷dp„ rinL$p¡, rinZ, rinL$p¡_u s¥epfu, ìehkpreL$ rhL$pk, `pW$¹e¾$d qX$TpB_, qX$TpBt_N A_¡ qhL$rks ApL$g_ s\p d|ëep„L$_ Ý^rs A_¡ ip¡^ \u k„b„r^s v$f¡L$ dyv«p_¡ âcphu b_phhp_p l¡sy\u iê$ \B R>¡.A¡L$ bpSy> Ap rdi_ hs®dp_dp„ S>ê$fu dyv«pAp¡ S>¡d L$¡, ep¡Áe rinL$p¡_u Ap`|rs®, ly_f ^fphsp gp¡L$p¡_¡ rinZ_p ìehkpe sfa ApL$rj®s L$fhp A_¡ õL|$gp¡ s\p L$p¸g¡Å¡dp„ rinZ_u NyZhÑp_¡ ky^pfsp¡ âepk R>¡, sp¡ buÆ sfa Ap rdi_ rinL$p¡_u dS>bys L$¡X$f_p r_dp®Z A_¡ s¡_p gp„bpNpmp_p l¡syAp¡ v$ip®h¡ R>¡. s¡dS> AphuïL$pf S>_L$ L$¡ A_p¡Mp rinZ dpV$¡ DÃQ î¡Zu_p rinZ_u kyrh^pAp¡ D`gå^ L$fphhp rinL$p¡_p ¡i¡hf rhL$pk sfa Z Ýep_ L$¡[ÞÖs L$f¡ R>¡.

L$¡ÞÖ kfL$pf¡ "dv$_ dp¡l_ dpghue fpô²$ue rinL$ A¡h„ rinZ rdi_' ep¡S>_p_p¡ Apf„c L$ep£

ØB-qf¼ip _¡ dp¡V$f hpl_ Aq^r_ed, 1988_p v$pefpdp„ gphu_¡ s¡_¡ L$pev$¡kf b_phhp dpV$¡ dp¡V$f hpl_(k„ip¡^L$) rh^¡eL$, 2014 gp¡L$kcpdp„ 18 qX$k¡çbf¡ kpf \ey lsy.

ØL$¡ÞÖ kfL$pf¡ 5 qX$k¡çbf¡ õV$ug Ap¡\p¡qfV$u Ap¸a B[ÞX$ep (k¥g)dp„\u `p¡sp_u 5 % rlõk¡v$pfu fs M¢Qu R>¡. fuZpd¡ lh¡ kfL$pf_u rlõk¡v$pfu 80 % dp„\u 75 % S>¡V$gu \B NB R>¡.

Ø

Ø-L$¡[ÞÖe N©ld„Ópge Üpfp 20dp„ L$pev$p Apep¡N_u cgpdZ bpv$ cpfsue v„$X$ k„rlsp_u ^pfp 309 lV$phu v$¡hp a¦kgp¡ L$fhpdp„ Apìep¡ lsp¡. Ap L$gd ApÐdlÐep L$fhp_p âepk kbb k„b„r^s R>¡. lh¡\u ApÐdlÐep_p¡ âepk A`fpr^L$ L©$Ðe _lu NZpe. Ap `l¡gp ApÐdlÐep_p¡ âepk L$f_pf_¡ 1 hj®_u kÅ A_¡ v„$X$_u Å¡NhpB lsu.

Ø

Ø-AâQrgs Ar^q_edp¡_¡ r_fõs L$fhp dpV$¡ r_fõs A_¡ k„ip¡^_ (Üusue) rh^¡eL$-2014 gp¡L$kcpdp„ Ýhr_ds\u 8 qX$k¡çbf¡ `kpf \ey R>¡. Ap rh^¡eL$dp„ 90 L$p_|_p¡_¡ r_fõs L$fhp A_¡ b¡ L$p_|_p¡dp„ k„ip¡^_ L$fhp_u S>p¡NhpB R>¡.

Q¾$hps_u ÅZL$pfu lh¡

dp¡bpBg A¡k.A¡d.A¡k. Üpfp

L$¡[ÞÖe rhop_ A_¡ V $ ¡ ¼ ¹_ p ¡g p ¸Æ d „Ópge Üpf p A¡k.A¡d.A¡k. k¡hp Ap^pqfs Q¾$hps Q¡shZu rkõV$d_u iê$Aps 25 qX$k¡çbf¡ \B R>¡. S>¡ Q¾$hps, ky_pdu A_¡ dp¥kd k„b„^u s\p AÞe Ly $v $fsu Ap`rÑAp¡_u ÅZL$pfu Ap`i¡.

ip¡V®$ L$fÞV$ Aa¡k® fpô²$ueØ-L$¡ÞÖ kfL$pf A_¡ `qf^p_ ârinZ A¡h„ rhL$pk L$¡ÞÖ (A¡.V$u.X$u.ku.) Üpfp

eyhp„Ap¡_¡ fp¡S>Npfgnu ârinZ Ap`hp dpV$¡ kdS|>rs `f 9 qX$k¡çbf¡ lõspnf \ep R>¡. S>¡_p¡ l¡sy A¡L$ A¡hu ê$`f¡Mp b_phhp_p¡ R>¡ L$¡, S>¡_p Üpfp fpô²$ue õsf¡ eyhp„Ap¡_¡ fp¡S>Npfgnu ârinZ Ap`u iL$pe.

Ø

Ø-L$¡[ÞÖe N©l d„Ópge¡ 23 qX$k¡çbf¡ hj® 1984_p rkM rhfp¡^u sp¡ap_p¡ dpV$¡ fQus rhi¡j s`pk V$ud (A¡k.ApB.V$u.) _u s`pk s\p Ap dpdgp_u afuhpf s`pk dpV$¡ khp£ÃQ Þepepge_p `|h® Þeped|rs® Þepep^ui Æ.`u. dp\yf_p AÝen v$¡ krdrs_u fQ_p L$fu R>¡. Ap krdrs p¡sp_p¡ qf`p¡V®$ A¡râg 2015dp„ kyâs L$fi¡.

Ø-dlpfpô²$ kfL$pf¡ 1 ÅÞeyApfu 2015\u Apf.V$u.ApB. dpV$¡ AfÆ L$fhp Ap¸_gpB_ kyrh^p iê$ L$fu R>¡. Ap kyrh^p A„N°¡Æ A_¡ dfpW$u b„_¡ cpjpdp„ D`gå^ R>¡. S>¡dp AfÆL$sp® `p¡sp_u AfÆ_u âNrs rhjeL$ QL$pkZu L$fu iL$i¡. S>ê$fu dprlsu dpV$¡_u au BÞV$f_¡V$ b¢qL„$N L$¡ X$¡rbV$ L$pX®$ \u QyL$hu iL$i¡. A¡L$hpf AfÆ L$ep® bpv$ A¡k.A¡d.A¡k. L$¡ B-d¡Bg Üpfp A¡L$ e|r_L$ fÆõV²$¡i_ k„¿ep crhóe_p f¡afÞk dpV$¡ Ap`hpdp„ Aphi¡.

Ø-gp¡L$kcpdp„ 16 qX$k¡çbf¡ fpô²$ue fpS>^p_u n¡Ó qv$ëlu L$p_|_(rhi¡j Å¡NhpB) k„ip¡^L$ rh^¡eL$-2014 kpf \ey R>¡.

B.k. 1767dp„ õ\`pe¡gy kh£ Apµa B[ÞX$ep cpfs kfL$pf_p rhop_ A_¡ V$¡¼¹_p¡gpµÆ d„Ópge_¡ Ap^u_ kp¥\u S|>_y h¥opr_L$ rhcpN A_¡ fpô²$ue kh£ s\p _L$ipAp¡_y„ k„NW$_ R>¡. S>¡ v$¡i_p X$p¡d¡_ rhõspf_¡ kyr_[íQs L$fhp A_¡ _L$ipAp¡_u D`ep¡rNsp s`pkhp_u Mpk S>hpbv$pfu fph¡ R>¡. s¡_y„ dy¿e d\L$ v$l¡fpvy$_ R>¡. cpfs kfL$pf dpV$¡ v$f¡L$ âL$pf_p kh£ dpdgpAp¡ S>¡hp L$¡, c|rdNs, ap¡V$p¡N°pd¡qV$L$, dp_rQÓuL$fZ A_¡ _L$ipAp¡_p `y_®DÐ`pv$_dp„ kgplL$pf_u S>¡d L$pe® L$f¡ R>¡. BõV$ B[ÞX$ep L„$`_u_p n¡Óp¡_¡ k„NqW$s L$fhp_p l¡sy\u iê$ \e¡gp A_¡ Ap^yr_L$ L$pmdp„ v$¡i_u AphíeL$spAp¡_u `|rs® dpV$¡ `qfiyÝ^ _L$ip¡ M|b S> AphíeL$ R>¡. hrlhV$, kyfnp,tkQpB, h_âb„^_, DÛp¡N, dprlsu S>¡hp rhrh^ A¡L$dp¡dp„ v$¥r_L$ L$pep£ dpV$¡ _L$ip_u M|b S> S>ê$fueps lp¡e R>¡.

kh£ Aµpa B[ÞX$epkh£ Aµpa B[ÞX$ep Üpfp l¥v$fpbpv$_p¡ k„ip¡r^s _L$ip¡

l¥v$fpbpv$_p¡ k„ip¡r^s _L$ip¡ kh£ Aµpa B[ÞX$ep Üpfp l¥v$fpbpv$_¡p A¡L$ cp¥Np¡rgL$ k„ip¡r^s _L$ip¡ 16 qX$k¡çbf¡ Åfu \ep¡ R>¡. S>¡dp hj® 2002dp„ Åfu \e¡gp pR>gp k„ip¡r^s _L$ip_u syg_pA¡ il¡f_u v$f¡L$ qv$ipAp¡dp„ \e¡gp rhõspf_¡ v$ip®hhpdp„ Apìep¡ R>¡. rhõspqfs _L$ip_¡ v$ip®hhp dpV$¡ s¡dp L$pV$p®k¡V$ \u k¡V$¡gpBV$ Bd¡Tfu_p¡ D`ep¡N \ep¡ R>¡. S>¡ õhv$¡iu D`N°l Ahgp¡L$__u A¡L$ î©„Mgp R>¡. _L$ip_¡ A„qsd ê$` Ap`sp l¡gp cp¥rsL$ QL$pkZu \B lsu. kh£ Apµa B[ÞX$ep Üpfp cpfs v$¡i_p¡ `Z A¡L$ _L$ip¡ s¥epf L$fhpdp„ Apìep¡ R>¡. S>¡dp rhcpÆs \B_¡ A[õsÐhdp„ Aph¡gp s¡g„NZp A_¡ Ap„^°âv$¡i_p `©\L$ âv$¡ip¡ v$ip®hpep R>¡. L$¡[ÞÖe N©l d„Ópge QL$pkZu L$fu g¡ Ðepfbpv$ _L$ip Åfu \i¡. l¥v$fpbpv$_p _hp _L$ipdp„ 625 hN® qL$gp¡duV$f n¡Ó_¡ N°¡V$f l¥v$fpbpv$ _Nf r_Nd (Æ.A¡Q.A¡d.ku.)_u kudp A„sN®s v$ip®hpep R>¡. S>¡ A_ykpf Ap n¡Ó il¡f_p¡ rlõkp¡ b_u Nep R>¡. ApW$ âL$pf_p dp_qQÓp¡dp„ A¡L$ s¡gyN|dp„ `Z R>¡. ApW$ âL$pf_p Ap _L$ipAp¡_p¡ k¡V$ kpdpÞe gp¡L$p¡ dpV$¡ 495 ê$r`epdp„ D`gå^ \i¡.

12

A_yk„^p_(fpô²$ue) `p_p _„.34

Page 13: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

`yfõL$pf`yfõL$pf

kprlÐe AL$pv$du `yfõL$pf 2014 Op¡rjs \ep

`yfõL$pf rhjeL$ :

-kprlÐe AL$pv$du_u õ\p`_p 12 dpQ® 1954_p fp¡S> \B R>¡. hj® 2013dp„ ALpv$$duA¡ `p¡sp_u õ\p`_p_p 60 hj® `|Z® \hp `f kyhZ® S>e„rs kdpfp¡l d_pìep¡ lsp¡.-Op¡rjs \e¡gp yfõL$pfp¡ bv$g A¡L$ DÐL$uZ® spd°agL$, A¡L$ gpM_u fL$d s\p ipg âv$p_ \pe R>¡.-AL$pv$du_y„ dy¿e d\L$ _hu qv$ëlu Mps¡ s\p s¡_p Qpf n¡qÓe L$pep®ge L$p¡gL$Ñp, b¢Ág|ê$, Q¡Þ_B A_¡ dy„bB Mps¡ Aph¡gp R>¡.

cpjp rij®L$ fQ_pL$pfAkrdep dqfed Apµ[õV$_/rlfp bê$Ap(L$lp_u) Aê$`p `s„Nuep L$rgsphpX$gp r`ep d_ cph¡ (L$rhsp) DÐ`gLy$dpf hkybp¡X$p¡ Dv$p„r_äpe rNqv„$ra_p_¡(L$qhsp) DMp®h Np¡fp b°ûX$p¡Nfu lprie¡ `f(D`Þepk) i¥g¡ÞÖtklA„N°Æ V²$pHN V|$ k¡ NyX$bpe(L$rhsp) Apqv$g S>õkphpgpNyS>fpsu R>bu cusf_u(r_b„^) Arð_ dl¡sprlÞv$u rh_peL$(D`Þepk) fd¡iQ„ÞÖ iplL$Þ_X$ DÑfpÜ® (r_b„^) Æ.A¡Q. _peL$L$ídufu L$p¡f¡ L$pLy$v$ `yir\ Np¡_¡ (L$rhsp) ipv$ fdÅ_L$p¢L$Zu d„\_ (r_b„^ k„N°l) dp^hu kfv$¡kpBd¥r\gu DQpV$(D`Þepk) Apip rdîdfpW$u Qpf _Nfpsg¡ dpT¡ rhð(ApÐdL$\p) S>e„s rhóÏ _pfguL$fdgepgd d_yíep_y Ap¡ê$ ApdyMd(D`Þepk) kycpj QÞÖ_ _¡`pmu kÑp N°lZ(L$lp_u) _„v$ lpX$qMdDqX$ep rb`yg qv$N„s (L$qhsp) Np¡`pgL©$óZ f\`„Åbu AnfbÑu (NTg) S>krhÞv$ffpS>õ\p_u ky„v$f _¥Z ky^p (L$lp_u) fpd`pgtkl fpS>`yfp¡rlsk„spgu dpgp dyv$d(_pV$L$) S>dpv$pf qL$õL|$tk^u rkÅ Aop_ byLy$(L$rhsp) Np¡`¡ L$dgsrdg A„ÅqX$ (D`Þepk) `|drZs¡gyN| d_p _hgpgy-d_p L$\pr_L$gy(kdpgp¡Q_p) fph`pg¡d Q„ÞÖi¡Mf f¡Í$uDv|®$ iplv$pbp (L$rhsp) dy_ìhf fpZp

kprlÐe AL$pv$du Üpfp hj® 2014_p `yfõL$pfp¡_u Op¡jZp AL$pv$du_p krQh L$¡. îu r_hpk fph Üpfp 19 qX$k¡çbf¡ L$fhpdp„ Aphu lsu. cpfs_u 22 cpjpAp¡ dpV$¡ Op¡rjs \e¡gp Ap yfõL$pf 9 dpQ£ A¡L$ rhi¡j L$pe®¾$d v$frdep_ A¡_pes L$fhpdp „Aphi¡. kprlÐe AL$pv$du_p¡ hprj®L$ `yfõL$pf Ly$g 24 cpjpAp¡dp„ A¡_pes \pe R>¡. buÆ b¡ cpjp dZu`yfu A_¡ k„õL©$s_p yfõL$pf rhS>¡spAp¡_u Ål¡fps lh¡ R>u \i¡¡. rlÞv$udp„ Ak„¿e rhÛpAp¡dp„ gMhp dpV$¡ dil|f hqf›$ g¡ML$ fd¡iQ„ÞÖ ipl_u rlÞv$u cpjp dpV$¡ Ap `yfõL$pf dpV$¡ `k„v$Nu \B R>¡. s¡dZ¡ Np¡bf N¡i, qL$õkp Nygpd, ApMfuqv$_, `y_hp®k S>¡hp L$¡V$gpe D`Þepkp¡ A_¡ L$pìep¡_u fQ_p L$fu R>¡. s¡dS> NyS>fpsu r_b„^ R>bu cusf_u _p fQ_pL$pf Arð_ dl¡sp_¡ Z Ap yfõL$pf âpá \ep¡ R>¡.

" '

`yfõL$pf rhS>¡spAp¡_u k|Qu:

Sy>v$p Sy>v$p Arcep_p¡_p dpÝed\u dqlgp ki[¼sL$fZ kb„^u L$pep£_¡ âp¡Ðkpl_ Ap`hp_p Ddv$p l¡sykf ep¡Åsu Miss Universal Peace & Humanity 2014 ârsep¡rNsp g¡b_p¡__p b¥ê$s Mps¡ 10 qX$k¡çbf¡ ep¡ÅB NB. S>¡dp 145 v$¡ip¡_p ârscpNuAp¡ `¥L$u cpfs_p ê$lutkl rhS>¡sp \ep lsp. Äepf¡ ApµõV²$¡rgep_p f¡b¡L$p bp¡rNep_p¡ â\d f_k® A` A_¡ `¡g¡õV$pB__p kp¡raep AgMp„Öp buÅ f_k®A` füp lsp. rhqv$s R>¡ L$¡, ê$lurk„l hj® 2011dp„ a¡rd_p rdk B[ÞX$ep ârsep¡rNspdp„ â\d f_k® A` füp lsp.

Miss Universal Peace & Humanity 2014: Miss Universal Peace & Humanity 2014 Ap„sffpô²$ue dp_h Ar^L$pf Apep¡N_p k„fnZdp„ rhðip„rs rdi_ k„NW$_ Üpfp b_phhpdp„ Aph¡gu k„L$ë`_p lsu. Ap rhð ârsep¡rNsp_p¡ dy¿e l¡sy ip„rs õ\pr`s L$fhp_p¡ R>¡. s¡dS> vy$r_ep_p kh®î¡›$ `e®V$_ õ\mp¡ A_¡ ip„rs dpV$¡ fpS>v|$sp¡_u Ap¡mM L$fhp_p¡, vy$r_epcfdp„\u ky„v$fuAp¡_p dpÝed\u Qpf¡ sfa ip„rs_¡ âp¡Ðkpl_ Ap`hp_p¡ R>¡. S>¡_p L$pfZ¡ Ap ârsep¡rNspdp„ vy$r_epcf_p v$¡ip¡_u ky„v$fuAp¡ cpN g¡ R>¡.

ê$lutkl Miss Universal Peace & Humanity 2014

qk„Np`yf_p gp¡L$râe AMbpf "^ õV$¡V$¹k V$pBçk' Üpfp _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_¡ cpfs_p rhL$pk L$¡[ÞÖs _¡sp lp¡hp_¡ L$pfZ¡ 5 qX$k¡çbf¡ "A¡rie_ Ap¸a ^ ef' sfuL$¡ _prds L$fhpdp„ Apìep lsp. AMbpf_p k„`pv$L$p¡A¡ d¡ 2014dp„ kpdpÞe Qy„V$ZuAp¡dp„ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_p _¡s©Ðhdp„ cpS>`_u Æs_¡ qhi¡j D`g[å^ S>Zphu lsu.

ØL$B bpbs_p Ap^pf¡ `k„v$Nu \B ?

Øgp¡L$kcp Qy„V$Zu d¡ 2014dp„ ep¡Åep R>u$ hX$pâ^p_ v f Apìep bpv$ s¡dZ¡ A¡riep `f `p¡sp_u A¡L$ ArdV$ R>p` R>p¡X$u R>¡. S¡dZ¡ Qu__p iu qT_t`N s\p Ap¸õV²$¡rgep_p V$p¡_u A¡bp¡V$ krls_p qhriô$ _¡spAp¡ kp\¡ dygpL$ps L$fu_¡ s¡d_p õhpNs L$ep® lsp.

Ø_f¡ÞÖcpB_u Å`p_ epÓp tiTp¡ Ab¡ kp\¡_p k„d¡g_ bpv$ b¡lv$ kam flu lsu.Øhs®dp_ kde¡ A¡riepB A\® ìehõ\pdp„ Qu__u Nrs ^udu `X$u flu R>¡ A_¡

Å`p_ d„v$u_p v$p¡fdp„\u `kpf \B füy R>¡, Ðepf¡ _f¡ÞÖcpBA¡ A\®ìehõ\p_p õsf¡ "d¡BL$ B_ B[ÞX$ep' Üpfp A\®ìehõ\p_p¡ qhL$pk A_¡ A¡riep n¡Ódp„ Apr\®L$ k„syg_ õ\pr`s \B iL$¡ s¡hp âeÐ_p¡ L$ep® R>¡.

ØfpS>_ursL$ A¡h„ kpdprS>L$ õsf f _f¡ÞÖcpBA¡ rhL$pk L$¡[ÞÖs lp¡hp_y„ Ap‹p_ L$fu_¡ cpfs_¡ rhL$pk_p dpN£ AN°¡kf L$ey® R>¡.

ØÅÞeyApfu 2015dp„ cpfs_p NZs„Ó qv$hk_p dy¿e dl¡dp_ Ad¡qfL$u fpô²$`rs bfpL$ Ap¡bpdp R>¡. â\dhpf L$p¡B Ad¡qfL$u fpô²$`rs âÅkÑpL$ qv$hk¡ dy¿e Arsr\ bÞep R>¡.

tkNp`yf_p AMbpf "^ õV$¡V$¹k V$pBçk ' _p k„`pv$L$ ârshj® qX$k¡çbfdp„ A¡L$ A¡hp ìe[¼s_u `k„v$Nu L$f¡ R>¡, S>¡dZ¡ `pR>gp 12 dpkdp„ `p¡sp_p kdpS> s\p rhõs©sê$`¡ A¡riep M„X$_¡ âcprhs L$ey® lp¡e. â\d kçdp_ hj® 2012dp„ çep„dpf_p fpô²$`rs r\_ku__¡ s\p hj® 2013dp„ Qu__p fpô²$`rs iu rT>_t`N A_¡ Å`p__p hX$pâ^p_ tiTp¡ Ab¡_¡ A¡_pes \ey lsy.

"^ õV$¡V$¹k V$pBçk'Üpfp _f¡ÞÖcpB dp¡v$u A¡rie_ Ap¸a ^ ef' sfuL$¡ _prds

"A¡rie_ Ap¸a ^ ef' rhjeL$ :

13

Page 14: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

V$pBçk k®_ Ap¸a ef 2014 _p¡ rMspb V$pBd d¡N¡qT_ Üpfp 10 qX$k¡çbf _p fp¡S> Bbp¡gp apBV$fp¡_¡ kpdyrlL$ ê$`¡ A¡_pes L$fhp_u Op¡jZp V$pBçk_p âb„^ k„`pv$L$ _¡Þku rNåk Üpfp \B lsu. Ap dpV$¡_u `k„v$Nu rhð_p 50 S>¡V$gp _¡spAp¡, ìep`pf AN°ZuAp¡ A_¡ `p¡sp_p kplk A_¡ A\pL$ L©$Ðep¡ dpV$¡ f¡L$p¡X®$ sp¡X$_pfp L$gpL$pfp¡_u âpf„rcL$ k|Qudp„\u Bbp¡gp hpefk_p âL$p¡`\u lÅfp¡ gp¡L$p¡_p Æh__¡ bQphhp, s¡d_y„ fnZ L$fhp dpV$¡ Tp¡Md DW$phhp gpNu `X$_pf _u `k„v$Nu \B R>¡. S>¡_p kçdp_dp„ d¡N¡qT_ Üpfp L$hf ¡S> f âL$pris L$fhpdp„ Aph¡g.1. X$p¸. L$¢V$ bp„V$gu gpBb¡qfepdp„ BgpS> v$frdep_ Bbpgp_p¡ riL$pf \e¡gp Ad¡qfL$u X$p¸L$V$f2. X$p¸. S>¡fu b°pD_ gpBb¡qfep_p kS®>_ L$¡, S>¡dZ¡ p¡sp_u lp¡[õ`V$g_p rNfÅOf(Q¡`g) _¡ v$¡i_p â\d Bbp¡gp BgpT L$¡ÞÖ sfuL$¡ qfhrs®s L$ey®3. ap¡X$¡Nëgpl -A¡çåeygÞk QpgL$ S>¡ Bbp¡gp_p Q¡`\u bQu Nep4. kpgp¡d L$pfhpl -d¡qX$rkÞk k¥Þk ä„V$uf®k _k®V$pBçk k®_ Ap¸a ef 2014_p Qpf V$p¡Q_p D` rhS>¡sp :1. aÁe|®k_ âv$i®_L$pfp¡ (buÅ õ\p_¡) p¡rgk Ar^L$pfu X$¥f¡_ rhëk_ Üpfp 18 hj®_p A¡L$ Að¡s eyhL$ dpBL$g b°pD__u Np¡mu dpfu_¡ lÐep L$fhpdp„ Apìep bpv$ Ap¡Nô$ 2014dp„ kX$L$p¡ `f Dsfu Aph¡gp âv$i®_L$pfuAp¡A¡ A¡L$ A¡hy Ap„v$p¡g_ r_dp®Z L$fu v$u^y L$¡, Årshpv$, f„Nc¡v$ A_¡ Þepe dpV$¡ fpô²$ue QQp®Ap¡ afu \hp gpNu.2. ìgpqv$duf yrs_(ÓuÅ õ\p_¡) hj® 2014dp„ ¾$urdep f Ap¾$dZ L$fhp v$frdep_ friep_p kçdp__¡ bfL$fpf fp¿ey A_¡ p¡sp_y„ A_ydp¡v$_ f¡qV„$N h^pey®.3. dk|v$ bfÅ_u(Qp¡\p õ\p_¡)4. S>¥L$ dp (`p„Qdp õ\p_¡)_p¢^-V$pBçk d¡N¡qT__p Ap¸_gpB_ Apep¡rS>s hpQL$p¡_u `k„v$Nudp„ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u 16 % dprS®>_ kp\¡ k„v$ \ep.

V$pBçk `k®_ Aµpa ^ ef 2014

rhð Apfp¡Áe k„NW$_ Üpfp 29 qX$k¡çbf_p fp¡S> S>Zphpep A_ykpf [òd ApräL$pdp„ Bbp¡gp dlpdpfu_p _p¢^pe¡gp 20,171 dpdgpAp¡ `¥L$u df_pf gp¡L$p¡_u k„¿ep 7,890 S>¡V$gu \B NB R>¡. Bbp¡gp_p kp¥\u h^y dpdgpAp¡ rkA¡fprgep¡_, gpBb¡qfep A_¡ Nu_u Mps¡ _p¢^pep R>¡. S>¡dp rkA¡fp rgep¡_dp„ _p¢^pe¡gp 9,446 dpdgpAp¡ ¥L$u 2,758 S>¡V$gp ìe[L$s, gpBb¡qfepdp„ _p¢^pe¡gp 8,018 dpdgpAp¡ `¥L$u 3,423, Nu_udp„ _p¢^pe¡gp 27,07 ¥L$u 1,708 gp¡L$p¡ d©Ðey pçep lsp. Ap rkhpe dpgu Mps¡ 6, _pBÆqfepdp„ 8 A_¡ Ad¡qfL$pdp„ 1 _y„ d©Ðey \ey R>¡.

B.k. 1927 \u iê$ \e¡gy Ap hpqj®L$ kçdp_ A¡hp ìe[¼ _¡ A¡_pes \pe R>¡ L$¡, S>¡Ap¡A¡ kpfp L$¡ Mfpb bpbs¡ hj®cf kdpQpfp¡_¡ kp¥\u h^y âcprhs L$ep® lp¡e.-2000 -Äep¡S®> X$åëe| byi -2001 -ê$X$p¡ëa Nyguep_u-2002 -A¡_fp¡_ kQ¡sL$ -2003 -Ad¡qfL$u k¥r_L$-2004 -Äep¡S®> X$åëe| byi -2005 -_¡L$ Apv$du bp¡_p¡ A_¡ rbg N¡V$¹k-2006 -e|-BÞV$f_¡V$ Üpfp âõsys -2007 -ìgpqv$duf yrs_-2008 -bfpL$ Ap¡bpdp -2009 -b¡_ bf_p_L$¡-2010 -dpL®$ TyL$fbN® -2011 -âv$i®_L$pfu-2012 -bfpL$ Ap¡bpdp -2013 -`p¡` äp„rkk

s

hj® 2000 \u 2013 ky^u_p kçdpr_sp¡_u epv$u :

Bbp¡gp\u \e¡gp d©Ðey_u k„¿ep

`pZu_u s„Nu_u `©ô$c|qd `f Ap^pqfs A_¡ fZdp„ `pZu_u ip¡^ L$fu iL$hp_u rhi¡j ep¡Áesp ^fphsp b½$p _pd_p ìe[¼s_u L$lp_u S>Zphsu cpfsue raëd "S>g' _¡ hj® 2014_p Ap¡õL$f_u b¡ î¡Zu dpV$¡ b¡õV$ r`L$Qf A_¡ b¡õV$ Ap¸fuT_g õL$p¡f dpV$¡ 13 qX$k¡çbf¡ _prds L$fhpdp„ Aphu R>¡. Ap raëd "BÞV$fõg¡V$f', "A¡¼kp¡X$T' A_¡ "300 fpBT Ap¸a A¡ç`pef' S>¡hu raëdp¡ kp\¡ â[sõ`^p® L$fi¡. "S>g' raëd_u `V$L$\p dpV$¡ `Z õ\peu õL$p¡f_p l¡sykf Ap¡õL$f gpBb°¡fu dpV$¡ Apd„qÓs L$fhpdp„ Aphu R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, b¡õV$ Ap¡fuT_g õL$p¡f dpV$¡ AÞe cpfsue raëd fS>_uL$p„s_u "L$p¥ÃQpv$¡_' Z kpd¡g R>¡. S>¡dp A¡.Apf. fl¡dp__y„ k„Nus R>¡. "S>g' raëddp„ rNfui drgL$_y„ r_v$£i_ s\p k„Nus A_¡ b¡°L$ N°pDÞX$ õL$p¡f kp¡_y r_Nd A_¡ rb¾$d Op¡j Üpfp s¥epf \ey R>¡. raëd_p L$gpL$pf `yfb L$p¡lgu, L$urs® Ly$glfu, sq_›$p Q¡V$fÆ dy¿e c|rdL$pdp„ R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, Ap¡õL$f `yfõL$pf_u f¡kdp„\u cpfs_u Ar^L$pqfL$ âh[ô$ "gpek® X$pBT' blpf \B NB R>¡. Ap raëd kh®î¡›$ rhv$¡iu cpjp_u raëd î¡Zudp„ `k„v$ \e¡gu _h raëdp¡dp„ S>Áep b_phu iL$u _ lsu.

cpfsue

raëd "S>g'

Ap¡õL$f_u

b¡ î¡Zu

dpV$¡ _prds

^ g„Qbp¡¼k cpfsue raëd r_v$§iL $qfs¡i bÓp r_v$¡ri®s A_¡

Bfap_Mp_ s\p r_d©s L$p¥f Arcq_s s¡dS> L$p_ BÞV$f_¡i_g raëd a¡[õV$hg krls L$¡V$gpe¡ Ap„sffpô²$ue raëd a¡[õV$hgp¡dp„ kpê$ âv$i®_ L$f_pf raëd "^ g„Q bp¡¼k' lh¡ 18dp„ hprj®L$ V$p¡fÞV$p¡ raëd q¾$qV$L$k A¡kp¡rkA¡i_ `yfõL$pfdp„ kh®î¡›$ raëd ê$`¡ _prds \B R>¡. rb°qV$i A¡L$¡X$¡du Ap¸a raëd A¡hp¡X®$ 2015(bpaV$p) "raëd _p¡V$ ^ HÁgui g¢Áh¡S> L$¡V$¡Nfu' î¡Zudp„ _pdp„L$_ `pdu R>¡. S>¡dp s¡_p¡ dyL$pbgp¡ p¡g¡ÞX-X$¡_dpL$®_u raëd "Bv$p', ê$ku raëd "BhuAp\_', b¡[ëS>ed_u

"V|$ X$¡T h_ _pBV$' A_¡ b°pÆg-rb°qV$i qaëd "V²$¡i' kp\¡ \i¡.

Aê$ZpQg âv$¡i_¡L©$rj L$d®Z `yfõL$pf2014 A¡_pes \ep¡

14`yfõL$pf

Bbp¡gp

ap

BV$k®

Bbp¡gp

ap

BV$k®

Page 15: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

"Ágp¡bg V$uQf âpBT'_u õ\p`_p k„eyL$s Apfb Aqdfps_p A¡L$ âhpku cpfsue rinZrhv$¡¹ L$fu lsu. vy$r_epcfdp„\u `k„v$ L$fhpdp„ Aph¡gp Akp^pfZ 50 rinL$p¡dp„ cpfs_p ÓZ rinL$p¡A¡ Ap `yfõL$pf_u v$p¥X$dp„ `p¡sp_y„ õ\p_ b_pìey R>¡. S>¡dp Advp$hpv$_p qL$fZbuf k¡W$u, fpS>L$p¡V$_p A¡k.A¡_. L$p„kNX$p õL|$g(^ N¡g¡L$ku A¡ÄeyL$¡i_ rkõV$d)_p rbS>g v$dpZu s\p L$p¡gL$Ñp_p rbX$gp lpBõL|$g S|>r_ef k¡L$i__p lufp âkpv$_p¡ kdph¡i \pe R>¡.

"Ágp¡bg V$uQf âpBT'_u v$p¥X$dp„ ÓZ cpfsue rinL$

Ap rinL$p¡_u `k„v$Nu 127 v$¡ip¡_p Apif¡ 5,000 _pdp„L$_p¡dp„\u L$fhpdp„ Aphu R>¡. yfõL$pf rhS>¡spAp¡_u Op¡jZp 16 dpQ£ vy$bBdp„ Ágp¡bg A¡Äe|L$¡i_ A¡ÞX$ [õL$ëk ap¡fd Üpfp \i¡. Ap yfõL$pf bv$g 10 gpM X$pµgf_u fL$d A¡_pes \pe R>¡.

bu.bu.ku. õ`p¡V$¹®k Üpfp ârshj® qX$k¡çbfdp„ A¡_pes \sp õ`p¡V$¹®k `k®_prgV$u A¡hp¡X®$ rhrh^ î¡Zudp„ ÁgpkNp¡ Mps¡ Op¡rjs \ep S>¡ r_Q¡ v$ip®ìep A_ykpf_p R>¡.

1. õ`p¡V$¹®k k®_prgV$u L$p¡Q A¡hp¡X®$ -`p¸g d¥L$rN_g¡ (Apefg¡ÞX$)2. k®_prgV$u Ap¸a f ef -L$gp¡qX$ep ä¡Npep_¡ (rb°V$_-L$gpÐdL$ rS>ç_põV$)3.gpBa V$pBd ArQhd¡ÞV$ -kf q¾$õV$p¡af A¢X²$e|(qb°V$_)4.Ap¡hfkuT k®_prgV$u Ap¸a ef -q¾$[õV$ep_p¡ fp¡_pëX$p¡5. Nyd_pd â¡fL$ _peL$ -rS>g õV$uX$¡hf (rgk¡õV$f ipef-sfZ L$p¡Q)6. l¡g_ fp¡gk_ A¡hp¡X®$ -g„X$__p BrhL$Vy$k M¡gdp„ cpN g¡_pf7. V$ud Ap¸a f ef -HÁg¡ÞX$_u drlgp fÁbu e|r_e_ V$ud

õ`p¡V$¹®k `k®_prgV$u ef A¡hp¡X®$ -2014

`yfõL$pf rhjeL$ :-Ap yfõL$pf bv$g 75,000 Ad¡qfL$u X$p¸gf_u fL$d A¡_pes \pe R>¡.-Ap¡gp¡a d¡dp¡qfeg a„X$_u õ\p`_p õhuX$__u kp¡ig X$¡dp¡¾$¡qV$L$ `pV$} A_¡ Ap¡gp¡a `pëd¡ qfhpf Üpfp \B lsu.-Ap¡gp¡a `pëd¡ A¡L$ dS>b|s ìe[¼s A_¡ Ap„sffpô²$ue dp_hAr^L$pfp¡_u sfa¡Z L$f_pfpAp¡ `¥L$u_p lsp. B.k. 1986dp„ õhuX$__u fpS>^p_udp„ s¡d_u lÐep L$fu _pMhpdp„ Aphu lsu.-`pR>gp hj£ Ap `yfõL$pf õhuX$__p fp¡kp V$pBL$p¡__¡ s\p hj® 1987dp„ â\d `yfõL$pf v$.ApräL$p_p Mp_ L$pe®L$sp®Ap¡_p fpô²$ue k„O_p dlpkrQh kpBfug fpd`p¡ip_¡ A¡_pes \ep¡ lsp¡.-AÞe rhS>¡spAp¡dp„ çep„ dpf_p Ap„N kp_ k| L$u A_¡ L$p¡au AÞ_p_ kpd¡g R>¡.

hs®dp_ hj®_p qhS>¡sp T| ep¡e| B.k. 1947dp„ b¡BrS„>N Mps¡ S>Þd¡gp T| ep¡e| hs®dp_ kde¡ QpB_uT A¡L$¡X$¡du Ap¸a kp¡ig kpeÞkdp„ v$i®_ip÷_p âp¸a¡kf R>¡. s¡Ap¡ dpL®$khpv$ A_¡ ä¢L$aV®$ õL|$g krls [òdu kpdprS>L$ rkÝ^p„sp¡_p rhi¡jo R>¡. A¡L$ fpS>_¥rsL$,

Ap yfõL$pf âqsjh® õV$p¡L$lp¡çk_p Ap¡gp¡a pëd¡ d¡dp¡qfeg a„X$, õhuX$_ Üpfp âv$p_ \pe R>¡. Qu__p T| ep¡e| _¡ hj® 2014_p¡ Ap yfõL$pf A¡_pes L$fhp_u Op¡jZp 16 qX$k¡çbf¡ \B R>¡.

Ap¡gp¡a `pëd¡ dp_h Ar^L$pf `yfõL$pf 2014 -Qu__p gp¡L$s„Ó kd\®L$ T| ep¡e| kçdpr_sv$pi®r_L$ A_¡ kdr`®s Qu_u _pNqfL$ lp¡hp_¡ L$pfZ¡ s¡dZ¡ k„rh^p_dp„ Ap`hpdp„ Aph¡gu õhs„Ósp_u sfa¡Z L$fu lsu. hj® 2008dp„ QpV ® $-08 Op ¡jZp`Ó `f lõspnf L$f_pfpAp¡ `¥L$u_p A¡L$ lsp L$¡, S>¡Ap¡A¡ Qu_dp„ ky^pfpAp¡ L$fhp A¡L$ î©„Mgp dpV$¡ ApN°l L$ep£ lsp¡. Qu_u kp¡kpeV$u_p gp¡L$s„ÓuL$fZ dpV$¡ kss L$pe®fs flu_¡ fpS>_ursL$ fus¡ L$p¡B`Z fus_u tlkp_u t_v$p L$fu lsu. s¡d_¡ Ap yfõL$pf gp¡L$s„Ó dpV$¡ p¡sp_p dS>bys k¥Ý^p„rsL$ L$pe®, kpdprS>L$ Þepe, dp_h Aq^L$pfp¡ A_¡ õhs„Ó cpjZp¡ dpV$¡ âpá \ep¡ R>¡. `p¡sp_u ip¡^ A_¡ k„hpv$p¡ÞdyM QQp® g¡M Üpfp Qu_dp„ ip„rs`|Z® A_¡ gp¡L$sp„qÓL$ Y$b_p rhL$pkdp„ dlÐh`|Z® ep¡Nv$p_ Apàey lsy. T| ep¡e| Ap¡gp¡a `pëd¡ âp¸a¡kfri` âpá L$f_pfpAp¡ `¥L$u_p A¡L$ R>¡. Ap õhê$`¡ s¡dZ¡ õV$p¡L$lp¡d e|r_hrk®V$udp„ hj® 2001-02dp„ L$pe® L$ey® lsy. Ap âp¸a¡kfri` A¡hp Ap„sffpô²$ue ip¡^L$sp®_¡ A¡_pes \pe R>¡. S>¡ ìep`L$ k„v$c£ ip„rs dpV$¡ ip¡^_p l¡sykf dlÐh fphsp n¡Ó¡ L$pe®fs lp¡e.

ei Qp¡`fp d¡dp¡qfeg A¡hp¡X®$ -buN bu kçdpr_s

dil|f raëd r_dp®sp r_v$£iL$ õh. eiQp¡`fp_u õd©rsdp„ pR>gp hj®dp„ gspd„N¡iL$f_¡ kçdpr_s L$fhp kp\¡ iê$ \e¡gp Ap `yfõL$pf\u hj® 2014 dpV$¡ dlp_peL$ Ardspc bÃQ__¡ dy„bB Mps¡ dlpfpô²$_p fpÄe`pg rhÛpkpNf fph_p lõs¡ kçdpr_s L$fhpdp„ Apìep lsp. rhqv$s R>¡ L$¡, buN bu A¡ ei Qp¡`fp_u qv$hpf, L$cu L$cu, qÓiyg, L$pgp `Õ\f, rkgp rkgp, dp¡låbs¡, rhfTpfp, b„V$u Ap¡f bbgu S>¡hu raëdp¡dp„ Aqc_e L$ep£ lsp¡.

S>¡çk hp¡V$k_¡ `p¡sp_p rQqL$Ðkp n¡Ó¡ âpá L$f¡gp _p¡b¡g `yfõL$pf_u lfpÆ L$fu B.k. 1962dp„ X$u.A¡_.A¡. k„fQ_p_u ip¡^ dpV$¡ rQqL$Ðkp n¡Ó_p _p¡b¡g `yfõL$pf\u kçdpr_s \e¡gp S>¡çk hp¡V$k_¡ `p¡sp_p _p¡b¡g `yfõL$pf `v$L$_u 4.8 rdrge_ X$p¸gfdp„ qX$k¡çbf 2014_p â\d kápldp„ lfpÆ L$fu lsu. s¡dZ¡ lfpÆdp„ âpá \e¡gu AphL$_p¡ AdyL$ rlõkp¡ v$p_ L$fhp A_¡ h¥opr_L$ k„ip¡^_ dpV$¡ Ap`hp q_Z®e L$ep¡® R>¡.-s¡Ap¡ _p¡b¡g `yfõL$pf_u lfpÆ L$f_pf â\d ìeqL$s b_u Nep R>¡.-B.k. 1962dp„ s¡d_u kp\¡ dp¥qfk rh[ëL„$k A_¡ äp„rkk q¾$L$ `Z _p¡b¡g `yfõL$pf\u kçdpr_s \ep lsp.

ATud â¡dÆ [õhk A¡çb¡k¡X$f A¡hp¡X®$\u kçdpr_s rõhV$¹Tfg¡ÞX$_p fpS>v|$s gpB_k hp¸_ L$¡k¡gdyf¡_u L$p¡`p£f¡V$ n¡Ódp„ ATud â¡dÆ_u kl_iugsp, Bdp_v$pfu A_¡ _d°sp_u kfpl_p kp\¡ dy„bB Mps¡ 3 qX$k¡çbf¡ â¡fZp v$peL A_¡ kpdprS>L$ _¡s©Ðh bv$g [õhk A¡çb¡k¡X$f A¡hp¡X®$\u kçdpr_s L$fhpdp„ Apìep R>¡.

A¡hp¡X®$ rhjeL$ B.k. 2010dp„ õ\`pe¡gp¡ Ap `yfõL$pf cpfs-õhuk k„b„^p¡_¡ h^pfhp A_¡ kdpS> A_¡ DÛp¡Ndp„ Akp^pfZ ep¡Nv$p_ Ap`_pf ìe[¼sAp¡_¡ âv$p_ \pe R>¡. Ap `l¡gp Ap `yfõL$pf ei Qp¡`fp, fs_ V$pV$p, Ág¡_ kpëX$p_p, Apf.hu. L$_p¡qfep_¡ A¡_pes \B QyL$ep¡ R>¡.$

d„\_ yfõL$pf d„\_ `yfõL$pf v$rnZ A¡riep 2014 v$rnZ A¡riep A_¡ A¡riep âip„s n¡Ó_p 26 DÛeduAp¡_¡ qX$qTV$g sL$_uL$p¡_p¡ âep¡N L$fu_¡ gp¡L$p¡_p Æh_dp„ ky^pfp¡ gphhp_p âepkp¡ bv$g 5 qX$k¡çbf¡ A¡_pes \ep¡. Ap yfõL$pf qX$qTV$g A¡ç`phfd¡ÞV$ apDÞX$¡i_ Üpfp 13 î¡ZuAp¡dp„ A¡_pes \pe R>¡.

15`yfõL$pf

Page 16: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

L$e|bp_p `|h® hX$pâ^p_ raX$¡g Ag¡Å„Öp¡ L$p÷p¡ ê$S>_¡ s¡d_u k¡hp r_h©rs bpv$ `fdpÏ„ eyÝ^_¡ _ô$ L$fhp_u S>ê$fuepsp¡_u bpbs `f dlÐh`|Z® ep¡Nv$p_ Ap`hp bv$g 9 qX$k¡çbf¡ L$Þae|riek ip„rs `yfõL$pf-2014 \u kçdpr_s L$fhpdp„ Apìep. Ap `yfõL$pf dpV$¡ s¡d_u `k„v$Nu k„eyL$s fpô²$ dlpkrQh bp_-L$u-d|_, b¡ k„NW$_p¡ s\p 20 S>¡V$gp _prds gp¡L$p¡ ¡L$u \B R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, raX$¡g L$p÷p¡ hj® 1959 \u 1976 ky^u L$e|bp_p hX$pâ^p_ A_¡ B.k. 1976 \u 2008 ky^u fpô²$`qs füp. s¡d_y„ Apfp¡Áe _bmy `X$sp fpô²$`rs v$ f\u r_h©rs Ål¡f L$fu lsu.

`yfõL$pf rhjeL$-Ap `yfõL$pf Qu_u h¡`pfu gyB rS>_qL$__p âõsph `f _p¡b¡g ip„rs `yfõL$pf_p `|h} rhL$ë` ê$`¡ hj® 2009dp„ õ\p`hpdp„ Apìep¡. yfõL$pf bv$g kp¡_p_u ârsdp A_¡ 15,000 X$p¸gf_u fL$d A¡_pes \pe R>¡.

-Ap `yfõL$pf Qu_dp„ L$¥v$ Ak„syô$ rge| rS>epbpAp¡_¡ kçdp_ A`®hp dpV$¡ _p¡h£ _p¡b¡g krdrs_p r_Z®e bpv$ õ\`pep¡ lsp¡. Ap `yfõL$pf ip„rs_p _p¡b¡g `yfõL$pf_u kdL$n R>¡ A_¡ â\dhpf s¡ hj® 2010dp„ âv$p_ \ep¡ lsp¡.

-`yfõL$pf rhS>¡spAp¡dp„ k„ey¼s fpô²$_p `|h® dlpkqQh L$p¡au AÞ_p_ A_¡ ìgpqv$duf yrs_ s\p Qu__p bp¥Ý^ A¡kp¡rkA¡i__p dp_v$¹ AÝen eu Q„N(2013) kdprhô$ R>¡.

L$Þae|riek ip„rs `yfõL$pf -2014,

raX$¡g L$p÷p¡ kçdpr_s

Apip cp¢kg¡ kçdpr_s

`pð® raëd NpreL$p Apip cp¢kg¡_¡ s\p rd÷_p Arc_¡sp _|f Ag

iqfa_¡ `p„Q v$peL$p_u L$pfqL$v$} bv$g 11dp„ vy$bB Ap„sffpô²$ue raëd

dlp¡Ðkhdp„ gpBa V$pBd AQuhd¡ÞV$ A¡hp¡X®$\u kçdpr_s L$fhpdp„ Apìep

lsp.

16`yfõL$pf

Page 17: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

`©›$c|rd : Afb kpNfdp„ R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS>_u ârsdp A_¡ õdpfL$ õ\pr`s L$fhp dpV$¡ dlpfpô²$ sV$ue rhõspf hrlhV$u Ap¡\pqfV$u [MCZMA]

[CRZ] 2011

Üpfp L$µpõV$g f¡Áe|g¡i_ Tp¡_ Ar^kyQ_p A_ykpf A¡L$ rhi¡j ìehõ\p A„sN®s rhQpfZp dpV$¡ A¡L$ âõsph ÅÞeyApfu-2014dp„ L$¡[ÞÖe h_ A_¡ `ep®hfZ d„Ópge pk¡ fS|> \ep¡ lsp¡ A_¡ Ap ep¡S>_p fpÄe õsf¡ b_phhp_p Ar^L$pf Ap`hp dpV$¡_u bpbs¡ Z yR>`fR> L$fhpdp„ Aphu lsu.

ep¡S>_p rhjeL$ : R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS>_u ârsdp dpV$¡_y„ Ap âõsprhs õdpfL$ fpS> ch_\u 1.5 qL$gp¡duV$f_p A„sf¡ vy$f A¡L$ QË$p_ f r_dp®Z L$fhpdp„ Aphi¡. S>¡dp 190 ayV$ S>¡V$gu JQpB ^fphsu R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS>_u ârsdp kp\¡ Ap ep¡S>_p A„sN®s Ly$g 15.96 l¡L$V$f S>¡V$gy n¡Óam âõsprhs R>¡. ep¡S>_p A_ykpf N°¡_pBV$_p `Õ\f kp\¡ L$p¢¾$uV$_u Myfiu_y„ r_dp®Z \i¡. âõsprhs ep¡S>_pdp„ k„N°lpge, L$gp N¡g¡fu, d_p¡f„S>_ L$¡ÞÖ s¡dS > N¡V$ h¡ Apµa B[ÞX$ep A_¡ _qfdp_ `p¡BÞV$ Mps¡\u _p¥L$p `fuep¡S>_p `Z

âõsprhs R>¡.

" '" '

d„Ópge¡ Ap`u d„S|>fu: Afb kpNfdp„ R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS>_u ârsdp A_¡ õdpfL$ r_dp®Z dpV$¡ L$¡[ÞÖe h_ A_¡ `ep®hfZ d„Ópge¡ 4 qX$k¡çbf¡ d„S|>fu âv$p_ L$fu R>¡. `ep®hfZ_u Ö[ô$A¡ k„h¡v$_iug A¡hu Ap `qfep¡S>_p_¡ L$pfZ¡ `ep®hfZ_¡ _yL$ip_ _ \pe s¡ dpV$¡ L$pmÆ g¡hp kp\¡ 200 L$fp¡X$_p¡ MQ® L$fhp kfL$pf Üpfp r_Z®e \ep¡ R>¡.

Apcdp„ DN¡g Qp„v$gp¡_¡, ÆÅbpB_¡ Apìep bpm f¡,bpmyX$p_¡ dps tlQp¡m¡^ZZZ Xy„$Nfp bp¡g¡rihpÆ_¡ t_v$fy„ _p"h¡dpsp ÆÅbpB Tygph¡

R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS> A¡L$ A¡hp A¥qslprkL$ lõsu R>¡, S>¡_¡ Ap`Zp NyS>fps_p kph A„sfuepm NpdX$pAp¡_p gp¡L$p¡ `Z dlpfpZp âsp`, irlv$ cNstkl, Q„Ö i¡Mf ApTpv$ S>¡V$gp S> ApS>¡ `Z epv$ L$f¡ R>¡. Ap`Zp fpô²$ue ipef Th¡fQ„v$ d¡OpZuA¡ fQ¡gy R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS>_y„ lpgfXy$ ApS>¡ `Z gp¡L$p¡, kprlÐeL$pfp¡, NpeL$p¡, L$gpL$pfp¡ A_¡ k„NusL$pfp¡dp„ A¡L$ AgN dyL$pd ^fph¡ R>¡. v$¡icfdp„ A¡f`p¡V®$, bk õV$p¡`, f¡gh¡ õV$¡i_, kp¡kpeV$uAp¡, rhõspfp¡, k„NW$_p¡_p _pd s¡d_p _pd¡ fpMu_¡ Apv$f ìeL$s L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. Ap`Zp NyS>fpsdp„ _f¡ÞÖcpB dp¡v$uA¡ kfv$pf `V$¡g_u ârsdp õV$¡Ãey Apµa e|r_V$u r_dp®Z L$fhp Apv$f¡gu Ty„b¡i A_¡ dlpfpô²$_u S>¡ s¡ kde_u kfL$pf¡ R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS>_y„ õdpfL$ r_dp®Z L$fhp_u âõsprhs ep¡S>_p lh¡ kpL$pf \su S>ZpB flu R>¡. gp¡L$p¡_p üv$edp„ õ\p_ ^fphsp k`ysp¡_p Np¥fh `|Z® õdpfL$p¡ r_lpmu_¡ v$f¡L$ v$¡ihpkuAp¡ Np¥fh A_|chi¡.

Afb kpNfdp„ R>Ó`rs rihpÆ dlpfpS>_u ârsdpõ\pr`s L$fhp `ep®hfZ-h_ d„Ópge¡ d„S|>fu âv$p_ L$fu

r`_pL$ dpL®$-2 fp¡L$¡V$_p JQp k„õL$fZ_y„ kam `funZ

õhv$¡i r_rd®s r`_pL$ dpL®$-2 fp¡L$¡V$_p AÐep^yr_L$ k„õL$fZ_y„ kam `funZ Ap¡qX$kp_p bpgpkp¡f Mps¡ dëV$u b¡fg fp¡L$¡V$ gp¡ÞQf\u 9 qX$k¡çbf¡ L$fhpdp„ Apìey. Ap `funZ_y„ Apep¡S>_ `|Z¡_p Apdp®d¢V$ qfkQ® A¡ÞX$ X$¡hg`d¡ÞV$ A¡õV$p[ågid¡ÞV$¡ u.A¡¼k.B. g¡b_u klpesp\u L$ey® lsy.

?r`_pL$_u rhi¡jsp :?r`_pL$ fp¡L$¡V$ bm NyZL$ ê$`¡ L$pe® L$fhp knd R>¡. s¡_¡ Ap`rÑ_p kde¡

Ap¡R>p kdedp„ Ðhfus A¡L$i_ Üpfp D`ep¡N L$fu iL$pe R>¡. fp¡L$¡V$_p âpf„rcL$ âpê$`_p¡ rhL$pk B.k. 1995dp„ X$u.Apf.X$u.Ap¡. Üpfp \ep¡ lsp¡.

?r`_pL$ fp¡L$¡V$_¡ _pd¡ Z Ap¡mMhpdp„ Aph¡ R>¡. r`_pL$ dpL®$-f _p AÐep^yr_L$ k„õL$fZ_u dpfL$ ndsp 40-60 qL$gp¡duV$f S>¡V$gu R>¡.

"h¡`_ A¡qfep rkõV$d'

cpfsue k„Qpf D`N°l Æk¡V$-16 _y„ ä¡ÞQ_p Nyep_p_p L$p¡ê$ A„sqfn L$¡ÞÖ Mps¡\u 7 qX$k¡çbf¡ kam ân¡`Z L$fhpdp„ Apìey R>¡. Ap ân¡`Z A¡qfe_ õ`¡k_p e|fp¡`ue A¡qfe_-5 ân¡`Z ep_ VA221 Üpfp \ey lsy A_¡ L$Zp®V$L$_p lpk_ rõ\s Bkfp¡_u dpõV$f L„$V²$p¡g a¡k¡rgV$uA¡ D`N°l\u k„L$¡s âpá L$fu_¡ D`N°l_¡ `p¡sp_p r_e„ÓZdp„ gB gu^p¡ lsp¡. D`N°l_y„ `funZ 5 qX$k¡çbf¡ L$fhp_y„ lsy, `f„sy Mfpb lhpdp__¡ L$pfZ¡ b¡ qv$hk_y„ dp¡Xy$ \ey lsy.

cpfsue k„Qpf D`N°l Æk¡V$-16 rhjeL$ :-Æk¡V$-16 _¡ 12 qX$k¡çbf¡ ÆAp¡ õV$¡i_fu Ap¡rb®V$dp„ õ\pr`s L$fhpdp„ Apìep¡ R>¡ A_¡ bpv$dp„ D`N°l_p k„Qpf Ap¡rb®V$ funZ dpV$¡ iê$ L$fhpdp„ Aphi¡.-D`N°l_y„ r_dp®Z cpfsue A„sqfn k„ip¡^_ k„NW$_ (Bkfp¡)b¢Ng|ê$ Mps¡ \ey lsy. A¡qfe_ õ`¡k Üpfp ân¡r`s Ap D`N°l Bkfp¡_p¡ 18dp¡ D`N°l R>¡. S¡_y„ hS>_ 3181.6 qL$gp¡N°pd R>¡. S>¡dp 48 V²$p„k`p¢X$f gpN¡gp R>¡.-Ap D`N°l_p¡ L$pe®L$pm 12 hj®_p¡ R>¡. S>¡_p¡ D`ep¡N kfL$pfu A_¡ Mp_Nu V$u.hu. A_¡ f¡qX$ep¡ k¡hpAp¡, b©lv$ õsfue BÞV$f_¡V$ A_¡ V$¡guap¡__p k„Qpg_dp„ \i¡.

gL$Tfu epV$ b_phhp dpV$¡ â¿eps ku.Apf.A¡_. d¡Np epV$ L„$`_uA¡ hs®dp_ kde ky^u_y„ kh®î¡›$ dp¡X$g T¡X$ b_pìey R>¡. S>¡dp vy$r_ep_y„ â\d sfsy N¡f¡S> R>¡. S>¡_y„ âv$i®_ dp¡_pL$p¡ epV$ ip¡ 2014dp„ \ey lsy.

vy$r_ep_y„ â\d sfsy N¡f¡S>

cpfsue k„Qpf D`N°l Æk¡V$-16

17

Page 18: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

ky„v$fh_dp„ M_uS> s¡g guL$¡S> \spbQph Arcep__u iê$Aps

rhð_p kp¥\u dp¡V$p kv$pblpf h_ ¥L$u_y„ A_¡ cpfs bp„Ágpv$¡i hÃQ¡ a¡gpe¡gy s¡dS> ârkÝ^ fp¸eg b„Npm V$pBNf_y„ r_hpkõ\p_ NZpsp ky„v$fh_dp„ dpghplL$ kp\¡ V$½$f \ep bpv$ i¡gp _v$udp„ Xy$b¡gp V$¢L$fdp„\u Ap¡Bg guL$¡S> \ey lsy. S>¡ i¡gp, `pi|f _v$u A_¡ 20 \u h^y _l¡fp¡dp„ a¡gpB_¡ ky„v$fh_ ky^u lp¢Qu Ney lsy. S>¡_¡ L$pfZ¡ L$fdS>g hÞeÆh âS>__ L$¡ÞÖdp„ Mpfp`pZu_p kps S>¡V$gp dNfdÃR> AkfN°õs \hp kp\¡ Alu âpL©$rsL$ r_hpkõ\p_ ^fphsu X$p¸[ëa_p¡ `Z Msfpdp„ Aphu NB lsu. guL$¡S> \e¡gp Ap¡Bg_¡ c¡Ny L$fhp dpV$¡ 13 qX$k¡çbf¡ TX$`u lõsQprgs Arcep_ kp\¡ 100 S>¡V$gu _ph L$pd¡ gNphhpdp„ Aphu lsu.

"cp¡`pg: A â¡ef ap¸f f¡_' -cp¡`pg N¡k vy$O®V$_p_u 30du hj®Np„W$¡ raëd Åfu \B

cp¡`pg N¡k vy$O®V$_p_u 30du hj®Np„W$_p Ahkf¡ 3 qX$k¡çbf 1984_p fp¡S> OV$¡gu Ap Ap`rÑ_y„ Æh„s rQÓZ L$fu_¡ lÅfp¡ gp¡L$p¡ L„$B fus¡ d©Ðey `pçep s\p b¡Of \ep s¡ v$ip®hsu raëd "cp¡`pg: A â¡ef ap¸f f¡_' vy$r_epcfdp„ 5 qX$k¡çbf 2014_p fp¡S> fS|> \B R>¡. klpfp raëd õV|$qX$ep¡ A_¡ fpBqT„N õV$pf A¡ÞV$V$¡B_d¡ÞV$ raëd Üpfp r_dp®Z A_¡ frhLy$dpf Üpfp r_v$£ris Ap raëddp„ X$p¡gu dpqV®$_ iu_, rdip bpV®$_, L$g `¡_, fpS>`pg epv$h, s[Þ_›$p Q¡V$Æ® A_¡ apNy_ W$L$fpf¡ dy¿e c|rdL$pAp¡ r_cphu R>¡. raëd Å¡hp\u A¡ bpbs_u dprlsu `Z dm¡ R>¡ L$¡, e|r_e_ L$pbp®BX Üpfp kyfnp Å¡NhpBAp¡_y„ L$¡hu fus¡ Dëg„O_ \ey, S>¡_¡ L$pfZ¡ N¡k guL$¡S>_u OV$_p b_u lsu.$

dp_h î©„Mgp Üpfp vy$r_epdp„ kp¥\u dp¡V$pfpô²$ÝhS> r_dp®Z_p¡ cpfs_p¡ f¡L$p¡X®$

Q¡Þ_B Mps¡_p hpe.A¡d.ku.A¡. d¡v$p_ Mps¡ 7 qX$k¡çbf¡ A¡L$Ó \e¡gp Apif¡ 50,000 S>¡V$gp õhe„k¡hL$p¡A¡ dp_h î©„Mgp Üpfp vy$r_epdp„ kp¥\u dp¡V$p¡ fpô²$ÝhS> r_dp®Z L$fu_¡ rNr_T byL$ Ap¸a hëX®$ f¡L$p¡X®$ õ\p`u v$u^p¡ lsp¡. õhe„k¡hL$p¡A¡ Q¾$ kp\¡ cpfsue fpô²$ÝhS> rsf„Np _y„ r_dp®Z L$ey® lsy. Ap âk„N¡ lpS>f rNr_T byL$_p Ar^L$pfu k¥ev$ kybpku S>¡rdku Üpfp f¡L$p¡X®$ bv$g âdpZ`Ó Ap`hpdp„ Apìey lsy. rhqv$s R>¡ L$¡,`pR>gp¡ f¡L$p¡X®$ õ`p¡V®$¹k L$gb Ap¸a gplp¡f, pqL$õsp__p _pd¡ lsp¡. Äep„ 28,957 S>¡V$gp gp¡L$p¡A¡ dmu_¡ pqL$õsp__p¡ fpô²$ÝhS> r_dp®Z L$ep£ lsp¡.

fpô²$hpv$_¡ A`pey A_¡ê$ âp¡Ðkpl_ : dp_h rsf„Np¡ r_dp®Z L$fhp_p Ap âk„N_y„ Apep¡S>_ Nh_®f Ap¸a fp¡V$fu 3030 Üpfp dpe ag¡N dpe B[ÞX$ep Arcep_ _p A¡L$ rlõkp sfuL$¡ \ey lsy. Ap Arcep_ hs®dp_ `¡Y$u A_¡ ApNpdu `¡Y$u_p eyhp„Ap¡dp„ v$¡ic[¼s A_¡ fpô²$hpv$_¡ âp¡Ðkpl_ Ap`hp_p Ddv$p l¡sy kp\¡ Apep¡rS>s \ey lsy.

"'

ª A¡L$ blyl¡syL$ fp¸L$¡V$ dp¡X$¹e|g_p Ap^pf¡ s¥epf \e¡gy s\p Ap¸L$kuS>_ A_¡ L$¡fp¡ku_ \u Qpgus A¡qÞS>_\u

kÄS> fp¸L$¡V$ A„Npfp A-5 _y„ kam funZ friep_p DÑfu rhõspf_p àg¡k¡L$ Mps¡ 23 qX$k¡çbf¡ L$fhpdp„ Apìey.

ªlmhu î¡Zu_p Ap fp¸L$¡V$_y„ `funZ S|>_ dpkdp„ kam \ey _ lsy. `f„sy Ap hMs¡ s¡dp kamsp dmu lsu. Ap fp¸L$¡V$ kp¡rhe¡s k„O_p rhOV$_ bpv$ friep Üpfp s¥epf \¡gy ân¡`Z ep_ R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, kp¡rhe¡s k„O_y„ rhOV$_ hj® 1991dp„ \ey lsy.

ªdp_h ey¼s A„sqfn ep__p ân¡`Z_p Bfpv$p\u rhL$rks fp¸L$¡V$ A„Npfp kp¡rhe¡s k„O_p rhOV$_ bpv$ âp¡V$p¡_ A_¡ AÞe kp¡rhe¡s L$pgu_ ep_p¡_y„ õ\p_ g¡hp s¡_u qX$TpB_ s¥epf \B R>¡. A„Npfp kp¡rhe¡s eyN bpv$_y„ â\d A„sqfn byõV$f R>¡. S>¡ "b°uS> A¡d' byõV$f_u dv$v$\u R>p¡X$hpdp„ Apìey R>¡.

ªfp¸L$¡V$_y„ _pd A„Npfp kpBb¡qfep_u A¡L$ _v$u_p _pd f\u fpMhpdp„ Apìey R>¡. S>¡_¡ s¥epf L$fsp 20 hj® S>¡V$gp¡ kde gpÁep¡ R>¡. 3 AbT Ad¡qfL$u X$p¸gf_p MQ£ \e¡gp A„Npfp _u kp¥\u ANÐe_u rhi¡jsp A¡ R>¡ L$¡, s¡ ep®hfZ qdÓ R>¡.

`ep®hfZ rdÓ A„Npfp A-5 fp¸L$¡V$_y„ kam `funZ

cpfsue k„rh^p__p¡ â\d Afbu A_yhpv$ 9 qX$k¡çbf_p fp¡S> L$prlfp Mps¡ cpfsue k„rh^p__p¡ â\d Afbu A_yhpv$ Afb guN_p dlpkrQh _prbg Ag Afbu A_¡ rhv$¡i d„Ópge_p krQh Ar_g hp^hpA¡ kp\¡ dmu_¡ Åfu L$ep¡® lsp¡. Ap dpV$¡_y„ Apep¡S>_ cpfsue v|$sphpk A_¡ guN Ap¸a Afb õV$¡V$_u klpesp\u guN_p krQhpgedp„ \ey lsy. Ap A_yhpv$ International Insti tute For Democracy and Electoral Assistance Üpfp \ep¡ R>¡.

cpfsue S>hp__p¡ A_p¡Mp¡ hëX®$ fL$p¡X®$ k¡_p_p Np¡hp Mps¡_p rkÁ_g V²$¡t_N L$¡ÞÖ_p _peb kyb¡v$pf ApTpv$tkl¡ p¡sp_p dp\p f ayV$bp¡g fpMu_¡ k„syg_ ^fphu kp¥\u h^y A„sf ky^u Qpghp_p¡ rNr_k byL$ Ap¸a hëX®$ f¡L$p¡X®$ b_pìep¡ lsp¡. ApTpv$tkl¡ dp\p `f ayV$bp¡g fpMu_¡ 45.64 qL$gp¡duV$f_y„ A„sf Apif¡ 8 L$gpL$dp„ |Z® L$ey® lsy. Ap `l¡gp Ap f¡L$p¡X®$ bp„Ágpv¡i_p Aåvy$g lgud_p _pd¡ lsp¡. S>¡dZ¡ 22 Ap¡L$V$p¡bf 2011_p fp¡S> Y$pL$p_p b„Nb„^y õV$¡qX$eddp„ dp\p `f ayV$bp¡g fpMu_¡ 15.2 qL$gp¡duV$f_y„ A„sf L$pàey lsy.

? dp¡v$u kfL$pf "d¡BL$ B_ B[ÞX$ep' bpbs¡ Å¡fip¡f\u ApNm h^u flu R>¡. Ap L$pe®¾$d_¡ kam b_phhp _f¡ÞÖcpBA¡ 5M _p¡ d„Ó Apàep¡ R>¡.?d¥_ phf?d_u?dV$uqfeg?diu_?rd_fëk Ap 5M_u h^ydp„ h^y d|hd¡ÞV$ S>ê$fu R>¡. Ap d|hd¡ÞV$ L$¡hu fus¡ h^¡ s¡_p `f v$f¡L$¡ rhQpfhy `X$i¡. _p_p fõspAp¡ R>p¡X$u_¡ L„$ae|S>_ A_¡ dp¡X$p \hp_u bpbs ÐepNhu `X$i¡ A_¡ qfõ`p¢krbrgV$u, Ap¡_fri`, A¡L$pDÞV$urbrgV$u, qX$rk[àg_ f S>hy X$i¡. "d¡BL$ B_ B[ÞX$ep' \u ApNm h^u "b°p„X$ B[ÞX$ep' ky^u S>hp_y„ R>¡. "b°p„X$ B[ÞX$ep' dpV$¡ qTfp¡ Ba¡¼V$, qTfp¡ qX$a¡¼V$_u fZ_urs `f L$pe® L$fhy `X$i¡.

"d¡BL$ B_ B[ÞX$ep' dpV$¡ dp¡v$u_p 5M

`pqL$õsp_dp„ âpQu_ d|rs®Ap¡ A_¡ Ly$jpZ h„i L$pm_p rk½$pAp¡ dmu Apìep DÑf [òdu pqL$õsp_dp„ M¥bf ¿sy_¿hpdp„ lqf`yfdp„ Mp_`yf X$¡d _ÆL$ Aph¡gp cpdgp b¥pÝ^ `qfkfdp„ Mp¡v$L$pd v$frdep_ bp¥Ý^ k„âv$pe k„b„r^s d|rs®Ap¡ A_¡ Ly$jpZ fpS>h„i L$pm_p rk½$pAp¡ dmu Apìep R>¡.

Dv$pfhpv$u rhQpfp¡ ^fphsp gp¡L$p¡_¡ Års A_¡ ^d®_¡ bpSy>A¡ fpMu_¡ `p¡sp_p d_`k„v$ Æh_ kp\uv$pf_u sgpi L$fhp dpV$¡ A¡L$ àg¡V$ap¡d® `yê$ `pX$su "k¡¼eygf' rhhpl dpV$¡ dv$v$ê$` b_su h¡bkpBV$_u iê$Aps ku.`u.ApB.A¡d. _u ey\ thN X$¡dp¡¾$¡qV$L$ ey\ a¡X$f¡i_ Ap¸a BrÞX$ep Üpfp \B R>¡. Ap h¡bkpBV$ iê$ \sp S> l¡L$ \sp QQp®dp„ Aphu R>¡.

"k¡¼eygf' rhhpl L$fphsuwww.secularmarriage.com

18

Page 19: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

rsåbs, _¡`pm, c|V$p_ krls S>çdy-L$pídufdp„ Aph¡gp gv«pMdp„ gp¡kf sl¡hpf f„`fpNs A_¡ prd®L$ DÐkpl kp\¡ DS>hhpdp„ Apìep¡ R>¡. _hp hj®_u iê$Aps L$l¡hpsp gp¡kf `h®_u DS>hZu_u gv«pM Mps¡ 22 qX$k¡çbf¡ iê$Aps \B lsu. Ap sl¡hpf S>duA„N _pdÁepg_p ipk_pdp„ `l¡gp Ap qv$hk gv«pMu bp¥Ý^ hj®_p l¡gp qv$hk sfuL$¡ d_phhpdp„ Aphsp¡ lsp¡. S>¡ Q„Ö A_¡ k|Q® (qlÞvy$Ap¡ kp\¡ kdp_sp) `f Ap^pqfs R>¡. S>duA„N _pdÁepg Üpfp _hp hj®\u `l¡gp õL$vy®$ `f Ap¾$dZ L$fhp_p a¦kgp L$fhp bpv$ Ap qv$hk_¡ b¡ qv$hk `l¡gp r_^p®qfs L$fpep¡ lsp¡, Ðepf\u gp¡kf 10dp„ bp¥r^ drl_p_p A„rsd b¡ qv$hk¡ d_phpe R>¡. gp¡kf `|h£ kv$uAp¡ S|>_u `f„`fp A_¡ dp¡S|>v$ ^prd®L$ DÐkpl kp\¡ kpdyv$preL$ b„^_ dS>b|s L$fu_¡ qldpge n¡Ódp„ hkhpV$ L$fsp gv«pMhpkuAp¡_u Æ„v$Nudp„ M|iuAp¡_p¡ hfkpv$ hfkphhp_y„ iê$ fp¿ey R>¡. gp¡kf A¡ kdyv$pe Ap^pqfs kpdprS>L$-^prd®L$ `h® R>¡. S>¡ gv«pM Mps¡ hksp bp¥Â^p¡ Üpfp v$f hj£ 19 dW$p¡dp„ 18 dW$hpku sl¡hpf õhê$`¡ DS>hhpdp„ Aph¡ R>¡.

gp¡kfgv«pM_p¡ _h hj® DÐkh rsåbsu cpjp_p iåv$ gp¡kf_p¡ A\® : gp¡-_hy, kf-hj®, eyN-gp¡kfgp¡kf_p¡ A¡L$ AÞe A\® bpgÁepg gp¡ R>¡.bpg-rsåbs, Áepg-fpÅ, gp¡-hj®.

DÐkh DS>hZu_u iê$Aps apk`y_ qfhpf_p A¡L$ kd|l_p v$¡hu-v$¡hspAp¡_u |Å kp\¡ iê$ \pe R>¡. A_¡ DS>hZu v$fqdep_ fõ`f iycL$pd_pAp¡_y„ Apv$p_ âv$p_ \pe R>¡. s¡dS> qfhpf_p |h®Å¡_¡ õhpqv$ô$ cp¡S>_ ufku A_¡ L$b°õsp_dp„ pf„`pqfL$ v$u` S>gphu_¡ epv$ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. s¡dS> gp¡kf kdpfp¡l v$frdep_ gfv$pL$ âp\®_p L$fhpdp„

Aph¡ R>¡. A_¡ ÓZ gpdp Å¡NuAp¡ A_¡ v$pv$p-v$pv$u_u `f„`fpNs c|rdL$p cS>h_pf ìeqL$sAp¡_p iyrÂ^L$fZ dpV$¡ A_y›$p_ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. gpfv$L$ Ap cìe kdpfp¡l_p _s®L$-L$pfL$p¡k_p âdyM lp¡e R>¡. Npd_p S>ep¡rsju Üpfp S>Zphhpdp„ Aph¡gu kde kudp ky^udp„ L$pfL$p¡k Üpfp `p¡sp_y„ _©Ðe 360 S>¡V$gu hpf L$fu g¡hp_y„ lp¡e R>¡. L$¥gpk, dp_ kfp¡hf_p rs\®epÓuAp¡ A_¡ _hp hj®_p iycrQ„sL$p¡ ê$`¡ d_psp gpdp Å¡Nu Npd_p v$f¡L$ Of¡ S>B_¡ kd©qÂ^_u iyc¡ÃR>p `pW$h¡ R>¡. s¡dS> bpmL$p¡ A_¡ eyhpAp¡ Å_hfp¡_u Mpgp¡\u

b_¡gp S>¡L$¡V$ l¡fu_¡ p¡sp_p¡ Ql¡fp¡ f„Nb¡f„Nu rQsfu_¡ Ap cìe kdpfp¡ldp„ kpd¡g \pe R>¡ A_¡ Of¡ Of¡ S>B_¡ iyc¡ÃR>pAp¡ pW$h¡ R>¡.

ApNpdu kdedp„ lqfepZp_p L$f_pg rS>ëgpdp„ drlgp rinZ k„õ\p_p¡dp„ k¡_¡V$fu _¡`qL$_ h¢qX„$N diu_ õ\pr`s L$fhpdp„ Aphi¡. kp\¡ kp\¡ D`ep¡Ndp„ g¡hpe¡gu _¡`qL$__¡ kyfrns fus¡ _ô$ L$fhp_u kyrh^p `Z D`gå^ L$fphhpdp„ Aphi¡. "kMu' _pd_u Ap A¡L$ A_p¡Mu `l¡g_p¡ l¡sy qL$ip¡fuAp¡_¡ dprkL$ ^d® v$frdep_ õhÃR>sp âÐe¡ ÅN©s L$fhp_p¡ R>¡. âÐe¡L$ diu_ 10 ê$r`epdp„ ÓZ _¡`qL$_ Ap`i¡.

Bkfp¡ _p AÝen L$¡.fp^pL©$óZ_ vy$q_ep_p V$p¡Q_p 10 h¥opr_L$p¡_u k|Qudp „ kpd¡g \hp kp\¡ k¡hpr_h©s \ep cpfsue A„sqfn k„ip¡^_ k„NW$_(Bkfp¡) _p AÝen `v$¡\u 31 qX$k¡çbf¡ L $p ¡ [à`[ëgg fp^pL © $óZ_ k¡hpq_h©s \ep Bkfp¡dp„ 29 hj®\u L$pe® L$f_pf A_¡ ©Õhu rhop_ rhcpN_p krQh X$p¸. i¥g¡i _peL$_¡ X$u.Ap¡.A¡k. (A„sqfn qhcpN)_p krQh_p¡ h^pfp_p¡ L$pe®cpf kp¢`pep¡ R>¡.

L$¡.fp^pL©$óZ_ :-L$¡fm e|r_hrk®V$udp„\u Bg¡L$V²$uL$g A¡[ÞS>r_eqf„Ndp„ õ_psL$ \ep bpv$ B.k. 1972dp„ qh¾$d kpfpcpB A„sqfn L$¡ÞÖ kp\¡ Å¡X$pep. s¡d_¡ Bkfp¡_p sÐL$pgu_ AÝen `°p¸. ksui ^h_¡ Bkfp¡_p dy¿e d\L$dp„ bS>¡V$ A_¡ Apr\®L$ rhóg¡jZ_u Nrsrhq^Ap¡_u v$¡Mf¡M fpMhp k„v$ L$ep® lsp.-24 kàV$¡çbf 2014_p fp¡S> Brslpk S>_L$ OV$_p ê$`¡ vy$r_epdp„ kp¥\u Ap¡R>p MQ£ A_¡ â\d âepk¡ S> d„Nmep__¡ s¡_u L$npdp„ õ\pr`s L$f_pf cpfs A¡qiep_p¡ â\d v$¡i bÞep¡ A_¡ Aphu rkÝ^u d¡mh_pf ÓZ v$¡ip¡_u L$gbdp„ kpd¡g \ep¡.-ÅÞeyApfu 2014dp„ Bkfp¡A¡ ¾$pep¡S>¡r_L$ A¡[ÞS>_ kp\¡ kamsp d¡mhu lsu.-Æ.A¡k.A¡g.hu. dpL®$-3 _y„ kam ân¡`Z kp¥\u cpf¡, kp¥\u JQu A_¡ dp_h frls QpgL$ v$m_p dp¡X$¹e|gdp„ kam A„sqfn âh¡i A¡L$ ANÐe_u D`g[å^ lsu.-d„Nm rdi__u kamsp kde¡ s¡d_¡ yR>hpdp„ Apìey L$¡, iy„ s¡Ap¡ "dpk® d¡_' sfuL$¡ Ap¡mMphy k„v$ L$fi¡ ? s¡_p âÐeyÑfdp„ s¡dZ¡ rh_d°sp |h®L$ S>Zpìey L$¡, ly„ "Bkfp¡ d¡_' sfuL$¡ Ap¡mMphy k„v$ L$fui.

_¡Qf qÓL$p_u k|Qudp„ kpd¡g : rhop_ d¡N¡qT_ "_¡Qf' Üpfp qX$k¡çbf 2014dp„ V$p¡Q_p 10 h¥opr_L$p¡_u k|Qudp„ s¡d_¡ kpd¡g L$fpep R>¡. Ap k|Qudp„ AÞe h¥opr_L$p¡ A¢qX²$ep A¸pL$kp¡dp, kyS>Þ_¡ sp¡`rgQ_, fp^uL$p _pN`pg, i¡L$ ldf Mp_, X$¡rhX$ õ`N£g, dfed rdfÅMp_u, ¡V$ äV$¹k, dkpep¡ spL$plpiu, kÅ¡k® õQ¡f¡k kpd¡g lsp.

îu L©$óZ S>ÞdpóV$du_p `ph_ Ahkf¡ dp_h q`fpduX$ b_phu_¡ JQpB `f bp„^hpdp„ Aph¡gu dpMZ-rdkfu cf¡gu dVy$L$u sp¡X$u_¡ "S>e fZR>p¡X$, dpMZ Qp¡f' s\p "_„v$ O¡f Ap_„v$ cep¡ S>e L$_¥epgpg L$u' _u Ny„S> kp\¡ fdpsp M¡g v$rllp„X$u_¡ lh¡ kyfrns b_phhp dlpfpô²$ kfL$pf Üpfp r_edp¡ A_¡ kyfnp r_v$£ip¡ kp\¡ kplrkL$ M¡g ê$`¡ d_phhp_u Op¡jZp 12 qX$k¡çbf¡ \B R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, dy„bB lpBL$p¡V$£ v$rllp„X$u_p Apep¡S>_dp„ vy$O®V$_pAp¡_u bpbs_¡ gB_¡ 18 hj®\u r_Q¡_p bpmL$p¡_¡ cpN g¡hp `f ârsb„^ gNpìep¡ lsp¡. Å¡ L$¡, khp¡®ÃQ Av$pgs¡ Ap he dep®v$p OV$pX$u_¡ 12 hj® L$fu_¡ ep¡Áe kyfnp ìehõ\p L$fhp q_v$£i Apàep¡ lsp¡.

dlpfpô²$dp„ v$rllp„X$u lh¡ kplrkL$ fds

lqfepZpdp„ k¡_¡V$fu _¡`qL$_ h¡[ÞX„$N diu_ kp\¡_u A¡L$ A_p¡Mu `l¡g -"kMu'

DÑf âv$¡i_p QÞÖep_ Npd Mps¡ DÑf lX$à`p L$pm_y„ Of dmu Apìey DÑf âv$¡i_p bpN`s_p QÞÖep_ Npd Mps¡ cpfsue `yfpsÐh kh£nZ Üpfp \B fl¡gp Mp¡v$L$pd v$fredp_ DÑf lX$à`p L$pm (1900-1800 B.k. `|h®¡)_p Of_p Ahi¡jp¡ dmu Apìep R>¡. dm¡gp Ahi¡j N„Np A_¡ edy_p hÃQ¡ D`fu v$p¡Apb n¡Ódp„ DÑf lX$à`p L$pm k„b„r^s hksu_p â\dhpf dm¡gp Ahi¡j R¡.> Mp¡v$L$pd v$frdep_ A¡L$ lpX$t`S>f dýey lsy. S>¡_p dp\p `f sp„bp_p¡ spT lsp¡. spTdp„ gpg dp¡su_p¡ âep¡N Z L$fpe¡gp¡ lsp¡. s¡dS> Ap Mp¡v$L$pd v$frdep_ dpV$u_p hpkZp¡ `Z dýep R>¡. cpfsue `yfpsÐh kh£nZ_p DÐM__ rhcpN A_ykpf Ap õ\p_¡ lX$à`p k„õL©$rs_u hkpls li¡. S>¡_u Apk`pk_p n¡Óp¡dp„ L$¡V$gpe¡ _p_p V$]bpAp¡ R>¡. S>¡dp Mp¡v$L$pd L$fhp\u L$¡V$guL$ A¥rslprkL$ ÅZL$pfu dmu iL$¡ R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, hj® 2005dp„ A¡L$ M¡X|$s¡ QÞÖep_ Npd\u 40 qL$gp¡duV$f v|$f A¡L$ rhipm A„Ðe¡[ô$ õ\m_u ip¡^ L$fu R>¡.

19

Page 20: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

drlgpAp¡_¡ rlçds âv$p_ L$fsu A¡L$uL©$s dp¡bpBg A¡à`

"rlçds'"rlçds'_p¡ iycpf„c

L$¡ÞÖ kfL$pf Üpfp N©ld„Óu fpS>_p\tkO_p lõs¡ qv$ëlu Mps¡ 1 ÅÞeyApfu_p fp¡S> dqlgpAp¡_u kyfnp dpV$¡ A¡L$ A¡L$uL©$s dp¡bpBg A¡à` "rlçds' _p¡ iycpf„c \ep¡ R>¡. qv$ëlu p¡rgk_u Ap A¡L$ A¡hu dp¡bpBg A¡à` R>¡, S>¡ dqlgpAp¡_¡ L$p¡B`Z Ap`rÑ_u [õ\rsdp„ `p¡rgk L„$V²$p¡g ê$d A_¡ s¡_p `p¡sp_p k„b„^uAp¡_¡ k„L$V$ kde¡ ap¡_ L$fhp_u A_ydrs Ap`¡ R>¡.

"rlçds' kp\¡ L$¡hu fus¡ Å¡X$pB iL$pe ? A¡à` qv$ëlu p¡rgk_u h¡bkpBV$ L$¡ N|Ng àg¡ õV$p¡f `f\u r_i|ëL$ X$pD_gp¡X$ L$fu iL$pe R>¡. s¡ õdpV®$ap¡__p A¡ÞX²$p¡BX$ àg¡V$ap¡d® `f D`gå^ R>¡. k¡hp kp\¡ Å¡X$php dpV$¡ _hp D`ep¡NL$sp®A¡ A¡à` X$pD_gp¡X$ L$ep® bpv$ `p¡sp_y„ _pd, dp¡bpBg _„bf A_¡ Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p b¡ k„b„^uAp¡ L$¡ v$p¡õsp¡_y„ _pd S>Zphu_¡ qv$ëlu `p¡rgk_u h¡bkpBV$ `f `p¡sp_¡ fÆõV²$¡i_ L$fphhy X$i¡. A¡L$hpf D`ep¡NL$sp®A¡ fÆõV²$¡i_ L$fphu gu^p bpv$, D`ep¡NL$sp®A¡ S>¡ dp¡bpBg _„bf Apàep¡ lp¡e R>¡, s¡_p `f A¡L$ A¡k.A¡d.A¡k. Aphi¡. S>¡dp X$pD_gp¡X$ tgL$ A_¡ fÆõV²$¡i_ L$u li¡. D`ep¡NL$sp®A¡ Ap L$u _¡ fÆõV²$¡i_ thX$p¡dp„ _pMhp_u fl¡i¡. Ap âq¾$ep dpÓ A¡L$ S> hpf L$fhp_u fl¡i¡.

Ap`rÑ_u `qf[õ\rsdp„ D`ep¡NL$sp® `p¡sp_p¡ dp¡bpBg ap¡_ lgphu_¡ (i¡qL„$N) L$¡ phf bV$_/kp¸ãV$ bV$_ v$bphu_¡ A¡gV®$ dp¡L$gu iL$¡ R>¡. A¡L$hpf k„L$V$ bV$_(qX$õV²$¡k bV$_) v$bpìep bpv$ Ap A¡à` ap¡_ f 30 k¡L$ÞX$dp„ Ap¡qX$ep¡ A_¡ huqX$ep¡ f¡L$p¡qX„$N iê$ L$fu v$¡i¡. S>¡ `p¡rgk L„$V²$p¡g ê$ddp„ v$¡Mpi¡ A_¡ sfs S> `uqX$s f u.ku.Apf. dp„\u ap¡_ Aphi¡. Ap rkhpe Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p `p„Q v$p¡õsp¡ L$¡ k„b„^uAp¡_¡ A¡L$ A¡k.A¡d.A¡k. A¡gV®$ dp¡L$ghpdp„ Aphi¡ A_¡ õV$¡V$k s¡_p a¡kbyL$ A_¡ V$¹huV$f_p V$pBdgpB_ f Z p¡õV$ L$fhpdp„ Aphi¡. S>¡ A¡à` kp\¡ L$_¡L$V$ li¡. kp\¡ kp\¡ `uqX$s_p `|Z® rhhfZ, õ\m A_¡ kde v$ip®hu_¡ `u.ku.Apf. Üpfp S>¡ s¡ rhõspf_p p¡rgk õV$¡i_ A_¡ L$d®QpfuAp¡_¡ qv$ëlu `p¡rgk kpBbf lpB h¡ Üpfp dp¡L$gu A`pi¡.

Ap A¡à`_p¡ D`ep¡N dpÓ A¡hp kde¡ S> L$fhpdp„ Aphu iL$i¡ Äepf¡, Æh_ A_¡ A„Np¡ `f Msfp¡ lp¡e. 3 hpf Mp¡V$u A¡gV®$ Ap`hp `f fÆõV$¡²i_ fv$¹ \B iL$¡ R>¡. A¡à`dp„ A¡L$ l¡ë\ k¡L$i_ `Z R>¡. S>¡ D`ep¡NL$sp®_¡ s¡_p¡ h`fpi L$fsp riMhpdp„ dv$v$ L$f¡ R>¡. A¡L$ k¡aV$u qV$àk_y„ k¡L$i_ Z R>¡. k„L$V$ kde¡ dqlgpAp¡ dpV$¡ âp\qdL$ rQqL$Ðkp dpV$¡_u kgpl Z Ap`¡ R>¡. Ap`Z¡ kp¥ "rlçds' _u k¡hp_p¡ ep¡Áe D`ep¡N L$fhp kp\¡ c|sL$pmdp„ OV$¡gu r_c®ep A_¡ Db¡f L$p„X$ S>¡hu OV$_pAp¡ crhóedp„ _ b_¡ s¡ dpV$¡ kQ¡s flu_¡ Ap `°L$pf_u V$¡¼¹_p¡gp¸Æ_p âQpf âkpf dpV$¡ ÅN©rs gphu_¡ v$¡i dpV$¡ _pNqfL$ d® bÅhuA¡. kp\¡ kp\¡ Aphu Ddv$p k¡hpAp¡_p¡ vy$fD`ep¡N _ L$fuA¡.

"rlçds' L$¡hu fus¡ L$pe® L$fi¡ ? "rlçds' _u k¡hp ep¡Áe fus¡ d¡mhuA¡

`¡ê$_p gudp Mps¡ 1-14 qX$k¡çbf v$frdep_ `¡ê$_p `ep®hfZ d„Óu A_¡ gudp hpsp®_p AÝen d¥_yAg `ygNf-rhv$pg_p AÝen `v$¡ k„eyL$s fpô²$ S>mhpey k„d¡g_ ep¡Åey lsy. k„d¡g__p A„s¡ 194 S>¡V$gp v$¡ip¡A¡ h¥qðL$ L$pb®_ DÐkS®>_dp„ L$p` dyL$hp fpô²$ue k„L$ë`p¡ dpV$¡ v$f¡L$_u kldrs ^fphsp âpê$`_¡ gudp Mps¡ õhuL$pf L$fhpdp„ Apìep¡ R>¡. Ap kldrs_¡ L$pfZ¡ lh¡ S>mhpey qfhs®_ kpd¡ gX$hp_p dyv«¡ hj® 2015dp„ `¡qfk Mps¡ _hp dlÐhL$p„nu A_¡ fõ`f Å¡X$u fpMsp L$fpf f lõspnf dpV$¡_p¡ dpN® M|gu Nep¡ R>¡. gudp Mps¡ 194 v$¡ip¡A¡ Ap`¡gu kldrs_p v$õsph¡S> A¡L$ k„sp¡j S>_L$ âq¾$ep R>¡. Qu_, cpfs, b°pÆg A_¡ Dcfsu A\®ìehõ\pAp¡ `p¡sp_p L$pb®_ DÐkS®>_dp„ L$p` dyL$hp klds \B R>¡. lh¡ Alu v$f¡L$ v$¡ip¡A¡ gu^¡gp gÿep„L$p¡ fS|> L$fhp_u kudp 31 dpQ® 2015 R>¡. k„d¡g_dp„ cpfs_y„ ârsr_r^Ðh ep®hfZ d„Óu âL$pi ÅhX$¡L$f¡ L$ey® lsy. k„d¡g_dp„ cpN gB fl¡gp v$¡ip¡A¡ S>mhpey rfhs®_ k„L$V$ kpd¡ gX$hp â\dhpf M|b S> N„cufsp |h®L$ p¡sp_y„ âv$i®_ fS|> L$ey®. S>¡_¡ L$pfZ¡ Ap QQp®Ap¡_y„ A¡L$ kp\®L$ qfZpd kpd¡ Apìey R>¡. Alu s¥epf \e¡gp¡ dykv«p¡ `¡qfk Mps¡ h¥[ðL$ S>mhpey qfhs®_ L$fpf ky^u lp¢Qhp_u qv$ipdp„ A¡L$ dlÐh`|Z® L$v$d d_pB füp¡ R>¡. Ap L$fpf_¡ "S>mhpey L$pe®hplu f gudp Ap‹p_' _pd Ap`hpdp„ Apìey R>¡. gudp Mps¡_u kdS|>rsAp¡ `ep®hfZ_p Bqslpkdp„ A¡L$ A¥rslprkL$ Ngy R>¡. gudp kdS|>rs qX$k¡çbf 15dp„ `¡qfk Mps¡ \_pf 21dp„ "L$p¡Þaf„k Ap¸a ^ `pV$}T' k„d¡g__u `©›$c|rd s¥epf L$fi¡. Äep„ rhð_p v$¡i S>mhpey f Ap„sffpô²$ue kdS|>rs_¡ A„qsd ê$` Ap`i¡. S>¡ k„eyL$s fpô²$ Üpfp _½$u L$fhpdp„ Aph¡gu kudp hj® 2020 ky^udp„ âcphu b_u S>i¡.

h¥[ðL$ S>mhpey kdS|>rs `f gudp Mps¡ kldrs

20

B[ÃR>s fpô²$ue k„L$[ë`s ep¡Nv$p_(ApB.A¡_.X$u.ku.) k„ip¡r^s dykv«pdp„ ApB.A¡_.X$u.ku. v$pMg L$fhp_u _hu spfuM S|>_ 2015_¡ bv$g¡ Ap¡L$V$p¡bf 2015 L$fhpdp„ Aphu R>¡. A_¡L$ v$¡ip¡A¡ Ap kde dep®v$p h^pfhp dp„N L$fu lsu.lqfs S>mhpey r_r^_u õ\p`_p dpV$¡ k„L$ë` Ap k„d¡g__p kv$õe v$¡ip¡A¡ Mpk L$fu_¡ _p¡h£, ApµõV²$¡rgep, `¡ê$, L$p¡g„rbep A_¡ AµprõV²$ep Üpfp lqfs S>mhpey r_r^_u õ\p`_p dpV$¡ k„L$ë` ìeL$s L$fhpdp„ Apìep¡ lsp¡._pTL$p p¡V®$g_u iê$Aps S>mhpey qfhs®_ kpd¡ gX$hp Bg¡L$V²$p¡r_L$ duqX$ep_p¡ dp¡V$p pe¡ D`ep¡N L$fhp_u BÃR>pAp¡ Ap k„d¡g_ kde¡ v$¡MpB Aphu lsu. Ap\u gudp Åmhpey L$pe® A¡S>ÞX$p A„sN®s _pTL$p `p¡V®$g_u iê$Aps L$fhpdp„ Aphu R>¡.gudp-`¡qfk L$pe® A¡S>ÞX$p gudp-`¡qfk L$pe® A„sN®s A¡hu Nrsrhr^Ap¡_¡ L$¡ÞÖdp„ fpMhpdp„ Aphu, S>¡_¡ A`_phu_¡ hj® 2020 ky^udp„ S>mhpey f A¥rslprkL$ kdS|>rsAp¡_p l¡syAp¡ rkÝ^ L$fu iL$pe.blydsu dpV$¡ âepkp¡ L$fhp X$i¡. ¼ep¡V$p¡ âp¡V$p¡L$p¡g v$p¡lp k„ip¡^_ hpmp v$¡ip¡A¡ S>mhpey `f v$p¡lp k„ip¡^_ kdS|>qs `f `p¡sp_u d„S|>fu Ap`u v$u^u R>¡. lh¡ Ap kldrs f klds \_pf_u k„¿ep 121 S>¡V$gu \B NB R>¡. f„sy Ap kdS|>rs_¡ âcphu b_phhp dpV$¡ Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p 144 kv$õe v$¡ip¡_u S>ê$f X$i¡.fpô²$ue A_yLy$g_ ep¡S>_p gudp Mps¡_p k„d¡g_dp„ d¥_yAg ygNf-rhv$pg Üpfp fpô²$ue A_yL|$g_ ep¡S>_p_p¡ iycpf„c \ep¡. S>¡dp `¡ê$, e|.A¡k.A¡., rarg`pBÞk, V$p¢Np¡, rb°V$_ S>d¡L$p A_¡ Å`p__¡ kpd¡g L$fhpdp„ Apìep R>¡.

gudp k„d¡g__u dy¿e bpbsp¡

Page 21: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

v$¡icfdp„ 7 qX$k¡çbf_p fp¡S> ki÷ T„X$p qv$hk DS>hhpdp„ Apìep¡ lsp¡. Ap qv$hk¡ rhi¡j l¡sykf a„X$ A¡L$Ó L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. qv$hk_u DS>hZu âk„N¡ hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$uA¡ cpfsue ki÷ v$mp¡_u âi„kp L$fu A_¡ kiõÓ v$mp¡_p L$ëepZ dpV$¡ v$p__u kfhpZu hlphhp _pNqfL$p¡_¡ A`ug L$fu lsu.

qv$hk rhjeL$ :-B.k. 1949dp„ fnpd„Óu_u krdrs Üpfp âÐe¡L$ hj£ 7 qX$k¡çbf¡ ki÷ T„X$p qv$hk d_phhp dpV$¡ r_Z®e \ep¡ lsp¡.-Ap qv$hk¡ `|h® k¥r_L$p¡, eyÝ^ rh^hpAp¡ L$¡ rhL$gp„N A_¡ s¡d_p Aprîsp¡_p L$ëepZ A_¡ y_hp®k dpV$¡ v$p_ dp„Nhpdp„ Aph¡ R>¡.-ÓZ¡ k¡_pAp¡_¡ gpg, O¡fp¡ hpv$mu A_¡ ApR>p¡ hpv$mu f„N kp\¡ âv$ri®s L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. v$¡icfdp„ s¡_y„ rhsfZ L$¡[ÞÖe k¥r_L$ L$ëepZ bp¡X®$ A_¡ rS>ëgp k¥r_L$ bp¡X®$_p dpÝed\u S>_sp hÃQ¡ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡.

ki÷ T„X$p qv$hk -7 qX$k¡çbf

Ap„sffpô²$ue c°ô$pQpf rhfp¡^u qv$hk-9 qX$k¡çbf hs®dp_ hj®_u \ud : "c°ô$pQpf_u T„Tuf_¡ sp¡X$p¡(b°¡L$ ^ L$fài_) '

c°óV$pQpf A_¡ s¡_u _pbyv$u_p Dv«¡i\u S>ê$fu D`pep¡ âÐe¡ ÅN©rs a¡gphhp_p l¡sykf âÐe¡L$ hj®¡ 9 qX$k¡çbf¡ Ap qv$hk DS>hhpdp„ Aph¡ R>¡. Ap qv$hk DS>hhp_u iê$Aps k„eyL$s fpô²$kcpA¡ 31 Ap¡L$V$p¡bf f013_p fp¡S> Åfu L$f¡gp Op¡jZp`Ó `8/4 A_ykpf \B lsu. Ap Op¡jZp`Ó_p dpÂed\u k„eyL$s fpô²$ c°ô$pQpf rhfp¡^u k„d¡g_ (e|.A¡_.ku.A¡.ku.) _¡ Q|„V$Zu fpô²$ dlpkcpA¡ A„NuL©$s L$ey¯ A_¡ k„eyL$s fpô²

Ap¥jr^ A_¡ A`fp^ L$pep®ge (e|.A¡_.Ap¡.X$u.ku.) _p krQhpge_¡ Ap k„d¡g__p l¡sykf _prds L$ey®„ lsy„. Ap k„d¡g_ qX$k¡çbf f00`dp„ âcphdp„ Apìey lsy. hj® 2013_p hj®_u \ud "A¡L$V$ AN¡õV$ L$fài_ V| X$¡ ' lsu.

v$¡icfdp„ 16 qX$k¡çbf¡ 43dp¡ qhS>e qv$hk DS>hhpdp„ Apìep¡ lsp¡. Ap qv$hk B.k.1971_p eyÂ^dp„ `pqL$õsp_ `f cpfs_u Æs_u Myiudp„ âÐe¡L$ hj£ DS>hhpdp„ Aph¡ R>¡. cpfs Üpfp 13 qv$hk_p eyÂ^ bpv$ 16 rX$k¡çbf 1971_p fp¡S> `pqL$õsp_ `f rhS>e d¡mhhpdp„ Apìep¡ lsp¡. A_¡ Ap eyÂ^dp„ `fpS>e \ep bpv$ `pqL$õsp_ k¡_p_p sÐL$pgu_ hX$p S>_fg Aprdf Aåvy$‰pMp_ r_epÆ Üpfp p¡sp_p 93 lÅf S>¡V$gp k¥r_L$p¡ kp\¡ cpfsue k¡_p A_¡ bp„Ágpv$¡i dyqL$shprl_u kdn kd`®Z Lfhpdp„ Apìey lsy„. Ap k„eyL$s k¡_p_y„ _¡s©Ðh cpfs_p sÐL$pgu_ S>_fg S>NÆstkl Afp¡X$p Üpfp L$fhpdp„ Apìey lsy. B.k.1971_p Ap eyÂ^ bpv$ pqL$õsp__p b¡ cpNgp X$u Nep A_¡ |h® `pqL$õsp_ bp„Ágpv$¡i _pd¡ õhs„Ó v$¡i sfuL$¡ AqõsÐhdp„ Apìep¡ lsp¡. rhS>e qv$hk_u DS>hZu_p cpNê$`¡ Ap Ahkf¡ fpô²$ dpV$¡ `p¡sp_p Æh_u Aplyrs Ap`_pf iluv$ k¥r_Lp¡$_¡ îÂ^p„S>rg Ar`®s L$fhpdp„ Aph¡ R>¡.

rhS>e qv$hk-16 qX$k¡çbf

Ap„sffpô²$ue rhL$gp„N qv$hk-3 qX$k¡çbf

Ap^|r_L$ kdpS>dp„ ipfuqfL$ê$`¡ Aknd gp¡L$p¡ kp\¡ \B fl¡gp c¡v$cph_¡ Msd L$fu_¡ kdpS> A_¡ v$¡i_u dy¿e^pfp kp\¡ Å¡X$hp k„eyL$s fpô²$ Üpfp B.k.1991dp„ Ap„sffpô²$ue rhL$gp„N qv$hk DS>hhp_u õhuL©$rs âv$p_ L$fhpdp„ Aphu lsu. k„eyL$s fpô²$ dlpkcp Üpfp 1981dp„ Ap„sffpô²$ue rhL$gp„N qv$hk Op¡qjs L$fhpdp„ Apìep¡ lsp¡. cpfs krls vy$r_epcfdp„ 3 q X $ k ¡ çb f f013_ p f p ¡ S > Ap„sffpô²$ue rhL$gp„N qv$hk DS>hhpdp„ Apìep¡ lsp¡. cpfsdp„ Ap qv$hk¡ fpô²$`rs îu âZh dyMÆ® Üpfp _hu qv$ëlu_p rhop_

ch_ Mps¡ rhL$gp„NS>_p¡_p L$ëepZ dpV$¡ L$pe® L$f_pf 43 S>¡V$gp ìeqL$s/k„õ\pAp¡_¡ fpô²$ue yfõL$pf\u kçdpr_s L$fhpdp„ Apìep lsp.- rhL$gp„NS>_p¡ dpV$¡ kfL$pf Üpfp kfL$pfu _p¡L$fu dpV$¡ A_pds, ep¡S>_pAp¡dp„ cpNuv$pfu_¡ dlÐh rhN¡f¡ âepkp¡ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. "k„Nd' ep¡S>_p rhLgp„Np¡ kp\¡ Å¡X$pe¡gu R>¡.- k„eyL$s fpô²$ dlpkcp A_¡ k„eyL$s fpô²$ k„O Üpfp S>¡ s¡ kde¡ kp\¡ dmu_¡ hj® 1983-9f_¡ Ap„sffpô²$ue rhL$gp„N qv$hk v$iL$ sfuL$¡ Op¡rjs L$fhpdp„ Apìey lsy.

hj® f013_p¡ rhje :

"b„^_p¡_¡ sp¡X$p¡, v$fhpÅAp¡

Mp¡gp¡-v$f¡L$_p¡ rhL$pk

kdph¡i kdpS>'

hj® f013_p¡ rhje :

"b„^_p¡_¡ sp¡X$p¡, v$fhpÅAp¡

Mp¡gp¡-v$f¡L$_p¡ rhL$pk

kdph¡i kdpS>'

"Let us spare no effort to ensure that policies, programmes, guidelines and 21st century technologies are accessible to persons with disabilities, and sensitive to their perspectives and experiences".

Secretary-General Ban Ki-moon

Theme for 2014: Sustainable Development(V$L$pD rhL$pk): The Promise of Technology

k„eyyyL$s fpô²$ MpÛ A_¡ L©$rj k„NW$_ (A¡a.A¡.Ap¡.) Üpfp 5 qX$k¡çbf¡ â\d rhð d©v$p qv$hk DS>hhpdp„ Apìep¡ lsp¡. Ap qv$hk_u k„ÝepA¡ e|.A¡_.A¡a.A¡.Ap¡. Üpfp Ágp¡bg kp¡Bg `pV®$_fiu` (Æ.A¡k.`u.) kp\¡ hj® 2015_¡ e|.A¡_. Ap„sffpô²$ue d©v$p hj® Op¡rjs L$fhpdp„ Apìey lsy. Ap qv$hk¡ Apep¡rS>s L$pe®¾$ddp„ dpV$u_u âpL©$rsL$ âZpgu_p A¡L$ dlÐh`|Z® OV$L$ A_¡ dp_h Æh_ l¡sy kbb cp¡S>_, `pZu, DÅ® kyfnp_p ep¡Nv$p_ ê$`¡ v$ip®hhpdp„ Apìey lsy. hj® 2015dp„ Ap„sffpô²$ue d©v$p qv$hk_¡ vy$r_epcfdp„ DS>hhpdp„ Aphi¡ A_¡ Ap qv$hk¡ fp¡d, Þe|ep¡L®$ A_¡ k¢qV$epNp¡ X$¡ rQgudp„ L$¡V$gpL$ L$pe®¾$dp¡ Apep¡rS>s L$fhpdp„ Aphi¡. Ap L$pe®¾$dp¡ dpV$u rhj¡ ÅN©rs h^pfhp A_¡ dlÐh`|Z® k„ip^_p¡_p õ\peu D`ep¡N_¡ âp¡Ðkpl_ Ap`hp hj®cf d_phhpdp„ Aphi¡.

k„eyL$s fpô²$_u d„S|>fu : dpV$u_p D`ep¡N rhj¡ ÅN©rs h^pfhp_p l¡sy\u rhð d©v$p qv$hk_¡ \pBg¡ÞX$_p fpÅ c|rdbp¡g Aåvy$ëepv$¡S> A_¡ A¡a.A¡.Ap¡. Ágp¡bg kp¡Bg `pV®$_fiu`_p A_yfp¡^ f k„eyL$s fpô²$ Üpfp d„S|>fu âv$p_ \B R>¡. Dëg¡M_ue R>¡ L$¡, Ap qv$hk¡ \pBg¡ÞX$_p fpÅ c|rdbp¡g_p¡ S>Þd qv$hk Z R>¡.

â\d rhð d©v$p qv$hk -5 qX$k¡çbf

21

Page 22: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

Ap„sffpô²$ue Nygpdu _pbyv$u qv$hk -2 qX$k¡çbf dp_h sõL$fu, bpmîd A_¡ Ap^yr_L$ Nygpdu_p AÞe ê$`p¡_p DÞdyg_ `f Ýep_ L$¡[ÞÖs L$fhp_p l¡sy\u k„ey¼s fpô²$ Üpfp 2 qX$k¡çbf_p fp¡S> Ap„sffpô²$ue Nygpdu _pbyv$u qv$hk DS>hhpdp„ Apìep¡. Ap„L$X$pAp¡ A_ykpf vy$r_epcfdp„ Apif¡ 21 rdrge_ dqlgpAp¡, yê$jp¡ A_¡ bpmL$p¡ Nygpdu_u T„Tufp¡dp„ TL$X$pe¡gp R>¡. Ap qv$hk_u DS>hZu_p A_yk„^p_¡ h¡qV$L$_ rkV$udp„ vy$r_ep cfdp„\u Aph¡gp gp¡L$p¡ Ap^yr_L$ Nygpdu_¡ Msd L$fhp dpV$¡ A¡L$Ó \ep lsp A_¡ Ap^yr_L$ Nygpdu rhê$Ý^ s¡dZ¡ A¡L$ k„eyL$s Op¡jZp `Ó `f lõspnf L$ep® lsp. p¡` äp„kuk S>¡hp prd®L$ _¡sp, A„N°¡Æ, ê$Y$uhpv$u, elyv$u, riep A_¡ kyÞ_u dy[õgd, rlÞvy$ A_¡ bp¥Ý^ ârsr_r^Ap¡ kp\¡ p¸[ÞV$aL$g A¡L$¡X$¡du Ap¸a kpeÞkuT Z kpd¡g \ep lsp. k„eyL$s fpô²$_p dlpkrQh bp_-L$u-d|_¡ rhð_p _¡spAp¡, h¡`pfuAp¡ A_¡ _pNqfL$ kdpS>dp„ dp_h sõL$fu, ep¥_ ip¡jZ, bpmîd, S>bfv$õsu rhhpl, ki÷ k„Oj®_p kde¡ bpmL$p¡_u S>bfv$õsu cfsu S>¡hu bb®f â\pAp¡ vy$f L$fhp cgpdZ L$fu lsu. Ap„sffpô²$ue îd k„NW$_ (ApB.A¡g.Ap¡.) Üpfp âdyM L$gpL$pfp¡, A¡\rgV$p¡ kp\¡ dmu_¡ A¡L$ _hy Arcep_ A¡ÞX$ õg¡hfu _pD iê$ L$fhp_u sfa¡Z L$fu lsu. s¡dS> Ap qv$hk¡ L$¡V$gpe¡ âL$pf_p Apep¡S>_ L$fhpdp„ Apìep lsp. S>¡dp vy$r_ep_p gp¡L$p¡A¡ L$rhsp, rhQpfpÐdL$ g¡M A_¡ gOyhpsp®Ap¡ Üpfp p¡sp_p¡ Ö[ô$L$p¡Z gp¡L$p¡ kdn fS|> L$ep£ lsp¡.

" '

Msf_pL$ A_¡ Å_g¡hp fp¡N A¡Q.ApB.hu. s\p A¡BX$¹k_¡ AX$L$phhp D`Qpf A_¡ v$v$}_u L$pmÆ gB_¡ A¡Q.ApB.¡hu._p Q¡`\u a¡gpsp A¡BX$¹k fp¡N rhj¡ ÅN©rs a¡gphhp dpV$¡ k„eyL$s fpô²$ Üpfp rhð A¡BX$¹k qv$hk DS>hhp 1 qX$k¡çbf 1988_p fp¡S>\u iê$Aps \B lsu. hs®dp_ hj£ Z Ap qv$hk vy$r_epcfdp„ d_phhpdp„ Apìep¡ lsp¡. A¡BX$¹k rbdpfu kpdpÞe fus¡ Akyfrns ep¥_ k„b„^p¡ s\p A¡BX$¹k_p ÆhpÏ ifufdp„ âh¡i L$fhp_¡ L$pfZ¡ \pe R>¡. B.k.1981dp„ Þe|ep¡L®$ Mps¡ s¡_p rhj¡ â\dhpf ÅZhp dýey lsy. S>epf¡ cpfsdp„ â\d v$v$} B.k.1986dp„ dÖpk (Q¡Þ_B) Mps¡ dmu Apìep lsp. Ap fp¡N_y„ `|Z®_pd "A¡L$hpeX®$ Bçe|_p¡ X$¡aurie„ku tkX²$p¡d' R>¡.rhð Apfp¡Áe k„NW$__u qf`p¡V®$dp„ S>Zpìep âdpZ¡ vy$r_epdp„ 10 \u 19 hj®_u he fphsp f0 gpM\u h^y qL$ip¡f Ap fp¡N_p Q¡`\u N°õs

R>¡. S>¡dp„\u dp¡V$pcpN_p_¡ ep¡Áe dv$v$ dmsu _\u. s¡dS> hj® f00` \u f01f hÃQ¡ Ap fp¡N_¡ L$pfZ¡ qL$ip¡fp¡_p d©Ðeydp„ 0% S>¡V$gp¡ h^pfp¡ \ep¡ R>¡. Å¡ L$¡, cpfsdp„ `qfqõ\rs L„$BL$ A„i¡ kpfu R>¡. pR>gp v$kL$p v$frdep_ A¡Q.ApB.hu._p _hp k„¾$dZdp„ 7% OV$pX$p¡ _p¢^pep¡ R>¡.hj® f011 \u f01` ky^u A¡BX$k qv$hk_p¡ L$¡qÞÖe rhje :- "N¡qV„$N V|$ Tufp¡' (i|Þe sfa ApNm h^hy R>¡) S>¡_p¡ l¡sy _hp A¡Q.ApB.hu. k„¾$dZ, c¡v$cph s\p \su d©Ðey_¡ kdpá L$fhp_p¡ âepk L$fhp_p¡ R>¡.

rhð A¡BX$¹k qv$hk

B.k.1885_u 28 qX$¡k¡çbf\u cpfsue Brslpk_p¡ A¡L$ _hp¡ AÂepe iê$ \pe R>¡. Ap hj® v$frdep_ A¡L$ dlÐh`|Z® fpô²$ue OV$_p b_u. cpfsue fpô²$ue L$p¢N°¡k_p¡ S>Þd \ep¡ S>¡Z¡ cpfsue fpô²$ue Ap„v$p¡g__u Ap^pfrigp _pMu A_¡ kde¡ kde¡ A¡L$ `R>u A¡L$ _hp Apepdp¡ Apàep. S>¡_y„ cpfsue fpô²$ue Ap„v$p¡g_dp„ A¡V$gy ep¡Nv$p_ R>¡ L$¡, cpfsue fpô²$ue L$p¢N°¡k_p¡ Brslpk S> cpfsue fpô²$ue Ap„v$p¡g__p¡ ep®e b_u Nep¡ R>¡.

cpfsue fpô²$ue L$p¢N°¡k_y„ AÂee_ s¡_u _ursAp¡ A_¡ Nrsrhr^Ap¡_¡ L$pfZ¡ ÓZ QfZdp„ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. S>¡dp„ â\d B.k.1885 \u 1905, buSy> B.k. 1905 \u 1918 A_¡ ÓuSy> B.k. 1947 ky^u fpô²$ue Q¡s_p_u ÅN©rs A_¡ fpô²$ue Q¡s_p_¡ kq¾$e ê$` dýey 28 qX$k¡çbf 1885_p fp¡S> dy„bB_u Np¡Ly$gv$pk s¡S>`pg k„õL©$s pW$ipmp Mps¡. Ap qv$hk¡ kurhg k¡hpdp\u r_h©s A¡L$ A„N°¡S> Adgv$pf A¡.Ap¡. üyd Üpfp L$p¢N°¡k_u õ\p`_p L$fhpdp„ Aphu. 72 S>¡V$gp ârsr_r^Ap¡_u D`[õ\rsdp„ â\d S>_fg k¡¾$¡V$fu A¡.Ap¡. ü|d bÞep. A_¡ â\d AÂen sfuL$¡ ìep¡d¡iQ„Ö b¡_fÆ r_dZ|„L$ \ep. L$p¢N°¡k_p iê$Aps_p kv$õep¡ dy¿eê$`¡ bp¡çb¡ A_¡ dÖpk â¡rkX$¡ÞV$u_p lsp. `|. dlpÐdp„ Np„^uÆ_p cpfs ApNd_ kp\¡ L$p¢N°¡kdp„ dp¡V$p`pe¡ bv$gph Apìep¡. B.k. 1919_p S>rgephpgp„ lÐepL$p„X$ bpv$ Np„^uÆ Üpfp L$p¢N°¡k_u L$dp_ k„cpmhpdp„ Aphu, s¡d_p dpN®v$i®_ sm¡ L$p¢N°¡k S>_kdyv$pe k„õ\p b_u NB. bp`y_p _¡s©Ðh sm¡ âv$¡i L$rdqV$Ap¡_y„ r_dp®Z \ey A_¡ v$f¡L$ v$ dpV$¡ Qy„V$Zu_u iê$Aps \B. hj® 2014_p cpfsfÐ_ yfõL$pf\u kçdpr_s îu dv$_ dp¡l_ dpgrhep `Z L$p¢N°¡k `n_p AÝen sfuL$¡ hj® 1909, 1918,1932,1933 v$frdep_ flu QyL$ep R>¡.

L$p¢N°¡k õ\p`_p qv$hk -28 qX$k¡çbf

B.k. 1998dp„ L$p¢N°¡k AÂen sfuL$¡ `v$ k„cpm_pf kp¡r_ep Np„^u. s¡Ap¡ Ap `v$ `f kp¥\u h^y kde ky^u ky^u AÝen füp R>¡.

L$p¢N°¡k_p õ\p`L$ A¡.Ap¡. ü|d

L$p¢N°¡k_p â\d AÂen ìep¡d¡iQ„Ö b¡_fÆ

v$pv$pcpB _hfp¡Æ

dy„bB Mps¡ L$p¢N°k_u õ\p`_p \B

k„eyL$s fpô²$ dlpkcpA¡ gp¡L$p¡_p AphpNd_ A_¡ v$d_ s\p h¡íeph©rÑ `f_p ep¡Åe¡gp A¡L$ k„d¡g_ Üpfp f qX$k¡çbf 1949_p fp¡S> dp_h-h¡`pf A_¡ h¡íeph©rÑ kpd¡ k„Oj® R>¡X$hp Arck„r^_p¡ õhuL$pf L$fu_¡ f qX$k¡çbf_¡ Ap„sffpô²$ue Nygpdu _pbyv$u qv$hk õhê$`¡ DS>hZu_u Op¡jZp L$fhpdp„ Aphu lsu. Ap qv$hk Nygpdu_p `f„`fpNs ê$`p¡ S>¡hp L$¡, dp_h sõL$fu, ep¥_ ip¡jZ, bpmîd, S>bfv$õsu rhhpl A_¡ ki÷ k„Oj® v$frdep_ bpmL$p¡_u k¡_pdp„ S>bfv$õsu cfsu L$fhp_p DÞdyg_ `f L$¡[ÞÖs R>¡.

qv$hk rhjeL$ :

22qv$_ rhi¡j

Page 23: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

"kæesp s¡_p gOydsu kdyv$pe kp\¡ L$¡hu fus¡ hl¡hpf L$f¡ R>¡, s¡ `f\u s¡_p¡ spN `pdu iL$pe R>¡.' -`|.dlpÐdp Np„^uÆ

cpfsdp„ g

Oydsu Aq^

L$pf qv$hkcpfsdp„ gOydsu Aq^L$pf qv$hk

18 qX$k¡çbf 2014_p fp¡S> gOydsu kdyv$pep¡_p A¥rslprkL$ hpfkp_p S>s_ s¡d S> s¡d_p i¥nrZL$ A_¡ Apr\®L$ ki[¼sL$fZ âÐe¡ kd`®Z_u cph_p kp\¡ gOydsu Aq^L$pf qv$hk_u DS>hZu L$fhpdp„ Aphu lsu.

cpfsue b„^pfZdp„ gOydsu lp¡hp_p¡ Ap^pf ^d® A_¡ A_¡ cpjp_¡ dp_hpdp„ Apìep¡ R>¡. cpfsdp„ Ly$g hksu_p Apif¡ 19 % S>¡V$gu S>_k„¿ep gOydsu kdyv$pep¡_u R>¡. S>¡dp„ dyqõgd, riM, bp¥Â^, BkpB, `pfku kpd¡g R>¡. S>epf¡ blpB A_¡ elyv$u gOydsu R>¡. `Z s¡d_¡ k„b„r^s b„^pfZue Ar^L$pfp¡ °pá \ep _\u. S>¥_ kdyv$pe_¡ ÅÞeyApfu 2014dp„ kdprhô$ L$fhpdp„ Aph¡g R>¡.

è cpfs kfL$pf Üpfp gOydsu Ar^L$pfp¡_¡ kyfnp âv$p_ L$fhp dpV$¡ B.k.1978dp„ gOydsu Apep¡N_u fQ_p L$fhpdp„ Aphu lsu. S>¡_¡ bpv$dp„ fpô²$ue gOydsu Apep¡N Ar^r_ed-199f A„sN®s L$p_|_ê$`¡ 199fdp„ pqfs L$fhpdp„ Aph¡g.

è fpô²$ue gOydsu Apep¡N_¡ hj® f006_p ÅÞeyApfu dpkdp„ e|.`u.A¡. kfL$pf Üpfp gOydsu bpbsp¡_p d„Ópge_¡ Apr^_ L$fu v$¡hpdp„ Apìey„ lsy„. S>¡_¡ qv$hp_u Av$pgsp¡ S>¡V$gp S> k„h¡^pr_L$ Ar^L$pfp¡ âpá \ep R>¡.

è Apep¡N_u fQ_p cpfs dpV$¡ dlÐh`|Z® R>¡. L$pfZ L$¡, k„`|Z® e|fp¡`dp„ L$p¡B`Z fpô²$dp„ Apìey L$p¡B Apep¡N fQpey _\u. S>epf¡ cpfs_p AÞe L$¡V$gpL$ fpS>ep¡dp„ `Z fpS>e gOydsu Apep¡N fQ_p pdu Q|L$ep R>¡.

è gOydrs Apep¡N_p AÂen hÅls lbuby‰pl v$¡i_p â\d dy¿e dprlsu L$rdi_f flu QyL$ep R>¡.

fpô²$ue gOydsu Apep¡N :

gOydsu_p¡ A\® :-k„eyL$s fpô²$_p A¡L$ rhi¡j âqsh¡v$L$ ä¢rkõL$p¡ L$p¡`p¡V$p¡V$}A¡

A¡L$ h¥[ðL$ `qfcpjp Ap`u S>¡ dyS>b "L$p¡B fpô²$-fpS>ep¡dp„ fl¡_pf A¡hp¡ kdyv$pe S>¡ k„¿epdp„ Ap¡R>p¡ lp¡e A_¡ kpdprS>L$, fpS>_¥rsL$ A_¡ Apr\®L$ê$`¡ L$dÅ¡f lp¡e A_¡ S>¡_u âÅrs, d®, cpjp Apv$u blydsu L$fsp AgN lp¡hp R>sp`Z fpô²$_p r_dp®Z, rhL$pk, A¡L$sp, k„õL©$rs, f„`fp A_¡ fpô²$ue cpjp_¡ L$ped fpMhp `p¡sp_y„ dlÐh`|Z® ep¡Nv$p_ Ap`sp lp¡e, A¡hp kdyv$pep¡_¡ A¡ fpô²$-fpS>edp„ gOydsu sfuL$¡ Ap¡mMhp Å¡BA¡.

hj® f013-14 v$frdep__u dlÐh`|Z® ep¡S>_p-rkÂ^uAp¡ V$p¡g äu l¡ë`gpB_ "rMv$ds' : 1800-11-f001

_p¡ âpf„c.« A¡d.A¡k.X$u.`u. ep¡S>_p_y„ afuhpf dpmMpNs

r_dp®Z S>¡ lh¡ 710 gOydsu k„L$¡ÞÖus ågp¡¼¹k A_¡ 66 Npdp¡_¡ Aphfu g¡ R>¡. S>¡ dpV$¡ hs®dp_ hj® 737 L$fp¡X$_u fL$d apmhpB.

« 10`4.89 L$fp¡X$, `yfõL©$s 61, 13, 718 S>¡V$gu rióeh©rÑAp¡ dpV$¡ apmhpep.

« gOydsu drlgpAp¡ dpV$¡ _¡spNufu_p rhL$pk_u ep¡S>_p_¡ afuhpf QL$pku_¡ "_B fp¡i_u' _pd Ap`hpdp„ Apìey.

« gOydsuAp¡ dpV$¡ L$p¥iëe rhL$pk A_¡ fp¡S>Npfu_u MpÓu Ap`su "iuMp¡ A_¡ L$dpAp¡' (g_® A¡X$ A_®) ep¡S>_p_p¡ âpf„c A_¡ AdguL$fZ.

« cpfsdp„ pfkuAp¡_u OV$u fl¡gu hksu_¡ AV$L$phhp "rS>Ap¡ pfku' ep¡S>_p_u iê$Aps.« fpô²$ue hL¹a rhL$pk r_Nd (A¡_.X$bëey.X$u.ku.)_u õ\p`_p L$fhpdp„ Aphu. A_¡ hL$a

(ky^pfZp) Ar^r_ed-f013 Adgdp„ Apìep¡ R>¡.« `fv$¡idp„ Aæepk L$fhp dpV$¡ i¥nrZL$ gp¡_ `f ìepS> kbrkX$u dpV$¡_u _hu ep¡S>_p

"`Y$p¡ fp¡i' dpV$¡ rhQpfZp Qpgu flu R>¡.« 1fdu „Qhrj®e ep¡S>_p A„sN®s dp¥gp_p ApTpv$ rinZ k„õ\p__p c„X$p¡mdp„ h^pfp_p

`00 L$fp¡X$_u apmhZu.« N„cuf âL$pf_u budpfuAp¡ dpV$¡ sbubu klpe yfu pX$hp dpV$¡_u _hu Apfp¡Áe ep¡S>_p

rhQpfZp l¡W$m R>¡.«gOydsuAp¡_p rhL$pk A_¡ DR>¡f dpV$¡ cpfs kfL$pf_u ârsbÂ^sp S>¡ kyr_[òs L$f¡ R>¡.

- rinZ_p¡ lL$L$ - L$pev$p l¡W$m k„fnZ A_¡ kgpdsu - gOydsu drlgp kiqL$sL$fZ - h¼¹a rdgL$sp¡_y„ fnZ A_¡ rhL$pk

- h^y kpfp Æh__p¡ lL$L$ - _bmp kd|v$pep¡_y„ s„vy$fõsuL$fZ- b„^pfZue l½$$ - Apr\®L$ kiqL$sL$fZ A_¡ fp¡S>Npf

1. Dõspv$ -gOydsuAp¡_p `f„`fpNs L$gp/L$p¡iëep¡_u kpQhZu \B iL$¡ A_¡ rkÝ^lõs L$gpL$pfp¡dp„ ndsp r_dp®Z \B iL$¡.2. ldpfu ^fp¡lf -cpfsue gOydsu kdyv$pe_p kp„õL©$rsL$ hpfkp_p S>s_ dpV$¡_u ep¡S>_p3. dp_k(dp¥gp_p ApTpv$ _¡i_g A¡L$¡X$¡du ap¸f õL$ug) -gOydsu eyhp„Ap¡dp„ L$p¥iëe ky^pfZp A_¡ s¡d_¡ cpfs blpf L$pe® L$fu iL$¡ s¡ dpV$¡ dv$v$ê$`4. gpcp¡_y„ ku^y lõsp„sfZ s\p â^p_d„Óu S>_^_ ep¡S>_p l¡W$m Mpsp Mp¡ghpdp„ Apìep5. A¡[ÞS>r_eqf„N A_¡ d¡qX$L$g âh¡i `funp dpV$¡ r_i|ëL$ L$p¡tQN dpV$¡ 1500 S>¡V$gp rhÛp\}Ap¡_¡ d„S|>fu6. _B fp¡i_u -gOydsu drlgpAp¡dp„ _¡s©Ðh rhL$pk dpV$¡7. _B d„qTg -dy¿e âhpl_p rinZ dpV$¡ dv$f¡kp_p rhÛp\}Ap¡_¡ `\ `yfp¡ `X$hp dpV$¡ gOydsu d„Ópge_u ep¡S>_p ArN°d sb½$pdp„ R>¡. Ap ep¡S>_p dv$f¡kp rinZ A_¡ dy¿e âhpl_p rinZ hÃQ¡_y„ A„sf vy$f L$fu iL$¡ R>¡.

hj® 2014/15 v$frdep__u rkÝ^uAp¡ A_¡ ep¡S>_pAp¡

k„eyL$s fpô²$k„O Üpfp âÐe¡L$ hj®¡ 18 qX$k¡çbf 199f\u gOydsu lL$L$ qv$hk_u DS>hZu L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. S>¡_p¡ Dv«¡i gOydsu kdyv$pep¡_p Ar^L$pf_y„ fnZ, fpô²$ r_dp®Zdp„ ep¡Nv$p_ dpV$¡ rQqÞls L$fu_¡ n¡Ó rhi¡jdp„ s¡d_u cpjp, Års, d®, k„õL©$rs `f„`fp hN¡f¡_u kyfnp kyr_ròs L$fhp dpV$¡_p¡ R>¡. hs®dp_ hj£ `Z vy$r_epcfdp„ gOydsu lL$L$ qv$hk_u DS>hZu L$fhpdp„ Aphu lsu.

gOydsu Aq^L$pf qv$hk

gOydsu Aq^L$pf qv$hk18-D

ecem

ber

18-December

23qv$_ rhi¡j

Page 24: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

rhð dp_h Ar^L$pf qv$hk : 10 qX$k¡çbf hj® 2014_u \ud : "ü|d_ fpBV$¹k 365'

dp_h Ar^L$pf A¡V$g¡ ?

L$p¡B`Z ìeqL$s_p Æh_, ApTpv$u, kdp_sp A_¡ kçdp__p Ar^L$pf_¡ dp_h Ar^L$pf L$l¡ R>¡. cpfsue

k„rh^p_ Ap Ar^L$pf_u MpÓu Ap`¡ R>¡ A_¡ s¡ sp¡X$_pf_¡ Av$pgsdp„ kÅ L$f¡ R>¡.

dp_h Ar^L$pfp¡_u kph®cp¥d Op ¡jZp_ ¡ âL $ pidp „ gphhp vy$r_epcfdp„ Ap qv$hk_u DS>hZu L$fhpdp„ Aphu. rhqv$s R>¡ L$¡, hj® f013_u \ud : "Ap`_p Ar^L$pfp¡ dpV$¡ L$pd L$fsp f0 hj® \ep' lsu.

l¡sy A_¡ iê$Aps :- rhð dp_h Ar^L$pf qv$hk DS>hZu_p¡ l¡sy dp_h Ar^L$pf âÐe¡ gp¡L$p¡dp„ ÅN©qs gphhp_p¡ R>¡. S>¡_u iê$Aps 10 qX$k¡çbf 1948_p fp¡S> k„eyL$s fpô²$ dlpkcpA¡ dp_h Ar^L$pf Op¡jZp`Ó Åfu L$fu_¡ L$fu lsu Ðepf\u âÐe¡L$ hj£ 10 qX$k¡çbf¡ Ap qv$hk_u DS>hZu L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. dp_h Ar^L$pf Op¡jZp`Ó A_ykpf rhðdp„ Þepe, ip„rs A_¡ õhs„Ósp_u byr_epv$ õhê$`¡ kdpS>_p v$f¡L$ hN®_¡ kçdp_ A_¡ kdp_ Ar^L$pf âpá L$fhp_u bpbs S>Zphhpdp„ Aphu R>¡.

cpfs A_¡ dp_h Ar^L$pf :- cpfs v$¡idp„ f8 kàV$¡çbf 1993_p fp¡S> dp_h Aq^L$pf L$p_|_ Adgdp„ lsp¡. A_¡ 1f Ap¡L$V$p¡bf 1993_p qv$hk¡ L$¡ÞÖ kfL$pf Üpfp fpô²$ue dp_h Ar^L$pf Apep¡N_u fQ_p L$fhpdp„ Aphu lsu. Apep¡N_p L$pe®n¡Ódp„ _pNqfL$ A_¡ fpS>_ursL$ kp\¡ Apr\®L$, kpdpÆL$ A_¡ kp„õL©$rsL$ Ar^L$pf `Z kpd¡g R>¡. S>¡hp L$¡ bpm dSy>fu, A¡Q.ApB.hu./A¡BX$¹k, Apfp¡Áe, cp¡S>_, bpgrhhpl, drlgp Ar^L$pf, f`L$X$ A_¡ dyW$c¡X$ v$frdep_ \su d©Ðey s\p gOydsu, A_yk|rQs Års A_¡ S>_Års_p Ar^L$pf kdprhô$ R>¡. fpô²$ue dp_h Ar^L$pf Apep¡N_p AÂen`v$¡ kyrâd L$p¡V®$_p |h® dy¿e Þepep^ui L$¡.Æ.bpgpL©$óZ_ R>¡. s¡d_p¡ L$pe®L$pm f011 \u 11 d¡ f01` ky^u R>¡.

cpfsue b„^pfZ_p dy¿e OX$h¥ep A_¡ õhs„Ó cpfs_p â\d L$p_|_ d„Óu X$p¸. bu.Apf. Ap„b¡X$L$f_u `yÎersr\_u õd©rsdp„ v$¡icfdp„ 6 qX$k¡çbf_p¡ qv$hk dlp`qfr_hp®Z qv$hk sfuL$¡ DS>hhpdp„ Apìep¡. s¡d_p A_yepeuAp¡A¡ s¡d_¡ îÝ^p kyd_ A`®Z L$ep® lsp. s¡d_p¡ S>Þd 14 A¡râg 1891_p fp¡S> dÝe âv$¡i_p dD il¡fdp„ Nfub dlpf Årsdp„ \ep¡ lsp¡. s¡d_y„ r_^_ 6 qX$k¡çbf 1956_p fp¡S> \ey lsy.-B.k. 1990dp„ s¡d_¡ dfZp¡`fp„Ñ khp£ÃQ cpfsue _pNqfL$ `yfõL$pf cpfs fÐ_ A¡_pes \ep¡ lsp¡.-B.k. 1956dp„ s¡dZ¡ bp¥Ý^ ^d® A`_phu_¡ dp¡V$p `pe¡ v$rgsp¡_¡ `Z bp¥Ý^ d® A`_phhp dpV$¡ â¡qfs L$ep® lsp.-s¡Ap¡ kdpS> ky^pfL$, fpS>_urso, A\®ip÷u A_¡ L$pev$p_p r_óZp„s lsp. s¡dZ¡ Ap^yr_L$ bp¥Ý^ Ap„v$p¡g__¡ â¡fus L$fu_¡ v$rgsp¡, drlgpAp¡ A_¡ îrdL$p¡ kp\¡ \sp kpdprS>L$ c¡v$cph kpd¡ Ap„v$p¡g_ L$ey® lsy.

dlp`qfr_hp®Z qv$hk Ap„sffpô²$ue _pNqfL$ DÍ$e_ qv$hk Ap„sffpô²$ue _pNqfL$ DÍ$e_ k„NW$__u õ\p`_p 7 qX$k¡çbf 1944_p fp¡S> \B lsu. B.k.1996dp„ k„eyL$s fpô²$ dlpkcpA¡ A¡L$ ApB.ku.A¡.Ap¡._u `l¡g A_ykpf L$¡_¡X$p kfL$pf_u klpesp\u Ap„sffpô²$ue _pNqfL$ DÍ$e_ qv$hk 7 qX$k¡çbf¡ DS>hhp_u Op¡jZp L$fu lsu. Ap„sffpô²$ue _pNqfL$ DÍ$e_ k„NW$_ rhð dp¥kd rhop_ k„NW$_, Ap„sffpô²$ue v|$fk„Qpf k„O, e|r_hk®g `p¡õV$g e|r_e_, rhð Apfp¡Áe k„NW$_ A_¡ Ap„sffpô²$ue kdyÖu k„NW$_ krls k„eyL$s fpô²$_p AÞe kv$õep¡ kp\¡ dmu_¡ L$pe® L$f¡ R>¡.

4 qX$k¡çbf_p fp¡S> 43dp¡ _p¥ k¡_p qv$hk DS>hhpdp„ Apìep¡ Ap qv$hk_u DS>hZu_p Ahkf `f _p¥ k¡_p âdyM A¡X$rdfg fp¡rb_ L$¡. ^h_ A_¡ _p¥ k¡_p Ar^L$pfuAp¡A¡ fpô²$_u k¡hpdp„ kdr`®s \hp_y„ Ap‹p_ L$ey® lsy A_¡ fpô²$`rs îu âZh dyMfÆ A_¡ hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$uA¡ v$¡i_u fnp dpV$¡ cpfsue _¥p k¡_p_p kd`®Z_u kfpl_p L$fu lsu. A¡f Qua dpi®g Aê$` fplp A_¡ k¡_p âdyM g¡ãV$_„V$ S>_fg v$gbuftkl kylpN¡ _hu qv$ëlu Mps¡ Adf S>hp_ Äep¡rs `f ApB.A¡_.A¡k. tk^| fnL$_p irlv$p¡_¡ îÝ^p„S>gu A`®Z L$fu lsu. rhipMp`Ë$_ddp„ Apep¡qS>s _¥p k¡_p qv$hk kdpfp¡ldp„ _p¥ k¡_p_p S>lpÅ¡, kbdqf_p¡, rhdp_p¡ A_¡ rhi¡j v$mp¡A¡ p¡sp_u ârscp_y„ âv$i®_ L$ey® lsy._p¥ k¡_p qv$hk rhjeL$ : cpfsue _p¥ k¡_p B.k. 1971_p cpfs-`pqL$õsp_ eyÝ^ v$frdep_ L$fpQu lpb®f `f cpfsue _p¥ k¡_p_p Apµ`f¡i_ V²$pBX$¢V$ _u kamsp_p D`gndp„ ârs hj® 4 qX$k¡çbf¡ _p¥ k¡_p qv$hk sfuL$¡ DS>hZu L$f¡ R>¡.

"'

43dp¡ _p¥ k¡_p qv$hk -4 qX$k¡çbf k„eyL$s fpô²$ Üpfp 5 qX$k¡çbf_p fp¡S> Ap„sffpô²$ue õhe„k¡hL$ qv$hk(BÞV$f_¡i_g hµpg[ÞV$f X$¡-ApB.hu.X$u.) DS>hhpdp„ Apìep¡. Ap qv$hk¡ k„eyL$s fpô$²¡ õhe„ k¡hp_u v$f¡L$ bpbsp¡_¡ Aphfu gB_¡ DS>hZu L$fu A_¡ dpÞesp âv$p_ L$fu s\p v$f¡L$ õsfp¡-õ\p_ue, fpô²$ue A_¡ h¥[ðL$, `f bv$gph gphhpdp„ cpNuv$pf b_¡gp v$f¡L$_¡ rhi¡j îÝ^p„S>gu Z Ap`u lsu. BÞV$f_¡i_g hµpg[ÞV$f X$¡ dp„ A¡hp õhe„k¡hL$p¡_p ep¡Nv$p__¡ epv$ L$fhpdp„ Apìey lsy L$¡, S>¡Ap¡ S>du_u õsf¡ r_Z®e g¡hp_u âq¾$epdp„ kpd¡g lsp A_¡ A„s¡ s¡Ap¡ ki¼s âipk_, kpdprS>L$ A¡L$sp, ip„rs A¡h„ kss rhL$pk_u fpl `f cpNuv$pfu dpV$¡ S>Áep b_phhpdp„ kam \ep.

qv$hk rhjeL$ : Ap qv$hk k„eyL$s fpô²$ Üpfp _prds A¡L$ Ap„sffpô²$ue pg_ R>¡. S>¡_¡ k„eyL$s fpô²$ dlpkcpA¡ 17 qX$k¡çbf 1985_p fp¡S> A`_pìey lsy. S>¡_¡ õhe„k¡hL$p¡ A_¡ k„NW$_p¡ dpV$¡ s¡d_p âepkp¡_p¡ DÐkh d_phhp, s¡d_p d|ëep¡_¡ S>Zphhp A_¡ s¡d_p kdyv$pep¡_u hÃQ¡ s¡d_p L$pep£_¡ âp¡Ðkprls L$fhp, bu_ kfL$pfu k„NW$_p¡, k„eyL$s fpô²$_u A¡S>ÞkuAp¡, kfL$pfu Ar^L$pfu A_¡ Mp_Nu n¡Ó_p A¡L$ A_p¡Mp Ahkf õhê$`¡ Å¡hpdp„ Aph¡ R>¡.

Ap„sffpô²$ue õhe„ k¡hL$ qv$hk

24qv$_ rhi¡j

Page 25: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

fpóV²$ue NrZs qv$hk -22 qX$k¡çbf cpfscfdp„ 22 qX$k¡çbf¡ fpô²$ue NrZs qv$hk_u DS>hZu L$fhpdp„ Aphu. Ap qv$hk dlp_ cpfsue NrZso îur_hpk fpdp_yS>_ Ape„Nf_u S>e„rs âk„N¡ d_phhpdp„ Aph¡ R>¡.

fpô²$ue NrZs qv$hk sfuL$¡_u Op¡jZp : dlp_ NrZso îu r_hpk fpdp_yS>__u õd©rsdp„ 22 qX$k¡çbf¡ fpô²$ue NrZs qv$hk ê$`¡ d_phhp_u Op¡jZp sÐL$prg_ hX$p`°^p_ X$p¸. d_dp¡l_qk„O Üpfp fpdp_yS>__u 125du S>e„rs_p Ahkf¡ dÖpk rhð rhÛpge Mps¡ 26 a¡by°Apfu 2012_p fp¡S> \B lsu.

-s¡d_p¡ S>Þd 22 qX$k¡çbf 1887_p fp¡S> L$p¡Bçbsyf_p Bfp¡X$ _pd_p Npd¡ \ep¡ lsp¡. s¡d_y„ r_^_ 26 A¡râg 1920_p fp¡S> dpÓ 33 hj®_u he¡ \ey lsy.-Ap^yr_L$ L$pm_p dlp_sd rhQpfL$p¡dp„ NZpsp A_¡ dlp_ NrZso Dgf A_¡ Np¡k_u kdL$n d_psp fpdp_yS>_¡ NrZs_p L$p¡B`Z âL$pf_p rhi¡j âqinZ rh_p S> rhïg¡jZ A_¡ k„¿ep rkÝ^p„s_p n¡Óp¡dp„ dlÐh`|Z® ep¡Nv$p_ Apàey A_¡ Æh_cfdp„ NrZs_p 3,884 âd¡ep¡_y„ k„L$g_ L$ey®. S>¡dp_p dp¡V$pcpN_p ep¡Áe lp¡hp_y„ ârs`pqv$s \ey R>¡.-s¡dZ¡ p¡sp_pdp„ fl¡gp NrZs_p klS> op_ A_¡ buS>NrZs_u AqÜsue ârscp_p v$d `f M|b S> dp¥rgL$ A_¡ A`pf„`qfL$ qfZpdp¡ âpá L$ep®. S>¡_p\u â¡qfs ip¡^p¡ ApS>¡ Z \B flu R>¡. Å¡ L$¡, s¡d_u AdyL$ ip¡^p¡_¡ NrZs_u dy¿e^pfpdp„ lÆ ky^u A`_phhpdp„ Aphu _\u.-spS>¡sfdp„ s¡d_p kyÓp¡_¡ q¾$õV$g rhop_dp„ âey¼s L$fhpdp„ Apìep R>¡. S>¡_p L$pe®\u âcprhs NrZs_p n¡Ó¡ \B fl¡gp L$pe® dpV$¡ fpdp_yS>_ S>_®g_u õ\p`_p L$fhpdp„ Aphu R>¡.-s¡d_¡ qb°qV$i NrZso âp¸a¡kf l¡fp¡ëX$ lpX$}A¡ A¡ kde_p rhqcÞ_ âqscpipmu ìe[¼sAp¡_¡ 100 ¥L$u Ap„L$hpdp„ Apìep lsp. S>¡dp_p dp¡V$pcpN_p NrZsop¡_¡ 100 ¥L$u 35 A„L$ A_¡ AdyL$ rhriô$ ìe[¼sAp¡_¡ 60 A„L$ âv$p_ \ep lsp. f„sy fpdp_yS>__¡ 100 dp„\u 100 A„L$ âv$p_ \ep lsp.

X$p¸. lpX$}_p¡ A„^ rhðpk vy$f L$ep£ : A¡L$hpf X$p¸. lpX$}A¡ NrZso fpdp_yS>__u dygpL$ps gu^u A¡ kde¡ s¡dZ¡ klS> cph¡ S>Zphu v$u^y L$¡, 1729 A¡L$ Aiyc k„¿ep R>¡. L$pfZ L$¡, 1729=7x13x19 dp„ A¡L$ NyZ_M„X$ 13 R>¡. e|fp¡`_p A„^îÝ^pmy gp¡L$p¡ 13 _u k„¿ep_¡ Aiyc dp_¡ R>¡. f„sy fpdp_yS>_¡ s¡_p\u rh`qfs âÐeyÑf Ap`u_¡ S>Zpìey L$¡, s¡ A¡ Av¹c|s k„¿ep R>¡. s¡ kp¥\u _p_u k„¿ep R>¡. S>¡_¡ Ap`Z¡ b¡ O_ k„¿epAp¡_p Å¡X$\u b¡ fusp¡dp„ ìeL$s L$fu iL$uA¡ R>uA¡. S>¡d L$¡, 1729= 123+13 s\p 1729=103+93. Ap k„¿ep bpv$dp„ lpX$}-fpdp_yS>_ _„bf ê$`¡ NrZs n¡Ó¡ ÅZusu b_u.

cpfs kfL$pf¡ `|h® hX$pâ^p_ AV$g rblpfu bpS>`pB_p 90dp„ S>Þd qv$hk_¡ fpô²$ue kyipk_ qv$hk ê$`¡ d_pìep¡ lsp¡. Ap Ahkf¡ L$¡V$guL$ _hu ep¡S>_pAp¡_u iê$Aps \B lsu.-dprlsu A_¡ âkpfZ V$¡¼¹_p¡gp¸Æ d„Óu frhi„L$f âkpv$¡ h„rQs N°pduZ hksu_¡ B-k¡hp D`gå^ L$fphhp qfeg V$pBd BÞad£i_ rkõV$d Ap^pqfs BÞV$f_¡V$-op_k¡sy krls _hu k¡hp A_¡ sL$_uL$_u iê$Aps L$fu lsu.-_pNqfL$ DÍ$e_ d„Ópge¡ `p¡sp_p L$pe®dp„ `pfv$ri®sp gphhp B-âipk__y„ Dv$¹OpV$_ L$ey® lsy. -rhop_ V$¡¼¹_p¡gp¸Æ d„Ópge¡ dp¥kd kp\¡ Å¡X$pe¡gu dpqlsu Ap`su A¡k.A¡d.A¡k. k¡hp âpf„c L$fu.-`p„Q qL$gp¡N°pd_p N¡k rkrgÞX$f_p h¡QpZ_u iê$Aps \B.-N°pduZ rhL$pk d„Ópge¡ Ap qv$hk_¡ â^p_d„Óu N°pd kX$L$ ep¡S>_p qv$hk ê$`¡ d_pìep¡ lsp¡.

kyipk_ qv$hk_p D`¾$d¡ L$¡[ÞÖe Apfp¡Áe d„Ópge Üpfp v$f¡L$ bpmL$p¡_p fkuL$fZ dpV$¡ rdi_ "BÞÖ^_yj' _u iê$Aps \B lsu.-Ap rdi__p¡ l¡sy B.k. 2020 ky^udp„ A¡hp v$f¡L$ bpmL$p¡_y„ fkuL$fZ L$fhp_p¡ R>¡, S>¡_¡ kps rbdpfuAp¡ S>¡hu L$¡, qX$a\¡qfep, L$pgu Mp„ku, qV$V$¡_k, `p¡rgep¡, V$u.bu. Mkfp A_¡ rl`¡V$pBV$uk-bu kpd¡ gX$hp dpV$¡ fkuL$fZ _\u L$fpey L$¡, Ap„riL$ \ey R>¡. s¡_p¡ kdph¡i \pe R>¡.-`p¡rgep¡ L$pe®¾$d kamsp `|h®L$ gpN| L$fhp dpV$¡ S>¡hp D`pep¡ \ep lsp, s¡hp S> D`pep¡ Ap rdi_ dpV$¡ °ep¡Åi¡.-Ap rdi__y„ â\d QfZ 201 rÄëgpdp„, buSy> QfZ 297 rS>ëgpdp„ gpN| L$fhp_y„ gÿe R>¡.

DÅ® v$nsp åe|fp¡ (bu.B.B.) Üpfp cpfsdp„ ârshj® 14 qX$k¡çbf_p fp¡S> fpô²$ue DÅ® k„fnZ qv$hk DS>hhpdp„ Apìep¡ lsp¡. bu.B.B. cpfs kfL$pf_p rhÛys d„Ópge A„sN®s_y„ b„^pfZue A¡L$d R>¡. hs®dp_ hj£ qv$hk_u DS>hZu âk„N¡ Sy>v$p Sy>v$p kdyl_u L„$`_uAp¡_¡ DÅ® k„fnZdp„ d|ëehp_ ep¡Nv$p_ Ap`hp bv$g fpô²$ue DÅ® k„fnZ yfõL$pf âv$p_ L$fhpdp„ Apìep lsp.

fpô²$ue DÅ®k„fnZ qv$hk14 qX$k¡çbf

îur_hpk fpdp_yS>_ rhjeL$ :

25qv$_ rhi¡j

fpóV²$ue kyipk_ qv$hk 25 qX$k¡çbffpóV²$ue kyipk_ qv$hk 25 qX$k¡çbfrdi_ "BÞÖ^_yj' _u iê$Apsrdi_ "BÞÖ^_yj' _u iê$Aps

ApNpdu qv$hkp¡_u DS>hZu_y„ Apep¡S>_-ÅÞeyApfu 2015dp„ âhpkucpfsue qv$hk_u DS>hZu_p dy¿e dl¡dp_ Nyep_p_p fpô²$`rs X$p¡_pëX$ fpdp¡sf R>¡. S>¡Ap¡ NyS>fps_p dl¡dp_ b_i¡.

-k„eyL$s fpô²$ Üpfp 21 S|>_¡ Ap„sffpô$²ue ep¡N qv$hk_u DS>hZu L$fhp_u Ål¡fps \B R>¡.

Page 26: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

r_^_r_^__¡v$p_yf¥B L©$óZd|rs® hep¡h©Ý^ L$Þ_X$ NpeL$ _¡v$p_yf¥B L©$óZd|rs® 87 hj®_u he¡ 8 qX$k¡çbf¡ rhipMp`Ë$_d Mps¡ r_^_ pçep.

?s¡d_p¡ S>Þd sÐL$pgu_ l¥v$fpbpv$ fpÄe_p L$p¡\p`ëgu Mps¡ 10 Ap¡L$V$p¡bf 1927_p fp¡S> \ep¡ lsp¡.

?s¡dZ¡ B.k. 1940_u iê$Apsdp„ rhS>e_Nf_p dlpfpÅ k„Nus L$pµg¡S>dp„ Ühpfd _ftkNp fph _peX|$ kp\¡ L$Þ_X$ k„Nusdp„ Npe_ A_¡ hpep¡rg__y„ `°rinZ âpá L$ey® lsy A_¡ îu`v$ r`_pL$p`pX$u(L$Þ_X$ NpeL$)_p dpN®v$i®_ sm¡ `p¡sp_u A¡L$ ApNhu k„Nus_u _hu i¥gu rhL$rks L$fu lsu.

?k„Nus_p n¡Ódp„ s¡d_y„ dlÐh`|Z® ep¡Nv$p_ Ap„^| âv$¡i_p 15du kv$u_p k„s-k„NusL$pf AÞ_dpQpe®_u 108 fQ_pAp¡_u y_ f Ap^pqfs fpN_u fQ_p kpd¡g R>¡.

?s¡Ap¡ rhS>ehpX$p, rkL„$v$fpbpv$ A_¡ rhipMp`Ë$_d_u kfL$pfu k„Nus A_¡ _©Ðe L$pµg¡S>dp„ â^p_pQpe® `Z flu QyL$ep lsp.

âpá L$f¡gp `yfõL$pf :B.k. 1976 k„Nus QyX$pdZu yfõL$pfB.k. 1981 õhf rhgpk yfõL$pfB.k. 1991 k„Nus L$gp r_r^ yfõL$pfB.k. 1993 L$gp cpfsu yfõL$pfB.k. 2000 k„Nus fÐ_d yfõL$pfB.k. 2002 fpS>gÿdu yfõL$pfB.k. 2004 fpóV²$ue L$gpL$pf yfõL$pfB.k. 2006 fpô²$ue dlp_ yfõL$pfB.k. 2006 ârscp fpÆh yfõL$pfB.k. 2010 Aõ\p_p rhÜp_ yfõL$pfB.k. 2011 îu ÐepNfpS> k¡hp fÐ_

_¡v$p_yf¥B L©$óZd|rs®:

B.k. 1946dp„ L$prlfp Mps¡ S>Þd¡gp rd÷_p â¿eps D`ÞepkL$pf A_¡ rinL$ fv$hp Aif_y„ L$¡Þkf_u sL$gua kpd¡ gp„bu gX$s bpv$ Ahkp_ \ey R>¡. s¡dZ¡ p¡sp_p D`Þepk "l¡rhef v$¡_ fv$hp' dp„ L$¡Þkf rhê$Ý^ `p¡sp_u gX$pB_¡ kÆh Y$b\u bep_ L$fu lsu. s¡dS> AÞe 15 S>¡V$gu ârkÝ^ yõsL$p¡ Z gMu lsu. S>¡ õ`¡_dp„ Afb kæesp_p Dv$e A_¡ `s__p Brslpk rhj¡ ÅZL$pfu Ap`¡ R>¡. fv$hp Aif¡ B.k. 2007dp„ kpqlÐe bv$g L$p„õV$p„qV$_¡ L$¥h¡L$u `yfõL$pf s\p hj® 2011dp„ Ap¡h¥k yfõL$pf krls L$¡V$gpL$ yfõL$pfp¡ °pá L$ep® lsp.

fv$hp Aif

qv$ÁNS> k„Nus kdunL$ A¡k.hu.L©$óZd|rs® 89 hj®_u he¡ r_^_ `pçep. s¡dZ¡ "^ rlÞv$y' AMbpfdp„ D`-k„`pv$L$ s\p A¡L$ kgplL$pf A_¡ k„Nus kdunL$ sfuL$¡ L$pe® L$ey® lsy.

A¡k.hu. L©$óZd|rs®

dlpfpô²$_p `|h® dy¿ed„Óu A_¡ hep¡h©Ý^ L$p¢N°¡ku _¡sp Aåvy$g fl¡dp_ A„syg¡ qL$X$_u_u N„cuf rbdpfu bpv$ 2 qX$k¡çbf¡ 85 hj®_u he¡ r_^_ pçep. s¡Ap¡ dlpfpô²$_p â\d A_¡ A¡L$dpÓ dy[õgd dy¿ed„Óu lsp. s¡Ap¡ Ap `v$ `f B.k. 1980 \u 1982 v$frdep_ füp lsp. s¡d_p L$pe®L$pm v$frdep_ blpf Aph¡gp rkd¡ÞV$ L$p¥cp„X$_¡ L$pfZ¡ s¡dZ¡ fpÆ_pdy Ap`hy `X$ey lsy. s¡Ap¡ ey.`u.A¡.-1 kfL$pf kde¡ gOydsu dpdgpAp¡_p d„Óu Z füp lsp.

Aåvy$g fl¡dp_ A„syg¡

X$p¡_p fpdp¡k X$¡ dp¡fp ApfNp¡_ ê$$`¡ S>Þd¡gp A_¡ õ`¡__p d¡qX²$X$_p fl¡hpku s\p b¡[ëS>ed_p fpÅ bpDX$¹hpB_ kp\¡ qhhpl bpv$ b¡[ëS>ed_p fpZu b_¡gp L$hu_ a¡buep¡gp b°k¡ëk Mps¡ 5 qX$k¡çbf¡ 86 hj®_u he¡ q_^_ pçep.-bpDX$¹hpB_ kp\¡ qhhpl bpv$ s¡Ap¡ b¡[ëS>ed_p p„Qdp fpZu bÞep lsp.-B.k. 1993dp„ bpDX$¹hpB__p r_^_ bpv$ a¡rbep¡gp iplu dl¡g R>p¡X$u_¡ õV$uh_hN® Mps¡ fl¡sp lsp. s¡Ap¡ fpÅ_p r_^_ ky^u 33 hj® L$hu_ L$p¢kV®$ füp lsp.

rhL$V$_ N©`_p A¡k. bpgpkyb°dÎed 78 hj®_u he¡ 19 qX$k¡çbf_p fp¡S> r_^_ pçep lsp. s¡dZ¡ srdg_pX|$dp„ rhÛp\} ârscpAp¡_¡ Ap¡mMhp A¡L$ ep¡S>_p iê$ L$fu lsu A_¡ L$¡V$gpe¡ n¡Óp¡_p dp¡V$p dp¡V$p `ÓL$pfp¡ s¡d_p Üpfp Qgphhpdp„ Aphu fl¡gu ep¡S>_pAp¡ A_¡ A\pL$ `qfîd_u D`S> R>¡.

L©$rj A_¡ S>d®_ i¡aX®$ X$p¡N rhi¡jo : riepmp_u dp¥kd_u DÃQ D`S> ^fphsu ipL$cpÆ_p `pL$p¡_u M¡sudp„ s¡Ap¡ rhi¡j fkê$Qu ^fphhp kp\¡ L©$rj rhi¡jo Z lsp. s¡dS> DÃQ NyZhÑp fphsp S>d®_ i¡aX®$ Ly$sfpAp¡_p âS>__ rhjeL$ Z s¡dZ¡ dlÐh`|Z® kamsp d¡mhu lsu.

Arcìe[¼s_u gX$pB : A¡L$hpf A¡k. bpgpkyb°dÎed¡ p¡sp_u qÓL$p_p L$hf f âL$pris rh^p_kæep¡_p L$pV|®$_ rhj¡ dpau dp„Nhp_p¡ BÞL$pf L$fu v$¡sp srdg_pX|$ rh^p_kcp Üpfp s¡d_u ^f`L$X$ L$fphhpdp„ Aphu A_¡ ÓZ qv$hk ky^u s¡d_¡ S>¡gdp„ `yfu v$¡hpdp„ Aphsp v$¡icfdp„ s¡d_u ^f`L$X$ kpd¡ qhfp¡^_p¡ h„V$p¡m DW$sp s¡d_¡ dy¼s L$fhpdp„ Apìep lsp. bpv$dp„ s¡dZ¡ `p¡sp_u ^f`L$X$ Mp¡V$u fus¡ \B lp¡hp_p¡ L$¡k v$pMg L$fsp, dÖpk lpBL$p¡V®$ s¡d_p n¡ QyL$pv$p¡ Ap`u_¡ hmsf Z A`pìey lsy.

A¡k. bpgpkyb°dÎed

b¡[ëS>ed_p |h® fpZu ¼hu_ a¡rbep¡gp

? "_„v$utkl' _pd\u rh¿eps A_¡ cpfsue lp¸L$u V$ud kp\¡ hj® 1948dp„ g„X$_ Ap¡g„rç`L$ A_¡ hj® 1952_p l¡gtkL$u Ap¡g„rç`L$dp„ b¡ kyhZ® `v$L$ rhS>¡sp \_pf cpfsue raëX$ lp¸L$u M¡gpX$u N©l_„v$_tkl 88 hj®_u he¡ 7 qX$k¡çbf¡ _hu qv$ëlu Mps¡ r_^_ pçep.

?s¡d_p¡ ÄÞd ArhcprS>s `„Åb_p gpe`yf rS>ëgpdp„ 18/02/1926_p fp¡S> \ep¡ lsp¡. s¡Ap¡ ApTpv$u `l¡gp ArhcprS>s „Åb e|r_hrk®V$u dpV$¡ fdsp lsp A_¡ ApTpv$u bpv$ s¡Ap¡ L$p¡gL$Ñp Qpëep Nep lsp.

?bgbuftkl_p kdL$prg_ A_¡ k¡ÞV$f ap¸fhX®$\u fdsp N©l_„v$_tkl B.k. 1949dp„ cpfsue _p¥ k¡_pdp„ Å¡X$pep. S>¡dp\u s¡Ap¡ L$dp„X$f sfuL$¡ k¡hpr_h©s \B_¡ fd rhriô$ k¡hp v$L$\u kçdpr_s \ep lsp.

?s¡dZ¡ S>hplfgpg _l¡ê$ lp¸L$u V|$_p®d¡ÞV$ kp¡kpeV$u_p dlpkrQh ê$`¡ k¡hp Ap`u lsu.?fds-Ndsdp„ gpBaV$pBd AQuhd¡ÞV$ bv$g B.k. 2006dp„ Ýep_Q„v$ yfõL$pf\u kçdpr_s \ep.

lp¸L$u Ap¡g„q`e_ N©l_„v$_tkl

dil|f raëd q_dp®sp L$¡. bpgpQ„v$f âp„shpv$_u rhQpfkfZu fphsp hpguAp¡_p k„sp_p¡ hÃQ¡ p„Nfsu A_¡ L$gpBd¡¼kdp„ L$ê$Z fus¡ `|Z® \su kpQp â¡duAp¡_u L$lp_u kp\¡_u dil|f Arc_¡sp L$dg lk_(sqdg_pX|$_p hpk|)A_¡ Arc_¡Óu fsuA[‚lp¡Óu(_p¡\® BõV$ cpfsue eyhsu k`_p) Arc_us rlÞv$u raëd "A¡L$ vy$S>¡ L$¡ gue¡' _p r_dp®sp A_¡ L$¡.bu. _p D`_pd\u ÅZusp raëd r_dp®sp L$¡. bpgpQ„v$f 23 qX$k¡çbf_p fp¡S> Q¡Þ_B Mps¡ 84 hj®_u he¡ r_^_ pçep. p¡sp_u srdg raëdp¡dp„ dqlgpAp¡ A_¡ v$rgsp¡_p rlsp¡ f Ýep_ L$¡qÞÖs L$fsu raëdp¡ b_phsp L$¡. bpgpQ„v$f¡ L$dg lk_, fS>_uL$p„s A_¡ îu v$¡hu S>¡hp qv$ÁNS> L$gpL$pfp¡_u ârscp D`kphhpdp„ dlÐh`|Z® ep¡Nv$p_ Apàey lsy. s¡dZ¡ Ak„¿e ÅZusu raëdp¡ krls Ly$g 150 S>¡V$gu raëdp¡_y„ r_dp®Z L$ey® lsy. s¡Ap¡ hj® 1987dp„ `Ú îu A_¡ hj® 2010dp„ v$pv$p kpl¡b apmL$¡ `yfõL$pf\u kçdpr_s \ep lsp.

26

Page 27: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

lµpd huqX$ep¡ N¡d_p âhs®L$ fpëa l¡_fu b¡ef lp¡dhuqX$ep¡ N¡d_p âhs®L$ A_¡ huqX$ep¡ N¡d

DÛp¡Ndp„ `p¡sp_p dlÐh`|Z® ep¡Nv$p_ bv$g huqX$ep¡ N¡d_p S>_L$ d_psp fpëa l¡_fu b¡ef 92 hj®_u he¡ 6 qX$k¡çbf¡ r_^_ pçep.

?rhqv$s R>¡ L$¡, s¡d_p¡ ÄÞd B.k. 1922dp„ v$rnZ `[òd S>d®_u_p A¡L$ el|v$u `qfhpfdp„ \ep¡ lsp¡. hj® 1938dp„ s¡Ap¡ lp¸gL$põV$\u bQhp `qfhpf kp\¡ v$¡i R>p¡X$u_¡ Qpëep Nep lsp.

?B.k. 1960_p v$kL$p_p A„s¡ s¡dZ¡ Þe| l¡ç`ipef_p kyfnp W$¡¡L$¡v$pf k¡ÞX$k® A¡kp¡rkA¡V$¹k dpV$¡ L$pe® L$fhp kde¡ "b°pD_ bp¡¼k' _pd_u rkõV$d ip¡^u lsu. bpv$dp„ s¡_¡ "d¥‚php¡¼k Ap¡qX$ku' _pd A`pey lsy. b°¡ef_p "b°pD_ bp¡¼k' _y„ A¡L$ k„õL$fZ hp¡tiNV$_ X$u.ku.dp„ [õd\

?kp¡r_e__p Ad¡qfL$u Brslpk k„N°lpgedp„ fpMhpdp„ Aph¡gy R>¡.

?B.k. 1967dp„ s¡dZ¡ N¡d Q¡k_u qX$TpB_ s¥epf L$fu lsu. Ap A¡hu â\d N¡d lsu S>¡_¡ V$¡guqhT_ k¡V$ `f fdhpdp„ Aphu lp¡e.

?b¡ef gpBV$ A` d¡dfu N¡çk rkd_ A_¡ ky`f rkd__p kl r_dp®sp R>¡. s¡d_¡ huqX$ep¡ N¡d L„$kp¡g dpV$¡ â\dhpf gpBV$ N_ gNphhp_y„ î¡e âpá \e¡gy R>¡.

?hj® 2005dp„ s¡d¡Z¡ huqX$ep¡ N¡d_p v$f¡L$ d|m A¡L$dp¡ s\p v$õsph¡S> [õd\ kp¡r_e_ k„õ\p__¡ v$p_ L$fu v$u^p R>¡.

?B.k. 2006dp„ fpóV²$`rs Äep¡S®> X$åëe| byi Üpfp _¡i_g d¡X$g Ap¸a V$¡¼¹_p¡gp¸Æ A_¡ hj® 2008dp„ N¡d X$¡hg`k® Qp¡Bk pep¡_uef A¡hp¡X®$ âpá \ep¡ lsp¡.

rhf_p rgku â¿eps BV$pghu Arc_¡Óu A_¡ B.k. 1960_p v$kL$pdp „ ¿eprsâpá rhf_p rgku 78 hj®_u he¡ 18 qX$k¡çbf¡ r_^_ `pçep. s¡dZ¡ B.k. 1994_p ä ¡ ÞQ A ¥ rsl p rkL $ dlpL$pìe gp f¡_u dpN£V$ dpV$¡ L$p_ Mps¡ kh®î¡›$ Arc_¡Óu_p¡ `yfõL$pf âpá L$ep£ lsp¡.

?hep¡h©Ý^ `ÓL$pf A_¡ `|Z® kde_p L$pe®L$sp® sfuL$¡ `p¡sp_u L$pfqL$v$} iê$ L$f_pf s\p A¡.bu.hu.`u._p fpô²$ue krQh fl¡_pf r`fpsgp h¥L$V$õê$gy 8 qX$k¡çbf¡ 84 hj®_u he¡ _pfpeZ NyX$p Mps¡ r_^_ pçep.

?"L$pL$p' D`_pd\u ÅZusp A_¡ sÐL$pgu_ Ap„^°âv$¡idp„ L$p¢N°¡k_p v$rgs Ql¡fp sfuL$¡ d_psp _¡sp A_¡ õh. B[Þv$fp Np„^u s\p õh. _ftklfph_u kfL$pfdp„ L$¡[ÞÖe d„Óu fl¡gp Æ. h¥L$V$õhpdu 22 qX$k¡çbf¡ l¥v$fpbpv$ Mps¡ r_^_ pçep.

?A¡L$ Av¹c|s L$gpL$pf A_¡ fp¡L$ tkNf S>p¡ L$p¡L$f_y„ r_^_ L$p¡gp¡fpX$p¡ Mps¡ \ey R>¡. s¡dZ¡ p¡sp_p Æh_ v$fqdep_ Ak„¿e Apgbd Åfu L$ep® lsp. B.k. 1974_y„ s¡d_y„ Nus "e| Apf kp¡ åeyV$uayg' _¡ e|.A¡k.dp„ hj® 2013dp„ Ap¡_gpB_ hp¡qV„$Ndp„ Qp¡\p _„bf_p gp¡L$râe Nus sfuL$¡ k„v$ L$fhpdp„ Apìey lsy.

?dgepgd raëdp¡_p Arc_¡sp _pfpeZ gÿdu bpgL©$óZ_ 25 qX$k¡çbf¡ r_^_ pçep.?hqf›$ s¡gyN| ÓL$pf dpv«¡_¡_u bpb| fph rhS>ehpX$p Mps¡ 74 hj®_u he¡ 17 qX$k¡çbf¡ r_^_ pçep. s¡Ap¡ v$f¡L$ M¡g rhjeL$ bpbsp¡ f

`L$X$ fphsp lsp.

ip¡V®$ L$fÞV$ Aa¡k® r_^_

"l¡fu p¡V$f A¡ÞX$ X$¡\gu l¥gp¡S> - `pV®$ 1' dp„ Agraek X$p¡S>_u c|rdL$p r_cph_pf M|bS> gp¡L$râe A_¡ ârscpipmu rb°qV$i Arc_¡sp X$¡rhX$ fepg 25 qX$k¡çbf¡ r_^_ pçep. s¡Ap¡ dpÓ l¡fu `p¡V$f bv$g ÅZusp _ lsp `f„sy `p¡sp_u `p„Q v$kL$p_u L$pfqL$v$}dp„ M|bS> °i„kp d¡mhu lsu.

dpÓ 12 hj®_u Ddf¡ L$rhsp f â\d kçdp_ d¡mh_pf A_¡ B.k. 1942_p õhs„Ósp Ap„v$p¡g_dp„ cpN g¡_pf s¡dS> gp„bp kde ky^u kdpS>hpv$u Ap„v$p¡g_p¡ kp\¡ Å¡X$pe¡gp fl¡_pf "_„v$bpby' sfuL$¡ ÅZusp kprlÐeL$pf A_¡ L$rh â¸p. _„v$ Qsyh£v$u 25 qX$k¡çbf¡ 91 hj®_u he¡ r_^_ pçep. s¡Ap¡ Ap qX$k¡çbf dpkdp„ âL$pqis `yõsL$ "el ldpfp kde' _p rhdp¡Q__u s¥epfudp„ ìeõs lsp. s¡d_u iåv$ k„kpf_u ârkÝ^ L$rhsp "epephfu' _¡ fpS>õ\p_ kprlÐe AL$pv$du_p¡ khp£ÃQ dufp `yfõL$pf âv$p_ \ep¡ lsp¡. Ap rlkpb¡ s¡Ap¡ rblpfu `yfõL$pf, gp¡L$d„Ng dy„bB `yfõL$pf, ArMg cpfsue ApL$pihpZu kçdp_ (î¡›$ hpsp®L$pf) \u kçdpr_s \B QyL$ep R>¡.

kprlÐeL$pf A_¡ L$rh âp¸. _„v$ Qsyh£v$uX$¡rhX$ fepg

_pV$¹ed„Q, raëdu `fv$p¡ A_¡ V$¡gurhT_ A¡d v$f¡L$ S>Áep_u ârkÝ^ rb°qV$i Arc_¡Óu rbgu hpBV$gp¸ 21 qX$k¡çbf¡ r_^_ `pçep. s¡Ap¡ lp¡ff raëd "^ Ap¡d¡_' dp„ îu drs b¡gp¡L$_u c|rdL$p bv$g â¿eps lsp. s¡dZ¡ B.k. 1967dp„ "Qpg} bbëk'dp„ klpeL$ Aqc_¡Óu sfuL$¡, B.k. 1969dp„ "V$¹rhõV$¡X$ _ìk®' dp„ L$p ¸g¡S> rhÛp\}_u l¡gp¡r_ëk_u L$pdyL$ dp„ ê$`¡ s\p B.k. 1972dp„ "^ k¡¼kV$¡V$' dp„ `p¡sp_p Aqc_e bv$g bpaV$p `yfõL$pf\u kçdpr_s \ep.

ÅS> il¡_pB hpv$L$ bqX$ qX$ä¡L$p¡ dpÓ `p„Q hj®_u he\u kpf„Nu hNpX$hp_y„ iuM_pf A_¡ Qpf hj® bpv$ il¡_pB f p¡sp_u L$gp_y„ âv$i®_ L$f_pf ârkÝ^ Ad¡qfL$u ÅS> il¡_pB hpv$L$ bX$u qX$ä¡L$p¡ 24 qX$k¡çbf¡ 91 hj®_u he¡ r_^_ pçep.

rbgu hpBV$gp¸ â¿eps rinZrhv$¹ A_¡ AguNY$ dy[õgd e|r_hrk®V$u_p `|h® Ly$g`rs k¥ev$ lrdv$ A„kpfu 29 qX$k¡çbf¡ _hu qv$ëlu Mps¡ 94 hj®_u he¡ r_^_ `pçep. s¡Ap¡ v$¡idp„ dykgdp_p¡_u [õ\rs `f hj® 2005dp„ sÐL$pgu_ hX$pâ^p_ X$p¸.d_dp¡l_tkO Üpfp r_e|¼s DÃQ õsfue fpS>¡ÞÖ kÃQf L$rdV$u_p kv$õep¡ `¥L$u A¡L$ lsp. s¡dZ¡ kprlÐe_p¡ k„õL©$rs `yfõL$pf, Dv|® $ AL$pv$du `yfõL$pf, rlÞv$u AL$pv$du `yfõL$pf A_¡ cpfs kfL$pf_p k„õL©$rs d„Ópge_p fpô²$ue a¡gp¡ri` yfõL$pf kqls L$¡V$gpe¡ fpô²$ue õsf_p yfõL$pfp¡ âpá L$ep® lsp.

rinZrhv$¹ k¥ev$ lrdv$ B.k. 1936dp„ "^ N°¡V$ ÆNa¡ëX$' s\p 1936dp„ "^ NyX$ A\®' raëd bv$g kss b¡ hpf Ap¡õL$f A¡hp¡X®$ Æs_pf â\d Aqc_¡Óu gyBk f¡_f g„X$_ Mps¡ 30 qX$k¡çbf¡ 104 hj®_u he¡ r_^_ `pçep. s¡d_p¡ S>Þd 12 ÅÞeyApfu 1910_p fp¡S> \ep¡ lsp¡. rhqv$s R>¡ L$¡, gNpspf b¡ hpf Ap¡õL$f qhS>¡sp \_pf AÞe Qpf L$gpL$pfp¡ Arc_¡sp õ`¥kf V²$¡ku, L$¡\qf_ l¢`bN®, S>¡k_ fp¡bV®$k, V$p¡d l¢L$ R>¡. kss b¡ hpf Ap¡õL$f rhS>¡sp \_pf gyBk f¡_f rkhpe_u Aqc_¡Óu L$¡\qf_ l¢`bN® A¡L$dpÓ R>¡.

gyBk f¡_f

27r_^_

Page 28: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

b|ëgu ŸS®> hN}k â¿eps `ÓL$pf A_¡ hj® 1966 \u 1969 v$frdep_ hX$pâ^p_ õh. B[Þv$fp Np„^u_p dprlsu kgplL$pf fl¡gp s\p hj® 1975dp„ `ÓL$pfÐhdp„ ep¡Nv$p_ bv$g f¡d¡_ d¡Ák¡k¡\u kçdpr_s \e¡gp b|ëgu ŸS®> hN}k 30 qX$k¡çbf¡ r_^_ pçep.

Bkfp¡_p |h® AÝen hu.Apf. Np¡hpqfL$f Bkfp¡_p |h® AÝen hk„s Apf. Np¡hpqfL$f 82 hj®_u he¡ 2 ÅÞeyApfu_p fp¡S> r_^_ pçep. s¡dZ¡ hqf›$ cpfsue h¥opr_L$ rh¾$d kpfpcpB kp\¡ cpfs_p A„sqfn L$pe®¾$d_p¡ pep¡ _p¿ep¡ lsp¡. hj® 1984dp„ Ú îu, 2008dp„ Ú c|jZ krls L$¡V$gpe¡ `yfõL$pfp¡ âpá L$ep® lsp. s¡dS> hj® 1991 \u 1993 v$frdep_ hX$pâ^p__p h¥opr_L$ kgplL$pf füp lsp.

íepdv$Ñ fpN S>¡d_u bpg kprlÐe_u gMpe¡gu 150 S>¡V$gu `yõsL$p¡ ApS>¡ `Z Sy>v$u Sy>v$u õL|$gp¡dp„ cZphhpdp„ Aphu flu R>¡ A_¡ X$p¡Nfu, qlÞv$u A_¡ Dv|®$ cpjp_p L$qh g¡ML$ íepdv$Ñ fpN 2 ÅÞeyApfu_p fp¡S> r_^_ pçep R>¡. s¡dZ¡ ApL$pihpZudp„ kdpQpf k¡hpdp„ X$p¡Nfu eyr_V$dp„ L$pe® L$ey® s¡dS> f¡qX$ep¡ L$íduf S>çd|\u âkpqfs \sp "v$¡i kylp_p' L$pe®¾$d_u rkÁ_¡Qf V$e|_ b_phu lsu. X$p¡Nfu kprlÐedp„ s¡dZ¡ A_¡L$ L$pìe, dlpL$pìe, NTg k„N°l, D`Þepk, _pV$L$, bpg kprlÐe_u L©$rsAp¡_y„ âv$p_ L$ey® R>¡.

a¡by°Apfu 2015

âMf Np„^uhpv$u, õhs„Ósp k¡_p_u A_¡ ApTpv$u bpv$ gp¡L$ ÅN©rs_p DÑd L$pep£ dpV$¡ ld¡ip AN°¡kf fl¡gp Qy_uL$pL$p sfuL$¡ ÅZusp Qy_ucpB h¥^ 19 qX$k¡çbf¡ r_^_ pçep. s¡d_p¡ S>Þd kàV$¡çbf 1918dp„ \ep¡ lsp¡. S>m-S>du_-S„>Ng_u gX$s Qgph_pf, rh_p¡bp cph¡_u c|v$p_ Qmhm s\p B.k. 1986dp„ vy$óL$pm `uqX$sp¡ dpV$¡ k¡hp L$pep£ L$f_pf Qy_uL$pL$p rhð NyS>fpsu kdpS> Üpfp rhð NyS>fpsu ârscp `yfõL$pf A_¡ hj® 2010dp„ S>d_pgpg bÅS> `yfõL$pf rhS>¡sp bÞep lsp. L$V$p¡L$V$u kde¡ c|rd`yÓ dp„ s„Óu sfuL$¡ `p¡sp_p Arcâpe bv$g S>¡gepÓp L$fu lsu.

" '

Qyr_L$pL$p_u Agrhv$p "Arc_e kd°pV$' L$l¡hpsp A_¡ 40 hj® ky^u

NyS>fpsu f„Nc|rd A_¡ NyS>fpsu raëd S>Ns_¡ `p¡sp_p Aqc_e_p AS>hpmp\u âL$pqis L$f_pf D`¡ÞÖ qÓh¡v$u vy$r_ep_u Agrhv$p L$fu QyL$ep R>¡.

s¡d_u â\d dp¡V$p¡ b°¡L$ ^fphsu raëd "S>¡kg sp¡fg$' R>¡. s¡dZ¡ `Þ_pgpg `V$¡g_u _hgL$\p `f Ap^pqfs A_¡ R>à`r_epL$pm_u rhjdsp kp\¡ L$pmy-fpSy>_u â¡d h¡v$_p A_¡ cy„X$u c|M_u L$\phõsy ^fphsu raëd "dp_hu_u chpB' bv$g fpô²$ue kçdp_ âpá L$ey®. s¡d_u

AÞe Dëg¡M_ue raëdp¡ Nfhp¡ Nfpkuep¡, fpZL$ v$¡hu, lp¡\g `v$dZu, Å¡Nuv$pk MydpZ, k„sy f„Nugu, kp¡_ L„$kpfu, _pNdsu _pNhpmp¡, Adftkl fpW$p¡X$, L„$Ly$ Ngp, h¡f_u hkygps, fpÅ Np¡`uQ„v$, rhf dp„NX$phpmp¡, d¡lygp¡ gylpf, kyfS> Q„Ö_u kpM¡, L$pvy$ dL$fpZu, f¡su_p fs_, Qy„v$X$u Ap¡Y$u spfp _pd_u, cpv$f spfp hl¡sp pZu, dÃRy> spfp hl¡sp pZu, i¡sg _¡ L$p„W$¡, rQsX$p_p¡ Qp¡f, ch ch_p c¡ê$, psmu fdpf rhN¡¡f¡ R>¡. L$gp, kprlÐe, fpS>L$pfZ krls_p A_¡L$ n¡Óp¡dp„ `p¡sp_u ârscp A_¡ L$pep£\u gp¡L$ üv$edp„ A_¡ê$ õ\p_ d¡mh_pf D`¡ÞÖ qÓh¡v$uA¡ fpô²$ue ipef Th¡fQ„v$ d¡OpZu_p kprlÐe_p¡ JX$p¡ Aæepk L$ep£ lsp¡ A_¡ s¡d_u L©$rs_p A_¡L$ pÓp¡_¡ s¡dZ¡ raëdu fv$¡ kpL$pf L$ep® lsp. õ_¡lgsp kp\¡_u s¡d_u raëdu Å¡X$u M|b S> ÅZusu b_u lsu. NyS>fps rh^p_kcp_u rcgp¡X$p b¡W$L$_y„ ârsr_[^Ðh L$fu_¡ hj® 2000 \u 2002 v$frdep_ NyS>fps rh^p_kcp N©l_p _peb õ`uL$f bÞep lsp.

NyS>fpsu raëdp¡_p

NyS>fpsu raëdp¡_p "Arc_e kd°pV$' D`¡ÞÖ qÓh¡v$u_u Agrhv$pNyS>fpsu raëdp¡_p "Arc_e kd°pV$' D`¡ÞÖ qÓh¡v$u_u Agrhv$praëd "dp_hu_u chpB'bv$g fpô²$ue kçdp_ âpá L$e®y

32 % S>¡V$gu Apqv$hpku hksu ^fphsp fpÄe TpfM„X$dp„ â\dhpf rb_ Apqv$hpku dy¿ed„Óu v$¡ fOyhf v$pk_¡ fpÄe_p 10dp„ dy¿ed„Óu `v$¡ TpfM„X$_p fpÄe`pg X$p¸. k¥ev$ Aldv$¡ fp„Qu_p dp¡flpbpv$u Mps¡_p rbfkp dy„X$p ayV$bp¡g õV$¡qX$ed Mps¡ Apep¡rS>s kdpfp¡ldp„ i`\ N°lZ L$fpìep. s¡d_u kp\¡ ÓZ cpS>` A_¡ A¡L$ TpfM„X$ õV|$X$ÞV$ e|r_e__p rh^p_kæep¡A¡ Z d„Óu v$¡ i`\ N°lZ L$ep® lsp.-fOyhf v$pk TpfM„X$_p dy¿ed„Óu b__pf R>W$p ìe[¼s R>¡. Ap `l¡gp A¡L$hpf bpbygpg dfp„X$u, ÓZhpf AS®|>_ dy„X$p, ÓZhpf rib| kp¡f¡_, 1 hpf d^y L$p¡X$p A_¡ A¡L$hpf l¡d„s kp¡f¡_ dy¿ed„Óu b_u QyL$ep R>¡.-d|m ê$`¡ R>ÑukNY$_p fl¡hpku fOyhf v$pk 30 qX$k¡çbf 2009 \u 29 d¡ 2010 ky^u TpfM„X$_p D`dy¿ed„Óu flu QyL$ep R>¡.-s¡Ap¡ V$pV$p õV$ugdp„ L$pe® L$fsp lsp.-TpfM„X$ rh^p_kcp_u Qy„V$Zu_p 23 qX$k¡çbf¡ Op¡rjs `qfZpd A_ykpf cpS>` A_¡ s¡_p klep¡Nu TpfM„X$ õV| $X$ÞV$ e|r_e_(ApS>k|)A¡ Ly$g 81 b¡W$L$p¡ `¥L$u 42 b¡W$L$p¡ kp\¡ blydsu d¡mhu lsu. S>¡dp ApS>k| _u `p„Q b¡W$L$ R>¡. TpfM„X$ dy[¼s dp¡Qp®_¡ 19 A_¡ L$p¢N°¡k_¡ 6 b¡W$L$ âpàs \B lsu.

TpfM„X$_p dy¿ed„Óu `v$¡ â\dhpfqb_ Apqv$hpku dy¿ed„Óu fOyhf v$pk

A¡d. kÐehsu drlgp ApB.A¡.A¡k. Aq^L$pfu A¡d. kÐehsu_¡ X$pf¡L$V$f S>_fg Ap¸a rkrhg A¡huA¡i__p dlpr_v$£iL$ sfuL$¡ r_dZ|„L$ L$fhpdp„ Apìep R>¡. s¡d_u r_eyL$su kp\¡ Ap v$¡ r_ey¼s \_pf s¡Ap¡ â\d drlgp dlpr_v$£iL$ b_u Nep R>¡.

f¡gh¡ bp¡X®$_p _hp AÝen A¡.L$¡. rdÑg f¡gh¡ bp¡X®$_p kgplL$pf sfuL$¡ A¡.L$¡. rdÑg_u r_dZ|„L$ \B R>¡. s¡dZ¡ k¡hpr_h©s \e¡gp Aê$Z¡ÞÖLy$dpf_y„ õ\p_ gu^y R>¡.

fpµ _p _hp AÝen fpÆ„v$f MÞ_p qfkQ® A¡ÞX$ A¡_prgrkk thN (fpµ) _p AÝen sfuL$¡ fpÆ„v$f MÞ_p_u r_dZ|„L$ L$fhpdp„ Aphu R>¡.

fpÄe`pgp¡_u a¡fbv$g fpô²$`rs âZh dyMfÆA¡ 30 qX$k¡çbf¡ rdTp¡fd, d¡Opge A_¡ DÑfpM„X$ fpÄep¡_p fpÄe`pgp¡_¡ õ\p_p„sqfs L$ep® lsp. DÑfpM„X$_p fpÄe`pg ATuT Ly$f¡iu_¡ bpL$u_p L$pe®L$pm dpV$¡ rdTp¡fd Mps¡. d¡Opge_p fpÄe`pg X$p¸. L©$óZL$p„s `p¸g _¡ DÑfpM„X$_p fpÄe`pg sfuL$¡, S>¡Ap¡ drZ`yf_p fpÄe`pg sfuL$¡ Arsqf¼s L$pe®cpf k„cpmi¡.

A_yk„^p_-r_dZ|„L$

28r_^_

Page 29: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

dÝeâv$¡i L$¡X$f_p hj® 1989_u b¡Q_p hqf› ApB.A¡.A¡k. Ar^L$pfu A_yfpN S>¥__u r_dZ|„L$ hX$pâ^p__p L$pep®ge (`u.A¡d.Ap¡.)dp„ k„ey¼s krQe sfuL$¡ 10 qX$k¡çbf¡ \B R>¡. hs®dp_dp„ s¡Ap¡ _pZpk¡hp rhcpN_p k„eyL$s kqQh R>¡.

`u.A¡d.Ap¡. dp„ k„ey¼s krQh `v$¡ A_yfpN S>¥_

ApB.bu. _p r_v$£iL$ `v$¡ qv$_¡ïhf idp®

hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_u AÝensp ^fphsu d„Óud„X$m_u r_ey[¼s krdrs Üpfp 13 qX$k¡çbf¡ \e¡gu Op¡jZp A_ykpf Åkyku k„õ\p ApB.bu. _p r_v$£iL$ v$¡ L$¡fm L$¡X$f_p hj® 1979_u b¡Q_p ApB.`u.A¡k. Ar^L$pfu qv$_¡ðf idp®_u r_dZ|„L$ L$fhpdp„ Aphu R>¡. s¡Ap¡ Ap `v$ `f 1/1/2015 \u 31/12/2015 ky^u flu_¡ k¡hp r_h©s \i¡. s¡dZ¡ Ap v$ f k¥ev$ Aprka Bb°prld_y„ õ\p_ gu^y R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, dÝeâv$¡i L$¡X$f_p hj® 1977_u b¡Q_p ApB.`u.A¡k. Ar^L$pfu k¥ev$ Aprka Bb°prld Ap `v$ `f r_dÏ„L$ \_pf â\d dy[õgd Ar^L$pfu lsp. s¡Ap¡ Ap v$ f _¡lQg k„^y_p õ\p_¡ Apìep lsp.

"ra½$u' _p AÝen `v$¡ Äep¡Ðõ_p k|fu cpfsdp„ kp¥\u dp¡Vy$, kp¥\u Sy>_y A_¡ V$p¡Q_y„ ìep`pf k„NW$_ A_¡ B.k. 1927dp„ `|. dlpÐdp Np„^uÆ_u kgpl\u Æ.X$u rbfgp A_¡ `yê$jp¡Ñdv$pk W$pLy$fv$pk Üpfp õ\p`hpdp„ Aph¡gp cpfsue hprZS>e A_¡ DÛp¡N k„O(ra½$u) _p AÝen `v$¡ Äep¡Ðõ_p k|fu_u r_dZ|„L$ 20 qX$k¡çbf_p fp¡S> \B R>¡. ra½$u_u 87du hprj®L$ b¡W$L$_p kdp`_ Ahkf¡ s¡d_u r_dZ|„L$ rkÝ^p\® rbfgp_p õ\p_¡ \B R>¡. Äepf¡ lj® h^®_ r_Qp¡V$uep_u hqf›$ D`pÝen s\p ÅeX$¹k L$¡qX$gp_p `„L$S> Apf. `V$¡g_u D`pÝen sfuL$¡ r_dZ|„L$ \B R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, Äep¡Ðõ_p k|fu pR>gp p„Q hj®\u ra½$u e®V$_ krdrs_p AÝen R>¡. s¡d_u v$¡Mf¡Mdp„ hj® 2011dp„ N°¡V$ lp¡d e®V$_ bÅf A_¡ hj® 2008dp„ N°¡V$ B[ÞX$ep V²$ph¡g bÅf_u iê$Aps \B lsu. s¡Ap¡ h¥[ðL$ bÅf c°dZ `yfõL$pf-2011, AprsÕedp„ rgX$fiu` A¡riep yfõL$pf-2012 rhS>¡sp R>¡.

$ e|.A¡_. qdi_ ap¸f Bbp¡gp BdfS>Þku qfõ`p¢k_p _hp âdyM sfuL$¡ e|.A¡_. dlpkrQh bp_ L$u d|_ Üpfp 11 qX$k¡çbf¡ BõdpBg Ap¡ëv$ Q¡M Aldv$_u r_dZ|„L$ L$fhpdp„ Aphu R>¡. s¡Ap¡ Ad¡qfL$p_p A¢\_u b¡_b¡fu_y„ õ\p_ g¡i¡. rhqv$s R>¡ L$¡, Bbp¡gp hpefk_u Ap`rÑ kpd¡ gX$s Ap`hp_p âepkp¡_p kdÞhe dpV$¡ e|.A¡_. rdi_ ap¸f Bbp¡gp BdfS>Þku qfõ`p¢k_u õ\p`_p L$fhpdp„ Aphu lsu. hs®dp_ hj£ ÓZ S>¡V$gp `[òdu ApräL$u v$¡i rkA¡fp qgep¡_, gpBb¡qfep A_¡ Nu_u Mps¡ Bbp¡gpA¡ lplpL$pf dQpìep¡ lsp¡.

e|.A¡_. rdi_ ap¸f Bbp¡gp BdfS>Þku qfõ`p¢k_p âdyM `v$¡ BõdpBg Ap¡ëv$ Q¡M Aldv$ hj® 2013dp„ k¡hpr_h©s \e¡gp aL$ê$qv_ Æ. Bb°prld_p õ\p_¡ pqL$õsp__p dy¿e

Qy„V$Zu L$rdi_f `v$¡ `pqL$õsp__p M¥bf `¿sy_¿hp, A¡bp¡V$pbpv$ _p S>[õV$k kfv$pf dp¡lçdv$ fÅ Mp__u r_dZ|„L$ 4 qX$k¡çbf¡ L$fhpdp„ Aphu R>¡. s¡Ap¡ hs®dp_ kde¡ `pqL$õsp__u k„Oue iqfes L$p¡V®$_p dy¿e Þepep^ui R>¡. s¡dS> hj® 2000dp„ `¡iphf lpBL$p¡V®$_p dy¿e Þepep^ui sfuL$¡ s¡dS> hj® 2002dp„ pqL$õsp__u khp£ÃQ Av$pgsdp„ Þepep^ui sfuL$¡ v$p¡Þ_s \ep lsp. hj® 2011dp„ Ap v$ f\u s¡Ap¡ k¡hp r_h©s \ep lsp. `pqL$õsp__p dy¿e Qy„V$$Zu L$rdi_f_p b„^pfZue `v$ `f r_dZ|„L$ L$fhp dpV$¡ `pqL$õsp__u khp£ÃQ Av$pgs¡ 5 qX$k¡çbf 2014 ky^u_u kde kudp Ap`hpdp„ Aphu lsu. S>¡_p A¡L$ qv$hk l¡gp Ap õ\p_ f r_dZ|„L$ L$fu v$¡hpdp„ Aphu lsu.

S>[õV$k dp¡lçdv$ fÅMp_ -`pqL$õsp__p _hp dy¿e Qy„V$Zu L$qdi_f

cpfsdp„ Ad¡qfL$u fpS>v|$s sfuL$¡ qfQX®$ fplyg hdp® cpfsue d|m fphsp qfQX®$ fplyg hdp®_¡ 20 qX$k¡çbf_p fp¡S> hp¡tiNV$_ Mps¡ Ad¡qfL$u rhv$¡id„Óu Å¡_ L$¡fuA¡ cpfsdp„ Ad¡qfL$u fpS>v|$s sfuL$¡ i`Z N°lZ L$fpìep lsp. Ap kp\¡ qfQX®$ fplyg hdp® cpfs_p fpS>v|s sfuL$¡ L$p¡B cpfsue d|m fphsp Ad¡qfL$u r_dZ|„L$ \ep lp¡e s¡hp â\d fpS>v|$s b_u Nep R>¡. s¡dZ¡ _¡Þku p¸h¡g_y„ õ\p_ gu^y R>¡. Ad¡qfL$u rk_¡V$¡ qX$k¡çbf_u iê$Apsdp„ S> s¡d_p _pd_¡ d„S|>fu Ap`u v$u^u lsu.

?s¡d_p dpsp-r`sp hj® 1960_p v$kL$pdp„ cpfs\u Ad¡qfL$p Nep lsp. ?s¡Ap¡ cpfs-Ad¡qfL$p hÃQ¡ dS>b|s k„b„^p¡_p rldpesu füp R>¡. S>¡ s¡ kde¡ cpfs-Ad¡qfL$p hÃQ¡_p Ak¥Þe `fdpÏ L$fpf `f Ad¡qfL$u L$p¢N°¡k_u d„S|>fudp„ dlÐh`|Z® c|rdL$p r_cphu lsu. s¡dS> spS>¡sfdp„ V$p¡Q_u Ad¡qfL$u t\L$V$¢L$ "k¡ÞV$f ap¸f Ad¡qfL$_ âp¡N°¡k' dp„ "B[ÞX$ep 2020' qfep¡S>_p_u iê$Aps L$fu lsu.

?s¡Ap¡ bfpL$ Ap¡bpdp kp\¡ hj® 2008\u dS>b|s k„b„^p¡ ^fph¡ R>¡. Äepf¡ Ap¡bpdp ku_¡V$f lsp, Ðepf¡ s¡d_u fpô²$`rs v$_u Qy„V$Zu_u s¥epfuAp¡dp„ M|b S> L$pe® L$ey® lsy. s¡dS> hj® 2009 \u 2011 v$frdep_ rlg¡fu qL$g„V$_ A„sN®s rh^peu dpdgpAp¡ dpV$¡ rhv$¡iu D`d„Óu füp lsp.

?s¡Ap¡ fpS>_ursL$-k¥Þe k„b„^p¡ kp\¡ v$rnZ A¡riep A_¡ cpfs kp\¡ Å¡X$pe¡gp dpdgpAp¡ f L$X$ fph¡ R>¡.

qfQX®$ fplyg hdp® rhjeL$ :

ip¡V®$ L$fÞV$ Aa¡k® r_dZ|„$L$?L$¡[ÞÖe c|rdS>m bp¡X®$_p AÝen v$¡ 12 qX$k¡çbf_p fp¡S> L$¡.bu. rhðpk_u r_dZ|„L$ L$fhpdp„ Aphu R>¡. s¡dZ¡

k¡hpr_h©s \e¡gp X$p¸. Apf.ku. S>¥__y„ õ\p_ gu^y R>¡.?a¡X$fg b¢L$_p dy¿e L$pe®L$pfu Ar^L$pfu íepd îur_hpk__¡ Mp_Nu n¡Ó_p b¢L$ kv$õep¡ dpV$¡ y_NqW®$s cpfsue

b¢L$ k„NW$__p Q¡fd¡_ v$¡ 19 qX$k¡çbf¡ r_dZ|„L$ L$fhpdp„ Apìep R>¡. Ap k„NW$__p¡ L$pe®L$pm A¡L$ hj®_p¡ R>¡.?hqf›$ ApB.`u.A¡k. Ar^L$pfu âL$pi rdîp_u r_dZ|„L$ L¡[ÞÖe qfTh® `p¡rgk v$m (ku.Apf.`u.A¡a.)_p

dlpr_v$£iL$ v$¡ 22 qX$k¡çbf¡ r_dZ|„L$ \B R>¡. ?hqf›$ ApB.A¡.A¡k. Ar^L$pfu A¡k. cË$pQpe®_¡ 23 qX$k¡dbf¡ L$p¡g B[ÞX$ep rgrdV$¡X$_p AÝen A_¡

ku.A¡d.X$u.sfuL$¡ r_e|¼s L$fhpdp„ Apìep.

O„V$p Q¾$`prZ s¡g„NZp fpÄe gp¡L$k¡hp Apep¡N_p â\d AÝen rinZrhv$¹ s\p hj® 2014dp„ b¡õV$ rinL$ `yfõL$pf rhS>¡¡sp s\p 12 S>¡V$gu `yõsL$p¡ A_¡ 52 S>¡V$gp g¡M âL$pqis L$f_pf `ÓL$pf O„V$p Q¾$`prZ_u _hp fQpe¡gp fpÄe s¡g„NZp_p fpÄe gp¡L$ k¡hp Apep¡N_p â\d AÝen sfuL$¡ 17 qX$k¡çbf¡ r_dZ|„L$ \B R>¡.

29

Page 30: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

Av$pgs_p Üpf¡\uAv$pgs_p Üpf¡\u

à khp£ÃQ Av$pgs¡ kpdprS>L$ bpbsp¡_p Ðhqfs r_hpfZ dpV$¡ 3 qX$k¡çbf_p fp¡S> "kpdprS>L$ Þepe uW$' _u fQ_p L$fu R>¡. Ap uW$ 12 qX$k¡çbf\u âÐe¡L$ iy¾$hpf¡ b`p¡f bpv$ b¡ L$gpL$¡ kpdprS>L$ kdõepAp¡ kp\¡ Å¡X$pe¡gp dpdgpAp¡_u ky_phZu L$fi¡.

àkpdprS>L$ Þepe`uW$_p¡ l¡sy drlgpAp¡, bpmL$p¡ A_¡ h„rQs hN® kp\¡ Å¡X$pe¡gp kpdprS>L$ dpdgpAp¡_p Ðhqfs r_hpfZ L$fhp_p¡ R>¡.

àkpdprS>L$ Þepe uW$ A„sN®s L$¡V$gpL$ dpdgpAp¡_¡ fpMhpdp„ Apìep R>¡. khp£ÃQ Av$pgs¡ kpdprS>L$ kdõepAp¡ kp\¡ Å¡X$pe¡gp L$¡V$gpL$ dlÐh`|Z® dyv«pAp¡_p¡ Dëg¡M `Z L$ep£ R>¡. S>¡dp Np¡v$pdp¡dp„ `X$¡gp A_pS>_¡ vy$óL$pm âcprhs n¡Óp¡_p gp¡L$p¡ hÃQ¡ rhsqfs L$fhp dpV$¡ _hu kph®S>r_L$ rhsfZ ep¡S>_p_u ê$`f¡Mp s¥epf L$fhu, `p¡[ô$L$ Aplpf_p Acph¡ drlgpAp¡ A_¡ bpmL$p¡_u \su AL$pm d©Ðey fp¡L$hp ep¡Áe `NgpAp¡ g¡hp A_¡ h„rQsp¡_¡ Apfp¡Áe h^®L$ cp¡S>_ kyr_[íQs L$fhp_p dyv«pAp¡ kpd¡g R>¡.

àr_klpe A_¡ b¡Of gp¡L$p¡_¡ fpÓu Apîe N©l_u ìehõ\p A_¡ `uhp_p S>m_u kyrh^p D`gå^ L$fphhp kp\¡ Å¡X$pe¡gp dyv«pAp¡_y„ r_hpfZ `Z Ap `uW$ Üpfp \i¡.

àv$f¡L$ _pNqfL$p¡_¡ rQqL$Ðkp kyrh^p D`gå^ L$fphhp A_¡ dS>byfu\u v$¡lìep`pfdp„ k„g‚ dqlgpAp¡ dpV$¡ kyfrns Æh_ kyr_[íQs L$fphhp kp\¡ Å¡X$pe¡gu bpbs `Z Ap uW$ A„sN®s kdprhô$ R>¡.

"kpdprS>L$ Þepe `uW$' _u fQ_p

lpBL$p ¡V ® $dp „ Aqsqf¼s kp ¡gurkV$f S>_fg_p p„Q v$p¡_p kS®>_ dpV$¡ d„S|>fu L$¡[ÞÖe d„Óud„X$m¡ hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_u AÝenspdp„ dm¡gu b¡W$L$dp„ 10 qX$k¡çbf¡ `„Åb A_¡ lqfepZp, `V$Zp, TpfM„X$, L$Zp®V$L$ A_¡ s¡_u lybgu-^fhpX$ A_¡ NygbN® `uW$ s\p NyS>fpsdp„ A¡L$ A¡L$ ArsqfL$s kp¡gurkV$f S>_fg_p `v$_y„ kS®>_ L$fhp d„S|>fu âv$p_ \B R>¡. Ap âL$pf_p r_Z®e_¡ L$pfZ¡ k„b„r^s dyL$v«dpAp¡_p DL$¡gdp„ TX$` Aphi¡.

qv$ëlu lpBL$p¡V$£ 10 qX$k¡çbf¡ Ap`¡gp A¡L$ QyL$pv$pdp„ Qu_u dp¡bpBg ap¡_ L„$`_u rS>ep$Ap¡du V$¡¼¹_p¡gp¸Æ rgrdV$¡X$_¡ `p¡sp_u qX$hpBk_y„ h¡QpZ cpfsdp„ L$fhp f 5 a¡b°yApfu ky^u ârsb„^ gNphu v$¡hpep¡ R>¡. õhuX$__u V$¡guL$p¡d L„$`_u A¡qfL$i_¡ äp„X [FRAND] î¡Zu_p `¡V$ÞV$ dyv«¡ rS>epAp¡du `f dyL$v«dp¡ v$pMg L$ep£ lsp¡. L$p¡V®$_p S>Zphhp A_ykpf Äep„ ky^u L$p_|_u kdõep_y„ r_hpfZ _ \pe Ðep„ ky^u ap¡_ L„$`_u cpfsdp„ dp¡bpBg _ gphu iL$i¡, _ h¡Qu iL$i¡ L$¡ _lu s¡_p¡ âQpf L$fu iL$¡.

ANpD Z L„$`_u rhhpv$dp„ Aphu lsu : Ap¡_gpB_ ip¡t`N qfV$¡gf [ãg`L$pX®$_p dpÝed\u rS>epAp¡du `p¡sp_p õdpV®ap¡_ cpfsdp„ h¡Q¡ R>¡. s¡ vy$r_ep_u ÓuÅ _„bf_u kp¥\u dp¡V$u õdpV®$ap¡_ dp¡bpBg L„$`_u b_u QyL$u R>¡. Ap l¡gp Z cpfsdp„ hpeyk¡_pp Ar^L$pfuAp¡A¡ Ap L„$`_u_p ap¡_ Mfuv$hp d_pB L$fu lsu. L$pfZ L$¡, L„$`_u `f e|Tfp¡_p `k®_g X$¡V$p Qu_u NyáQf A¡S>Þku_¡ V²$p„kaf \sp lp¡hp_p¡ Apfp¡` gpÁep¡ lsp¡.

äp„X$ [FRAND] ¡V$ÞV$ rhjeL$ : äp„X$ A¡L$ L$p_|_u iåv$ R>¡. S>¡_p¡ cph\® DrQs A_¡ c¡v$cph frls ìehõ\p_p k„v$c®dp„ L$pY$hpdp„ Aph¡ R>¡. kpdpÞe fus¡ ¡V$ÞV$ gpekÞk_u ifsp¡_y„ hZ®_ L$fhp dpV$¡ s¡_p¡ âep¡N L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. kpdpÞes: L„$`_uAp¡ äp„X$$ [FRAND] ifsp¡ A„sN®s gpBk[Þk„N ìehõ\p_p¡ õhuL$pf L$f¡ R>¡. Ðepf¡ s¡ L$p¡B âqs[›$s k„õ\p_p¡ cpN b_u iL$¡ R>¡.

qS>epAp¡du `f cpfsdp„ dp¡bpBg ap¡_ h¡Qhp ârsb„^

cpfs-bp„Ágpv$¡i kudp `f hpX$ b_phhp khp£ÃQ Av$pgs_p¡ q_v$£i Akddp„ bp„Ágpv$¡iu _pNqfL$p¡_u OykZMp¡fu_u h^u fl¡gu OV$_pAp¡_¡ fp¡L$hp khp£ÃQ Av$pgs¡ L$¡ÞÖ kfL$pf_¡ 17 qX$k¡çbf¡ Ap`¡gp r_v$£idp„ kudp `f hpX b_phhp A_¡ cpfsdp„ Oyku Ne¡gp bp„Ágpv$¡iuAp¡_¡ fs dp¡L$ghp_u âq¾$ep_¡ fuZpd v$peL$ b_phhp bpbs¡ Z ©ÃR>p L$fhpdp„ Aphu lsu.

30

Page 31: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

vy$r_ep_p kp¥\u Msf_pL$ v$¡ip¡_u k|Qu Ål¡f \B

HV$¡g k¡ÞV$f A_¡ s¡_u k|Qu : BÞV$¡gk¡¡ÞV$f_u õ\p`_p B.k. 1989dp„ Ad¡qfL$p Mps¡ \B lsu. Ap ad® Ad¡qfL$p A_¡ vy$q_epcf_u NyáQf A¡S>ÞkuAp¡,k¡_p A_¡ L$p_|_ âhs®_ kdyv$pep¡_¡ 20 hj®\u Aps„L$hpv$ rhjeL$ NyáQf k¡hpAp¡ âv$p_ L$fu flu R>¡. Ap ad® Üpfp L$ÞV²$u \°¡V$ BÞX$¡¼k (ku.V$u.ApB.) _pd\u Aps„L$hpv$u A_¡ rhÖp¡lu Msfp_p õhê$`¡ kp¥\u Msf_pL$ A¡hp 45 S>¡V$gp v$¡ip¡_u k|Qu Ål¡f L$fhpdp„ Aphu lsu. Ap k|Qu `pR>gp 30 hj®dp„ vy$r_ep_p AgN AgN v$¡ip¡dp„ Aps„L$hpv$u Nrsrhr^Ap¡, k¡Þe A_¡ _pNqfL$ rhÖp¡l, ap¡V$p¡N°pa A_¡ dp_h sõL$fu rhN¡f¡ S>¡h OV$_pAp¡_u krdnp L$fhpdp„ Apìep bpv$ s¥epf L$fhpdp„ Aphu lsu.

V$p¡Q_p 10 kp¥\u Msf_pL$ v$¡¡i A_¡ ku.V$u.ApB. õL$p¡f :01. BfpL $(576)02. _pBÆqfep (458)03. kp¡dprgep (336)04. AaOpr_õsp_ (309)05. ed_ (290)06. kuqfep (233)07. gurbep (166)08. `pqL$õsp_ (162)09. rd÷ (95)10. L$¡Þep (86)

qf`p¡V®$-kh¡®nZ k|QL$p„L

Ap„sffpô²$ue qfkQ® k„õ\p Ágp¡bg apB_p[Þkeg BÞV$¡rN°V$u(Æ.A¡a.ApB.)_u qf`p¡V®$_p Ap^pf¡ s¥epf \e¡gu L$pmp^__u k|Qu A_ykpf qhv$¡ip¡dp„ S>dp \B fl¡gp L$pmp^__p

dpdg¡ cpfs v$¡i ÓuÅ õ\p_¡ füp¡ R>¡. Äepf¡ hj® 2003 \u 2012 v$frdep_ 10 hj®dp„ S>¡ v$¡ip¡dp„\u kp¥\u h^y L$pmy _ rhv$¡ip¡dp„ Ry>`phhpdp„ Apìey lp¡e, s¡ bpbs¡ cpfs Qp¡\p õ\p_¡ füy lsy.

Øqf`p¡V®$ A_ykpf rhv$¡ip¡dp„ S>dp \B fl¡gp L$pmp^_dp„ hj® 2012dp„ 249.57 rbrge_ e|.A¡k. X$p¸gf_p Ah¥^ L$pmp_pZp kp\¡ Qu_ â\d õ\p_¡, 122.86 rbrge_ X$p¸gf kp\¡ friep buÅ A_¡ cpfs 94.76 rbrge_ e|.A¡k. X$p¸gf kp\¡ (Apif¡ 6 gpM L$fp¡X$) kp\¡ ÓuÅ õ\p_¡ füy R>¡.

Øhp¡tiNV$_ Mps¡_u k„õ\pA¡ `p¡sp_p õV$X$u qf`p¡V®$dp„ S>Zpìep A_ykpf vy$q_epcf_p rhL$pkiug v$¡ip¡dp„\u hj® 2012dp„ Ly$g 991.2 rbrge_ X$p¸gf S>¡V$gu fL$d N¡fL$p_|_u fus¡ rhv$¡ip¡_u b¢L$p¡dp„ S>dp L$fphhpdp„ Aphu R>¡. Ap Ly$g L$pmp^_dp„ A¡L$gp cpfs v$¡i_u rlõk¡v$pfu Apif¡ 10 % S>¡V$gu R>¡.

ØÆ.A¡a.ApB. qf`p¡V®$ A_ykpf rhL$pkiug v$¡ip¡dp„\u hj® 2003 \u 2012_p kdeNpmp v$frdep_ 10 hj®dp„ Ly$g 6.6 qV²$rge_ e|.A¡k. X$p¸gf S>¡V$gy L$pmy^_ rhv$¡ip¡_u b¢L$dp„ S>dp \ey. S>¡dp â\d õ\p_¡ Qu_, buÅ õ\p_¡ friep, ÓuÅ õ\p_¡ d¡[¼kL$p¡ A_¡ 439.59 rbrge_ e|.A¡k. X$p¸gf(Apif¡ 28 gpM L$fp¡X$) _p N„Åhf L$pmp_pZp kp\¡ cpfs Qp¡\p õ\p_¡ R>¡. S>¡ âqshj® Ap dyS>b R>¡ A_¡ cpfsdp„\u qhv$¡ip¡dp„ S>dp \B R>¡.

2003-10.18 2004-19.41 2005-20.19 2006-28.03 2007-34.60 2008-47.18 2009-29.00 2010-70.23 2011-86.00 2012-94.76

-Dëg¡M_ue R>¡ L$¡, cpfsdp„ L$pm_pZp dyv«¡ s`pk L$fsu A¡k.ApB.V$u. lÆ 4479 L$fp¡X$ ê$r`ep ky^u S> `lp¢Qu iL$u R>¡.

"Ad¡qfL$u t\L$V$¢L$' Üpfp

Ap„sffpô²$ue qfkQ® k„õ\p Ágp¡bgapB_p[Þkeg BÞV$¡rN°V$u(Æ.A¡a.ApB.) _uqf`p¡V®$_p Ap^pf¡ s¥epf \e¡gu L$pmp^__uk|Qu "Ad¡qfL$u t\L$V$¢L$' dp„ cpfs ÓuÅ õ\p_¡

hj® A_¡ fL$d

A¡k.bu.ApB. Üpfp dprkL$ A_¡ hprj®L$ âh©rÑAp¡V²$¡L$ L$fhp b¡ L„$`p¡qTV$ k|QL$p„L$_u iê$Aps \B cpfs v$¡idp„ â\dhpf L$p¡B b¢L$ Üpfp vy$f„v$¡iu Apr\®L$ k|QL$p„L$_u iê$Aps L$fhpdp„ Aphu R>¡. cpfsue õV$¡V$ b¢L$ Üpfp 9 qX$k¡çbf_p fp¡S> A¡k.bu.ApB. dprkL$ L„$`p¡qTV$ BÞX$¡¼k A¡k.bu.ApB.

hprj®L$$ L„$`p¡qTV$ BÞX$¡¼k" ' A_¡ "

' _p¡ iycpf„c L$fhpdp„ Apìep¡ R>¡. Ap k|QL$p„L$ cpfsue A\®ìehõ\pdp„ k„Ly$Q_ A_¡ Ak„Ly$Q_ r_^p®qfs L$fhp dpV$¡ qhr_dp®Z A_¡ k¡hp Nrsrhr^_¡ V²$¡L$ L$fhp_y„ L$pe® L$fi¡. A¡k.bu.ApB._p L„$`p¡qTV$ k|QL$p„L$_¡ A¡k.bu.ApB._p Ap„sqfL$ gp¡_ `p¡V®$ap¡rgep¡_p Ap^pf¡ rhL$rks L$fpep¡ R>¡.

èAp k|QL$p„L$ âÐe¡L$ dpk¡ Apf.bu.ApB._p ¾$¡qX$V$ N°p¡\ _„bk® bpv$ Åfu L$fhpdp„ Aphi¡.

ès¡ ârsdpk âL$pqis \i¡ A_¡ Ar^L$pqfL$ A_ydp_p¡dp„ b¡ drl_p_p k„crhs V²$¡ÞX$T_¡ V²$¡L$ L$fi¡.

èk|QL$p„L$_u Apr\®L$ Nrsrhr^_p V²$¡ÞX$¹T_¡ 0 \u 100 _p õL$¡g `f r_^p®qfs L$fpi¡.

è50 \u D`f_p¡ k|QL$p„L$ k„b„r^s `pR>gu Ahr^dp„ h©[Ý^ A_¡ 50 \u _uQ¡_p¡ k|QL$p„L$ pR>gu Ahr^ v$frdep_ k„Ly$Q_ v$ip®hi¡.

èAp k|QL$p„L$ _urs r_dp®spAp¡ A_¡ dpL$£V$_p ârscpNuAp¡_¡ â\d\u S rhr_dp®Z Q¾$_p V$r_®ÞN `p¡BÞV$_u Ap¡mM L$fhp A_¡ s¡_u fp¡L$pZ ep¡S>_pAp¡ A_¡ fZ_urs_¡ kdpep¡rS>s L$fhpdp„ dv$v$ L$fi¡.

èk|QL$p„L$dp„ Apr\®L$ Nrsrhr^Ap¡_p AÞe k„L$¡sL$p¡ S>¡hp L$¡, N°plL$ MQ®, ìepS> v$f, dyÖp[õars A_¡ rhr_de v$f_¡ dprkL$ Ap^pf¡ g¡hpi¡.

k|QL$p„L$_u rhi¡jsp :

cpfsdp„ kf¡fpi he dep®v$pdp„ h^pfp¡ A_¡ V$u.bu. s\p üv$e fp¡N_p¡ lplpL$pf -g¦k¡V$ qf`p¡V®$à vy$r_epcfdp„ rbdpfuAp¡ A_¡ s¡_p\u

\su d©Ðey_p ApL$g_ dpV$¡ hp¡tiNV$_ e | r_hrk ® V $ u_p k „ep ¡S >_dp „ \e ¡gp Ap„sffpô²$ue AÝee_dp„ kpd¡ Aph¡gu L$¡V$guL$ bpbsp¡_u Ap„sffpô²$ue Apfp¡Áe âL$pi_ g¦k¡V$ Üpfp 18 qX$k¡çbf¡ Åfu \e¡gu A¡L$ qf`p¡V®$ A_ykpf cpfsdp„ hj® 2014dp„ V$u.bu. A_¡ üv$e fp¡N_¡ L$pfZ¡ Qpf gpM S>¡V$gp eyhp„Ap¡_u d©Ðey \B R>¡. S>¡dp 15 \u 49 hj®_p gp¡L$p¡_¡ kpd¡g L$fpep R>¡.

àqf`p¡V®$dp„ S>Zphhp A_ykpf rhs¡gp hj®dp„ v$f¡L$ he hN®dp„ d©Ðey_p L$pfZp¡dp„ üv$efp¡N, a¡akp k„b„^u A_¡ gL$hp kp¥\u V$p¡Q¡ R>¡. Ap ÓZ¡ fp¡N 30 % S>¡V$gu d©Ðey dpV$¡ S>hpbv$pf L$pfZ bÞep R>¡.

àdpÓ üv$e fp¡N\u S> Ly$g 15.86 gpM gp¡L$p¡_u d©Ðey \B R>¡ A_¡ 70 hj®\u h^y

à fphsp gp¡L$p¡ dpV$¡ üv$e fp¡N OpsL$ bÞep¡ R>¡.àbpmL$p¡dp„ kp¥\u h^y d©Ðey_y„ L$pfZ qv$dpNu

k„¾$dZ (A¢k¡a¡gp¡`¡\u) füy. S>¡_¡ L$pfZ¡ `p„Q hj® ky^u_p 2.12 gpM bpmL$p¡_p d©Ðey \ep.

àqf`p¡V®$ A_ykpf hj® 1990_p v$peL$p_u iê$Aps_p¡ kp¥\u dp¡V$p ¡ Msfp¡ fl¡gp Þe|dp¡r_ep_u Akf lh¡ AX$^u S>¡V$gu \B flu NB R>¡.

àAÝee_ dyS>b cpfsdp„ yê$j A_¡ drlgp b„_¡_u kf¡fpi hedp„ ky^pfp¡ _p¢^pep¡ R>¡. A¡ fus¡ Å¡hpdp„ Aph¡ sp¡ cpfs_p¡ v$¡Mph Ap„sffpô²$ue õsf_u kf¡fpi L$fsp M|bS> kpfp¡ R>¡. kf¡fpi hedp„ h^pfp kp\¡ cpfs vy$r_ep_p V$p¡Q_p 25 v$¡ip¡dp„ kpd¡g R>¡.

à `yê$jp¡_u kf¡fpi he h^u_¡ 64.2 hj® A_¡ drlgpAp¡_u 68.5 hj® \B NB R>¡. S>¡ hj® 1990_p dyL$pbg¡ 8.6 hj® h^y R>¡.

31

Page 32: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

ìep`pf dpV$¡ kh®î¡›$ Ly$g 146 v$¡ip¡_u k|Qudp„ cpfs 93dp„ õ\p_¡ -ap¡åk® d¡N¡qT_? ìep`pf dpV$¡ kh®î¡›$ v$¡ip¡ dpV$¡_u Ad¡qfL$u d¡N¡qT_ ap¡åk® Üpfp âL$pris hpqj®L$ k|Qudp„ 146 v$¡ip¡ ¥L$u cpfs

93dp„ S>¡V$gp _uQp õ\p_¡ füy R>¡. qX$k¡çbf 2014dp„ Þe|ep¡L®$ Mps¡ Åfu \e¡gu Ap k|Qudp„ d¥[L$kL$p¡, L$TpL$uõsp_ A_¡ îu g„L$p S>¡hp v$¡ip¡ L$fsp Z cpfs pR>m flu Ney R>¡. Ap dpV$¡ Nfubu A_¡ c°ô$pQpf S>¡hp X$L$pfp¡ S>hpbv$pf lp¡hp_y„ S>Zphpey R>¡.

?ap¡åk®_u Ap 9du k|Qudp„ â\d õ\p_¡ X$¡_dpL®$ Ðepfbpv$ ¾$di lp¢NL$p¢N, Þe|qTg¡ÞX$, Apefg¡ÞX$ A_¡ õhuX$_ R>¡. ìep`pf_p dplp¡g dpdg¡ Ad¡qfL$p Z 18dp„ õ\p_¡ flu Ney R>¡. hj® 2009 \u Ad¡qfL$p kss _uQ¡_p õ\p_¡ Mku füy R>¡.

?ap¡åk®_p S>Zphhp A_ykpf hj® 2013dp„ cpfs_p¡ h©[Ý^v$f v$kL$p_p r_Qgp õsf¡ Aphu Nep¡ lsp¡. s¡_p Apr\®L$ _¡sp v$¡i_u h^u fl¡gu fpS>L$p¡rje A_¡ Qpgy Mpsp_u MpÛ_¡ A„Ly$idp„ fpMhp kss k„Oj®de füp lsp. cpfsdp„ h^u fl¡gp b©lv$ Apr\®L$ Ak„syg__¡ s\p [òdu v$¡ip¡dp„ Apr\®L$ [õ\rs ky^fhp_¡ L$pfZ¡ fp¡L$pZL$pfp¡A¡ cpfsdp„\u dyX$u M¢Qu gu^u S>¡_¡ L$pfZ¡ ê$r`epdp„ dp¡V$u NufphV$ Aphu lsu. Å¡ L$¡, ÅÞeyApfu 2014dp„ L„$BL$ ky^pfp¡ _p¢^pep¡ lsp¡.

?ap¡åk®_u Ap k|Qu_y„ N°¡qX„$N 11 rhrcÞ_ L$pfL$p¡, k„`rs_p¡ Ar^L$pf, _hâhs®_, L$f, V$¡¼¹_p¡gp¸Æ, c°ô$pQpf, åeyfp¡¾$ku_u gprgephpX$u, fp¡L$pZL$pfp¡_y„ k„fnZ, ApTpv$u S>¡hu bpbsp¡_p âv$i®__¡ Ap^pf¡ s¥epf \ey lsy.

_f¡ÞÖcpB dp¡v$u A_¡ f¡Mp kp¥\u gp¡L$râe ipL$plpfu `iyAp¡_p Ar^L$pf dpV$¡ gX$s Qgphsu k„õ\p "`¡V$p' Üpfp Apep¡rS>s \e¡gp dsv$p_dp„ lÅfp¡ dsv$pspAp¡A¡ hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u A_¡ ÅS>fdp_ Arc_¡Óu f¡Mp_¡ kp¥\u gp¡L$râe ipL$plpfu ìe[¼s sfuL$¡ `k„v$ L$ep® lsp. s¡d_p¡ dyL$pbgp¡ dlp_peL$ Ardspc bÃQ_, iprlv$L$`yf, Apf. dp^h_, L„$N_p fpZphs, l¡dpdprg_u, S>¥L$rg_ a_p®[ÞX$T kp\¡ \ep¡ lsp¡. _f¡ÞÖcpB s„vy$fõs fl¡hp ep¡N_u dv$v$ g¡ R>¡ A_¡ Ap„sffpóV²$ue ârsr_r^Ap¡ kp\¡ dygpL$ps v$frdep_ Z ipL$plpfu Aplpf Apfp¡N¡ R>¡. Apd Å¡hp S>BA¡ sp¡ A¡dZ¡ Ap`Zp Y$p¡L$mp, apaX$p S>g¡bu, MuQX$u, J^uey A_¡ tgby `pZu `Z v$¡i rhv$¡idp„ a¡dk L$fu S> v$u^p R>¡.

fpô²$ue _dy_p kh£nZ L$pep®ge(A¡_.A¡k.A¡k.Ap¡.) Üpfp 19 qX$k¡çbf¡ `pL$ hj® 2012/13 dpV$¡ L©$qj `qfhpfp¡_u rõ\rs_y„ ApL$g_ kh£nZ Åfu L$fhpdp„ Apìey lsy. cpfs kfL$pf_u _uqsAp¡ A_¡ L$pe®¾$dp¡_p k„v$c®dp„ v$¡i_p N°pduZ n¡Óp¡dp„ L©$rj qfhpfp¡_u lpgs_¡ ep¡Áe fus¡ kdS>hp_p l¡sy\u Ap kh£nZ \ey lsy. S>¡dp â\d QfZdp„ 35,200 `qfhpfp¡_y„ kh£nZ L$fhpdp„ Apìey A_¡ buÅ QfZdp„ 34,907 qfhpfp¡_y„ kh£nZ \ey lsy.Ap kh£nZ ÅÞeyApfu 2013 \u qX$k¡çbf 2013 v$frdep_ Apep¡rS>s \ey lsy. S>¡dp M¡su rhj¡ A¡L$ kpdpÞe ^pfZp `f Ýep_ L$¡[ÞÖ$s L$fhpdp„ Apìey R>¡ L$¡, N°pduZ n¡Óp¡dp„ dL$p_p¡_u Ly$g S>_k„¿ep_p(2011 A_ykpf) 68.8 % lp¡hp R>sp dpÓ cpfs_p kL$g Of¡g| DÐ`pv$__p 15 % cpN fph¡ R>¡.

kh£nZ_u dy¿e rhi¡jspAp:¡ ?kh£nZdp„ S>Zpey R>¡ L$¡, cpfsdp„ N°pduZ `qfhpfp¡dp„ dpÓ 58 % S> L©$rj L$pe®dp„ gpN¡gp R>¡. S>¡ s¡_u kf¡fpi Ly$g dprkL$ AphL$_p 60 % ep¡Nv$p_ Z L$fu iL$sp _\u. ?v$¡i_p A_ydpr_s 15.61 L$fp¡X$ N°pduZ Ofp¡ ¥L$u dpÓ 9.02 L$fp¡X$ (57.8 %) Of S> L©$rj L$pe® kp\¡ k„g‚ R>¡.?kh£nZdp„ M¡su L$pe®dp„ gpN¡gp Of/`qfhpf A¡hp gp¡L$p¡_¡ dp_hpdp„ Apìep R>¡ L$¡, S>¡Ap¡_p Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p A¡L$ kv$õe pR>gp 365 qv$hk v$frdep_ M¡su_¡ dy¿e L$¡ klpeL$ fp¡S>Npf sfuL$¡ A`_phu QyL$ep lp¡e.?Ap rkhpe 9.02 L$fp¡X$ L©$rj Of/`qfhpf ¥L$u dpÓ 68.3 % _u AphL$_p¡ dy¿e ÷p¡s M¡sudp„\u dm¡ R>¡.?N°pduZ `qfhpfp¡_p¡ dpÓ 39.5 % cpN S> AphL$_p Aq^L$sd õÓp¡s dpV$¡ M¡su `f r_c®f R>¡.?DÑfâv$¡idp„ v$¡i_p v$f¡L$ M¡su qfhpfp¡ ¥L$u_p 20 % qfhpf R>¡.

fpô²$ue _dy_p kh£nZ L$pep®ge Üpfp L©$rj `qfhpfp¡_u [õ\rs `f ApL$g_ kh£nZ S>pfu?fpS>õ\p_dp„ N°pduZ `qfhpfp¡ `¥L$u L©$rj `qfhpfp¡ kp¥\u h^y 78.4 % R>¡. Äepf¡ L$¡fmdp„ N°pduZ qfhpfp¡ ¥L$u L©$rj qfhpfp¡_u V$L$phpfu kp¥\u Ap¡R>u 27.3 R>¡.?cpfsue qL$kp_ qfhpf_u M¡su A_¡ iy`pg__u Qp¡¿Mu âpáudp„\u dpÓ 59.8 % kf¡fpi dpqkL$ AphL$ S> Å¡hpdp„ Aph¡ R>¡.?v$f¡L$ dy¿e fpÄep¡dp„ L©$rj A_¡ `iy`pg_ M¡su rhjeL$ Nrsrhr^Ap¡dp„ M¡s `qfhpfp¡ dpV$¡ Ar^L$p„i AphL$_p¡ dy¿e ÷p¡s R>¡. L$¡fm A¡hy A¡L$dpÓ fpÄe R>¡, S>èpp„ 61 %$ L©$rj `qfhpf AÞe ÷p¡sp¡ ¥L$u h^ydp„ h^y AphL$ d¡mh¡ R>¡.?kudp„s M¡X|$sp¡ ¥L$u Apif¡ 13 % pk¡ f¡i_ L$pX®$ _\u.?L©$rj _¡ bv$g¡ 23 % L©$rj qfhpf AphL$_p dy¿e ÷p¡$s ê$`¡ iyAp¡ f r_c®f R>¡.?0.01 l¡L$V$f M¡su_u S>du_ ^fphsp `qfhpf M¡su_u AphL$_¡ `p¡sp_p¡ dy¿e AphL$ ÷p¡s dp_sp _\u.?0.4 l¡L$V$f L©$rj ep¡Áe S>du_ fphsp qfhpf_u dy¿e AphL$_p¡ ÷p¡s M¡su R>¡.Ly$g 44 % L©$rj qfhpfp¡ pk¡ d_f¡Np Å¡b L$pX®$ R>¡.

hj® 2003 A_¡ hs®dp_ kh£nZ hÃQ¡_y„ A„sf : pR>gp kh£nZ L©$rj qfhpfp¡ f 2003dp„ 59dp„ v$p¡fdp„ Apep¡rS>s L$fhpdp„ Apìep lsp. Ap b„_¡ kh£nZdp„ dpÓ A¡V$gp¡ afL$ R>¡ L$¡, s¡_u qfcpjpdp„ bv$gph L$fhpdp„ Apìep¡ lsp¡. hj® 2003_p kh£nZdp„ L©$rj `qfhpf ê$`¡ s¡d_¡ `qfcpqjs L$fhpdp„ Apìep R>¡, S>¡d_u `pk¡ AdyL$ S>du_ R>¡ A_¡ s¡ A¡L$ hj® L$fsp h^y kde\u L©$qj Nrsrhr^Ap¡dp„ gpN¡gp R>¡. hj® 2012/13_p kh£nZdp„ L©$rj `qfhpf ê$`¡ s¡d_¡ `qfcprjs L$fhpdp„ Apìep R>¡, S>¡d_u `pk¡ L©$rj D`S>_y„ d|ëe 3000 ê$r`ep S>¡V$gy R>¡. A_¡ S>¡_p `qfhpf_p Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p A¡L$ kv$õe L©$rj L$pe®dp„ gpN¡gp R>¡.

ku.bu.Apf.B. Ágp¡bg qfkQ® A¡ÞX$ L„$k[ëV„$N(k„`rs kgplL$pf k¡hp Ap`su L„$`_u)_p A^®hprj®L$ h¥[ðL$ cpX$p_u fL$d_p kh£nZ_p r_óL$jp£ 17 qX$k¡çbf¡ Åfu \ep lsp. S>¡ _uQ¡ v$ip®ìep A_ykpf_p R>¡.

-kh£nZ A_ykpf qv$ëlu_p¡ L$_p¡V$ àg¡k rhõspf Ap¡rak dpV$¡ cpX$p_u fL$d bpbsdp„ vy$r_ep_u kp¥\u dp¢Ou R>W$u S>Áep R>¡. S>¡ pR>gp hj£ ApW$dp„ õ\p_¡ lsu.-vy$r_epcfdp„ kp¥\u dp¡„Oy cpXy$ ^fphsp L$pe® õ\mp¡_u k|Qudp„ dy„bB_y„ Ly$gp® L$p¸çàg¡n (bp„Öp) 16dp„ õ\p_¡ A_¡ _fud_ `p¡BÞV$ 32dp„ õ\p_¡ [õ\f füp R>¡.-qf`p¡V®$ A_ykpf vy$r_ep_y„ kp¥\u dp¢Oy L$pep®ge õ\m [òd g„X$_ R>¡. Äep„ Apif¡ hprj®L$ 274 Ad¡qfL$u X$p¸gf ârs hN® ayV$ cpXy$ R>¡.-Ly$g 126 dy¿e Ap¡rak L$pe®õ\mp¡_p cpX$p MQ®_u dprlsu Ap`sy Ap kh£nZ R>¡.

Global Prime Office Occupancy Costs Survey 2014vy$r_ep_p kp¥\u dp¢Oy cpXy$ ^fphsp 10 õ\mp¡ :

¾$d. L$pep®ge dpL$£V$ õ\m cpXy$(ârshj®, ârshN® ayV$-X$p¸gf)01. `[òd g„X$_ -273.6302. lp¢NL$p¢N(k¡ÞV²$g) -250.6103. b¡BrS„>N(apB_p„k õV²$uV$) -197.0804. b¡BrS„>N k¡ÞV²$g rbT_¡k qX$[õV²$L$ -189.405. dp¡õL$p¡, friep -165.0506. L$_p¡V$ àg¡k, qv$ëlu -158.4707. `[òd L$p¡g|_ (lp¢NL$p¢N) -153.6508. g„X$_ il¡f -152.709. V$p¡¼ep¡-dfp¥_¡Qy Ap¡V$¡dpQy(Å`p_) -136.4610. ip„OpB(`pXy„$N), Qu_ -127.89

32qf`p¡V®$-kh£nZ-k|QL$p„L$

Page 33: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

aµpÃe|®_ d¡N¡qT_ Üpfp hj® 2014_u 500 cpfsue L„$`_uAp¡_u k|Qu Ål¡f aµpÃe®|_ d¡N¡qT_ Üpfp qX$k¡çbf dpkdp„ "aµpÃe®|_ 500 rgõV$ Aµpa B[ÞX$e_ L„$`_uT aµpf 2014' _pd\u 500 cpfsue L„$`_uAp¡_u k|Qu Åfu L$fhpdp„ Aphu lsu. S>¡dp B[ÞX$e_ Ap¸Bg L$p¡`p£f¡i_ 500973 L$fp¡X$_u AphL$ kp\¡ kp¥\u V$p¡Q f lsu. V$p¡Q_u v$k L„$`_uAp¡ Ap A_ykpf lsu.

¾$d. L„$`_u Ly$g f¡hÞe|(L$fp¡X$dp„)1. C[ÞX$e_ Ap¸Bg L$p¡`p£f¡i_ -500973

2. qfgpe„„k BÞX².rg.(dyL$¡i A„bpZu) -444021

3. cpfs ¡V²$p¡rged -267718

4. rlÞvy$õsp_ ¡V²p¡rged -236797

5. V$pV$p dp¡V$k® -236502

6. õV$¡V$ b¢L$ Ap¸a B[ÞX$ep -226944

7. Ap¡.A¡_.Æ.ku. -182084

8. V$pV$p õV$ug -149663

9. A¡õõppf Ap¸Bg -099473

10. tlv$pëL$p¡ BÞX$õV²$uT -089175

-ApB.Ap ¡ .k u . , Apf .ApB.A ¡g., bu .` u .ku .A ¡k. A_ ¡ A¡Q.`u.ku.A¡g._u [õ\rs hj® 2013 A_ykpf S> S>mhpB flu-k|Qu A_ykpf Ly$g AphL$dp„ hprj®L$ h©[Ý^ 9.5 % flu, Äepf¡ _ap_u Ö[ô$A¡ 4.5 % h©[Ý^ _p¢^pB R>¡.-kfL$pfu dprgL$u_u L„$`_uAp¡_p¡ Ly$g f¡hÞe|dp„ 38 % rlõkp¡ füp¡. S>¡dp 6.6 % h©[Ý^ _p¢^pZu.-Mp_Nu L„$`_uAp¡_p¡ rlõkp¡ 56.7 % füp¡. A_¡ s¡d_p hprj®L$ L$pfp¡bpfdp„ 10.2 % h©[Ý^ _p¢^pB R>¡.

rhð Apr\®L$ ap¡fd Üpfp epÓp A_¡ `e®V$_ ârs õ`^p®ÐdL$sp k|QL$p„L$ -2013 Åfu rhð Apr\®L$ ap¡fd Üpfp 8 qX$k¡çbf_p fp¡S> epÓp A_¡ `e®V$_ ârs õ`^p®ÐdL$sp k|QL$p„L-2013

k|QL$p„L$dp„ kpd¡g 140 A\®ìehõ\pAp¡ `¥L$u [õhV$¹Tfg¡ÞX$ epÓp A_¡ `e®V$_ ârs õ`^p®ÐdL$sp_p dpdg¡ k|Qudp„ â\d õ\p_¡ R>¡. Ðepfbpv$ S>d®_u buÅ A_¡ Ap¸[õV²$ep ÓuÅ õ\p_¡ R>¡. AÞe V$p¡Q_p v$¡ip¡ e|.L$¡., Ad¡qfL$p, äp„k, L$¡_¡X$p, õhuX$_, tkNp`yf R>¡. Ap k|QL$p„L$dp„ cpfs v$¡i 65dp„ õ\p_¡ A_¡ A¡riep âip„sdp„ 11dp„ õ\p_¡ R>¡. k|QL$p„L$dp„ ApräL$u v$¡ip¡ rN_u, rkA¡fp rgep¡_, byf„X$u A_¡ l¥su kp¥\u _uQ¡_p õ\p_¡ R>¡.

k|QL$p„L$ rhjeL$ Ap k|QL$p„L$ rhð_u 140 A\®ìehõ\pAp¡_u epÓp A_¡ `e®V$_ n¡Ó_¡ rhL$rks L$fhp ApL$j®L$ _ursAp¡_y„ r_dp®Z L$f¡ R>¡. qf`p¡V®$ A_ykpf epÓp A_¡ `e®V$_ DÛp¡Ndp„ Apr\®L$ grQgp`Ï A_¡ fp¡S>Npf kS®>__¡ h^pfhp_u ndsp R>¡. f„sy buÆ bpSy> A¡hp L$¡V$gpL$ L$pfZp¡ R>¡ S>¡, s¡_p rhL$pkdp„ bp^pAp¡ b_¡ R>¡.

"Apr\®L$ rhL$pk A_¡ _p¡L$fu_p kS®>_dp„ rhÂ_p¡ Ap¡R>p L$fhp' rhje kp\¡ Åfu L$fhpdp„ Apìep¡.

k|Qu_u dy¿e rhi¡jsp

N|Ng Üpfp ef B_ kQ® qf`p¡V® (hpe.ApB.A¡k.)$ 2014 _pd_u hprj®L$ qf`p¡V®$ 15 qX$k¡çbf_p fp¡S> Åfu L$fhpdp„ Aphu S>¡dp 12 dpk v$frdep_ vy$r_epcfdp„ N|Ng_p D`ep¡NL$sp®Ap¡_u kQ® Apv$sp¡ rhj¡ S>Zphpey R>¡. Ap k|Qu ârs hj® ip¡^ âhplp¡ `f Ap^pqfs A_¡ `pR>gp hj®_u syg_pA¡ L$p¡B rhje L$¡hu fus¡, L$¡V$gp¡ gp¡L$qâe füp¡, s¡ bpbs\u dpqlsNpf L$f¡ R>¡. S>¡_¡ L$pfZ¡ ÅZu iL$pe R>¡ L$¡, vy$r_epA¡ S>¡ s¡ hj® v$fqdep_ iy„ kQ® L$ey®. S>¡dp Sy>v$u Sy>v$u î¡ZuAp¡ S>¡hu L$¡, Apfp¡Áe, M¡g, k„õL©$rs d_p¡f„S>_, fpS>_urs rhN¡f¡ kpd¡g R>¡.

1. Bbp¡gp2. ApB.A¡k.ApB.A¡k.3. dg¡riep A¡fgpBÞk4. ¾$urdep/ey¾$¡_5. aÁe®|k_6. NpTp A_¡ BTfpeg7. õL$p¸qV$i fuä¢X$d8. Ap¸õL$f râõV$p¡qfek V²$peg

N|Ng ef B_ kQ® qf`p¡V®$ 2014

N|Ng ef B_ kQ® qf`p¡V®$ 2014

1. S>¡r_af gp¸f¡Þk2. rL$d L$v$p®rie_3. S|>gu Npe¡V$4. V²$¡ku dp¡fN_5. f¡_u S>¡ëgh¡Nf6. Åf¡X$ g¡V$p¡7. gp¸X®$8. d¥Õe| d¥½$_p¸^¡9. Adg Agdyv«u_10. X$p¡_pëX$ õV$ftgN

vy$q_epcf_u V$p¡Q_u 10 ìe[¼sAp¡ sfau âhpl

1. ApB.Apf.ku.V$u.ku.2. rãg`L$pX®$3. A¡k.bu.ApB. Ap¸_gpB_4. õ_¡`X$ug5. u.A¡_.Apf. õV$¡V$¹k6. A¡Q.X$u.A¡a.ku. _¡V$b¢qL„$N7. q¾$L$bS>8. N|Ng V²$p„õg¡V$9. V$pBçk Ap¸a B[ÞX$ep10. Ad¡T_

kp¡\u h^y ip¡^ dpV$¡ \e¡gp kQ®

rhð kdpQpf_p V$p¡Q_p âhplp¡

1. Bg¡L$V²$p¡r_¼k 20142. auap 20143. ApBap¡_-64. N¡V$ 20155. _f¡ÞÖcpB dp¡v$u6. ApB.`u.A¡g. 20147. fprNZu A¡k.A¡d.A¡k.8. qL$L$9. S>e lp¡10.l¡à`u Þe| ef

N|Ng_u Ap qf`p¡V®$dp„

cpfs

V$p¡Q_p 1

0

h¥[ðL$ âhpl

6. ãg¥àX$ bX®$7. L$p¡_rQV$p h|õV®$8. ApB.A¡k.ApB.A¡k.9. äp¡S>_10.kp¡Qu Ap¡g„rç`L$b

1. fp¸rb_ rhrgeçk2. rhð L$`3. Bbp¡gp4. dg¡riep A¡fgpBÞk5. bL$¡V$ Q¡g¡ÞT (A¡.A¡g.ku)

ü åg|dbN® rbrge_¡ek® BÞX$¡¼k A_ykpf hµpf¡_ ba¡V$ vy$r_ep_p buÅ kp¥\u Aduf ìe[¼s b_u Nep R>¡. s¡dZ¡ d¡[¼kL$p¡_p ìep`pfu L$pgp£k [õgd_¡ `pR>m fpMu_¡ Ap õ\p_ âpá L$ey® R>¡. hs®dp_ kde¡ rbg N¡V$¹k vy$r_ep_p kp¥\u Aduf ìe[¼s R>¡.

übL®$ipef l¥\ h¡ HL$_p AÝen hµpf¡_ ba¡V$_u hs®dp_ k„`rÑ 73.7 rbrge_ Ad¡qfL$u X$¸pgf R>¡. s¡d_p¡ hpqj®L$ ìep`pf gpc 13 % R>¡. S>¡ Apif¡ 19.5 rbrge_ Ad¡qfL$u X$p¸gf _p¢^pep¡ R>¡.

üL$pgp£k [õgd_u k„`rÑ_y„ d|ëe 62.9 rbrge_ Ad¡qfL$u X$p¸gf R>¡.

hµpf¡_ ba¡V$ vy$r_ep_p buÅ kp¥\u Aduf ìe[¼s

33qf`p¡V®$-kh£nZ-k|QL$p„L$

Page 34: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

34

k„eyL$s fpóV² Üpfp spS>¡sfdp„ âõsys \e¡gp Al¡hpg$A_ykpf Qu_ L$fsp Ap¡R>u hksu ^fphsp cpfsdp„ eyhp_p¡_u k„¿ep vy$r_epdp„ kp¥\u h^y R>¡. ey_pBV$¡X$ _¡iÞk `p¸àeyg¡i_ a„X$ _p õV$¡V$ Ap¸a ^ hëX®$ `p¡àeyg¡i_ qf`p¡V®$ A_ykpf cpfsdp„ eyhp_p¡_u rhipm hksu ^fphsp rhL$pkiug v$¡ip¡ `pk¡ `p¡sp_p A\®s„Ó_p¡ rhL$pk L$fhp dpV$¡_u rh`yg dpÓpdp„ sL$p¡ fl¡gu R>¡. Al¡hpg "^ `phf Ap¸a 1.8 rbrge_' dp„ S>Zphhp A_ykpf cpfs_u 28 % (35.6 L$fp¡X$) hksu 10 \u 24 hj® hÃQ¡_u R>¡. Nfub fpô²$p¡ `¥L$u cpfsdp„ eyhp„ hksu kp¡\u JQp v$f¡ h^u flu R>¡. hs®dp_ kde¡ kdN° qhðdp„ 10 \u 24 hj®_u he_p Ly$g 1.8 AbT eyhp„Ap¡ R>¡. rhð_p âÐe¡L$ 10 eyhp„ ¥L$u 9 eyhp„ Aë`rhL$rks fpô²$dp„ fl¡gp R>¡. Al¡hpg A_ykpf Ap eyhp„ gp¡L$p¡ `pk¡ Å¡ L$p¥iëe, kpê$ Apfp¡Áe, r_Z®e g¡hp_u i[¼s li¡, sp¡ s¡Ap¡ k„ip¡^_L$pfp¡, kS®>L$p¡, OX$h¥epAp¡ A_¡ crhóe_p _¡spAp¡ b_u iL$¡ R>¡.

cpfs rhð_p¡ kp¥\u h^y eyhp„hksu ^fphsp¡ v$¡i : e|.A¡_.

L$¡[ÞÖe d„Óu d„X$m Üpfp c|rd Ar^N°lZ L$p_|_ 2013dp„ k„ip¡^_ L$fhp_p¡ r_Z®e

S>¡ rdÓp¡A¡ `p¡sp_y„ kf_pdy dp¡L$gu Apàey R>¡, s¡d_¡ Ad¡ `pR>gp b¡-ÓZ dpk\u A„L$ dp¡L$gu S> füp R>uA¡. Ap` v$f¡L$_p _pd_u epv$u Adpfu pk¡ R>¡ S>. Ap`¡ Ad_¡ ¡d¡ÞV$ L$¡hu fus¡ L$fhy s¡ Ad¡ kpd¡\u Ap`_¡ ap¡_ L$fu_¡ S>Zphu v$¡iy. AÐepf¡ Ap` kp¥ rdÓp¡ Adpfp ¡d¡ÞV$ dp¡L$ghp_u tQsp L$¡ `yR>`fR> L$ep® rh_p d¡N¡qT_ hp„Q_ L$fp¡. Adp¡ kpd¡\u Ap`_p¡ k„`L L$fuiy. b¡õV$ Apµa gL$.

¾$d v$¡i eyhp„Ap¡_u hksu (L$fp¡X$dp„)1. cpfs -35.6 2. Qu_ -26.93. BÞX$p¡_¡riep -06.74. Ad¡qfL$p -06.55. `pqL$õsp_ -05.96. _pBrS>fuep -05.77. b°pqTg -05.18. bp„Ágpv$¡i -04.8

eyhp„Ap¡_u kp¡\u h^y k„¿ep ^fphsp v$¡i

fpô²$ue_y„ A_yk„^p_

L$¡[ÞÖe d„Óu d„X$m Üpfp 29 qX$k¡çbf_p fp¡S> c|rd Ar^N°lZdp„ ep¡Áe hmsf A_¡ `pfv$ri®sp_p¡ Ar^L$pf, ky^pf s\p `y_hp®k Ar^r_ed, 2013dp„ AdyL$ k„ip¡^__¡ d„S|>fu Ap`u R>¡ A_¡ s¡_¡ AÝepv$¡i Üpfp gpN| L$fhp_p¡ a¦kgp¡ L$ep£ R>¡. Ap L$p_|__¡ k„ip¡r^s L$fhp_p¡ a¦kgp¡ fpÄep¡_p dl¡kygu d„ÓuAp¡ s\p s¡_¡ gpN| L$fsp dlÐh`|Z® d„Ópgep¡_u A_¡L$ kgplp¡ bpv$ g¡hpep¡ R>¡. `°õsprhs k„ip¡^_ qL$kp_ L$ëepZ_u kp\¡ kp\¡ v$¡i_u fZ_ursL$ A_¡ rhL$pk_u S>ê$fuepsp¡_¡ Ðhfus yfu L$f¡ R>¡. c|rd Aq^N°lZ L$p_|__u pfp 10(A¡) dp„ _hp p„Q l¡syAp¡ Å¡X$hpdp„ Apìep R>¡. S>¡dp byr_epv$u dpmMy rhL$rks L$fhp dpV$¡ c|rd Ar^N°lZ L$fu iL$pi¡. Ap `p„Q l¡syAp¡(n¡Ó) bpSy>dp„ v$ip®ìep A_ykpf R>¡.

1. fpô²$ue kyfnp2. fnp DÐ`pv$_3. N°pduZ byr_epv$u dpmMy krls rhÛysuL$fZ4. Ap¥Ûp¡rNL$ L$p¡fuX$p¡f5. kfL$pfu S>du_ f b_su kph®S>r_L$/Mp_Nu ep¡S>_pAp¡

L$ç`¡V$uV$uh B[ÞX$ep d¡N¡qT__y„ ghpS>d cfhp rhj¡ dprlsuõ`^p®ÐdL$ `funpAp¡_u s¥epfu L$fsp rdÓp¡, L$fÞV$ Aa¡k® hp„Q_ ip¡M ^fphsp rdÓp¡ s\p õL|$g L$µpg¡S>_u gpBb°¡fu krls S>¡Ap¡ L$ç`¡V$uV$uh B[ÞX$ep d¡N¡qT__y„ ghpS>d cfu_¡ hprj®L$ b„^phhp dpNsp lp¡e, s¡dZ¡ `p¡sp_y„ kf_pdy, L$pedu dp¡bpBg ap¡_ _„bf kp\¡ Adpfp bpSy>dp„ v$ip®h¡gp dp¡bpBg _„bf s\p B-d¡Bg ApB.X$u. `f A¡k.A¡d.A¡k. A\hp C-d¡Bg Üpfp k¡ÞX$ L$fu Ap`hy.

Rs. 350

1 Year

M-9408827007E-mail- [email protected]

cpfscfdp„ lh¡ NyS>fpsu cpjpdp„ L$fÞV$ Aa¡k® kp¥\u Ap¡R>u qL$dsdp„lh¡ hj® cf d¡mhp¡ dpÓ dp„Rs. 350

Page 35: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

rhdp¡Q_dpDÞV$ A¡hf¡õV$ kf L$f_pf â\d cpfsue rhL$gp„N Aê$rZdptklp_p `yõsL$ "bµp_® AN¡B_ Apµ_ ^ dpDÞV$¡_' _y„ rhdp¡Q_ hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_p lõs¡ \ey

fpô²$ue õsf_p `|h® hpµgubp¡g M¡gpX$u A_¡ d¡ 2013dp„ dpDÞV$ A¡hf¡õV$ kf L$f_pf â\d cpfsue rhL$gp„N 25 hj}e Aê$rZdptklp_p `yõsL$ "bµp_® AN¡B_ Apµ_ ^ dpDÞV$¡_' _y„ rhdp¡Q_ 12 qX$k¡çbf 2014_p fp¡S> hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$u_p lõs¡ \ey lsy. kdpS> L$ëepZ âÐe¡ kdr`®s A_¡ Nfubp¡/rhL$gp„Np¡ dpV$¡ r_i|ëL$ M¡g AL$pv$du õ\p`hp BÃR>sp Aê$rZdptklp_y„ Ap `yõsL$ Apip, kplk A_¡ s¡d_u ArhõdfZue L$lp_u rhj¡ R>¡.

p¡sp_p L©$qÓd N_p klpf¡ dpDÞV$ A¡hf¡õV$_u V$p¡Q_¡ kf L$fu_¡ cpfs_p A¡L$dpÓ A_¡ â\d rhL$gp„N `h®sp fp¡lL$ b_hp_y„ Np¥fh ^fphsp Aê$rZdptklp DÑfâv$¡i_p `|h® hpµgubp¡g M¡gpX$u R>¡ A_¡ L$¡V$gue¡ fpô²$ue L$np_u õ`^p®Ap¡dp„ fpÄe_u hpµgubp¡g V$ud_y„ ârsr_r^Ðh L$fu QyL$ep R>¡. A¡ kde¡ s¡Ap¡ Ly$v$fsu N fphsp lsp. Aê$rZdptklp 12 A¡râg 2011_p fp¡S> `Úphsu A¡¼kâ¡k V²$¡_dp„ gM_D\u qv$ëlu S>B füp lsp, A¡ kde¡ L$¡V$gpL$ AkpdprS>L$ sÐhp¡A¡ s¡d_¡ bf¡gu `pk¡ V²$¡_dp„\u _uQ¡ a¢L$u v$u^p lsp. Ap âL$pf_u vy$O®V$_pdp„ s¡d_p¡ A¡L$ N L$`pB Nep¡ lsp¡ R>sp`Z lpf dpÞep hNf p¡sp_pdp„ fl¡gp byg„v$ lp¥kgp_¡ bfL$fpf fpMu_¡ dpDÞV$ A¡hf¡õV$ kf L$f_pf `°\d cpfsue drlgp bQ¡ÞÖu `pg `pk¡\u ârinZ d¡mhu_¡ dpDÞV$ A¡hf¡õV$ kf L$ep£ lsp¡.

Aê$rZdptklp kp\¡_u id®_pL$ OV$_p

¶ cpfs_p fpô²$`rs âZh dyMfÆ Üpfp gurMs yõsL$ ^ X²$pd¡qV$L$ qX$L$¡X$ : B[Þv$fp Np„^u ek®" ' s¡d_p 79dp„ S>Þd qv$hk f 11 qX$k¡çbf¡ A¡p_gpB_ Åfu L$fhpdp„ Apìey. Ap yõsL$ ê$`p [ågL$¡i„k Üpfp fS|> \ey R>¡.

¶yõsL$dp„ \e¡gp Mygpkp A_ykpf hj® 1975dp„ v$¡idp„ L$V$p¡L$V$u gNphpB s¡ sÐL$pgu_ hX$pâ^p_ B[Þv$fp Np„^u_u cyg lsu. s¡_u qL$ds `Z s¡dZ¡ QyL$hhu `X$u lsu. s¡dS> B[Þv$fp Np„^u_¡ õhe„ `Z Ap`psL$pm_u k„h¡^pr_L$ Å¡NhpBAp¡_u ÅZL$pfu _ lsu. s¡dZ¡ Ap a¦kgp¡ `.b„Npm_p sÐL$pgu_ dy¿ed„Óu rkÝ^p\® i„L$f fpe_u kgpl f gu^p¡ lsp¡.

¶yõsL$ A_ykpf âZh dyMfÆA¡ B[Þv$fp Np„^u_u BÃR>p rhê$Ý^ hj® 1980_u gp¡L$kcp_u Qy„V$Zu gX$u lsu A_¡ Äepf¡ s¡Ap¡ lpfu Nep Ðepf¡ B[Þv$fp Np„^uA¡ s¡d_¡ gp„bp kde ky^u aV$L$pf gNphu lsu. f„sy lpfhp R>sp`Z s¡d_¡ L$¡[ÞÖe d„Óud„X$mdp„ õ\p_ dmu Ney lsy.

The Dramatic Decade: The Indira Gandhi Years

^ X²$pd¡qV$L$ qX$L$¡X$: ^ B[Þv$fp Np„^u ek® -âL$pris" '

"fpS>¡i MÞ_p : Ly$R> sp¡ gp¡N L$l¢N¡'_y„ gp¡L$p`®Z rlÞv$u raëdp¡_p â\d ky`f õV$pf fpS>¡iMÞ_p_u qT„v$Nu kp\¡ Å¡X$pe¡gu Sy>v$u Sy>v$u bpbsp¡ f °L$pi pX$su eprkf Dõdp_ gurMs „$`yõsL$ "fpS>¡i MÞ_p : Ly$R> sp¡ gp¡N L$l¢N¡' _y„ rhdp¡Q_ _hu qv$ëlu Mps¡ 20 qX$k¡çbf¡ L$p¢N°¡k _¡sp kgdp_ Myfiuv$ Üpfp \ey lsy. Ap `yõsL$ rlÞv$u A_¡ A„N°¡Æ A¡d b¡ cpjpdp„ fS|> \B R>¡. S>¡_¡ s¥epf L$fsp g¡ML$_¡ 1 hj® L$fsp `Z h^y kde \ep¡ lsp¡. g¡ML$ Üpfp fpS>¡i MÞ_p kp\¡ L$pe® L$f_pf r_dp®sp, r_v$£iL$p¡ rhN¡f¡ gp¡L$p¡ kp\¡ kpnpÐL$pf L$fu_¡ s¡d_p Æh__u AÅZu bpbsp¡_¡ DÅNf L$fhp_p âeÐ_p¡ \ep R>¡.

A ãe| NyX$ d¡_ A¡ÞX$ ^ A¢N°u ku A¡f L$p¡dp¡X$p¡f _urs_ kpW$¡ Üpfp gurMs yõsL$ "A ãe| NyX$ d¡_ A¡ÞX$ A¢N°u ku' _y„ rhdp¡Q_ hpey k¡_p AÝen A¡f Qua dpi®g Aê$` fplp_p lõs¡ 26 qX$k¡çbf¡ hpey k¡_p dy¿epge Mps¡ \ey lsy. Ap rhdp¡Q_ ky_pdu_p 10 hj® `|Z® \hp `f Apep¡rS>s A¡L$ L$pe®¾$d v$frdep_ \ey lsy. Ap yõsL$ A¡L$ thN L$dp„X$f ê$`¡ g¡ML$ p¡s¡ ky_pdu bpv$ hpey k¡_p õV$¡i_ L$pr_®L$p¡bpf Mps¡ s¥_ps lsp, s¡_u epv$p¡_p k„L$g_ ê$`¡ R>¡.

35

Page 36: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

NyS>fps_u AV$pfuA¡\u

NyS>fps_u AV$pfuA¡\u

NyS>fpsdp„ S>Þd¡gp A_¡ hs_u 33 hj}e âZh rd÷u_u k¡dk„N Bg¡L$V²$p¡r_¼k_p h¥[ðL$ D`pÝen sfuL$¡ 7 qX$k¡çbf¡ r_dZ|„L$ \B R>¡. s¡Ap¡ Ap v$ f Aph_pf kp¥\u eyhp„ ìeqL$s R>¡. h¥qðL$ D`pÝen_u k„v$Nu L$fhp dpV$¡ hs®dp_ hrlhV$u s„Ódp„\u 350 ìe[¼sAp¡ `¥L$u s¡d_u `k„v$Nu \B lsu.-hs®dp_dp„ s¡Ap¡ rkrgL$pµ_ h¡gudp„ k¡dk„N_p Ad¡qfL$p A¡L$d_p D`pÝen ê$`¡ L$pe® L$fhp kp\¡ k¡dk„N_u t\L$V$¢L$_p âdyM R>¡.-âZh rd÷uA¡ kàV$¡çbf 2013dp„ N¡g¡L$ku rNef iê$ L$fhpdp„ dp¡V$u c|rdL$p r_cphu lsu. s¡dS> s¡dZ¡ dpB¾$p¡kp¡ãV$ kp\¡ A¡L$ ip¡^L$sp® ê$`¡ Z L$pe® L$f¡gy R>¡.

?âZh rd÷uA¡ d¡mh¡gp yfõL$pfp¡ :?B.k. 2009dp„ ap¡åk®_u "B[ÞX$e_ k®_ Apµa ef' dpV$¡ _pdp„L$_?qX$qTV$ kpeÞk eyhp cpfsue AÞh¡jL$ yfõL$pf 2009?p¡`ygf kpeÞk Üpfp B_h¢i_ Apµa ef A¡hp¡X®$ 2009?V$¡¼¹_p¡gpµÆ qfìe| Üpfp V$u.Apf. 35 yfõL$pf?_¡V$¡L$kàgp¡f¡V$k® N°p„X$ r`¼k 2010 äp„k Üpfp "_¡V$¡¼kàgp¡f¡V$¡k® Apµa

ef yfõL$pf 2010'?ApB.ApB.V$u. bp¡çb¡ e„N |h® rhÛp\} yfõL$pf 2012?rhð Apr\®L$ d„Q Üpfp e„N Ágp¡bg guX$f yfõL$pf 2013?q¾$A¡V$urhV$u 50 Üpfp hj® 2014dp„ rhð_p 50 kp¥\u fQ_pÐdL$

gp¡L$p¡dp„ kpd¡g

NyS>fps_y„ Np¥fh-âZh rd÷u k¡dk„N Bg¡L$V²$p¡r_¼k_p h¥qðL$ D`pÝen sfuL$¡ r_ey¼s \ep

drlgp rhÛp klpeL$p¡_u d¡V$fr_V$u guhdp„ h^pfp¡ NyS>fps fpÄe_u âp\rdL$ ipmpAp¡dp„ afS> bÅhsp drlgp rhÛp klpeL$p¡ dpV$¡ âkysu_u fÅAp¡ 135 \u h^pfu_¡ 180 S>¡V$gu L$fhpdp„ Aphu R>¡.

NyS>fps kfL$pf¡ 5 qX$k¡çbf¡ L$ÃR> rS>ëgp_p 353 S>¡V$gp Npdp¡_¡ AcphN°õs Ål¡f L$ep® R>¡. S>¡dp 79 Npd `|Z® ê$`¡ AcphN°õs A_¡ 274 Npdp¡_¡ Ap„riL$ ê$`¡ `pZu_u s„Nu\u âcprhs Op¡rjs L$ep® lsp. fpÄe kfL$pf¡ Alu Mfua pL$p¡_p kh£nZ bpv$ Ap Ngy cey® lsy. AcphN°õs [õ\rs kpd¡ r_`V$hp dpV$¡ d_f¡Np A„sN®s fp¡S>Npf âv$p_ L$fhp_u s\p `uhp_y„ `pZu D`gå^ L$fphhp_u Op¡jZp L$fu R>¡. s¡dS> L$ÃR>_p _p_p M¡X|$sp¡ A_¡ Nfub `iy`pgL$p¡_¡ ârs `iy qv$W$ 4 qL$gp¡N°pd Opk b¡ ê$r`ep_p v$f\u v$¥r_L$ Aplpf D`gå^ L$fphhp kp\¡ iy rirbfp¡dp„ âÐe¡L$ iy qv$W$ ârsqv$_ 25 ê$r`ep_u kbrkX$u A¡_pes \i¡.

NyS>fps kfL$pf¡ L$ÃR>_p 353 Npd AcphN°õs Op¡rjs L$ep®

fpÄe kfL$pf Üpfp hX$p¡v$fp il¡fdp„ 1500 L$fp¡X$_p MQ£ rhðpduÓu _v$u f qfhfäÞV$ A_¡ qfhf d¡_¡S>d¡ÞV$ âp¡S>¡L$V$_¡ A„rsd õhê$` Ap`hp v$fMpõs \B R>¡. qfhfäÞV$ d¡_¡S>d¡ÞV$ A„sN®s _v$udp„ Äep„ hmp„L$ Aphsp lp¡e s¡_¡ ku^p L$fhp A_¡ hX$p¡v$fp il¡fdp„ _uQpZhpmp rhõspfp¡dp„ dNf_p D`Öh_¡ L$pfZ¡ dNf dpV$¡ ¾$p¡L$pBX$g `pL®$_y„ Apep¡S>_ Z \ey R>¡.

hX$p¡v$fpdp„ qfhfäÞV$ b_i¡

L$ÃR>_p ka¡v$ fZdp„ Qp„v$_u fps_p AS>hpm¡ DS>hpsp fZp¡Ðkh_p¡ f„Npf„N âpf„c \B QyL$ep¡ R>¡. pR>gp 9 hj®\u ep¡Åsp Ap fZp¡Ðkh_u iê$Aps NyS>fps V|$qfTd Üpfp B.k. 2005 \u L$fhpdp„ Aphu lsu.

hs®dp_ fZp¡Ðkhdp„ HÁg¡ÞX$_u Ág¡df Ng® k¡gu A¡. A¡L$kg_p X$p„k L$pe®¾$d_¡ gB_¡ \p¡Xu QQp®Ap¡$ `Z \B lsu. Å¡ L$¡, Ap X$p„k L$pe®¾$d b„^ füp¡ lsp¡.

L$ÃR> fZp¡Ðkh_u iê$Aps

NyS>fps rhÛp`uW$_p Ly$g_peL$ `v$¡

X$p¸.A_prdL$ ipl NyS>fps rhÛp`uW$_p Ly$g_peL$ (hpBk QpÞk¡gf) v$¡\u X$p¸. kyv$i®_ Ape„Nf_p¡ L$pe®L$pm `|Z® \sp s¡d_p õ\p_ kp¥fpô²$ e|r_hrk®V$u_p fukQ®f A_¡ âp¸a¡kf X$p¸. A_prdL$ ipl_u `k„v$Nu \B R>¡. s¡Ap¡ AÐepf ky^u_p 15dp„ A_¡ B.k. 1965dp„ X$uçX$ e|_u. \ep bpv$ 9dp„ Ly$g_peL$ bÞep R>¡. rhÛp`uW$ V²$õV$u d„X$m_p kæe S> Ly$g_peL$ b_u iL$¡ s¡hp¡ r_ed lp¡hp\u â\d X$p¸. A_prdL$ ipl_¡ V²$õV$u d„X$mdp„ kpd¡g L$fhpdp„ Apìep lsp.

36

Page 37: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

rhriô$ ep¡Nv$p_ Ap`_pf NyS>fpsu dlp_ycphp¡_y„ rhð NyS>fpsu kdpS> kfv$pf hëgccpB `V$¡g rhð ârscp A¡hp¡X®$ A_¡ L$p_ÆcpB v$¡kpB NyS>fps ârscp A¡hp¡X®$\u kçdp_ L$f¡ R>¡. hs®dp_ hj£ ¿eps_pd kdunL$ d¡O_pv$ v$¡kpB_¡ Ap„sffpô²$ue âv$p_ bv$g kfv$pf hëgccpB V$¡g rhð ârscp `yfõL$pf s\p õh. X$p¸. ^uê$cpB W$pL$f_¡ îu L$p_ÆcpB v$¡kpB NyS>fps ârscp A¡hp¡X®$ A`®Z L$fhp_p kdpfp¡l_y„ Apep¡S>_ 3 ÅÞeyApfu 2015_p fp¡S> fpÄe`pg îu Ap¡.`u. L$p¡lgu_p âdyM õ\p_¡ \ey R>¡. S>¡dp dy¿e dl¡dp_ `v$¡ cpfs-Ad¡qfL$p kdpS>_p AN°Zu X$p¸. ky^uf `fuM D`[õ\s fl¡i¡. rhqv$s R>¡ L$¡, rhð NyS>fpsu kdpS>_p âdyM L©$óZL$p„s hMpfuep R>¡. kapB A_¡ ip¥Qpge Aqcep_dp„ rhriô$ ep¡Nv$p_ Ap`_pf Np„^u Apîd _p S>e¡icpB BðfcpB `V$¡g A_¡ qv$N„scpB kp¡d`yfp_¡ rhð NyS>fpsu kdpS> dp_pl® kæe `v$ A`®Z L$fu blydp_ L$fhpdp„ Aphi¡.

rhð NyS>fpsu kdpS>_p¡kfv$pf hëgccpB `V$¡grhð ârscp A¡hp¡X®$

Afhëgu rS>ëgpdp„ fhu L©$ju dlp¡Ðkh v$frdep_ dy¿ed„Óu Ap_„v$ub¡_ `V$¡g_p S>Zphhp A_ykpf dp¡X$pkp v$¡i_y„ â\d hpB apB il¡f bÞey R>¡. dlp¡Ðkh A„sN®s s¡dZ¡ _d®v$p_p _uf hpÓL$, dpT|d A_¡ d¡ðp¡ _v$udp„ `lp¢QpX$hp_u A„v$pT¡ 400 L$fp¡X$_u ep¡S>_p, bpmL$p¡ dpV$¡ v|$^ k„Æh_u ep¡S>_p, 500 ip¥Qpge, kpBbf L$uV$gu s\p ê$fg `p¡rgk õV$¡i__y„ Dv$¹OpV$_ L$ey® lsy.

v$¡i_y„ â\d hpB apB il¡f dp¡X$pkp

kyfs _Nf r_Nd Üpfp k|fs_¡ õdpV®$ rkV$u b_phhp dpV$¡ dpB¾$p¡kp¡aV$ BrÞX$ep rgrdV$¡X$ kp\¡ cpNuv$pfu L$fu lp¡hp_u Op¡jZp 19 qX$k¡çbf¡ \B R>¡. dpB¾$p¡kp¡ãV$ rkV$u _¡L$õV$ âp¡N°pd A„sN®s A¡L$ õdpV®$ rkV$u ê$`¡ s¥epf \i¡. Ap ep¡S>_pdp„ _pNqfL$ k¡hpAp¡ h^y S>hpbv$pf, `pfv$i}, âcphu A_¡ D`ep¡Nu b_i¡. dpB¾$p¡kp¡ãV$_u cpNuv$pfu A„sN®s dpB¾$p¡kp¡ãV$ A_¡ s¡_p AÞe kp\uAp¡ S>m âb„^_, il¡fu ep¡S>_p, ch_ r_dp®Z õhuL©$rsAp¡dp„ _Nf r_Nd_u dv$v$ L$fi¡. rhqv$s R>¡ L$¡, _f¡ÞÖcpB dp¡v$uA¡ hX$pâ^p_ v$¡ Apìep bpv$ k„`|Z® v$¡idp 100 õdpV®$ rkV$u b_phhp_u Op¡jZp L$fu lsu. Ap `l¡gp `Z kyfs il¡f L$¡V$gue¡ B-Nh_®Þk ep¡S>_pAp¡ dpV$¡ dpB¾$p¡kp¡ãV$ V$¡¼¹_p¡gp¸Æ kp\¡ cpNuv$pfu L$fu QyL$ey R>¡. S>¡dp rdgL$s h¡fp hkygps, S>Þd dfZ fÆõV²$¡i_, fkuL$fZ A¡gV®$ s„Ó, A¡[àgL$¡i_ V²$¡qL„$N s„Ó, kp¡rgX$ h¡õV$ d¡_¡S>d¡ÞV$ s„Ó rhN¡f¡ kdprhô$ R>¡.

«kyfs rhjeL$ :«kyfs Apif¡ 50 gpM_u hksu fphsy il¡f R>¡.«kyfs vy$r_ep_y„ kp¥\u TX$`\u rhL$ksy il¡f R>¡.«kyfs Mps¡ rhð_p 80 % rlfp s¥epf \pe R>¡.«cpfs_u V$¡¼kV$pBëk_u 40 % S>ê$fuepsp¡ kyfs yfu L$f¡ R>¡.«kyfs Ahp®Qu_ kprlÐeeyN_p ârsr_r^, eyNrh^peL$ kS®>L$ L$rh _d®v$_y„ S>Þdõ\m R>¡.«sp`u _v$u f hk¡gy kyfs õhà_iugp¡, kl¡gpZuAp¡, ky^pfL$p¡ A_¡ k„õL©$rs_p QplL$p¡\u bL$sy

il¡f R>¡.«dp_h kÆ®s ep_®_y„ A¡riep_y„ kp¥\u dp¡Vy$ dpL$£V$ kyfsdp„ R>¡. «A¡riepdp„ kp¥â\d qfhp¡[ëh„N f¡õV$p¡fÞV$ kyfsdp„ b_u lsu.«kyfsdp„ A¡ÞX|$T gpBb°¡fu A_¡ Np¡`u smph Aph¡gp R>¡.«A„N°¡Å¡_p ârsr_r^ kf V$p¸dk fp¸ Üpfp B.k. 1616dp„ dyNg bpv$ipl S>lp„Nuf pk¡\u cpfsdp„

h¡`pf L$fhp_p¡ fhp_p¡ d¡mhu_¡ â\d L$p¡W$u kyfsdp„ õ\p`hpdp„ Aphu lsu.«lS>epÓpA¡ S>sp epqÓL$p¡dp„ kyfs d½$pbpê$ sfuL$¡ ÅZusy lsy.«õhs„Ósp âpáu_u Qmhm v$frdep_ kfv$pf hëgccpB V$¡g_u ApN¡hp_u sm¡ M¡X|$sp¡A¡ _p-

L$f _u tlkL$ gX$s kyfs Æëgp_p bpfX$p¡gu Mps¡\u iê$ L$fu lsu. Alu õhfpS> Apîddp„ Np„^u rhQpf pfp_u âh©rsAp¡ Qpg¡ R>¡.

kyfs rkV$u_¡ "õdpV®$ rkV$u' b_phhp dpB¾$p¡kp¡ãV$ kp\¡ cpNuv$pfu

A\®ìehõ\p_u lgQgA\®ìehõ\p_u lgQg

õ_¡`X$ug X$p¸V$ L$p¸d "^ A¡N°u õV$p¡f'iê$ L$fi¡ Ap¸_gpB_ rh¾$¡sp L„$`_u õ_¡`X$ug X$p¸V$ L$p¸d Üpfp qL$kp_ qv$hk_p Ahkf¡ "^ A¡N°u õV$p¡f' iê$ L$fhp_u Op¡jZp L$fhpdp„ Aphu R>¡. S>¡dp Ap¸_gpB_ õV$p¡fdp„\u M¡X|$sp¡_¡ buS>, tkQpB D`L$fZ kp\¡ kp\¡ AÞe L©$rj kpdp_ D`gå^ \i¡. õ_¡`X$ug Üpfp Vy„$L$ kdedp„ Ap õV$p¡f_y„ rlÞv$u k„õL$fZ Z iê$ L$fhpdp„ Aphi¡.

H`¡T BÞõV$ÞV$ d_u V²$p„kaf krh®rkT_¡ qfTh® b¢L$_u d„S|>fu

hj® 2015\u afuhpf 1 ê$r`ep_u _p¡V$ R>p`hp_y„ iê$ \i¡ L$fÞku bÅfdp„\u Nyd \B fl¡gp A¡L$ ê$r`ep_u _p¡V$ 1 ÅÞeyApfu 2015 \u afuhpf R>p`hp_u L$¡ÞÖ kfL$pf Üpfp iê$Aps \pe s¡hu i¼espAp¡ R>¡. 1,2,5 ê$r`ep_p rk½$p QgZdp„ Aphsp kfL$pf¡ _h¡çbf 1994dp„ 1 ê$r`ep_u, a¡by°Apfu 1995dp„ b¡ ê$r`ep_u A_¡ _h¡çbf 1995dp„ `p„Q ê$r`ep_u _p¡V$ R>p`hp_y„ b„^ L$fu v$u^y lsy. S>p¡ L$¡, bpv$dp„ `p„Q ê$r`ep_u _p¡V$ R>p`hp_y„ iê$ \ey lsy. lh¡ kfL$pf¡ gp„bp A„sfpg bpv$ A¡L$ ê$r`ep_u _p¡V$ afu\u R>p`hp_p âeÐ_p¡_¡ s¡T L$fu v$u^p R>¡. `l¡gp_u S>¡d S> Ap hMs¡ `Z 1 ê$r`ep_u _p¡V$_y„ râ[ÞV„$N qfTh® b¢L$_¡ bv$g¡ cpfs kfL$pf_p dyÖZ L$pfMp_pdp„ \i¡.

cpfsue qfTh® b¢L$¡ 17 qX$k¡çbf¡ L„$`_u H`¡T_p BÞõV$ÞV$ d_u V²$p„kaf krh®kuT_¡ âdpZuL$fZ Apàey R>¡.

Aê$Z S>¡V$guA¡ NyS>fps_p Qpf Npd v$ÑL$ gu^p Apv$i® N°pd ep¡S>_p A„sN®s L$¡[ÞÖe _pZpd„Óu Aê$Z S>¡V$guA¡ hX$p¡v$fp rÄëgp_p X$cp¡B spgyL$p_p A¡L$ Npd kd|l_¡ v$ÑL$ g¡hpdp„ Apìey R>¡. L$f_pmu N©` „Qpesdp„ L$f_pmu, r``muep, hpX$uep A_¡ bNgu`yfp Npd v$ÑL$ g¡hpep R>¡.

37NyS>fps AV$pfu

Page 38: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

Ap„sffpô²$ue âhplp¡

S>d®_u_p QpÞk¡gf A¡ÞS>¡gp dpL$£g L„$S>h£qV$h q¾$[íQe_ X$¡dp¡¾$¡qV$L$ pV$}_p AÝen sfuL$¡ ApW$duhpf Qy„V$pB Apìep R>¡. s¡d_u `k„v$Nu r_rh®fp¡^ âqsr_r^Ap¡_p 96.7 % ds kp\¡ \B lsu. s¡d_u k„v$Nu_u Op¡jZp 9 qX$k¡çbf¡ \B lsu.

A¡ÞS>¡gp dpL$£g rhjeL$ :?s¡Ap¡ hj® 2000\u q¾$[íQe_ X$¡dp¡¾$¡qV$L$ e|r_e__p _¡sp R>¡.?hj® 2005\u S>d®_u_p Qp„k¡gf R>¡ A_¡ Ap v$ pfZ L$f_pf s¡Ap¡ â\d drlgp R>¡.?c|s`|h® k„ip¡^_ h¥opr_L$ A¡ÞS>¡gp dpL$£g¡ B.k. 1989_u ¾$p„rs bpv$ fpS>_ursdp„

âh¡i L$ep¡® lsp¡.?B.k. 1992dp„ Qp„k¡gf l¡gdf L$p¡g A„sN®s drlgpAp¡, eyhp„Ap¡_p k„Oue d„Óu

sfuL$¡ r_ey¼s L$fpep lsp. s¡dS> B.k. 1994dp„ s¡Ap¡ `ep®hfZ, âL©$rs k„fnZ A_¡ fdpÏ kyfnp_p k„Oue d„Óu bÞep.

?hj® 2007dp„ s¡Ap¡ e|fp¡`ue L$pJrkg_p AÝen lsp A_¡ s¡dZ¡ Æ-8 _u AÝensp L$fu lsu. Ap `v$¡ fl¡_pf s¡Ap¡ rhð_p buÅ drlgp R>¡.(â\d dpNp®f¡V$ \¡Qf R>¡) s¡dS> s¡dZ¡ brg®_ Op¡jZp A_¡ rgõb_ k„r^ hpsp®dp„ L$¡[ÞÖe c|rdL$p r_cphu lsu.

A¡ÞS>¡gp dpL$£g ApW$duhpf L„$S>h£qV$h q¾$[íQe_ `n_p AÝen sfuL$¡ Qy„V$pep

cpfsue d|m_p Ad¡qfL$u X$pµ. rhh¡L$ l¥gN¡f d|rs®_¡ Ad¡¡qfL$u k¡_¡V$ Üpfp v$¡i_p 19dp„ kS>®_ S>_fg ê$`¡ d„S|>fu Ap`hpdp„ Aphu R>¡. s¡Ap¡ Ap v$¡ lp¢Q_pf â\d cpfsue d|m_p A_¡ kp¥\u eyhp ìe[¼s R>¡. Ad¡qfL$u fpô²$`rs bfpL$ Ap¡bpdpA¡ S>_ Apfp¡Áe kp\¡ Å¡X$pe¡gp V$p¡Q_p âipkr_L$ `v$ dpV$¡ s¡d_¡ _prds L$ep® lsp.

X$µp. rhh¡L$ l¥gN¡f d|rs® Ad¡qfL$p_p 19dp„ kS®>_ S>_fg

AaOpr_õsp_ Mps¡ 8 qX$k¡çbf_p fp¡S> k„eyL$s fpÄe Ad¡qfL$p A_¡ DÑf A¡V$gp„qV$L$ k„r^(_pV$p¡) _y„ gX$pL|$ rdi_ fpS>^p_u L$pbyg Mps¡ Apep¡rS>s _pV$p¡ _p Ap„sffpô²$ue kyfnp klpesp v$m_p k„eyL$s L$dp__p A¡L$ kdpfp¡ldp„ T„X$p_¡ TyL$phhp kp\¡ kdpá L$fhpdp„ Apìey R>¡. Ap rdi_ hj® 2001dp„ Ad¡qfL$pdp„ 9/11 _p Aps„L$hpv$u lydgp bpv$ AaOpr_õsp_dp„ sprgbp_p¡_y„ _¡s©Ðh ^fphsu kfL$pf_p s¿sp `gV$ L$fhp dpV$¡ iê$ \ey lsy.

AaOpr_õsp_dp„ k„eyL$s fpÄe Ad¡qfL$pA_¡ _pV$p¡_y„ gX$pL|$ rdi_ kdpá \ey

du_p kgdp_ b„v$f `f _p¥ k¡_p b¡T õ\p`hp e|. L$¡. bl¡qf_ hÃQ¡ kdS|>rs e|.L$¡. Üpfp du_p kgdp_ b„v$f f A¡L$ õ\peu _p¥ k¡_p b¡T õ\p`hp dpV$¡ bl¡qf_ kp\¡ kdS|>rs `f 6 qX$k¡çbf¡ bl¡qf__u fpS>^p_u `_pdp Mps¡ lõspnf \ep lsp.

`fdpÏ lr\epf dy¼s rhð dpV$¡k„eyL$s fpô²$ dlpkcpdp„ âõsph `kpf

k„eyL$s fpô²$ dlpkcp Üpfp fdpÏ lq\epf dy¼s rhð_u õ\p`_p A_¡ `fdpÏ q_f÷uL$fZ_u âqsbÝ^spAp¡_p q¾$epÞhl_dp„ TX$` gphhp dpV$¡ A¡L$ âõsph 2 qX$k¡çbf_p fp¡S> f¡L$p¡X®$ b°¡L$ 169 ds\u kpf \ep¡ lsp¡. Äepf¡ âõsph_u rhê$Ý^dp„ X$¡dp¡¾$¡qV$L$ r``ëk qf`[ågL$ Ap¸a L$p¡qfep, äp„k, cpfs, BTfpeg, ê$kuk„O, e|.L$¡. A_¡ Ad¡qfL$pA¡ dsv$p_ L$ey® lsy. s¡dS> c|V$p_, Qu_, pqL$õsp_, gpD A_¡ a¡X$f¡V$¡X$ õV$¡V$¹k Ap¸a dpB¾$p¡_¡riep S>¡hp p„Q v$¡i dsv$p_dp„ N¡f lpS>f füp lsp. Ap âõsph r_f÷uL$fZ A_¡ Ap„sffpô²$ue kyfnp `f b_¡gu krdrs_u cgpdZp¡_p A¡L$ cpN ê$`¡ fS|> \ep¡ lsp¡.

Ad¡qfL$u fpô²$`rs bfpL$ Ap¡bpdp Üpfp hj® 2014_u A„rsd â¡k L$p¡Þaf„k Mpõku QQp®dp„ flu lsu. S>¡dp dpÓ drlgp ÓL$pfp¡_¡ Apd„ÓZ Ap`hpdp„ Apìey lsy. S>¡dp `µprgqV$L$p¡_p L$¥fu bX$p¡a b°pD_, åg|dbN® bu.A¡_.A¡._p i¡qfg bp¡g¡_, A¡`u _p S|>gu `¡k, d¥½$g¡Qu_p g¡õgu L$gpL®$, fµpeV$k®_p fp¡bV$p® f¢`V$_, hµpgõV²$uV$ S>_®g_p L$p¡rg_ A¡d _¡ëk_, hp¡tiNV$_ `p¡õV$_p S|>gu A¡g a¡qf_ A_¡ Ad¡qfL$_ Ab®_ f¡qX$ep¡_p Aâ¡g fpe_ kdprhô$ lsp. `yê$j `ÓL$pfp¡_¡ _Tf A„v$pT L$fsu dqlgp `ÓL$pfp¡ kp\¡_u Ap L$p¡Þaf„k A¡L$ A¥rslprkL$ OV$_p sfuL$¡ kp¡ig duqX$ep `f `Z M|b S>

QQp®dp„ flu lsu. V$¹huV$f f Z qv$hkcf Ap¡bpdp â¡kf V²$¡qX„$N flu. Ap¡bpdp_p Ap Ngp_u M|b S> kfpl_p L$fhpdp„ Aphu lsu. L$p¡Þaf„k v$frdep_ Ap¡bpdpA¡ lmhpayg A_¡ dTpqL$ep A„v$pTdp„ drlgp `ÓL$pfp¡A¡ `yR>¡gp L$e|bp kp\¡_p k„b„^, kp¡_u l¡qL„$N, Að¡sp¡_p dyv«¡ \e¡gp khpgp¡_p S>hpb Apàep lsp.

duqX$ep n¡Ó_u Ak„¿e k„õ\pAp¡ kp\¡ Å¡X$pe¡gu drlgp `ÓL$pfp¡ Üpfp gNpspf Ap¡bpdp kp\¡

Å¡X$pe¡gp kdpQpfp¡_y„ L$hf¡S> L$fhpdp„ Aphsy lp¡e R>¡. s¡dp\u S>¡ drlgp ÓL$pfp¡_¡ fpô²$`rs kp\¡ ku^p¡ k„hpv$ L$fhp_u sL$ dmu _\u, s¡d_¡ A¡L$ Ahkf D`gå^ L$fphhp dpV$¡ drlgp ÓL$pfp¡_¡ Apd„Óus L$fhpdp„ Apìep lsp. rhqv$s R>¡ L$¡, Ap l¡gp Z 10 kàV$¡çbf 2010dp„ Apep¡rS>s A¡L$ â¡k L$p¡Þaf„kdp„ 12 ÓL$pfp¡ ¥L$u 4 Að¡s ÓL$pfp¡_¡ Apd„Óus L$fpep lsp.

ìlpBV$ lpDkdp„ bfpL$ Ap¡bpdp Üpfp â\dhpf drlgp `ÓL$pfp¡_u â¡k L$p¡Þaf„k ep¡ÅB

ip dpV$¡ dpÓ drlgp `ÓL$pfp¡_¡ S> Apd„ÓZ A`pey ?

k„eyL$s fpô²$_u h¥[ðL$ lr\epf h¡`pf_y„ r_ed_ L$fsu dlÐh`|Z® k„r^ Arms Trade Treaty 24

qX$k¡çbf\u âcphdp„ Aphu NB R>¡. 23 spfuM ky^udp„ s¡_¡ qhð_p 60 v$¡ip¡A¡ A„NuL$pf L$fu lsu. s\p 130 v$¡ip¡A¡ s¡_p f lõspnf L$ep® lsp. S>¡_¡ L$pfZ¡ A¡hy dp_u iL$pe L$¡ s¡Ap¡ s¡_¡ A`_phhp s¥epf R>¡.

h¥[ðL$ lr\epf ìep`pf r_ed_ k„r^ "A¡.V$u.V$u.' Adgdp„

38

Page 39: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

hj® 2014_p _p¡b¡g ip„rs `yfõL$pf_p k„eyL$s rhS>sp cpfs_p L$¥gpk kÐep\} A_¡ `pqL$õsp_u qL$ip¡fu dgpgp e|kyaS>B_¡ ip„rs_p ârsL$ sfuL$¡ dp_hp_p âõsph_¡ 16 qX$k¡çbf¡ Ad¡qfL$u rk_¡V$ Üpfp Ýhr_ ds\u `kpf L$fhpdp„ Apìep¡. âõsphdp„ A¡hp v$f¡L$ gp¡L$p¡_u âi„kp L$fhpdp„ Aphu R>¡ L$¡, S>¡Ap¡ bpmL$p¡_u Nygpdu Msd L$fu s¡d_p dpV$¡ Ap^yq_L$ rinZ D`gå^ L$fphhp_u qv$ipdp„ L$pe®fs R>¡. âõsph V$¸pd lpfqL$_ Üpfp 11 qX$k¡çbf_p fp¡S> fS|> \ep¡ lsp¡. S>¡ Ad¡qfL$u rk_¡V$_u 113du L$p¢N°¡k_p¡ A„rsd kpf \e¡gp¡ âõsph lsp¡.

L$¥gpk kÐep\} A_¡ dgpgp e|kyaS>B_¡ip„rs_p ârsL$ dp_hp dpV$¡_p¡ âõsphAd¡qfL$u rk_¡V$dp„ `kpf \ep¡

cpfs_y„ `X$p¡iu fpô²$ c|V$p_ 8 qX$k¡çbf¡ rhð b¢L$_u A¡S>Þku dpBNp (bly`nue fp¡L$pZ N¡fÞV$u A¡S>Þku) _y„ 181dy„ kvõe b_u Ney R>¡. kv$õe b_hp dpV$¡ c|V$p_¡ v$f¡L$ gpeL$psp¡ `|Z® L$fu lsu. rhqv$s R>¡ L$¡, Ap `l¡gp `Z hj® 2012dp„ kv$õe b_hp dpV$¡ c|V$p_¡ AfÆ L$fu lsu.

dpBNp rhjeL$ : dpBNp rhðb¢L$ kd|l_u frS>_ursL$ Tp¡Md rhdp A_¡ ¾$¡qX$V$ h©[Ý^ k„õ\p R>¡. S>¡ Apr\®L$ rhL$pk_¡ h^pfhp dv$v$ L$fhp, Nfubu Ap¡R>u L$fhp A_¡ gp¡L$p¡_p Æh_ õsf_¡ bl¡sf b_phhp dpV$¡ rhL$pkiug v$¡ip¡dp„ âÐen rhv$¡iu fp¡L$pZ (A¡a.X$$u.ApB.) _¡ h^pfhp L$pe® L$f¡ R>¡. dpBNp_p kv$õe b_hp dpV$¡ s¡_p L$Þh¡i_ `f lõspnf L$fhp A_¡ kv$õesp-kd\®_ k„b„^u âdpZ`Ó S>dp L$fhy Ar_hpe® R>¡.

c|V$p_ rhðb¢L$ A¡S>ÞkudpBNp _y„ 181dy„ kv$õe bÞey

Ap„sffpô²$ue âhplp¡

"Ab¡_µprd¼k' kam -

"Ab¡_µprd¼k' Z L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, Qy„V$Zudp„ Üusue qhð eyÝ^ bpv$ dsv$p__u V$L$phpfu Þe|_sd õsf¡ 52.7 % flu. kss OV$u fl¡gu dsv$p__u V$L$phpfu `f _Tf _pMhpdp„ Aph¡ sp¡ hj® 2012dp„ s¡ 60 % lsu. õ_¥` Qy„V$Zudp„ tiTp¡ Ab¡_p n rgbfg X$¡dp¡¾$¡qV$L$ pV$}A¡ 290 b¡W$L$ A_¡ s¡_p kp\uv$pf L$p¡d¡V$p¡ A¡ kv$__u 457 `¥L$u Ly$g 35 b¡W$L$ Æshp kp\¡ s¡d_u Ly$g dmu_¡ 325 b¡W$L$p¡ \B NB R>¡. kp¥\u dp¡V$u rh`nu `pV$} Å`p_ X$¡dp¡¾$¡qV$L$ `pV$} `pR>gu Qy„V$Zudp„ dm¡gu 62 b¡W$L$p¡_p õ\p_¡ 73 b¡W$L$ d¡mhhpdp„ kam flu lsu. AÞe rh`nu `pV$} B_p¡h¡i `pV$}_¡ 41 s\p Å`p_ L$çeyr_õV$ pV$}_¡ 21 b¡W$L$ dmu lsu.

Å`p__p hX$pâ^p_ v$¡ afuhpf tiTp¡ Ab¡ Å`p__p hX$p`°^p_ tiTp¡ Ab¡ Ap hj£ afuhpf Qy„V$pB Apìep R>¡. s¡dZ¡ Üukv$_ue rh^preL$p_p _uQp kv$_ dpV$¡ Apep¡rS>s õ_¥` Qy„V$ZuAp¡dp„ b¡ s©suep„i blydsu lp„kg L$fu R>¡. õ_¥` Qy„V$ZuAp¡dp„ s¡d_p Ap¾$dL$ dp¥qÖL$ klS>sp, Ål¡f MQ® S>¡hp Apr\®L$ ky^pfpAp¡_p bm¡ s¡Ap¡ qhS>¡sp \ep R>¡. Ap Apr\®L$ ky^pfpAp¡_¡

ØAr_fyÝ^ S>NÞ_p\_u r_dZ|„L$ dp¡f¡riek_p hX$pâ^p_ `v$¡ \B R>¡. s¡Ap¡ R>W$uhpf hX$pâ^p_ v$¡ Apê$Y$ \ep R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, Ar_ê$Ý^ S>NÞ_p\ B.k. 1982 \u 1995 ky^u dp¡f¡riek_p fpô$²`rs flu QyL$ep R>¡.

ØAp„sffpô²$ue A`fp^ Þepepge Üpfp L$¡Þep_p fpô²$`rs Dlê$ L$¡ÞepV$p_u rhê$Ý^_p¡ L$¡k `fs M¢Qu g¡hpdp Apìep¡ R>¡. L$¡ÞepV$p `f hj® 2007dp„ rhhpqv$s Qy„V$Zu bpv$ Årse tlkp v$frdep_ 1200 \u h^y gp¡L$p¡_u lÐepdp„ dv$v$Npfu_p¡ Apfp¡` gpN¡gp¡ lsp¡. Ap tlkp_¡ L$pfZ¡ 6 gpM\u h^y gp¡L$p¡_¡ p¡sp_p Ofdp„\u gpe_ \hy X$ey lsy.

ØAd¡qfL$u fpô²$`rs bfpL$ Ap¡bpdp Üpfp lõspnfus e|¾$¡_ äuX$d k`p¡V®$ rbg 2014 Ad¡qfL$u L$p¢N°¡k Üpfp 18 qX$k¡çbf¡ `kpf \hp kp\¡ Ap rbg e|¾$¡_ äuX$d k`p¡V®$ A¡L$V$ 2014 b_u Nep¡ R>¡. Ap A¡¼V$dp„ e|¾$¡_ k„L$V$dp„ fqiep_u c|rdL$p_¡ L$pfZ¡ s¡_p f h^y âqsb„^ gNphsp¡ Ar^L$pf Ap`hpdp„ Apìep¡ R>¡.

Øv$rnZ L$p¡qfep_u k„h¡^pr_L$ Þepepge¡ 19 qX$k¡çbf¡ hpd`„\u A¡L$uL©$s `„°p¡N°¡rkh `pV$} `f DÑf L$p¡qfep_¡ kd\®L$ Nrsrhr^Ap¡_p¡ Apfp¡` gNphu_¡ `pV$}_p rhOV$__p¡ Apv$¡i L$fhpdp„ Apìep¡ R>¡. B.k. 1988dp„ õ\`pe¡gu Ap k„h¡^pr_L$ Av$pgs¡ L$p¡B fpS>_ursL$ `n_¡ kdpá L$fhp Apv$¡i Apàep¡ lp¡e s¡hp¡ Ap â\d dpdgp¡ R>¡.

ØBÞX$p¡_¡riep\u tkNp`yf S>B fl¡gy A¡f A¡riep_y„ rhdp_ ¼e|.T¡X$ 8501 k„`L®$ syV$ep bpv$ qX$k¡çbf_p A„s¡ Npeb \ey lsy. S>¡dp 162 epÓuAp¡ khpf lsp. ip¡^Mp¡mdp„ s¡ tlv$ dlpkpNfdp„ lp¡hp_y„ dpg|d X$ey lsy.

Ø26/11 _p dy„bB Aps„L$u lydgp_p dpõV$f dpBÞX$ S>L$u-Df-fl¡dp_ gMhu_¡ `pqL$õsp__u Aps„L$hpv rhfp¡^u Av$pgs Üpfp 18 qX$k¡çbf¡ Ådu_ Ap`hpdp„ Apìep. cpfs¡ Ap r_Z®e_¡ vy$cp®Áe`|Z® S>Zpìep¡ lsp¡. `pqL$õsp_ kfL$pf¡ Å¡ L$¡, s¡_u afu\u ^f`L$X$ L$fu lsu.

ØfdpÏ„ k„ip¡^__p e|fp¡`ue k„O_y„ `pqL$õsp_ A¡kp¡rkA¡V$ kv$õe bÞey R>¡. Ap kv$õesp_¡ L$pfZ¡ pqL$õsp__¡$ k_® qfjv$_u b¡W$L$dp„ kpd¡g \hp kp\¡ hrlhV$dp„ cpN g¡hp_u A_ydrs dmi¡.

ØAp¸õV²$¡rgepB kfL$pf_¡ blyk„õL©$rs dpdgp A_¡ _urs L$pe®¾$dp¡ `f `fpdi® Ap`su 6 kv$õep¡_u krdrs Ap¸õV²$¡rgepB blyk„õL©$rs `qfjv$dp„ cpfsue d|m_p hpk_ îur_hpk_¡ 18 qX$k¡çbf¡ kpd¡g L$fhpdp„ Apìep R>¡.

ØspBhp_¡ 13 qX$k¡çbf¡ `p¡sp_p kp¥\u dp¡V$p ân¡`pÓ eyÝ^ S>lpS> "syAp¡ rQep„N' _y„ S>gphsfZ L$ey® R>¡. S>¡_¡ L$pfZ¡ Qu_ rhê$Ý^ spBhp__u kyfnp ndspdp„ h^pfp¡ \ep¡ R>¡.

ip¡V®$ L$fÞV$ Aa¡k® Ap„sffpô²$ue

Ad¡qfL$p M„X$_p l¥su bpv$ buÅ¡ kp¥\u Nfub v$¡i d_psp¡ r_L$pfpNyAp `p¡sp_u A\®ìehõ\p_¡ afuhpf b¡W$u L$fhp dpV$¡ Qu_ Üpfp kdr\®s âip„s dlpkpNf A_¡ A¡V$g¡[ÞV$L$ dlpkpNf_¡ Å¡X$su A¡L$ A„sf-kdyÖu _l¡f_y„ r_dp®Z L$pe® 22 qX$k¡çbf¡ iê$ L$fu QyL$ep¡ R>¡.ØAp qfep¡S>_p _pdp _l¡f S>mdpN®_¡ ârsõ`^p® yfu pX$i¡.Ø278 qL$gp¡duV$f gp„bu _l¡f hj® 2020 ky^udp„ iê$ \B S>i¡.Øep¡S>_p_¡ L$pfZ¡ q_L$pfpNyAp_¡ 10 % \u h^y hprj®L$ Apr\®L$ h©[Ý^_p¡ apev$p¡ \i¡.Ad¡qfL$p_¡ lfuapB yfu pX$i¡: Ap _l¡f_p r_dp®Z Üpfp Qu_u X²$¡N__¡ dÝe Ad¡qfL$pdp„ p¡sp_p¡ Nv„$X$p¡ S>dphhp_p¡ Ahkf dmi¡. Ap n¡Ó `pf„`qfL$ ê$`¡ k„eyL$s fpÄe Ad¡qfL$p_y„ hQ®õh ^fphsy d_pe R>¡. _hp S>mdpN®_y„ r_dp®Z L$pe® `Z lp¢NL$p¢N Mps¡_u A¡Q. r_L$pfpNyAp _l¡f rhL$pk fp¡L$pZ L„$`_u rgrdV$¡X$ kd|l Üpfp k„Qprgs li¡. S>¡ Qu__p fpS>_ursL$ ArcÅs hN® kp\¡ Å¡X$pe¡gp A_¡ v|$fk„Qpf n¡Ó_p âdyM h¡`pfu hp„N qT„N Üpfp q_e„qÓs R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, k„eyL$s fpÄe Ad¡qfL$p_p klep¡N\u A¡L$ isp[åv$ `l¡gp `_pdp _l¡f r_dp®Z \B lsu.

r_L$pfp NyAp Mps¡ A„sf-kdyÖu _l¡f_y„ r_dp®Z iê$

Qu_ bpv$ vy$bB cpfs_y„ kp¡\u dp¡Vy$ rhv$¡iu h¡`pf cpNuv$pf vy$bB kudp L$f Üpfp 28 qX$k¡çbf¡ Åfu L$fpe¡gp Ap„L$X$pAp¡ A_ykpf Qu_ bpv$ vy$bB cpfs_y„ buSy> kp¥\u dp¡Vy$ rhv$¡iu h¡`pf cpNuv$pf b_u Ney R>¡.

39

Page 40: Competitive india feb 2015

lÆ dpÓ A¡L$ kápl L$fsp `Z Ap¡R>p kde ` l ¡ g p ` p q L $ õ s p _ u Aps„L$uAp¡_u Ópkv$u_p¡ cp ¡N b_ ¡gu dgpgp e|k|aS>B_¡ ip„rs_y„ _p¡b¡g âpBT A¡_pes \ey lsy, s¡_p S> v$¡i `pqL$õsp_dp„ `¡iphf Mps¡ k¡_p Üpfp k„Qprgs õL|$gdp„ 16 qX$k¡çbf¡ sl¡qfL$-A¡-spqgbp__p lydgpMp¡fp¡A¡ ÓpV$L$u_¡ dpkyd bpmL$p¡

kp\¡ bb®fsp_u lv$ hV$phsp L©$Ðe_¡ A„Tpd Apàep¡ lsp¡. Äep„ \p¡X$p kde `l¡gp bpmL$p¡_p L$gfh\u hpsphfZ Ny„Æ füy lsy, Ðep„ `pqL$õsp_u k¡_p Üpfp Aps„L$hpv$uAp¡_p MpÐdp dpV$¡ QgphpB fl¡gp Aµp`f¡i_ "Tb®-A¡-AåT' A_¡ "Apµ`f¡i_ M¥bf-1' s\p DÑfu hÆfuõsp__p

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

Ap„sffpô²$ue âhplp¡

"Ab sp¡ dS>lb L$p¡B A¡kp Qgpep Åe¡,qTkd¡ BÞkp_ L$p¡ BÞkp_ b_pep Åe¡'

16 qX$k¡çbf : sl¡qfL$-A¡-sprgbp_ Üpfp `¡iphfdp„ dpk|d bpmL$p¡ kp\¡ bb®f L©$ÐeApqv$hpku rhõspfdp„ \e¡gu k¡_p L$pe®hplu_p¡ bv$gp¡ g¡hp dpV$¡ Aps„L$uAp¡A¡ õL|$gdp„ h¡f¡gu rh_pi gugp_p p`¡ Qpf¡ sfa kydkp_ cpksu Bdpfs_p ai® f dpkydp¡_p f¼s_p ^pbp, v$asf, `yõsL$p¡, dp¡bpBg h¡f rhM¡f \hp kp\¡ kde `l¡gp byTu Ne¡gu 132 S>¡V$gu bpm idpAp¡ A_¡ 9 S>¡V$gp õL|$g õV$pa_u Qukp¡ vy$r_epcfdp„ k„h¡v$_iug gp¡L$p¡_u Ap„Mp¡dp„\u Ap„ky V$`L$phu NB. `pqL$õsp_u Þe|T Q¡_g_u A¢L$f k_d Z kdpQpf Ap`hp kde¡ p¡sp_u gpNZuAp¡ fp¡L$u _ iL$sp fX$u X$u. Ad¡qfL$p, rb°V$_, äp„k krls k„eyL$s fpóV²$ dlpkrQh bp_-L$u-d|_¡ Ap lydgp_u t_v$p L$fu_¡ bpmL$p¡ f_p¡ Ap lydgp¡ L$pefsp`|Z® S>Zpìep¡ lsp¡.

cpfs_p hX$pâ^p_ _f¡ÞÖcpB dp¡v$uA¡ Ap OV$_p_u L$X$L$ t_v$p L$fu_¡ `pqL$õsp__p hX$pâ^p_ _hpT iqfa_¡ ap¡_ L$fu v$f¡L$ k„ch dv$v$ L$fhp S>Zpìey lsy. s¡dS> cpfs_u v$f¡L$ õL|$gp¡dp„ 17 qX$k¡çbf¡ b¡ rdr_V$ dp¥_ fpMhp Ar`g L$fu lsu. cpfs v$¡i_p N©l d„Ópge¡ Z õL|$gp¡dp„ kyfnp h^pfhp dpV$¡ 19 qX$k¡çbf¡ L$¡V$gpL$ qv$ipr_v$£ip¡ `Z Åfu L$fu v$¡hpdp„ Apìep lsp. S>¡dp kyfnp NpX®$, ep¡ÁedpÓpdp„ fp¡i_u, JQu qv$hpg, ku.ku.V$u.hu L$¡d¡fp krls_u bpbsp¡ rhj¡ rhNshpf dpN®v$i®_ Ap`hpdp„ Apìey R>¡.

`pqL$õsp__u OV$_p_¡ gB_¡ kp¡iueg duqX$epdp„ `Z gp¡L$p¡ Üpfp îÝ^p„S>gu `pW$hhpdp„ Aphu. sp¡ L$¡V$gpL$¡ cpfs_p fpÄe Akd_u OV$_p_y„ vy$:M ìeL$s L$fhp S>Zpìey. i¡f A_¡ ipefuAp¡ kp\¡ \su L$p¡d¡ÞV$p¡ A_¡ gpBL$p¡ v$frdep_ L$¡V$gpL$ hp¼ep¡ _Tf¡ QX$sp Alu fS|> L$ep® R>¡.

kp¡iueg duqX$ep_u îÝ^p„S>gu

Sy>v$p Sy>v$p v$¡ip¡dp„ \e¡gp õL|$gu lydgpAp¡ :-18/5/1927 -bp\, Ad¡qfL$pdp„ bp¡çbdpfpdp„ 44 d©Ðey-15/5/1974 -_¡su_ duf âp\rdL$ õL|$g b„^L$ k„L$V$-BTfpegdp„ 34 d©Ðey_u qf`p¡V®$-26/3/2001 -L$epNygu õL|g dpQpL$p¡k-L$¡Þep, 57 d©Ðey-03/9/2004 -b¡õgp_ õL|$g b„^L$ k„L$V(friep-385 d©Ðey)-06/7/2013 -ep¡b¡ õV$¡V$ õL|$g (_pBrÆfuep-42 d©Ðey)-10/11/2014 -`p¡V$uõL$d kfL$pfu õL|$g(_pBrS>fuep-47 d©Ðey)-hj® 2009 \u 2013 v$frdep_ AaOpr_õsp_dp„ 1073 S>¡V$gp lydgpAp¡$-hj® 2013dp„ kp¡dprgep A_¡ ed__u õL|$gp¡dp„ ¾$di 54 A_¡ 35 lydgpAp¡

"M|_ qL$ku L$p cu rNf¡ elp„,_õg-A¡-Apv$d L$p M|_ l¥ AprMf,

bÃQ¡ kflv$ `pf L$¡ lu klu,qL$ku L$u R>psu L$p kyL|$_ l¥ AprMf'

"dTlb qT„v$p flp, bÃQ¡ df Ne¡,blys ip¡f dQps¡ \¡, ApT Qy`Qp` Of Ne¡,M|_ L$¡ _p`pL$ e¡ åb¡, Myv$p k¡ L$¥k¡ Ry>`pAp¡N¡ ?dpk|dp¡ L$u L$b° f QX$L$f, L$p¥_ k¡ S>Þ_s ÅAp¡N¡ ?L$ep„ dTlb L$ep„ T¥lpv$, e¡ M|_ Mfpbp e¡ akpv$,qT„v$p fl¡_¡ L$u id® sL$ L$p¡, L$lp v$a_pAp¡N¡,L$pV$L$f kf dpk|dp¡ L$¡, L$¥k¡ S>Þ_s ÅAp¡N¡,Myv$p L$uku L$p¡ A¥ku Myv$pB _p v$¡ L$¡,dpk|dp¡ L$u QuM cu D_L$p¡ ky_pB _p v$¡'

"dTlb qT„v$p flp, bÃQ¡ df Ne¡,blys ip¡f dQps¡ \¡, ApT Qy`Qp` Of Ne¡,M|_ L$¡ _p`pL$ e¡ åb¡, Myv$p k¡ L$¥k¡ Ry>`pAp¡N¡ ?dpk|dp¡ L$u L$b° f QX$L$f, L$p¥_ k¡ S>Þ_s ÅAp¡N¡ ?L$ep„ dTlb L$ep„ T¥lpv$, e¡ M|_ Mfpbp e¡ akpv$,qT„v$p fl¡_¡ L$u id® sL$ L$p¡, L$lp v$a_pAp¡N¡,L$pV$L$f kf dpk|dp¡ L$¡, L$¥k¡ S>Þ_s ÅAp¡N¡,Myv$p L$uku L$p¡ A¥ku Myv$pB _p v$¡ L$¡,dpk|dp¡ L$u QuM cu D_L$p¡ ky_pB _p v$¡'

40

cpfs vy$:Mdp„ kpd¡g \ey-kgpdsu_p `Ngp gu^p :

Page 41: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

`„Åb_p S>g„^f Mps¡ Nyê$Np¡thv$tkl õV$¡qX$eddp„ 20 qX$k¡çbf¡ fdpe¡gu L$bÍ$u rhðL$`_u apB_g d¡Qdp„ cpfsue `yê$j V$ud¡ `pqL$õsp_ A_¡ cpfsue drlgp V$ud¡ Þe|qTg¡ÞX$_¡ fpS>e Ap`u rMspb âpá L$ep£ lsp¡.Øcpfs_u yê$j L$bÍ$u V$ud gNpspf p„Qduhpf rhðL$` rhS>¡sp b_u R>¡.ØL$bÍ$u rhðL$`_u apB_gdp„ pqL$õsp_ kss Qp¡\uhpf cpfs kpd¡ lpf pçey R>¡.ØpR>gp hj£ `Z cpfs¡ Ap S> v$¡ip¡_¡ gy^uepZp Mps¡ lpf Ap`u A_¡ rhS>¡sp bÞey

lsy.Øâ\d drlgp L$bÍ$u rhðL$`_y„ Apep¡S>_ hj® 2012dp„ rblpf_p `V$Zp Mps¡ \ey

lsy.Øyê$j rhS>¡sp V$ud_¡ b¡ L$fp¡X$, pqL$õsp_ V$ud_¡ 1 L$fp¡X$ A_¡ ÓuÅ õ\p_¡ fl¡gu Bfp_

V$ud_¡ 51 gpM_y„ B_pd A¡_pes \ey R>¡.Ødrlgp hN®_u rhS>¡sp V$ud_¡ 1 L$fp¡X$, D` rhS>¡sp Þe|qTg¡ÞX$_u V$ud_¡ 51 gpM A_¡

ÓuÅ õ\p_¡ fl¡gu pqL$õsp__u V$ud_¡ 25 gpM_y„ B_pd âpá \ey lsy.

L$bÍ$u rhðL$`-2014dp„ `yê$j A_¡ drlgp b„_¡ hN®dp„ cpfs rhS>¡sp \ey

ü dy„bB_p hp_M¡X$¡ õV$¡qX$ed Mps¡ fdpe¡gu v$¡h^f V²$p¡au q¾$L$¡V$ V|$_p®d¡ÞV$ $2014-15 _u apB_g d¡Qdp„ |h} n¡ÓA¡ qòd n¡Ó_¡ 24 f_¡ lfphu_¡ Æs d¡mhu lsu.

ü |h} n¡Ó_p L$áp_ d_p¡S> rshpfu A_¡ [òd n¡Ó_p eykya W$pZ lsp.

Aphu lsu. âp¸. X$u.bu. v$¡h^f_¡ N°p„X$ Ap¡ëX$d¡_ Ap¸a B[ÞX$e_ q¾$L$¡V $_p _pd¡ Ap¡mMhpdp„ Aph¡ R>¡.

ü |h} n¡Ó_p M¡gpX$u Aip¡L$ qX„$X$p d¡_ Ap¸a d¡Q bÞep lsp.

ü hj® 2013/14 _u v$¡h^f V²$p¡au [òdu n¡ÓA¡ DÑf n¡Ó_¡ lfphu_¡ Æsu lsu.

v$¡h^f V²$p¡au : Ap ârsep¡rNspdp„ Ly$g `p„Q n¡Óue V$ud DÑf, v$rnZ, `|h®, `[òd A_¡

dÝe n¡Ó_u cpN g¡ R>¡. 50 Ap¡hf_u Ap h_ X$¡ âqsep¡rNsp_u iê$Aps hj® 1980dp„ â¸p. qv$_L$f bmh„s v$¡h^f_p _pd f\u iê$ L$fhpdp„

" '

" '

v$¡h^f V²$p¡au q¾$L$¡V$ V|$_p®d¡ÞV$ 2014/15dp„ `|h} n¡Ó qhS>¡spg¡ML$: `°¡d Qp¥lpZ

Ap„sffpô²$ue q¾$L$¡V$ h_ X$¡ dp„ 13,000f_ b_ph_pf vy$r_ep_p Qp¡\p q¾$L$¡V$f bÞep

îu g„L$p Mps¡ 3 qX$k¡çbf¡ ep¡Åe¡gu îu g„L$p-HÁg¡ÞX$ hÃQ¡_u h_ X$¡ d¡Qdp„ îu g„L$p_p b¡V$¹kdy_ Ly$dpf k„NpL$pfp A¡ `p¡sp_p 63 f__p v$ph v$frdep_ A¡L$ v$uhkue Ap„sffpô²$ue q¾$L$¡V$dp„ 13,000 f_ `|Z® L$fsp s¡Ap¡ Aphu rkÝ^u d¡mhpf Ap„sffpô²$ue q¾$L$¡V$dp„ Qp¡\p q¾$L$¡V$f b_u Nep R>¡. AÞe q¾$L$¡V$fp¡_u rkÝ^uAp¡ _uQ¡ v$ip®ìep A_ykpf R>¡.

M¡gpX$u d¡Q v$ph f_1. krQ_ s¢Xy$gL$f 463 452 18,4262. qfL$u `p¡rÞV„$N 375 365 13,7043. k_\ S>ek|ep® 445 433 13,4304. Ly$dpf k„NpL$pfp 386 363 13,050

Ly$dpf k„NpL$pfp

A¡X$rdfg L$` k¡tgN qfNpV$p_p `p„Qdpk„õL$fZdp„ cpfsue _p¥ k¡_p rhS>¡sp 11 \u 13 qX$k¡çbf v$frdep_ A¡Ædpgp_u A¡suLy$gd MpX$udp„ 17 v$¡ip¡ hÃQ¡ Apep¡rS>s \e¡gp A¡X$rdfg L$` k¡tgN qfNpV$p_p `p„Qdp k„õL$fZdp„ cpfsue _p¥k¡_p rhS>¡sp \B lsu. buÅ õ\p_¡ bl¡fu_ A_¡ ÓuÅ õ\p_¡ rb°V$__u V$ud flu lsu. Dëg¡M_ue R>¡ L$¡, Ap ârsep¡rNsp hj® 2010dp„ â\dhpf iê$ \B lsu. s¡dS> `pR>gp hj® 2013dp„ k„eyL$s Apfb Ardfps_u _p¥ k¡_p rhS>¡sp \B lsu A_¡ cpfs buÅ s\p b°pÆg_u V$ud ÓuÅ õ\p_¡ flu lsu.

4 qX$k¡çbf¡ L$p¡gL$Ñp Mps¡ Apep¡rS>s apB_g d¡Qdp„ 119dp„ ArMg cpfsue b¡V$_ L$` lp¸L$u V|$_p®d¡ÞV$dp„ B[ÞX$e_ Ap¡Bg¡ „Åb _¡i_g b¢L$_¡ ¡_ëV$u i|V$ ApDV$dp„ 5-4 \u lpf Ap`u rMspb âpá L$ep£ lsp¡.b¡V$_ L$` : B.k. 1895dp„ iê$ \e¡gu Ap V|$_p®d¡ÞV$ vy$r_ep_u kp¥\u S|>_u raëX$ lp¸L$u V|$_p®d¡ÞV$ R>¡. s¡ b„Npm lp¸L$u k„O Üpfp Apep¡rS>s L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. Äepf¡ cpfs_u kp¥\u S|>_u lp¸L$u V|$_p®d¡ÞV$dp„ buÅ õ\p_¡ ApNpMp_ L$` R>¡. S>¡ hj® 1896 \u dy„bBdp„ Apep¡rS>s \B füp¡ R>¡.

b¡V$_ L$` lp¸L$u V|$_p®d¡ÞV$dp„ B[ÞX$e_ Ap¡Bg rhS>¡sp

ApB.ku.ku. rhðL$` q¾$L$¡V$ 2015_y„ h¥[ðL$ cpNuv$pf b_i¡ M.R.F. rgrdV$¡X$ ApB.ku.ku. q¾$L$¡V$ hëX®$L$` V²$p¡au_p A_phfZ Ahkf âk„N¡ ApB.ku.ku. Üpfp \e¡gu Op¡jZp A_ykpf A¡d.Apf.A¡a. rgrdV$¡¡X$ q¾$L$¡V$ hëX®$L$` 2015_y„ h¥qðL$ cpNuv$pf b_i¡ A_¡ kp\¡ kp\¡ A¡d.Apf.A¡a. q¾$L$¡V$ rhðL$` v$frdep_ M¡g_p v$f¡L$ õ\p_p¡ f ApB.ku.ku. Üpfp Apep¡rS>s vy$r_epcfdp„ âQpf_p Bh¡ÞV$dp„ L$¡V$gpL$ b°p[ÞX„$N Ahkf_p¡ D`ep¡N L$fu iL$i¡.

`p¡s

y®Ng

_p

ayV$b

p¡g

M¡g

pX$u

q¾$õV$u

ep_

p¡ fp

¡_pë

X$p¡ k

ss

buÅ

hj

® dpV

$¡ e|fp

¡`_

p kh®î

¡›$ a

yV$bp¡g

M

¡gpX

$u sfu

L$¡ k

„v$ \

ep_

u Op¡j

Zp

31

qX$k

¡çbf¡

\B R

>¡.

41

Page 42: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

cpfs_p dy„bBhpku isf„S> M¡gpX$u ê$jc ipl¡ tkNp`yf Ap¡`_ isf„S> Q¡rd`e_ri`dp„ A„X$f-12 hN®_p¡ kyhZ® `v$L$ 12 qX$k¡çbf¡ âp`s L$ep¡® lsp¡. Ap kp\¡ s¡Ap¡ Ap rMspb Æs_pf â\d cpfsue M¡gpX$u bu Nep R>¡. s¡dZ¡ ApW$du A_¡ A„rsd bpTudp„ tkNp`yf_p V$p¡Q_p l¢N S>¢N L$pB_¡ lfphu_¡ Q¡rç`e_ b_hp_y„ Np¥fh âpá L$ey® R>¡. Dëg¡M_ue R>¡ L$¡, tkNp`yf Ap¡`_ A¡L$ fpô²$ue duV$ R>¡, S>¡dp qhv$¡iu M¡gpX$uAp¡_¡ Z fdhp_u sL$ Ap`hpdp„ Aph¡ R>¡.

tkNp`yf Ap¡`_ isf„S> Q¡rç`e_ri` A„X$f-12 dp„ ê$jc ipl¡ kyhZ® `v$L$ âpá L$ep£

rlfp¡ drlgp B[ÞX$e_ Ap¡`_-2014

qv$ëlu Np¡ëa L$gb Mps¡ 6 qX$k¡çbf¡ rlfp¡ dqlgp B[ÞX$e_ Np¡ëa Ap¡`_ 2014dp„ äp„k_p ÁgpX$u _p¡k¡fp rhS>¡sp \ep lsp. s¡d_¡ 3,00,000 Ad¡qfL$u X$p¸gf_u fL$d A¡_pes \B lsu. Äepf¡ HÁg¡ÞX$_p lÞ_p bL®$, [õhV$¹Tfg¡ÞX$_p a¥bp_u Aëbp¡_ A_¡ v$.L$p¡qfep_p l¡ep¡_ A¡ku L$pN kdp_ A„L$ kp\¡ buÅ õ\p_¡ s\p cpfs_p h¥óZhutklp p„Qdp õ\p_¡ füp lsp.

ârsep¡rNsp rhjeL$ : Ap ârsep¡rNsp B.k. 2007dp„ 1,00,000 Ad¡qfL$u X$p¸gf_u yfõL$pf fL$d kp\¡ iê$ \B lsu. Ap âqsep¡rNsp g¡X$uT e|fp¡`ue_ V|$f, g¡X$uT A¡qie_ Np¡ëa V|$f A_¡ cpfsue drlgp k„O Üpfp dpÞesp âpá R>¡. hj® 2013_u Ap V|$_p®d¡ÞVdp„$ \pBg¡ÞX$_p r\v$p`p kyhp_pê$fp rhS>¡sp \ep lsp.

`pqL$õsp_u Ap¡gfpDÞX$f A_¡ õ`u_ bp¡gf dp¡lçdv$ lpraT_¡ Ah¥^ bp¡tgN A¡L$i_ dpdg¡ ApBku.ku. Üpfp ârsb„r^s L$fhpdp„ Aph¡g R>¡. bpep¡ rdL$¡r_L$g funZdp„ A¡ bpbs kpd¡ Aphu lsu L¡, s¡Ap¡ bp¡g]N kde¡ p¡sp_u L$p¡Zu 15 qX$N°u L$fsp h^y Oydph¡ R>¡. Ap funZ gp¡Nbp¡fp¡N_p _¡i_g q¾$L$¡¡V$ fap¡d®Þk k¡ÞV$f Mps¡ ApB.ku.ku. _u le|d_ d|hd¡ÞV$ rhi¡jo V$ud Üpfp \ey lsy. Å¡ L$¡, dp¡lçdv$ lpraT> bp¡gfp¡_u krdnp_u rhr_de L$gd 2.4 A_ykpf bp¡tgN A¡L$i__u afu funZ dpV$¡ AfÆ L$fu iL$¡ R>¡. Ap l¡gp Z 9 kàV$¡çbf¡ pqL$õsp_u Ap¸a õ`u_f kBv$ ATdg Ah¥^ bp¡tgN A¡L$i_ bv$g r_g„bus \ep lsp.

ÁgpX$u _p¡k¡fp rhS>¡sp L$¡Þep_p Adp¡k d¢X$u 29du `|Z¡Ap„sffpô²$ue d¡f¡\p¡_ rhS>¡sp

L$¡Þep_p v$p¡X$huf Adp¡k d¢X$u 41.175 qL$gp¡duV$f_y„ A„sf 2 L$gpL$ A_¡ 18 rdr_V$ A_¡ 36 k¡L$ÞX$dp„ `|Z® L$fu_¡ `yê$jp¡_p hN®dp„ 29du `|Z¡ Ap„sffpô²$ue d¡f¡\p¡_dp„ rhS>¡sp \ep R>¡. Äepf¡ B\p¡r`ep_p f¡N¡k bprS>v$p A_¡ V$¡f¡k ¾$di buÅ A_¡ ÓuÅ õ\p_¡ füp lsp.

drlgp hN® : L$¡Þep_p _¡Þku hp„byApA¡ 71 rdr_V$ A_¡ 55 k¡L$ÞX$dp„ v$p¡X$ |Z® L$fu_¡ dqlgp hN®dp„ lpa d¡f¡\p¡_ rhS>¡sp \ep lsp. Äepf¡ buÅ õ\p_¡ L$¡Þep_p dykyep¡L$p A_¡ ÓuÅ õ\p_¡ B\p¡r`ep_p qV„$rbV$ füp lsp.

hj® 2014_p¡ rhje : |Z¡ Ap„sffpô²$ue |Z® d¡f¡\p¡__p¡ hj® 2014_p¡ rhje rhð ip„rs lsp¡. ApÝeprÐdL$ v$pv$p S>¡.`u. hpkhp_u_¡ h¥[ðL$ õsf¡ ip„rs_p n¡Ó¡ s¡d_p ep¡Nv$p_ bv$g kçdpr_s L$fhpdp„ Apìep lsp.

d¡f¡\p¡_ rhjeL$ : |Z¡ Ap„sffpô²$ue d¡f¡\p¡_ B.k. 1983dp„ âpf„c \B lsu. Ap ârsep¡rNsp ârs hj® A¡L$ Mpk \ud kp\¡ Apep¡rS>s L$fhpdp„ Aph¡ R>¡ A_¡ s¡dp A¡L$ kpdprS>L$ k„v$¡i `Z fl¡gp¡ lp¡e R>¡. cpfs_p A¡\g¡qV$¼k a¡X$f¡i_¡ vy$r_epcf_p v$p¡X$hufp¡_p `|Z® Ap„sffpóV²$ue d¡f¡\p¡_dp„ cpN g¡hp_¡ L$pfZ¡ s¡_¡ _¡i_g d¡f¡\p¡_ Q¡rç`e_ri`_p¡ v$fÄÅ¡ âv$p_ L$ep£ R>¡.

" 'e|.A¡k. àg¡ef Ap¸a ^ ef 2014

qV$d lphX®$ kçdpr_s Ad¡qfL$u ayV$bp¡g V$ud_p Np¡gqL$`f qV$d lphX®$_¡ 5 qX$k¡çbf¡ e|.A¡k. àg¡ef Ap¸a ef 2014 `yfõL$pf A¡_pes \ep¡ R>¡. Ap `yfõL$pf s¡d_¡ Ad¡qfL$p_u fpô²$ue V$uddp„ ep¡Nv$p_ bv$g âv$p_ \ep¡ R>¡. `ÓL$pfp¡_u A¡L$ fpô²$ìep`u `¡_g Üpfp 363 A„L$ âpá L$fu_¡ V$ud lphX®$ s¡d_p ld hs_ ayV$bp¡gf S>d£_ Å¡Þk A_¡ rL$g¡V$ X$¡çek®_¡ lfphu_¡ `yfõL$pf rhS>¡sp \ep R>¡. V$ud lphX®$ Ap S> hj® _p e|.A¡k. kp¡L$f d¡g A¡\rgV$ Ap¸a ef _p¡ yfõL$pf Z Æsu QyL$ep R>¡.

hj® 2014_p Ö[ô$lu_ q¾$L$¡V$ rhðL$`dp„`pqL$õsp__¡ lfphu_¡ cpfs rhS>¡sp \ey

v$rnZ ApräL$p_p L$¡`V$pD_ [õ\s h¡gu rhëk_ q¾$L$¡V$ N°pDÞX$ Mps¡ Apep¡rS>s hj® 2014_u Ö[ô$rl_ q¾$L$¡V$ rhðL$` ârsep¡rNsp_u apB_g d¡Qdp„ Ns hj®_p Q¡rç`e_ pqL$õsp__¡ cpfs¡ 7 qX$k¡çbf¡ fpS>e Ap`u_¡ V|$_p®d¡ÞV$$ Æsu gu^u lsu. i¡Mf _peL$_p L$ápp_ `v$ l¡W$m cpfsue V$ud¡ k¡du apB_gdp„ îu g„L$p_¡ A_¡ `pqL$õsp_¡ HÁg¡ÞX$_¡ lfpìey lsy. apB_g d¡Qdp„ `pqL$õsp_¡ â\d v$ph gB_¡ 40 Ap¡hfdp„ 7 rhL$¡V$¡ 389 f_ b_pìep lsp. S>¡_p S>hpbdp„ cpfs¡ 39.4 Ap¡hfdp„ 5 rhL$¡V$_p cp¡N¡ Æs d¡mhu gu^u lsu.

Ö[ô$lu_ q¾$L$¡V$ :-Ö[ô$lu_ q¾$L$¡V$ hëX®$L$` â\dhpf B.k. 1998dp„ fdhpdp„ Apìep¡ lsp¡. S>¡dp

v$.ApräL$p rhS>¡sp \ey lsy.-`pqL$õsp_ hj® 2002 A_¡ 2006dp„ Ö[ô$lu_ rhðL$` rhS>¡sp \ey lsy.-Ö[ô$lu_ q¾$L$¡V$_p hs®dp_ Qp¡\p k„õL$fZdp„ îu g„L$p, Ap¸õV²$¡rgep, bp„Ágpv$¡i, HÁg¡ÞX$ A_¡ d¡S>bp_ v$.ApräL$p_u V$ud kpd¡g lsu.

cpfsdp„ Ö[ô$lu_ q¾$L$¡V$ :Øcpfsdp„ _¡Ólu_ q¾$L$¡V$fp¡_u k„¿ep 22,000 R>¡. `pqL$õsp_dp„ 4,000 A_¡

v$.ApräL$pdp„ 200 S>¡V$gp _¡Ólu_ q¾$L$¡V$fp¡ R>¡.Øcpfsdp„ _¡Ólu_p¡ dpV$¡ q¾$L$¡V$ k„O kd\®_d V²$õV$ Üpfp Qgphhpdp„ Aph¡ R>¡. Ap V²$õV$

b¢Ng|ê$ Mps¡ Aph¡gy R>¡. S>¡ bu_ kfL$pfu k„NW$_ R>¡ A_¡ ipfuqfL$ fus¡ h„rQs gp¡L$p¡_¡ M¡g âÐe¡ âp¡Ðkprls L$f¡ R>¡. kd\®_d _u M¡g thN isf„S>, hp¸gubp¡g, V$¡r_k, L$bÍ$u, V$¡bg V$¡r_k A_¡ A¡\g¡qV$¼k f Z L$pe® L$f¡ R>¡.

" '

" '

`|Zp_u bpg¡hpX$u i|qV„$N f¡ÞS> Mps¡ 22 qX$k¡çbf¡ ep¡Åe¡gu 58du fpô²$ue r_ip_¡bpÆ Q¡rç`e_ri`_u apB_g d¡Qdp„ Arc_h tbÖpA¡ 10 duV$f A¡f fpBagdp„ kyhZ® v$L$ A_¡ rhS>eLy$dpf¡ 25 duV$f õV$pÞX$X®$ r`õsp¡gdp„ kyhZ® Q„ÖL$ âpá L$ep£ lsp¡.

58du _¡i_g iyqV„$N Q¡qç`e_ri`dp„ Aqc_h tbÖpA¡ kyhZ® Q„ÖL$ âpá L$ep£ 10 duV$f A¡f fpBag õ`^p®dp„ buÅ õ\p_¡ k¡_p_p kÐe¡ÞÖtkl s\p 25 duV$f r`õsp¡g õ`^p®dp„ Nyê$râstkl_¡ fS>s s\p _¥p k¡_p_p Ap¢L$pftkl_¡ L$p„õe v$L$ °pá \ep¡ lsp¡.

dp¡lçdv$ lpraT Ah¥^ bp¡tgN A¡L$i_ bv$g ârsb„r^s42

Page 43: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

?dy„bB_p X$u.hpe.`pqV$g õV$¡qX$ed `f fdpe¡gu B[ÞX$e_ ky`f guN ayV$bp¡g V|$_p®d¡ÞV$ 2014dp„ 20 qX$k¡çbf¡ kp¡fh Np„Nygu_u A¡V$g¡qV$L$p¡ X$u V$ud¡ krQ_ s¢Xy$gL$f_u L$¡fgp ågpõV$k®_¡ 2-0 \u `fprS>s L$fu_¡ rMspb âpá L$ep£ lsp¡. rhS>¡sp V$ud_p dp¡lçdv$ fauL$_¡ "rlfp¡ Ap¸a d¡Q' _p¡ yfõL$pf A¡_pes \ep¡ lsp¡. s¡dS> rhS>¡sp V$ud_¡ 8 L$fp¡X$_u fL$d A¡_pes \B lsu.

?Ap„sffpô²$ue Ap¡g„rç`L$ krdrs_p dp_v$ kv$õe sfuL$¡ `|h® r_ip_¡bpS> A_¡ `p„Q S>¡V$gp Ap¡g„rç`L$dp„ cpN gB QyL$¡gp fZ^uftkl_u r_dZ|„L$ L$fhpdp„ Aphu R>¡.

?ApB.ku.ku. Üpfp krQ_ s¢Xy$gL$f_¡ q¾$L$¡V$ hëX®$L$` 2015_p b°p„X$ A¡çb¡k¡X$f b_phhp_u Op¡jZp 22 qX$k¡çbf¡ \B R>¡. krQ_ kss buÆhpf q¾$L$¡V$ hëX®$L$`_p b°p„X$ A¡çb¡k¡X$f bÞep R>¡ ANpD s¡Ap¡ hj® 2011dp„ `Z Ap âqsep¡rNsp dpV$¡ Ap `v$ ip¡cphu QyL$ep R>¡.

?cpfsue õ¼¹h¡i M¡gpX$u _h_us âcy A„X$f-13 _p apB_g dyL$pbgpdp„ 22 qX$k¡çbf¡ dg¡riep_p r_L$p¡gk Qu _¡ lfphu_¡ tkNp`yf Ap¡`_ õ¼¹h¡i S|>r_ef Q¡rç`e_ri`dp„ rhS>¡sp \ep lsp. s¡Ap¡ Ap hN®dp„ lp¢Q_pf â\d M¡gpX$u R>¡.

?Ad¡qfL$pdp„ fl¡sp cpfsue Np¡ëaf AS|®>_ AV$hpg A¡rie_ Np¡ëa V|$f A„sN®s vy$bB Ap¡`_-2014dp„ 12 qX$k¡çbf¡ v$.L$p¡qfep_p hp„N Sy„>N l|_ _¡ lfphu_¡ rhS>¡sp \ep R>¡.

?bu.ku.ku.ApB. Üpfp k„qv$Á^ bp¡tgN A¡L$i_ bv$g âop_ Ap¡Tp f 27 qX$k¡çbf¡ ârsb„^ gNphpep¡ R>¡.

?vy$r_ep_p _„bf 1 V$¡r_k M¡gpX$u _p¡hpL$ Å¡L$p¡rhL$(`yê$j) A_¡ k¡f¡_p rhrgeçk(drlgp) _¡ hj® 2014_p Ap„sffpô²$ue V$¡r_k

ip¡V®$ L$fÞV$ Aa¡k® M¡g S>Ns?k„O_p hprj®L$ `yfõL$pf\u 18 qX$k¡çbf¡ kçdpr_s L$fhpdp„

Apìep lsp.?cpfs v$¡i 22 qX$k¡çbf¡ rhð eyhp„ A„X$f-16 isf„S>

Ap¡g„`uepX$dp„ l„N¡fu_p Áep¡f Mps¡ Apep¡rS>s apBX$(a¡X$p¡i_ BÞV$f_¡i_g X$¡k A¡i¡T) V|$_p®d¡ÞV$_p A„rsd v$p¡fdp„ syL$}_¡ lfphu_¡ rhS>¡sp \ey R>¡.

?

?

?

?

-`|Z¡ Mps¡ Apep¡rS>s rhð V$¡r_k k„O_y„ `p¡sp_y„ â\d 25,000 X$p¸gf_u B_pdu fL$d kp\¡_y„ ApB.V$u. A¡a. drlgp V$¡r_k tkNgdp„ A„qL$sp f¥_pA¡ apB_gdp„ rb°qV$i M¡gpX$u L$¥V$u Xy$_¡ lpf Ap`u lsu.

Å`p__p dudp Bsp¡ A_¡ duD rlfp_| V$¡bg V$¡r_k rhð N°p„X$ apB_gdp„ 13 qX$k¡çbf¡ V$¡bg V$¡r_k Q¡rç`e_ bÞep. Ap ârsep¡rNsp b¢L$p¡L$ Mps¡ ep¡ÅB lsu.cyh_¡ðf_p L$qg„Np õV$¡qX$eddp„ 14 qX$k¡çbf¡ fdpe¡gp apB_g dyL$pbgpdp„ S>d®_uA¡ `pqL$õsp__¡ 2-0 \u lfphu_¡ `yê$jp¡_u lp¸L$u Q¡rç`e_ V²$p¡audp„ rhS>¡sp \ey R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, hj® 2007dp„ Z S>d®_u Ap rMspb rhS>¡sp \B QyL$ey R>¡.v$rnZ ApräL$p_p c|s`|h® S>¡ÞV$gd¡_ q¾$L$¡V$ M¡gpX$u S>¡L$ L$prgk_u r_dZ|„L$ ApB.`u.A¡g. V$ud L$p¡gL$Ñp _pBV$ fpBX$k®_p d¢V$f A_¡ b¡V$¹kd¡_ kgplL$pf sfuL$¡ \B R>¡.cpfsue isf„S> M¡gpX$u A_¡ `p„Qhpf_p rhð rhS>¡sp rhð_p\_ Ap_„v$ 15 qX$k¡çbf¡ rb°qV$i N°p„X$dpõV$f dpBL$g A¡X$çk_¡ lfphu_¡ â\dhpf g„X$_ L$gprkL$ isf„S> V|$_p®d¡ÞV$dp„ rhS>¡sp \ep lsp.

cpfs_p khp®r^L$ V$¡õV$ q¾$L$¡V$dp„ cpfsue V$ud_y„ _¡s©Ðh L$f_pf L$áp_ dl¡ÞÖtkl ^p¡_uA¡ 30 qX$k¡çbf¡ AQp_L$ S> Ap„sffpô²$ue V$¡õV$ q¾$L$¡V$dp„\u kÞepk g¡hp_u Op¡jZp L$fu R>¡. s¡d_p _¡s©Ðh sm¡ cpfsue q¾$L$¡V$ V$ud V$¡õV$ f¢qL„$Ndp„ _„bf h_ b_u lsu.-qX$k¡çbf 2005dp„ Q¡Þ_B Mps¡ îu g„L$p kpd¡_u V$¡õV$ d¡Q\u v$p`®Z L$ey®.-hj® 2008dp„ V$¡õV$ q¾$L$¡V$ qV$d_p L$áp_ bÞep.-Ly$g 60 d¡Qdp„ L$áp_ri` bÅhu S>¡dp\u 27 d¡Qdp„ V$ud_¡ rhS>e A`pìep¡. 18dp„ lpf \B A_¡ 15 d¡Q X²$p¡ \B.-s¡d_p¡ khp£ÃQ V$¡õV$ õL$p¡f 224 R>¡.-Ly$g 90 V$¡õV$ fdu_¡ 144 v$phdp„ 38.9 _u kf¡fpi\u 4876 f_ b_pìep. S>¡dp 33 A^®isL$ A_¡ 5 isL$_p¡ kdph¡i \pe R>¡.

dl¡ÞÖtkl ^p¡_u_u V$¡õV$ q¾$L$¡V$_¡ Agrhv$p

L$¡[ÞÖe eyhp„ L$pe® A_¡ M¡g d„Ópge¡ 2 ÅÞeyApfu_p fp¡S> bp¡L$tkN B[ÞX$ep (bu.ApB.) _pd_¡ d„S|>fu Ap`u R>¡. Ap„sffpô²$ue dyLL$¡bpÆ dlpk„O l¡gp\u S> p¡sp_u kv$õesp bu.ApB. _¡ Ap`u QyL$ey R>¡.

ÓZ kápl ky^u Qpg¡gp dsv$p_ bpv$ Ap¡Nô$$ 2016dp„ v$rnZ Ad¡qfL$u dlpqÜ` f Aep¡rS>s \_pf qfep¡ Ap¡g„r`L$ A_¡ ¡fpg„r`L$ M¡g 2016_p iyc„L$f sfuL$¡

_pd_u k„v$Nu L$fhpdp„ Aphu R>¡. Ap _pd b°pÆg_p k„NusL$pf rhr_kk X$¡ dp¡f¡S> A_¡ V$pd Å¡rbd_p kçdp_dp„ A`pey R>¡. S>¡ bp¡kp_p¡hp k„Nus_p ârs`pv$L$ lsp A_¡ ârkÝ^ Nus

-iyc„L$f rhr_rkk A¡L$ `ump f„N_u rbgpX$u kdp_ R>¡ A_¡ b°pÆg_p kO_ h_p¡_y„ ârsq_r^Ðh L$f¡ R>¡. V$pd A¡L$ hpv$mu A_¡ gugp f„N_u `p__u ApL©$rs R>¡. S>¡ s¡_p V$p¡Q_p cpN_¡ Y$p„L$¡ R>¡ A_¡ v$¡i_u rhrh^ A_¡ kd©Ý^ h_õ`qsAp¡_¡ âõsys L$f¡ R>¡.-rhr_rkk A_¡ V$pd õ`^p® k|Qudp„ kp¥\u r_L$V$sd fl¡gp AÞe b¡ _pdp¡

lsp.

"rhr_rkk A_¡ V$pd'

"^ Ng® äp¡d Bep_¡dp' _p kS®>L$ füp lsp.

"Ap¡gp' A_¡ "Bbp' s\p "V$ubp V$¼e|' s\p "BõL$e|„qX$d'

qfep¡ Ap¡g„rç`L$ A_¡ `¡fpg„r`L$ M¡g 2016_p iyc„L$f sfuL$¡ rhr_rkk A_¡ V$pdbp¡L$tkN B[ÞX$ep

43

Page 44: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

rhð_p¡ kp¥\u TX$`u 2D L$¡d¡fp¡ rhL$rks hp¡tiNV$_ e|r_hrk®V$u_p _¡i_g B[ÞõV$V$¹e|V$ Ap¸a bpep¡d¡qX$L$g Bd¡qT„N A¡ÞX$ bpep¡A¡[ÞS>r_eqf„Ndp„ vy$r_ep_p¡ kp¥\u TX$`u 2D L$¡d¡fp¡ âp¸. Æ_ L$¡. rbAf_p _¡s©Ðhdp„ ip¡^L$sp®Ap¡A¡ qhL$rks L$ep£ R>¡. Ap dprlsu 3 qX$k¡çbf_p S>_®g _¡Qfdp„ fS|> \B R>¡.-Ap L$¡d¡fp¡ A¡L$ k¡L$ÞX$dp„ 100 rbrge_ sõhufp¡ gB iL$¡ R>¡ A_¡ s¡_p¡ D`ep¡N bpep¡d¡qX$rk_, MNp¡m rhop_ A_¡ ap¡f¢rkL$ S>¡hp n¡Óp¡dp„ ìep`L$ ê$`¡ D`ep¡Nu \B iL$¡ R>¡.-ip¡^L$sp®Ap¡A¡ g¡Tf\u M¢Qhpdp„ Aph¡gu Qpf sõhufp¡\u A¡L$ raëd s¥epf L$fhp dpV$¡ L„$â¡õX$ AëV²$papõV$ ap¡V$p¡N°pau sL$_uL$_p¡ D`ep¡N L$ep£ R>¡.-Ap L$¡d¡fp¡ DÃQõsfue kyÿdv$i} kp¥f A_¡ v|$fbu_ kp\¡ L$pd L$fsp D`L$fZp¡_u A¡L$ î©„Mgp R>¡. S>¡_p D`ep¡N\u suh° Nrs\u \su âpL©$rsL$, cp¥rsL$ A_¡ ApL$piue OV$_pAp¡_¡ f¡L$p¡X®$ L$fu iL$pe R>¡.

cpfsue hpeyk¡_p_u 3-D dp¡bpBg A¡f L$p¸çb¡V$ N¡d

cpfsue hpeyk¡_pA¡ 3-D dp¡bpBg A¡f L$p¸çb¡V$ N¡d "Np¡rS®>ek Ap¸a õL$pBS>' _p¡ iycpf„c qv$ëlu_p hpeyk¡_p kcpNpf, kyb°sp¡ pL®$ Mps¡ 11 qX$k¡çbf L$ep£ lsp¡. Ap N¡d v$f¡L$ ÓZ¡ gp¡L$râe dp¡bpBg àg¡V$ap¡d® A¡ÞX²$p¡BX$, ApB.Ap¡.A¡k. A_¡ thX$p¡S> `f D`gå^ \i¡. Ap l¡gp Z Sy>gpB 2014dp„ V$uS>f rdi_ kp\¡ â\d iê$ \B QyL$ey R>¡. Ap N¡d âÐe¡ 15-25 hj®_p he hN®dp„ A¡L$ DÐkplu âqsq¾$epAp¡ Å¡hp dmu R>¡. S>¡ s¡_p e\p\®hpv$u N°pra¼k A_¡ N¡d àg¡ _y„ `qfZpd R>¡. S>¡ cpfsue hpeyk¡_p Üpfp r_^p®qfs kMs Ah^pfZpAp¡ A_¡ rv$ip r_v$£ip¡ A_ykpf "\°¡ep' BÞV$fA¡[¼V$h Üpfp rhL$rks \ey R>¡.às¡ ApMu vy$r_epdp„ `p¡sp_u fus¡ A¡L$ A_p¡Mu hpeyk¥r_L$ N¡d R>¡. S>¡dp k„`yZ® dpN®v$i®_

hpeyk¡_p_y„ R>¡.àN¡ddp„ cpfsue hpeyk¡_pA¡ p¡sp_p X$L$pfS>_L$ Arcep_p¡_u Akg sõhuf fS|> L$fhp_u

L$p¡rij L$fu R>¡.àAp N¡d¡ `p¡sp_p thX$p¡S> A¡[àgL$¡i_ õsf¡ dpB¾$p¡kp¡ãV$ sfa\u ârs[›$s b¡õV$ B[ÞX$e_

N¡d yfõL$pf âpá L$f¡gp¡ R>¡.

Ü"Np¡rS®>ek Ap¸a ^ õL$pBS>' àg¡ef_¡ S>ê$rS>ep _pd_p A¡L$ L$pë`_uL$ v$¡idp„ `lp¢QpX$¡ R>¡. Äep„ s¡ hpeyk¡_p_p¡ rlõkp¡ b_u Åe R>¡.Üàg¡ef gX$pL|$ rhdp_ DX$phhp_y„ ârinZ g¡ R>¡ A_¡ bpv$dp„ rhrcÞ_ âL$pf_p rhdp_p¡ Üpfp eyÝ^ L$fhp_y„ ârinZ g¡ R>¡. Ap gX$pBAp¡dp„ s¡_p¡ c¡V$p¡ Sy>v$p Sy>v$p âL$pf_p `qfhl_ rhdp_p¡ A_¡ L$¡rgL$p¸àV$fp¡ kp\¡ \pe R>¡. Ap N¡ddp„ kpd¡g L$fpe¡gp A_¡L$ `°L$pf_p rdi_ â\dhpf vy$r_epdp„ A¡L$ dp¡bpBg Ap^pqfs N¡ddp„ kpd¡g L$fpep R>¡. N¡ddp„ àg¡ef L$¡V$gpe¡ âL$pf_p rhdp_p¡ kp\¡ L$pë`_uL$ eyÝ^p¡ gX$¡ R>¡ A_¡ v$f¡L$ hpf p¡sp_p dp¡bpBg A_¡ hpB apB _¡V$hL®$_p¡ D`ep¡N L$f¡ R>¡.

ApB.bu.A¡d. B[ÞX$ep Üpfp A¡L$ _hp AÝee_dp„ S>Zphhpdp„ Apìey R>¡ L$¡, S|>_p g¡`V$p¡`_u b¡V$fuAp¡ rhL$pkiug v$¡ip¡_u Ty„`X$`Ë$uAp¡dp„ fp¡i_u L$fhp knd R>¡. Ap Ah^pfZp_y„ `funZ b¡„Ng|ê$ Mps¡ hj® 2014dp„ \ey. S>¡ qX$k¡çbf 2014_p â\d AW$hpqX$ep

v$frdep_ A¡L$ ¡`fdp„ âL$pqis \ey lsy. S>¡_y„ rij®L$ DfTf [Urjar] : A gpBqV„$N kp¸ëe|i_ e|rT„N qX$kL$p¡X$£X$ g¡`V$p¡` b¡V$fuT lsy.

S|>_p g¡`V$p¡`_u h^pfp_u _L$pdu b¡V$fuAp¡ hs®dp_ rhS>mu_p qhL$ë`p¡ L$fsp kõsu `X$¡ R>¡ A_¡ h^u fl¡gp Bg¡L$V²$p¡r_L$ L$Qfp(B-h¡õV$)_u kdõep kpd¡ gX$hpdp„ dv$v$ê$` b_¡ R>¡. _L$pdu b¡V$fuAp¡dp„\u k„ip¡^_L$sp®Ap¡_u V$ud¡ Ap¡R>p MQ® ^fphsp DS®>f kdp^p__p¡ âõsph L$ep£ S>¡\u rhðdp„ rhS>mu_u kdõep lmhu b_phu iL$pe. ApB.bu.A¡d. N©` Üpfp lpX®$h¡f k„ip¡^_ A_¡ rhL$pk dpV$¡ L$pe® L$fsu L„$`_u f¡qX$ep¡õV|$qX$ep¡ kp\¡ dmu_¡ g¡`V$p¡`_u b¡L$pf b¡V$fuAp¡_u ¡L$¡Æ„N_¡ Mp¡gu_¡ s¡_p ìeqL$sNs õV$p¡f¡S>dp„\u k¡ëk L$pY$ep. s¡Ap¡A¡ 35 b¡V$fuAp¡_u AgN AgN s`pk L$fu, S>¡\u s¡dp\u kpfp¡ spf L$pY$u_¡ s¡_¡ _hu b¡V$fu b_phhp afu\u Å¡X$u v$u^p¡ A_¡ bpv$dp„ X$p¢Ng QprS®>ÞN A_¡ h^y Nfd \hp\u bQphhp dpV$¡ kqL®$V$_¡ Å¡X$ep bpv$ b¢Ng|ê$_u ayV$`p\ `f fl¡sp `p„Q D`ep¡NL$sp®Ap¡_¡ Ap`u lsu. S>¡_p A_|ch `f\u \p¡X$p kde¡ Ap D`ep¡NL$sp®Ap¡A¡ S>Zpìey lsy L$¡, Ap b¡V$fuA¡ kfk dÅ_y„ L$pe® L$ey® R>¡.

"'

S|>_p g¡`V$p¡`_u b¡V$fuAp¡ Ty„>`X$`Ë$uAp¡dp„ fp¡i_u L$fhp knd

_p buÅ QfZ_p¡ iycpf„c

"Np¡rS®>ek Ap¸a ^ õL$pBS>'

L$¡hu fus¡ L$pe® `pf `X$ey :

B-h¡õV$_u kdõep : ApB.bu.A¡d. _u ip¡^ A_ykpf Ad¡qfL$pdp„ ârsqv$_ 1,42,000 L$çàe|V$f L$Qfpdp„ a¢L$u v$¡hpdp„ Aph¡ R>¡. S>¡ A¡L$ hj®dp„ 50 rdrge_ S>¡V$gp lp¡e R>¡. B-h¡õV$ rhL$pkiug v$¡ip¡_u `Z A¡L$ kdõep R>¡. cpfs v$¡i AÞe v$¡ip¡ `pk¡\u M|b S> dp¡V$u dpÓpdp„ B-h¡õV$ âpá L$f¡ R>¡. TX$`\u h^u fl¡gp ApB.V$u. bÅf kp\¡ cpfsdp„ Z dp¡V$u dpÓpdp„ B-h¡õV$ ¡v$p \B füp¡ R>¡.

BÞX$p¡_¡riep Mps¡ buV$g Æ_k qV²$Np¡_p¡àV$¡fk_u 98 _hu âÅrsAp¡_u ip¡^ L$fhpdp„ Aphu qX$k¡çbf 2014_p S>_®g Sy>L$uS> dp„ ârkÝ^ \e¡gp r_óL$jp£ A_ykpf _¡Qfg rlõV²$u çe|qTed L$pg®S|>A¡, S|>gp¡rS>L$g õV$¡V$ L$g¡L$i_ çe|r_M A_¡ HX$p¡_¡riepB qfkQ® k¡ÞV$f Ap¸a bpep¡gp¡Æ_p ip¡^L$d}Ap¡A¡ Åhp, bpgu A_¡ BÞX$p¡_¡riepB Üu` kd|lp¡dp„ buV$g Æ_k qV²Np¡_p¡àV$¡fk_u 98 S>¡V$gu _hu âÅrsAp¡_u ip¡^ L$fu R>¡. ip¡^pe¡gu âÅqsAp¡ `¥L$u A¡L$ âÅrs_y„ _pd ârkÝ^ A„N°¡Æ °L©$rshpv$u kf X$¡rhX$ A¡V$_bfp¡_p _pd f fpMhpdp„ Apìey R>¡. buV$g_u qV²$Np¡_p¡$àV$¡fk A¡V$_bfp¡_u gpg c|fp f„N_u A_¡ 2.63 rdgu duV$f g„bpB fph¡ R>¡. Ap âÅrs_¡ bpgu_p h_ n¡Ódp„ Å¡hpdp„ Aph¡ R>¡. S>¡ p„M rh_p_u lp¡e R>¡ A_¡ dp¡V$pcpN¡ Ap¡R>u Nrsiug lp¡e R>¡.

Ad¡qfL$u A„sqfn A¡S>Þku _pkp_p "L$¡`gf' A„sqfn ep_¡ ©Õhu\u 180 âL$pi hj® v|$f A¡L$ ky`f

A\® "H.I.P 11645-B' _u ip¡^ L$fu lp¡hp_u Op¡jZp qX$k¡çbfdp„ \B R>¡. Ap N°l_p¡ ìepk `©Õhu L$fsp AY$u NZp¡ R>¡ A_¡ s¡ Ap`Zp k|e® S>¡hp A¡L$ spfp_u âv$rnZp L$f¡ R>¡. Ap ky`f A\®_u ip¡^ L$¥rb°S>_p lphX®$-[õd\kp¡r_e_ k¡ÞV$f ap¸f A¡õV²$p¡raqT¼k_p R>pÓ A¡ÞX²$e| hp„X$¡fbN® Üpfp "L$¡`gf' _u dv$v$\u

a¡by°Apfu 2014 dp„ K-2 rdi_ Üpfp A¡L$Ó Ap„L$X$pAp¡\u \B R>¡. Ap ip¡^_u ©[ô$ L$¡_fu V$p`y Mps¡ õ\pr`s lp`®k _p¡\® õ`¡L$V²$p¡N°pa Ap¸a V$¡g¡õL$p¡r`ep¡ _pTuep¡_pg¡

N¡g¡rgep¡ Üpfp L$fhpdp„ Aphu R>¡. S>¡_p S>Zphhp A_ykpf s¡_y hS>_ ©Õhu L$fsp 12 NÏ R>¡. Ap ip¡^_¡ "^ A¡õV²$p¡raqT¼k' S>_®gdp„ âL$pqis L$fpi¡. rhqv$s R>¡ L$¡, Ap`Zp kp¥f d„X$mdp„ L$p¡B ky`f A\® _\u. Ap ky`fA\®_u ip¡^ A¡hp kde¡ \B R>¡. Äepf¡ MNp¡mqhv$¹p¡ A_¡ A¡[ÞS>r_efp¡ "L$¡`gf' _¡ buÅ rdi_ dpV$¡ D`ep¡N L$fu füp R>¡.

`©Õhu\u 180 âL$pihj® v|$f A¡L$ ky`f A\® "H.I.P 11645-B' _u ip¡^

"Np¡rS®>ek Ap¸a ^ õL$pBS>' rhjeL$ :

44

Page 45: Competitive india feb 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

a¡by°Apfu 2015

g¡Þk dy¼s A¡L$ rQ` ^fphsy dpB¾$p¡õL$p¡` rhL$rks 17 qX$k¡çbf¡ kpeÞk V²$p„kg¡i_g d¡qX$ku_ _pd_p S>_®gdp„ âL$pris A¡L$ dprlsu A_ykpf e|r_hrk®V$u Ap¸a L$¡rgap¡r_®ep_p Bg¡L$V²$uL$g A¡[ÞS>r_eqf„N A_¡ bpep¡ A¡[ÞS>r_eqf„N_p âp¸a¡kf ApeX$p¡N_ Ap¡TL$_ hpgu ip¡^L$sp®Ap¡_p v$m¡ g¡Þk dy¼s A¡L$ rQ` ^fphsy dpB¾$p¡õL$p¡` rhL$rks L$ey® R>¡. S>¡_p¡ âep¡N `¡\p¡gp¸Æ _d|_p_p ìep`L$ n¡Ó L„$çe|V$¡i_g Bd¡qT„Ndp„ L$fu iL$pe R>¡. g¡Þk dy¼s A¡L$ rQ` fphsy Ap dpB¾$p¡õL$p¡` Ap¡R>p MQ®_y„ A_¡ L$¡Þkf_u lpS>fu_u dprlsu d¡mhhp rQqL$Ðkp _d|_pAp¡_y„ `funZ L$fhp h^y A_yLy$m sL$_uL$ kprbs \pe s¡hy R>¡.

X$u.Apf.X$u.Ap¡. Üpfp 1000 qL$gp¡N°pd_p ÁgpBX$ bp¡çb _y„ `funZ cpfsue fnp k„ip¡^_ A_¡ rhL$pk k„NW$_ (X$u.Apf.X$u.Ap¡.) Üpfp 19 qX$k¡çbf¡ õhv$¡i r_rd®s 1000 qL$gp¡N°pd_p ÁgpBX$ bp¡çb_y„ kam `funZ Ap¡qX$kp sV$¡ b„Npm_u MpX$udp„ 100 qL$gp¡duV$f_p A„sf¡ fl¡gp gÿe f L$fhpdp„ Apìey lsy.

_pkp_y„ d„Nmep_ "L$e|qfep¡rkV$u' A¡ d„Nm N°l f â\dhpf S>¥rhL$ AÏAp¡_u dpqlsu d¡mhu R>¡. ep__p g¡[ÞX„$N õ\m "N¡g¾$¡V$f' dp„ iu`b¢X$ dX$õV$p¡_dp„ A¡L$ rR>Ö ^fphsp k¢`gdp„ S>¥rhL$ AÏ Å¡hpdp„ Apìep¡ R>¡.

V$p¸L$ep¡ B[ÞõV$V$¹e|V$ Ap¸a V$¡¼¹_p¡gp¸Æ, ^ gy_f àg¡_¡V$fu B[ÞõV$V$¹e|V$ Ap¸a ü|õV$_, ^ L$p_£Nu B[ÞõV$V$¹e|V ap¸f kpeÞk, hp¡tiNV$__p k„ip¡^_L$sp®Ap¡ A_¡ _pkp MNp¡m kpdN°u k„ip¡^_ A_¡ AÞh¡jZ rhop_ âcpN Üpfp d„Nm N°l_p ÓZ$ DëL$pt`X$p¡_y„ AÝee_ L$fhpdp„ Apìey lsy. "A\® A¡ÞX$ àg¡_¡V$fu kpeÞk g¡V$k®' _pd_p S>_®gdp„ 18 qX$k¡çbf¡ âL$pqis ip¡^ dpqlsu A_ykpf _pkp A_¡ N°l h¥opr_L$p¡_u A¡L$ Ap„sffpô²$ue V$ud¡ DëL$pt`X$_p¡ Aæepk L$fu_¡ S>Zpìey lsy L$¡, d„Nm N°l_u k`pV$u_u _ÆL$ `pZu L$¡ bfa_y„ S>mpie R>¡. Ap ip¡^_¡ L$pfZ¡ A¡hp v$f¡L$ âí_p¡_p S>hpbp¡ dmu iL$i¡ L$¡, d„Nm N°l `f\u `pZu Ney L$ep„ ? Å¡¡ L$¡, d„Nm N°l `f `pZu_u DÐ`rÑ, dpÓp A_¡ Brslpk rhj¡ lSy>`Z dsdsp„sfp¡ R>¡.

_pkp_¡ d„NmN°l `f S>mpie\u k„b„r^s DëL$pt`X$_p kbys dýep

e|fp¡`ue A„sqfn rdi_ fp¡k¡V$p'hj® 2014_u dy¿e OV$_p ê$`¡ _prds e|fp¡`ue A„sqfn rdi_ "fp¡k¡V$p' _¡ 19 qX$k¡çbf¡ rhop_ d¡N¡qT_ Üpfp hj® 2014_u kp¥\u dp¡V$u dlÐh`|Z® h¥opr_L$ OV$_p ê$`¡ _prds L$fhpdp„ Apìey R>¡. A„sqfn rhop__p Brslpkdp„ 12 _h¡çbf_u spfuM_¡ Mpk epv$ L$fhpdp„ Aphi¡. Ap qv$hk¡ fp¡bp¡qV$L$ A„sqfn ep_ "fp¡k¡V$p' _y„ g¡ÞX$f dp¡X$¹e|g "ragpep' A¡L$ ^|dL$¡sy `f â\dhpf g¢[ÞX„$N L$fhpdp„ kam \ey lsy. Ap g¡ÞX$f_¡ "fp¡k¡V$p' ep_ Üpfp ydL$¡sy `f Dspfhpdp„ Apìey lsy. Ap |dL$¡sy A¡hp v$p\p£_p¡ b_¡gp¡ R>¡, S>¡_p\u Ap`Zu kp¡gf rkõV$d b_u R>¡. s¡_y„ AÝee_ L$fu_¡ fsu_u DÐ`rÑ rhj¡ h^y dprlsu dmu iL$¡ R>¡. lpS>f fl¡gp Apif¡ 4 AbS> hj® âpQu_ raqT¼k X$¡V$p_p AÝee__u Ap^pfc|s dprlsu dmhp_u k„cph_p R>¡.

âep¡Nipmpdp„ L©$qÓd A„X$pÏ A_¡ iy¾$pÏ b_phhpdp„ kamsp dmu lp¡hp_u Op¡jZp rb°V$__u L$¡rçb°S> e|r_hrk®V$u A_¡ BTfpeg_p rhS>d¥_ B[ÞõV$V$¹e|V$_p h¥opr_L$p¡A¡ âep¡Nipmpdp„ L©$qÓd A„X$pÏ A_¡ iy¾$pÏ b_phhpdp„ kamsp d¡mhu lp¡hp_u Op¡jZp qX$k¡çbf_p A„s¡ \B R>¡. Ap âL$pf_u kamsp\u âS>__ k„b„^u kdõepAp¡_p¡ kpd_p¡ L$fu fl¡gp gp¡L$p¡dp„ Apip_u A¡L$ _hu Dçduv ÅNu R>¡. Ap ip¡^ h¥opr_L$p¡A¡ dp_h cy°Z_p õV$¡d k¡gdp„\u kamsp `|h®L$ dp¥rgL$ S>d®k¡g b_pìey lsy.$

"L$e|qfep¡rkV$u' A¡ S>¥rhL$ `v$p\®_u dprlsu d¡mhu

`pkpX$¡_p(L$¡rgap¡r_®ep) Mps¡ _pkp_u S>¡V$ âp ¡`ëk_ âep¡Nipmp (S> ¡.`u.A¡g.) Mps¡ ip¡^L$sp®Ap¡ Üpfp A„sqfn L$Qfp¡ S>¡dp L$nue L$Qfp¡ L$¡ Mfpb \B QyL$¡gp D`N°lp¡ rhN¡f¡ hõsyAp¡_¡ kpa L$fhp dpV$¡ N¡½$p¡ rN°`k®_¡ rhL$rks L$fhp_p âepkp¡ \B füp R>¡. N¡½$p¡ rN°`f d|m ê$`¡ rQ`L$u S>sp¡ A¡L$ `v$p\® R>¡. Ap rN°t`N âZpgu_¡ ip¡^L$sp® lpê$_ `f_¡k Üpfp rhL$rks L$fhpdp„ Aphu R>¡. Ap âZpgu N¡L$p¡ \u â¡qfs R>¡ A_¡ Nfp¡muAp¡_p A¡L$ NZ N¡½$p¡V$p\u k„b„r^s R>¡. S>¡ kpdpÞe fus¡ DóZL$V$ub„r^e âv$¡ip¡dp„ Å¡hp dm¡ R>¡. Ap bpbs_p kdpQpf 19 qX$k¡çbf¡ S>¡.`u.A¡g. _u h¡bkpBV$ f âL$pqis \ep lsp. rhL$rks L$fhpdp„ Aphu fl¡gy N¡½$p¡ rN°`k® `f qk„\¡qV$L$ hpm R>¡, S>¡ N¡L$p¡ Nfp¡muAp¡_p `N `f dmu Aphsp _p_p hpm S>¡hp R>¡. Ap tk\¡rV$L$ hpm_¡ õspëL$k Z L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡.

A„sqfn L$Qfp_u kapB dpV$¡N¡½$p¡ rN°`k® rhL$rks \B füy R>¡

Ap„sffpô²$ue S>f_g S|>fpL$kpdp„ âL$pqis r_óL$jp£ A_ykpf cpfsue rhop_ k„õ\p_, b¢Ng|ê$_p h¥opr_L$p¡A¡ `[òdOpV$dp„ byi v$¡X$L$p_u _h S>¡V$gu âÅqsAp¡_u ip¡^ L$fu R>¡. Ap âÅrs fpAp¡Q£õV$¹k R>¡, S>¡ `[òdOpV$dp„ a¡gpe¡gu R>¡. dmu Aph¡gp v$¡X$L$pAp¡ `¥L$u L$¡V$gpL$ A„N|W$p A_¡ _M S>¡V$gp _p_p R>¡. Ap ip¡^ dpV$¡ V$ud_y„ _¡s©Ðh A¡k.`u. rhS>eLy$dpf A_¡ L$pqs®L$ i„L$f¡ L$ey® lsy. S>¡_¡ AÝee_dp„ L$¡fm, L$Zp®V$L$, srdg_pX|$_p h_ qhcpN¡ dv$v$ L$fu lsu. dmu Aph¡gu _h âÅrsAp¡dp„ ag¥rhL$e|gpqfk, Ap¥f¡Ak, âudpf®çau, BQu_pV$k, BdfëX$p, ëe|L$p¡ g¥V$k, ApqL®$Ap¡k, åg¦X$k, B[ÞX$Np¡ R>¡. rhqv$s R>¡ L$¡, Ap `l¡gp `Z S|>_ 2014dp„ `[òdOpV$dp„\u _pQu iL$sp v$¡X$L$pAp¡_u 14 âÅqsAp¡_u ip¡^ \B lsu.

`[òdOpV$dp„ byi v$¡X$L$p_u _h âÅrs dmu Aphu

45

`[òdOpV$

Page 46: Competitive india feb 2015

a¡by°Apfu 2015

L$ç`¡V$uV$uh BrÞX$ep

(

Page 47: Competitive india feb 2015
Page 48: Competitive india feb 2015