Competative market

Төгс өрсөлдөөн

БҮЛЭГ 11

Та бүхэн энэхүү бүлгийг судалснаар дараах

чадварыг эзэмших болно.

Төгс өрсөлдөөнийг тодорхойлох

Пүүсүүд нийлүүлэлтийн шийдвэрээ хэрхэн гаргадаг

болон яагаад тэд заримдаа үйл ажиллагаагаа түр

зогсоож, ажиллагсадаа цомхотголд оруулдгийг

тайлбарлах

Зах зээлийн нийлүүлэлт болон үнэ хэрхэн

тодорхойлогддог мөн ямар үед пүүсүүд зах зээлд

орж, ямар үед зах зээлээс гардагийг тайлбарлах

Эрэлтийн өөрчлөлт, технологийн дэвшлийн нөлөөг

таамаглах

Яагаад төгс өрсөлдөөн илүү үр ашигтай байдгыг

тайлбарлах

Ажилчин зөгий

Ажилчин зөгий үржүүлэгчид түүний үүрийг

фермерүүдэд түрээслүүлдэг.

Вермонтаас Калифорни хүртэл америк даяар шимэгч

хорхой зөгийг хөнөөж байгаа ч фермерүүдэд зөгийн

үүрийг түрээслүүлбэл тэд хоѐр дахин их үнэ төлдөг.

Зөгийн аж ахуй болон бусад салбарууд дахь өрсөлдөөн

нь үнэ болон ашигт хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

Бид энэ бүлгээр өрсөлдөөнт зах зээлийн туйлын

хэлбэрийг судална.

Бид төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээрх пүүс эрэлт болон

технологийн өөрчлөлтийн хариуд үнэ болон тоо

хэмжээгээ хэрхэн өөрчлөхийг тайлбарлана.

Төгс өрсөлдөөн гэж юу вэ?

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл нь дараах шинжүүдтэй:

Олон пүүс ижил бүтээгдэхүүнүүдийг олон

хэрэглэгчдэд худалддаг.

Зах зээлд ороход ямар нэгэн хязгаарлалт байхгүй.

Зах зээл дээрх хуучин пүүсүүд шинээр орж ирсэн

пүүсээс ямар нэгэн давуу байдалгүй байдаг.

Үйлдвэрлэгчид болон хэрэглэгчид үнийн талаар маш

сайн мэдээлэлтэй байдаг.


Төгс өрсөлдөөн хэрхэн бий болдог вэ?

Төгс өрсөлдөөн нь дараах тохиолдолд бий болдог:

Пүүсийн өргөжилтийн хамгийн бага үр өгөөж нь зах

зээлийн үнэтэй харьцуулахад бага бол энэ зах зээл

дээр өөр олон пүүсийн орон зай байдаг.

Хэрэглэгчид тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхдээ аль

пүүс үйлдвэрлэсэн гэдгээс нь үл хамааран

ялгаваргүйгээр худалдан авдаг тохиолдолд бий

болдог.


Үнэ хүлээн авагч

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээрх пүүс бүр үнийг хүлээн

авагч байдаг. Үнийг хүлээн авагч гэдэг нь

бүтээгдэхүүний зах зээлийн үнэнд нөлөөлж чадахгүй

байдлыг хэлдэг.

Ганц ч пүүс үнэнд нөлөөлж чадахгүй буюу зах зээлийн

тэнцвэрт үнийг хүлээн авагч байдаг.

Пүүс бүрийн бүтээгдэхүүнийг бусад пүүсийн

бүтээгдэхүүн төгс оролдог байна. Тиймээс пүүсийн

бүтээгдэхүүн төгс мэдрэмжтэй эрэлттэй болдог.


Эдийн засгийн орлого ба ашиг

Пүүсийн зорилго нийт орлого ба нийт зардлын зөрүү

эдийн засгийн ашгийг хамгийн их байлгахад оршдог.

Нийт зардал нь хэвийн ашгийг багтаасан

үйлдвэрлэлийн алдагдсан боломжийн зардал юм.

Пүүсийн нийт орлого нь үнэ P-г тоо хэмжээ Q-ээр

үржүүлсэнтэй P Q тэнцүү байна.

Пүүсийн ахиу орлого гэдэг нь нэмж нэг бүтээгдэхүүн

борлуулснаар нийт орлогод гарах өөрчлөлтийг хэлнэ.


Зураг 11.1-т эдгээр орлогын ойлголтуудыг дүрслэв.

(a) хэсэгт зах зээлийн эрэлт ба нийлүүлэлтээр

тодорхойлогдох зах зээлийн тэнцвэрт үнэ буюу пүүсийн

хүлээн авах үнийг харуулав.


Зураг 11.1(b)-т пүүсийн нийт орлого (TR) ба борлуулсан

бүтээгдэхүүний хоорондын хамаарлыг харуулах нийт

орлогын муруйг дүрслэв.


Зураг 11.1(c)-т ахиу орлогын муруйг (MR) дүрслэв.

Пүүс нэмэлт нэгж бүтээгдэхүүн бүрийг зах зээлийн үнээр

худалдах тул ахиу орлого үнэтэй тэнцүү. Тиймээс пүүсийн

бүтээгдэхүүний эрэлтийн муруй зах зээлийн үнийг дайрсан

хэвтээ тэнхлэгтэй параллель шулуун байна.


Синдигийн үйлдвэрлэсэн ноосон цамцыг өөр пүүсийн

ноосон цамц төгс орлох учир пүүсийн бүтээгдэхүүний

эрэлт төгс мэдрэмжтэй байна.

Зах зээлийн эрэлт нь төгс мэдрэмжтэй биш. Учир нь

ноосон цамцыг өөр бүтээгдэхүүн оролно.

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дэх пүүсийн

шийдвэр гаргалт

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дэх пүүс дараах хоѐр

хязгаарлалттай тулгардаг:

1. Зах зээлийн үнэ, пүүсийн орлогын муруйгаар

илэрхийлэгдэх зах зээлийн хязгаарлалт.

2. Пүүсийн нийт бүтээгдэхүүн, зардлын муруйгаар

илэрхийлэгдэх технологийн хязгаарлалт (бүлэг 10-т

эдгээрийг үзсэн).

Пүүсийн зорилго нь тухайн хязгаарлалтын хүрээнд ашгаа

хамгийн их байлгахад оршдог.

Пүүс энэ зорилгодоо хүрэхийн тулд тулгуур дөрвөн шийдвэр

гаргадаг. Тэдгээрийн хоѐр нь богино хугацаанд, үлдсэн

хоѐрыг урт хугацаанд гаргадаг.



Богино хугацааны шийдвэр гаргалт

Богино хугацаанд пүүс дараах асуудлыг шийдэх хэрэгтэй:

1. Үйлдвэрлэлээ явуулах уу? эсвэл түр зогсоох уу?

2. Хэрвээ явуулах бол хэдий хэмжээний бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэх вэ?

Урт хугацааны шийдвэр гаргалт

Урт хугацаанд пүүс дараах асуудлыг шийдэх хэрэгтэй:

1. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсээ нэмэгдүүлэх үү? эсвэл

бууруулах уу?

2. Зах зээл дээр үлдэх үү? эсвэл зах зээлээс гарах уу?



Ашиг хамгийн их байх үйлдвэрлэлийн хэмжээ

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээрх пүүс нь үйлдвэрлэлийн

хэмжээгээ оновчтой сонгосноор ашгаа хамгийн их

байлгадаг.

Ашгийг хамгийн их байлгах тоо хэмжээг олох нэг арга

бол үйлдвэрлэлийн түвшин бүр дэх нийт орлогоос нийт

зардлыг хассан зөрүү хамгийн их байх тоо хэмжээгээр

тодорхойлох юм.

Зураг 11.2-т эдгээр хоѐр муруйг пүүсийн нийт ашгийн

муруйтай хамт дүрслэв.



(a) хэсэгт нийт орлогын

муруй TR-г харуулав.

(a) хэсэгт мөн 10-р бүлэгт

авч үзсэн ижил нийт

зардлын муруй TC-г

харуулав.

Нийт орлогоос нийт

зардлын хассан нь эдийн

засгийн ашиг (алдагдал)

болох буюу (b) хэсэгт EP

муруй харуулна.



Үйлдвэрлэлийн бага

түвшинд пүүс тогтмол

зардлаа нөхөж чадахгүй

алдагдалтай ажилна.

Үйлдвэрлэлийн дунд

зэргийн түвшинд пүүс

эдийн засгийн ашиг

олно.



Үйлдвэрлэлийн түвшин их үед пүүс дахин алдагдал хүлээнэ. Учир нь үр өгөөж буурах хууль үйлчилж нийт зардлын муруй илүү босоодуу болдог.

Пүүс өдөрт 9 ноосон

цамц үйлдвэрлэх үед

түүний эдийн засгийн

ашиг хамгийн их байна.



Ахиуцын шинжилгээ

Пүүс ахиуцын шинжилгээ ашиглан ашиг хамгийн их

байх үйлдвэрлэлийн хэмжээгээ тодорхойлж бас

болдог.

Ахиу орлого тогтмол харин ахиу зардал

үйлдвэрлэлийн хэмжээ нэмэгдэх тусам аажмаар өсдөг

тул ахиу орлого (MR) ахиу зардал (MC)-тай тэнцэх

үеийн үйлдвэрлэлийн түвшинд пүүсийн ашиг хамгийн

их байдаг.

Зураг 11.3-т ахиуцын шинжилгээгээр ашиг хамгийн

байх үйлдвэрлэлийн хэмжээг тодорхойлж байгааг

харуулав.



Хэрэв MR > MC бол тоо

хэмжээг өсгөхөд эдийн

засгийн ашиг өснө.

Хэрэв MR < MC бол тоо

хэмжээг өсгөхөд эдийн

засгийн ашиг буурна.

Хэрэв MR = MC бол тоо

хэмжээ өсч буурахын

алинд ч эдийн засгйин

ашиг буурна. Иймд эдийн

засгийн ашиг хамгийн их

түвшиндээ хүрсэн байна.



Богино хугацааны ашиг ба алдагдал

Хамгийн их ашиг үргэлж эерэг байдаггүй.

Пүүс эдийн засгийн ашигтай эсвэл алдагдалтай байгаа

эсэхийг тодорхойлохдоо ашиг хамгийн их байх

үйлдвэрлэлийн хэмжээнд харгалзах пүүсийн дундаж

нийт зардлыг зах зээлийн үнэтэй харьцуулдаг.

Зураг 11.4-т гурван боломжит үр дүнг харуулав.



(a) хэсгийн хувьд үнэ дундаж нийт зардалтай тэнцүү

байх бөгөөд пүүс эдийн засгийн тэг ашигтай ажиллана

(үүнийг хугарлын цэг гэдэг).



(b) хэсгийн хувьд үнэ нь дундаж нийт зардлаас их байх бөгөөд пүүс эдийн засгийн эерэг ашигтай ажиллана.



(c) хэсгийн хувьд үнэ нь дундаж нийт зардлаас бага байх

бөгөөд пүүс алдагдалтай буюу эдийн засгийн сөрөг

ашигтай ажиллана.



Пүүсийн богино хугацааны нийлүүлэлтийн муруй

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дэх пүүсийн богино хугацааны

нийлүүлэлтийн муруй нь бусад хүчин зүйл тогтмол байхад

зах зээлийн үнийн өөрчлөлтөнд пүүсийн ашиг хамгийн их

байх үйлдвэрлэлийн хэмжээ хэрхэн өөрчлөгддөгийг

харуулдаг.

Пүүс ахиу орлого ахиу зардалтай тэнцүү байх тоо

хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг, ахиу орлого нь

үнэтэй тэнцүү тул пүүсийн нийлүүлэлтийн муруй ахиу

зардлын муруйтай холбогддог.

Гэхдээ үнэ пүүсийн үйлдвэрлэл явуулахгүй байх түвшнөөс

бага болбол пүүс тэр даруй зах зээлийг орхино.



Үйлдвэрлэлийг түр зогсоох

Хэрэв зах зээлийн үнэ хамгийн бага дундаж хувьсах

зардлаас бага болбол пүүс үйлдвэрлэлээ түр

хугацаагаар зогсоох ба нийт тогтмол зардалтай тэнцүү

хэмжээний эдийн засгийн алдагдал хүлээнэ.

Энэ алдагдал бол пүүсийн хүлээж болох хамгийн их

алдагдал юм.

Хэрэв пүүс нэмж нэг бүтээгдэхүүнийг хамгийн бага

дундаж хувьсах зардлаас бага үнээр худалдвал нэмж

алдагдал хүлээх болно.



Зогсоох цэг нь пүүс зөвхөн нийт хувьсах зардлаа нөхөж

чадаж байгаа үнэ болон үйлдвэрлэлийн хэмжээ юм.

Энэ цэг нь дундаж хувьсах зардлын хамгийн бага утга

байдаг.

Мөн энэ цэг нь ахиу зардлын муруй ба дундаж хувьсах

зардлын муруй огтолцох цэг болдог.

Пүүсийн хувьд зогсоох цэгт үйлдвэрлэл явуулах,

үйлдвэрлэлээ түр зогсоохын хооронд ялгаагүй байдаг.

Пүүс алийг нь ч сонгосон тогтмол зардалтай тэнцүү

алдагдалтай байна.



Хэрэв үнэ дундаж хувьсах зардлын хамгийн бага

утгаас их байвал пүүс үнэ ахиу зардалтай тэнцүү байх

тоо хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх болно.

Дундаж хувьсах зардлаас их үнийн түвшинд пүүс

хувьсах зардлаа бүрэн, тогтмол зардлын зарим хэсгийг

нөхөх хэмжээний орлогыг олдог.



Богино хугацааны

нийлүүлэлтийн муруй

Зураг 11.5-т пүүсийн богино

хугацааны нийлүүлэлтийн

муруйг хэрхэн байгуулж

байгааг дүрслэв.

Хэрэв үнэ хамгийн бага

дундаж хувьсах зардалтай

тэнцүү 17 доллар байхад

пүүст үйлдвэрлэл явуулах

болон түр зогсоохын хооронд

ялгаагүй буюу зогсоох цэг T

байна.



Хэрэв үнэ 25 доллар

байхад пүүс P = MC байх

9 цамц өдөрт

үйлдвэрлэнэ.

Хэсэг (b)-н хөх муруй нь

пүүсийн богино

хугацааны


болно.

Хэрэв үнэ 31 доллар

байхад пүүс мөн P = MC

байх 10 цамц өдөрт




Богино хугацааны зах зээлийн нийлүүлэлт

Богино хугацааны зах зээлийн нийлүүлэлтийн

муруй нь пүүс бүрийн капиталын хэмжээ, зах зээл

дээрх пүүсийн тоо өөрчлөгдөөгүй тогтмол байхад

үнийн ялгаатай түвшин бүр дэх зах зээлийн нийт

нийлүүлэлтийн тоо хэмжээг харуулдаг.



Зураг 11.6-т Синдийн

адил 1000 пүүстэй зах

зээлийн нийлүүлэлтийн

муруйг дүрслэв.

Тухайн үнийн түвшин

дэх зах зээлийн нийт

нийлүүлэлт нь тус үнийн

түвшин дэх бүх пүүсийн

нийлүүлэлтийн

хэмжээний нийлбэртэй

тэнцүү.



Үнэ дундаж хувьсах

зардалтай тэнцүү байх

зогсоох цэгт зах зээлийн

нийлүүлэлт төгс

мэдрэмжтэй байна. Учир

нь зарим пүүсүүд нь

зогсоох цэгт үйлдвэрлэл

явуулах бол зарим нь

үйлдвэрлэл явуулахгүй.

Төгс өрсөлдөөнт зах зээлийн үнэ,

үйлдвэрлэл, ашиг

Богино хугацааны

тэнцвэр

Богино хугацааны зах


муруй болон зах зээлийн

эрэлтийн муруй зах

зээлийн үнэ ба тоо

хэмжээг тодорхойлдог.

Зураг 11.7-т богино

хугацааны тэнцвэрийг

харуулав.



Эрэлтийн өөрчлөлт

Эрэлтийн өсөлт нь зах

зээлийн эрэлтийн муруйг

баруун тийш

шилжүүлнэ.Улмаар үнэ

болон тоо хэмжээ өснө.

Эрэлтийн бууралт нь зах

зээлийн эрэлтийн муруйг

зүүн тийш шилжүүлнэ.

Улмаар үнэ болон тоо

хэмжээ буурна.



Урт хугацааны зохицуулалт

Богино хугацааны тэнцвэрээр пүүс эдийн засгийн ашиг,

алдагдал эсвэл тэг ашигтай ажиллаж болно.

Эдгээр үр дүнгүүд нь зах зээл урт хугацаанд хэрхэн

зохицохыг тодорхойлдог.

Урт хугацаанд пүүс дараах хоѐр өөрчлөлт хийнэ:

Зах зээлд орох эсвэл гарах

Үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжөө өөрчлөх



Орох ба гарах

Зах зээлд ажиллаж байгаа пүүсүүд эдийн засгийн ашиг

олж байвал шинэ пүүсүүд ордог.

Зах зээл дэх пүүсүүд эдийн засгийн алдагдалтай

ажиллаж байвал пүүсүүд зах зээлээс гардаг.

Зураг 11.8-т зах зээлд шинээр пүүс орох, эсвэл пүүсүүд

зах зээлээс гарахын нөлөөг харуулав.



Пүүс орохын нөлөө

Шинэ пүүсүүд зах зээлд

орох нь зах зээлийн

нийлүүлэлтийг өсгөнө.

Улмаар зах зээлийн


баруун тийш шилжинэ.

Зах зээлийн үнэ буурч,

тоо хэмжээ өсөх тул пүүс

бүрийн эдийн засгийн

ашиг буурна.



Пүүс гарахын нөлөө

Пүүсүүд гарах нь зах

зээлийн нийлүүлэлтийг

бууруулна.

Зах зээлийн

нийлүүлэлтийн муруй зүүн

тийш шилжинэ.

Үнэ өсч, тоо хэмжээ

буурах бөгөөд зах

зээлээс гаралгүй үлдсэн

пүүс бүрийн алдагдал

буурна.



Тоног төхөөрөмжийн өөрчлөлт

Пүүс ашигтай ажиллахаар тоног төхөөрөмжөө

өөрчилдөг.

Хэрэв дундаж нийт зардал урт хугацааны хамгийн бага

дундаж зардлаас их байвал пүүс тоног төхөөрөмжөө

өөрчлөх замаар дундаж зардлаа бууруулж, эдийн

засгийн ашгаа өсгөдөг.

Зураг11.9-т тоног төхөөрөмжийн өөрчлөлтийн нөлөө

харуулав.



Хэрэв ноосон цамцны үнэ 25 доллар бол пүүс

одоогийн тоног төхөөрөмжөөр эдийн засгийн тэг

ашигтай ажиллана.



Хэрэв LRAC нь одоогийн үйлдвэрлэлд буурч байвал пүүс

тоног төхөөрөмжөө өсгөж ашгаа нэмэгдүүлэх боломжтой.



Тоног төхөөрөмж өссөнөөр пүүсийн богино хугацааны нийлүүлэлт өсч, дундаж нийт зардал буурч, эдийн засгийн ашиг нь өснө.



Зах зээл дэх бүх пүүс тоног төхөөрөмжөө өөрчлөхөд зах зээлийн нийлүүлэлт өсөх бөгөөд зах зээлийн үнэ буурч эдийн засгийн ашиг буурна.



Пүүс бүр урт хугацааны дундаж зардлынхаа хамгийн бага түвшинд үйлдвэрлэлээ явуулж, эдийн засгийн тэг ашигтай ажиллах үед урт хугацааны тэнцвэр тогтоно.



Урт хугацааны тэнцвэр

Өрсөлдөөнт зах зээлд урт хугацааны тэнцвэр дараах

тохиолдолд тогтоно:

Эдийн засгийн тэг ашигтай байх бөгөөд зах зээлд

шинэ пүүс орохгүй мөн зах зээлээс пүүс гарахгүй.

Урт хугацааны дундаж зардал хамгийн бага байх

бөгөөд пүүсүүд тоног төхөөрөмжөө өөрчлөхгүй.



Эрэлтийн тасралтгүй өөрчлөлт

Эрэлтийн нэг мөр бууралт нь зах зээлийн эрэлтийн

муруйг зүүн тийш шилжүүлдэг. Ингэснээр үнэ болон тоо

хэмжээ буурна.

Зураг 11.10-т зах зээл урт хугацааны тэнцвэрт байхад

эрэлтийн тасралтгүй бууралтын нөлөөг дүрслэв.

Таашаалын өөрчлөлт болон

технологийн дэвшил

Эрэлтийн бууралт нь зах зээлийн эрэлтийн муруйг

зүүн тийш шилжүүлнэ. Үүний нөлөөгөөр зах зээлийн

үнэ буурч, пүүс бүр үйлдвэрлэлээ бууруулна.



Одоо зах зээлийн үнэ пүүсийн хамгийн бага дундаж

зардлаас бага болж пүүсүүд эдийн засгийн алдагдал

хүлээнэ.



Эдийн засгийн алдагдал зарим пүүсийг зах зээлээс

гарахад хүргэнэ. Ингэснээр зах зээлийн нийлүүлэлт

буурч үнэ өсч эхэлнэ.



Олон пүүс зах зээлээс гарахын хирээр зах зээлийн

нийлүүлэлт буурах ч үнийн өсөлтөөр зах зээлд үлдсэн

пүүс өөрийн үйлдвэрлэлийн хэмжээг нэмэгдүүлж эхэлнэ.



Үнэ өсч хамгийн бага дундаж нийт зардалтай тэнцүү

болоход урт хугацааны шинэ тэнцвэр тогтоно. Пүүсүүд

эдийн засгийн алдагдал хүлээхээ болиж зах зээлээс пүүс

гарах нь зогсоно.



Анхы ба шинэ урт хугацааны тэнцвэрийн хоорондох гол ялгаа нь зах зээл дэх пүүсийн тоо юм.

Илүү цөөн пүүс бүтээгдэхүүний тэнцвэрт тоо хэмжээг үйлдвэрлэх болно.


технологийн дэвшил Эрэлтийн тасралтгүй өсөлтийн нөлөө зураг 11.9-т

харуулсаны яг эсрэг үйлчилдэг.

Эрэлтийн өсөлт нь зах зээлийн эрэлтийг өсгөж

эрэлтийн муруйг баруун тийш шилжүүлдэг. Ингэснээр

үнэ болон тоо хэмжээ зэрэг өснө.

Эдийн засгийн ашиг пүүсүүдийг зах зээлд орохыг

өдөөж богино хугацааны нийлүүлэлт өсөх буюу богино

хугацааны нийлүүлэлтийн муруй баруун тийш

шилждэг.

Нийлүүлэлт өсөх тусам үнэ буурч, тоо хэмжээ цааш

өсдөг.


технологийн дэвшил Үнэ буурахад пүүс бүр өөрийн ахиу зардлын

муруйн(богино хугацааны нийлүүлэлтийн муруй) дагуу

үйлдвэрлэлээ бууруулна.

Үнэ буурч дундаж нийт зардлын хамгийн бага

түвшинтэй тэнцэх үед урт хугацааны тэнцвэр тогтоно.

Энэ тохиолдолд пүүсүүд эдийн засгийн ашиг олохгүй

бөгөөд зах зээлд шинээр пүүс орж ирэхгүй.

Анхны ба шинэ урт хугацааны тэнцвэрийн хоорондох

гол ялгаа нь зах зээл дэх пүүсийн тоо юм. Шинэ

тэнцвэрт олон пүүс бүтээгдэхүүний тэнцвэрт тоо

хэмжээг үйлдвэрлэнэ.


технологийн дэвшил Гадаад хүчин зүйлийн нөлөөгөөр нийт зардал

буурах ба өсөх

Эрэлт өөрчлөгдөснөөс үүсэх урт хугацааны тэнцвэрт

үнийн өөрчлөлт нь гадаад хүчин зүйлийн нөлөөгөөр

нийт зардал буурах ба өсөхөөс шалтгаална.

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөөгөөр нийт зардал

буурах гэдэг нь зах зээлийн үйлдвэрлэл өссөнөөр

пүүсийн зардлыг бууруулдаг, пүүсийн хяналтаас гадуур

хүчин зүйлсүүд юм.

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөөгөөр нийт зардал өсөх

гэдэг нь зах зээлийн үйлдвэрлэл өссөнөөр пүүсийн

зардлыг өсгөдөг, пүүсийн хяналтаас гадуур хүчин

зүйлсүүд юм.


технологийн дэвшил Гадаад хүчин зүйлийн нөлөө байхгүй бол зах зээлийн

үйлдвэрлэл өөрчлөгдөхөд пүүсийн зардлууд

өөрчлөгдөхгүй.

Зураг 11.11-т эдгээр гурван тохиолдол бүрийн нөлөө

ба урт хугацааны салбарын нийлүүлэлтийн муруйг

харуулав.

Урт хугацааны зах зээлийн нийлүүлэлтийн муруй

нь пүүсийн тоо, тоног төхөөрөмж зэрэг бүх өөрчлөлт

явагдсаны дараагаар зохицуулалт хийгдсэн үеийн зах

зээлийн үнийн өөрчлөлт зах зээлийн нийлүүлэлтийн

тоо хэмжээний өөрчлөлтийн хоорондын хамаарлыг

харуулдаг.



Зураг 11.11(a)-т гадаад

хүчин зүйлийн нөлөө

байхгүй байхад эрэлтийн

өсөлт урт хугацааны үнийг

өөрчлөхгүй гэдгийг

харуулав.

Урт хугацааны зах зээлийн

нийлүүлэлтийн муруй LSA

нь хэвтээ тэнхлэгтэй

параллель байна.



Зураг 11.11(b)-т гадаад

хүчин зүйлийн нөлөөгөөр

зардал өсөхөд эрэлтийн

өсөлт нь урт хугацаанд

илүү өндөр үнийг авчирж

байгааг харуулав.

Урт хугацааны зах зээлийн

нийлүүлэлтийн муруй LSB

нь эерэг налалттай байна.



Зураг 11.11(c)-т гадаад

хүчин зүйлийн нөлөөгөөр

зардал буурахад

эрэлтийн өсөлт нь урт

хугацаанд илүү бага

үнийг авчирж байгааг

харуулав.

Урт хугацааны зах


муруй LSC нь сөрөг

налалттай байна.



Технологийн өөрчлөлт

Шинэ технологийг бүтээгдэхүүний зардлыг бууруулах

зорилгоор бүтээдэг.

Шинэ технологи нь пүүсүүдэд илүү бага дундаж

зардлаар бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж, ахиу зардлаа

бууруулах боломжийг олгодог. Ингэснээр пүүсийн

зардлын муруй доош шилждэг.

Энэ шинэ технологийг ашигласан пүүс эдийн засгийн

ашигтай ажилладаг.



Шинэ технологи эзэмшсэн пүүсүүд зах зээлд шинээр

орж ирэх бол хуучин технологи эзэмшиж буй пүүсүүд

зах зээлийг орхиж гардаг.

Зах зээлийн нийлүүлэлт өсч түүний нийлүүлэлтийн

муруй баруун тийш шилжинэ.

Ингэснээр үнэ буурч, тоо хэмжээ өснө.

Эцэст нь, урт хугацааны шинэ тэнцвэр тогтоно. Энэ

үед бүх пүүсүүд шинэ технологи ашиглаж, үнэ дундаж

нийт зардлын хамгийн бага түвшинтэй тэнцүү болж,

пүүс бүр эдийн засгийн тэг ашигтай ажиллана.

Өрсөлдөөн ба үр ашиг

Нөөцийн үр ашигтай хэрэглээ

Хэн нэг нь өөрийн сайн сайхан байдлаа

дээшлүүлэхийн тулд өөр хэн нэгний нөхцөл байдлыг

дордуулахаас өөр аргагүй болсон тохиолдолд нөөц үр

ашигтай ашиглагддаг.

Ийм нөхцөл байдал нийгмийн ахиу үр өгөөж нийгмийн

ахиу зардалтай тэнцүү байх үед бий болдог.


Сонголт, тэнцвэр, үр ашиг

Бид зах зээлийн тэнцвэрээр зохицуулагдсан хэрэглэгч болон пүүсүүдийн сонголтоор нөөцийн үр ашигтай хэрэглээг тодорхойлж болно.

Сонголтууд

Хэрэглэгчийн эрэлтийн муруй нь бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлтөнд төсвийн оновчтой хуваарилалт хэрхэн өөрчлөгддөгийг харуулдаг.

Иймээс хэрэглэгчид эрэлтийн муруйн дагуу бүх цэгүүдэд зарцуулж буй нөөцөөсөө хамгийн их үр өгөөжийг хүртэж чаддаг.

Гадаад дам үр өгөөжгүй тохиолдолд зах зээлийн эрэлтийн муруй нь нийгмийн ахиу үр өгөөжийн муруй болно.


Өрсөлдөөнт зах зээл дэх пүүсийн нийлүүлэлтийн

муруй нь бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлтөнд ашгийг

хамгийн их байлгахаар тоо хэмжээ хэрхэн

өөрчлөгдөхийг харуулдаг.

Иймд пүүс нийлүүлэлтийн муруйн дагуу бүх цэгүүдэд

нөөцийн ашиглалтаас хамгийн их үр өгөөжийг хүртэж

чаддаг.

Гадаад дам зардалгүй тохиолдолд зах зээлийн

нийлүүлэлтийн муруй нь нийгмийн ахиу зардлын муруй

болдог.


Тэнцвэр ба үр ашиг

Эрэлтийн тоо хэмжээ нийлүүлэлтийн тоо хэмжээтэй

тэнцэх буюу нийгмийн ахиу үр өгөөж нийгмийн ахиу

зардалтай тэнцэх өрсөлдөөнт зах зээлийн тэнцвэрт

нөөц үр ашигтай ашиглагддаг.

Хэрэглэгчдийн хувьд солилцооноос хүртэх хожоог

хэрэглэгчийн илүүдэл хожоогоор хэмждэг.

Үйлдвэрлэгчдийн хувьд солилцооноос хүртэх хожоог

үйлдвэрлэгчийн илүүдэл хожоогоор хэмждэг.

Солилцооноос хүртэх нийт хожоо нийт илүүдэл

хожоотой тэнцүү бөгөөд урт хугацааны тэнцвэрт нийт

илүүдэл хожоо хамгийн их байдаг.


Зураг 11.12-т төгс

өрсөлдөөнт зах зээл

дээрх нөөцийн оновчтой

хуваарилалтыг дүрслэв.

(a) хэсэгт пүүс бүр урт

хугацааны дундаж нийт

зардлын хамгийн бага

түвшинд P* үнээр, q*

хэмжээтэй бүтээгдэхүүн



Зураг 11.12(b)-т зах

зээлийг дүрслэв.

Зах зээлийн эрэлтийн

муруй D = MSB-н дагуу

хэрэглэгчдийн хувьд үр

ашигтай байна.

Зах зээлийн

нийлүүлэлтийн муруйн S

= MSC-н дагуу

үйлдвэрлэгчид үр

ашигтай байна.


Q* тоо хэмжээ ба P* үнэ

нь өрсөлдөөнт зах

зээлийн тэнцвэрийн үнэ

цэнэ юм.

Иймээс өрсөлдөөнт

тэнцвэр нь үр ашигтай

байна.

Хэрэглэгчдийн хожоо ба

үйлдвэрлэгчдийн

хожооны нийлбэр нийт

илүүдэл хожоо хамгийн

их байдаг.

ЛЕКЦ ДУУСАВ.

Competative market

Documents

Transcript of Competative market