College 4: Klemtoon en ritme
description
Transcript of College 4: Klemtoon en ritme
College 4: Klemtoon en ritme
Prosodie:
Klemtoon en ritme
1. Cyclische SPE-regels: problematisch1.1 Probleem1.2 Iambic Reversal
2. Alternatieve representatie: Boomdiagrammen3. Alternatieve representatie: Grids
3.1 Stress clash3.2 Bomen en grids3.3 Probleem: clash
4. Euritmieregels4.1 Ritmische patronen4.2 Alternerend ritme
5. Klemtoon & Ritme in OT
Opbouw van het college
Cyclische SPE-regels
Cycliciteit
[ [ [land] [bouw] ] [machine] ]
Klankleer 1: MSR: [ … 1 ]
CSR: [[1] [2]]
NSR: [[2] [1]]
Bracket Erasure Convention
BEC: de stressverhoudingen binnen
brackets zijn onveranderbaar
Cyclische SPE-regels
Cycliciteit en BECde stressverhoudingen binnen brackets zijn onveranderbaar
tennis: love - fiftéen
Probleem: cycliciteit
Cyclische SPE-regels
Cycliciteit en BECde stressverhoudingen binnen brackets zijn onveranderbaar
tennis: fífteen - love
Probleem: cycliciteit
Cycliciteit en BECde stressverhoudingen binnen brackets zijn onveranderbaar
guitár 'guítar man'
Cyclische SPE-regelsProbleem: cycliciteit
[fifteen][men] 1 1
Cyclische SPE-regelsProbleem: cycliciteit
[[fifteen][men]] 1 1 2 1
Cyclische SPE-regelsProbleem: cycliciteit
Nevenaccentverschuivingen geen accentkwestie, maar ritmische kwestie:
Iambic Reversal Rule
[[fifteen][men]] 1 1 2 1
Cyclische SPE-regelsProbleem: cycliciteit
Iambic Reversal Rule (optionele ritmeregel)
Stress clash
vgl. Marcèl Báx
w s S s w S [1 stress] [1 stress]
conditie: w
Cyclische SPE-regelsIambic Reversal
Probleem: ritmeregel kan alleen 'lineaire clashes' verantwoorden
Er is geen stress clash, en toch nevenaccentverschuiving
[[Mississippi][Delta]] 1 1 2 1s w s w S w
Cyclische SPE-regelsIambic Reversal
Boomdiagrammen
Liberman & Prince (1977):
Stress is relatieve prominentie; d.w.z.
een element is sterk ten opzichte van
een ander element dat zwakker is
Relatieve prominentie
Delta
s w
syllabeniveau
BoomdiagrammenRelatieve prominentie
Relatieve sterkteverhouding op:
Mississippi Delta
s w s w s w
Relatieve sterkteverhouding op:
syllabeniveau
BoomdiagrammenRelatieve prominentie
Mississippi Delta
s w s w s w
w s
syllabeniveau
voetniveau
BoomdiagrammenRelatieve prominentie
Relatieve sterkteverhouding op:
Mississippi Delta
s w s w s w
w s s
w
Relatieve sterkteverhouding op:
syllabeniveau
voetniveau
prosodisch woord
fonologische frase
BoomdiagrammenRelatieve prominentie
Op syllabeniveau is er geen clash in
Mississippi Delta
Toch kan Iambic Reversal plaatsvinden:
clash op voetniveau
BoomdiagrammenRelatieve prominentie
Grids
Mis sis sip pi Del ta s w s w s w
w s s
w
Accent & ritme
a. x voor elke
x x x x x x
Mis sis sip pi Del ta s w s w s w
w s s
w
GridsAccent & ritme
b. x voor elke sterkste van elk lexicaal item (fonol. woord)
a. x voor elke
x x x x x x x x
Mis sis sip pi Del ta s w s w s w
w s s
w
GridsAccent & ritme
c. x voor elke s, zodat sterkste s van constituent hogere kolom heeft dan de sterkste s van de zwakke zusterconstituent.
b. x voor elke sterkste van elk lexicaal item (fonol. woord)
a. x voor elke
x x x x x x x x x x x x
Mis sis sip pi Del ta s w s w s w
w s s
w
GridsAccent & ritme
x x x x x x x x x x x x
Mis sis sip pi Del ta s w s w s w
w s s
w
ritme
accent
GridsAccent & ritme
• stress / accent: relatieve prominentie (klemtoon); reflecteert de groepering van syllabes in grotere prosodische eenheden (voet, woord, fonologische frase, …)
GridsAccent & ritme
• stress / accent: relatieve prominentie (klemtoon); reflecteert de groepering van syllabes in grotere prosodische eenheden (voet, woord, fonologische frase, …)
• ritme:(regelmatig) patroon van beklemtoonde en onbeklemtoonde syllabes; fysische stimuli
GridsAccent & ritme
• stress / accent: relatieve prominentie (klemtoon); reflecteert de groepering van syllabes in grotere prosodische eenheden (voet, woord, fonologische frase, …)
• ritme:(regelmatig) patroon van beklemtoonde en onbeklemtoonde syllabes; fysische stimuli
• metrum:volledig regelmatig ritme; (psychologische) perceptie van ritmische stimuli
GridsAccent & ritme
Verschil ritme en metrum:
GridsAccent & ritme
Verschil ritme en metrum:
GridsAccent & ritme
Clash in de grid: twee adjacente x-en met op het direct daaronder liggende niveau geen x er tussen
x x x x x
GridsStress clash
Clash in de grid: twee adjacente x-en met op het direct daaronder liggende niveau geen x er tussen
x x xx x x x x
GridsStress clash
Clash in de grid: twee adjacente x-en met op het direct daaronder liggende niveau geen x er tussen
xx--------------x
x x xx x x x x
GridsStress clash
Reversal:
linker x in clash verschuift naar de eerst mogelijke landingsplaats ter linkerzijde
xx xx x xx x x x x
GridsStress clash
xx ------------ x
x x xx x x x x xMis sis sip pi Del ta
GridsStress clash
xx xx x xx x x x x xMis sis sip pi Del ta
GridsStress clash
Waarom grids?
Hayes (1984): boom accent / structuur
grid ritme
Bomen & grids
Bomen & grids
Sommige frases hebben een zelfde boom, maar
verschillende grids:
Good look ing girl Mon ta na Bank
Jan - Wou ter Zwart Roe lien tje B.w s w s w s w s
s sw w
Grids
Sommige frases hebben een zelfde boom, maar
verschillende grids:
x x x x x x xx
Good look ing girl Mon ta na Bankw s w s w s w s
s sw w
Bomen & gridsGrids
Sommige frases hebben een zelfde boom, maar
verschillende grids:
x x x x xx x x x x x x x
Good look ing girl Mon ta na Bankw s w s w s w s
s sw w
Bomen & gridsGrids
Sommige frases hebben een zelfde boom, maar
verschillende grids:
xx --------------- x x
x x x x xx x x x x x x x
Good look ing girl Mon ta na Bankw s w s w s w s
s sw w
Bomen & gridsGrids
Sommige frases hebben een zelfde boom, maar
verschillende grids:
xx x xx x x x xx x x x x x x x
Good look ing girl Mon ta na Bankw s w s w s w s
s sw w
Bomen & gridsGrids
Problemen met Iambic Reversal
ontstaan waar
Probleem
Problemen met Iambic Reversal
ontstaan waar
(a) geen clash is en toch een
verschuiving, of
Probleem
Problemen met Iambic reversal
ontstaan waar
(a) geen clash is en toch een
verschuiving, of
(b) wel een clash, maar toch
geen verschuiving
Probleem
(a) geen clash, toch verschuiving
xx x
x x x xa me ri kaan
Probleem
(a) geen clash, toch verschuiving
xx xx x x xa me ri kaan
Probleem
data: perfectionist, kaleidoscoop, Ticonderoga
(b) wel clash, geen verschuiving
xx -------------------- x
x x xx x x x x xo ver spe li ge man
Probleem
(b) wel clash, geen verschuiving
x* x x
x x xx x x x x xo ver spe li ge man
Probleem
data: ingewikkelde som vgl. ingewikkelde baby’s
Oplossing Hayes (1984):
clash is niet de juiste trigger van nevenaccentverschuivingen
EuritmieregelsRitmische patronen
Hayes (1984): clash is niet de juiste trigger van nevenaccentverschuivingen
bepaalde ritmische output-structuren zijn hoogwaardig; om die te bereiken kunnen nevenaccenten verschuiven
EuritmieregelsRitmische patronen
De Euritmieregels: op output gericht(daarmee voorloper OT)
Quadrisyllabic Rule (QR)
op het scandeerniveau liggen de x-en idealiter
vier syllabes van elkaar verwijderd.
EuritmieregelsAlternerend ritme
Quadrisyllabic Rule (QR)op het scandeerniveau liggen de x-en idealiter vier syllabes van elkaar verwijderd
Disyllabic Rule (DR)op een niveau lager liggen de x-en idealiter twee syllabes van elkaar verwijderd
EuritmieregelsAlternerend ritme
Quadrisyllabic Rule (QR)op het scandeerniveau liggen de x-en idealiter vier syllabes van elkaar verwijderd
Disyllabic Rule (DR)op een niveau lager liggen de x-en idealiter twee syllabes van elkaar verwijderd
Phrasal Rule (PR)op het een-na-hoogste niveau liggen de x-en zo ver mogelijk van elkaar af
EuritmieregelsAlternerend ritme
x
x xx x x
x x x x x x
a hun dred thir teen men
w s w w s s
w s
s
w
EuritmieregelsAlternerend ritme
QR en DR:
x
x xx x x
x x x x x x
a hun dred thir teen men
w s w w s s
w s
s
w
EuritmieregelsAlternerend ritme
QR :
x
x xx x x
x x x x x x
a hun dred thir teen men
w s w w s s
w s
s
w
EuritmieregelsAlternerend ritme
DR:
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
vijf en twin tig ou der wet se pla ten spe lers
EuritmieregelsAlternerend ritme
x
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
vijf en twin tig ou der wet se pla ten spe lers
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx ------------ x
x x xx x x x x xMis sis sip pi Del ta
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx xx x xx x x x x xMis sis sip pi Del ta
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx xx x xx x x x x xMis sis sip pi Del ta
van twee naar vier
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx x
x x xx x x x x x x
o ver spe li ge man nen
EuritmieregelsAlternerend ritme
x* x x
x x xx x x x x x x
o ver spe li ge man nen
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx x
x x xx x x x x x x
o ver spe li ge man nen
geen aanpassing: vijf syllabes is geen verbetering t.o.v. drie syllabes
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx x
x x xx x x x x x x
's Her to gen bos sche cen trum
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx xx x xx x x x x x x
's Her to gen bos sche cen trum
EuritmieregelsAlternerend ritme
xx xx x xx x x x x x x
's Her to gen bos sche cen trum
vijf syllabes verschil is beter dan twee
EuritmieregelsAlternerend ritme
• accent en ritme moeten verschillend gerepresenteerd worden, dus
Conclusies
• accent en ritme moeten verschillend gerepresenteerd worden, dus
• bomen en grids zijn beide nodig voor de representatie van accent en ritme
alternatief: Bracketed Grids
zie voor uitvoerige discussie van alle mogelijke representaties:
Hogg & McCully – Metrical Phonology, a coursebook, Cambridge 1987
Conclusies
Prosodic Word (PrWd) (x )PrWd
Foot () (x ) (x)
Syllable () (x) (x) (x)
ba ri ton
Bracketed Grids (Hayes, 1995)
• accent en ritme moeten verschillend gerepresenteerd worden, dus
• bomen en grids zijn beide nodig voor de representatie van accent en ritme
• stress clash is niet genoeg om ritmische aanpassingen te verklaren;
Conclusies
• accent en ritme moeten verschillend gerepresenteerd worden, dus
• bomen en grids zijn beide nodig voor de representatie van accent en ritme
• stress clash is niet genoeg om ritmische aanpassingen te verklaren;
• in taal bestaan (universele?) ritmische ideaalpatronen voor de output, die trigger zijn voor (optionele) ritmische aanpassingen
Conclusies
College 4b: Stress in OT
Prosodie:
Klemtoon in OT
Hoofdklemtoon
Data 1. Major Generalisaties
2. Minor Generalisaties
Nevenklemtoon
Klemtoon in een parametrische theorie
Hoofdklemtoon in OT
Nevenklemtoon in OT (ritme)
Opbouw van het college
Hoofdklemtoon in het Nederlands valt moeilijk te beregelen (zie klankleer 1)
Veel uitzonderingen
Dissertatie Kager (1989):
Major generalisaties
vrijwel uitzonderingsloos
Minor generalisaties
geven sterke tendensen aan
Hoofdklemtoon
• Hoofdklemtoon bevindt zich nooit verder dan drie syllabes verwijderd van de rechter woordgrens
Deze generalisatie staat bekend als:
three-syllable window
uitz.: Schéveningen, nóminatief
Major generalisaties 1
… #
finaal
penult
antepenult
Three Syllable Window
• Hoofdklemtoon valt op de syllabe vóór een syllabe die een (onderliggende) schwa als kern heeft en waarin deze schwa voorafgegaan wordt door een consonant
schwallable-restrictie:
vb. kalíber, helikópter, colónne
Major generalisaties 2
• Hoofdklemtoon kan niet op de voorvoorlaatste (antepenult) syllabe vallen, indien de voorlaatste syllabe (penult) gesloten is en een volle vocaal bevat of indien de voorlaatste syllabe een diftong bevat
vb. agénda, eléktron, appéndix, thesáurus
Major generalisaties 3
• Woorden met finaal superzware (VVC of VCC) syllabes hebben finaal hoofdklemtoon
vb. abrikóos, schavúit, ledikánt
uitz. Nícolaas, árbeid, ólifant
Minor generalisaties 1
• Woorden met finaal een diftong hebben finaal hoofdklemtoon
vb. karwéi, lakéi;
uitz. Móskou, kénau
Minor generalisaties 2
• Woorden met finaal een gesloten syllabe met een korte vocaal hebben antepenult hoofdklemtoon
vb. báriton, álmanak
uitz. pelotón
• ingeval van tweesyllabige woorden op de penult (kájak; uitzondering tabák)
Minor generalisaties 3
• Woorden met finaal een open syllabe hebben penult hoofdklemtoon
vb. pyjáma
uitz. Cánada
Minor generalisaties 4
OT doet geen uitspraken over de aard vanfonologische representaties !!!
Klemtoon in een parametrische theorie
Parameters Opties
FOOT FORM Left-Strong/Right-StrongFOOT TYPE QS/QI (Quantity-
(in)sensitive)FOOT SIZE Bounded/UnboundedDIRECTION Left-to-Right; Right-to-
LeftEXTRAMETRICALITY Yes/NoEDGE (of EXTRAM.) Left/RightWORD FORM Left-Strong/Right-Strong
Klemtoon in een parametrische theorie
Parameters OptiesNederlands
FOOT FORM Left-Strong/Right-StrongFOOT TYPE QS/QI (Quantity-
(in)sensitive)FOOT SIZE Bounded/UnboundedDIRECTION Left-to-Right; Right-to-LeftEXTRAMETRICALITY Yes/No (extram. CVC-syllabes)
EDGE (of EXTRAM.) Left/RightWORD FORM Left-Strong/Right-Strong
Klemtoon in een parametrische theorie
Constraints op de vorm van voeten:
FTBIN (Foot Binarity) = , RHT = T (Rhythm Type = Trochaic) () = (s w)
WSP (Weight to Stress Principle) *(LH), *(HH)
Klemtoon Constraints in OT
Uitgangspunt in de meeste klemtoonanalyses van het Nederlands:
Open syllabes zijn LEr is een verschil in fonotactisch gedrag en prosodisch gedrag
Gesloten syllabes zijn H
(in sommige analyses: VCC# of VVC# en ook ViVj# (finale diftong) zijn SH)
L en H
Constraints op de positie van de klemtoon:
Nonfin (Nonfinality Syllable) *s]PrWd
EDGEMOST Align (PrWd, R, s, R)
Faithfulness/Correspondence Constraint:
Parse-
Klemtoon Constraints in OT
ongedomineerd:
Lx = Pr (ieder lexicaal item heeft een prosodische vorm)
RHT = T (rhythm type = trochaic)
Rangschikking:
FTBIN >> Nonfins >> WSP >> Edgemost >> Parse-
Ranking in OT
LL-woorden
china FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
(chí na) w#
(chí) na *! w# * chi (ná) *! * *
☞
LLL-woorden
pyjama FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
(pýja)ma ww#! *
py(jáma) w# * (pýja)(ma) *! (pyja)(má) *! *
☞
LHL-woorden
agenda FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
a(gén)da w# **!
(ágen)da *! ww# * a(génda) w# * (ágen)(da) *! * ww# (agen)(dá) *! * *
☞
LH-woorden
robot FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
(ró)(bot) *! w#
ro(bót) *! * (róbot) * w# ☞
LLH-woorden
bariton FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
(bári)(ton) ww #
(bari)(tón) *! ba(ríton) *! w# *
☞
So far so good, maar:Woorden als ledikant (dubbelgesloten syllabe)
Oplossing aanpassing onderliggende structuuris lelijk, maar wel vaak gedaan:
catalexis: creatie van een fantoomsyllabe
(Giegerich 1985, Van der Hulst & Van Lit 1987, Langeweg 1988, Kiparsky 1992, Harris 1994, Kager 1995, Van Oostendorp 1995)
Probleem
LLSH-woorden
ledikant FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
(lédi)(kan.tø) ww!w#
(ledi)(kán.tø) w# le(díkan)tø *! ww# ** le(díkan.tø) *! * ww# *
☞
echter: ledikánt catalexis: kant = kan $ tø
fantoomsyllabe bewerkstelligt het omgekeerde van nonfinality
Woorden als karwei (finale diftong)
De hier voorgestelde OT-analyse geeft deverkeerde kandidaat als optimaal aan
Groter Probleem
karwei
karwei FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
(kár)(wei) w#
kar(wéi) *! * (kárwei) *! w#
☞
Introductie PK-PROM (Prince & Smolensky 1993, p.39)
Element x is een betere peak dan element y als de intrinsieke prominentie van x groter isdan die van y
VCC en ViVj zijn superzwaar
PK-PROM-SH Constraint komt tussen FTBINen Nonfinality in (geldt dus alleen voor SUPERzware ’s)
Oplossing
karwei
karwei FTBIN PK-
PromSHNonfs WSP
(kár)(wei) *!
kar(wéi) * (kárwei) *! *
☞
ledikant
ledikant FTBIN PK-
PromSHNonfs WSP
(lédi)(kant) *!
(ledi)(kánt) * le(díkant) *! *
☞
vijand
vijand FTBIN PK-
PromSHNonfs WSP
(vij)(ánd) *!
(víj)(and) ☞
twee adjacente superzware syllabes
Introductie *HD-Schwallable
Een syllabe waarvan het hoofd geenvocaalplaatskenmerken domineert (schwa dus)moet zich in de zwakke positie van een voetbevinden
kritiek: Is dit een universele constraint ???
Finale Schwallable
kaliber
kaliber FTBIN Nonfs *Hd-
SchwallableWSP
(káli)ber *!
ka(líber) * (káli)ber *! (kali)(bér) *! *
☞
ongedomineerd: Lx=Pr; RhT=T
FTBIN >>PK-PROMSH >>NONFIN >>*HD-SCHWALLABLE >>WSP >>EDGEMOST >>PARSE-
ingewikkeld, maar data ook
Ned. Hoofdklemtoon in OT:
Hoe beoordeel je zo’n analysevoorstel?
1. Zijn de constraints universeel gemotiveerd?
2. Zitten er ad hoc constraints tussen om de puzzel op te lossen?
3. Geven alternatieve rangschikkingen van de constraints alternatieve klemtoonsystemen weer of is het ook mogelijk om d.m.v. re-ranking onmogelijke patronen af te leiden?
Discussie
voordeel: uitzonderingen kunnen beschrevenworden als kleine variaties in de rangschikkingvan constraints: verschil in kracht van deverschillende invloeden op prominentie
vgl. báriton – pelotón
parametrische theorie kan niet zo makkelijk metuitzonderingen omgaan
Ned. Hoofdklemtoon in OT:
normale patroon LLH-woorden
bariton FTBIN Nonfs WSP Edgemost Parse-
(bári)(ton) ww #
(bari)(tón) *! ba(ríton) *! w# *
☞
uitzonderlijk patroon LLH-woorden
peloton FTBIN WSP Edgemost Nonfs Parse-
(pélo)(ton) w!w #
(pelo)(tón) *! pe(lóton) *! w# *
☞
promotie WSP & Edgemost; demotie van Nonfinality
báriton – pelotón zijn beide af te leiden
Nonfinality >> Edgemost >> WSP geeft als optimale output voor LLH: pelóton
Komen dergelijke patronen voor LLH-woordenvoor, dan is dat goed voor deze analyse
Zo niet, dan geeft de mogelijkheid tot re-rankingteveel mogelijkheden en is dat een argument tegen
Discussie
Tentamenvraag
• a. Geef een boomdiagram en een gridrepresentatie voor de ritmische structuur van de frase Zevensnarige Luit. Licht de opbouw van de grid toe.
• b. Is het volgens jou mogelijk om het nevenaccent in deze frase van sna naar Ze te verplaatsen? Ondersteunt jouw intuïtie de voorspelling volgens Hayes' Quadrisyllabic Rule?
Voorbeeld Opdracht
ze ven sna ri ge luit
s w s w w s
w s
s
w
Uitwerking opdracht
x x x x x x
ze ven sna ri ge luit
s w s w w s
w s
s
w
Uitwerking opdracht
x x xx x x x x x
ze ven sna ri ge luit
s w s w w s
w s
s
w
Uitwerking opdracht
x xx x xx x x x x x
ze ven sna ri ge luit
s w s w w s
w s
s
w
Uitwerking opdracht
xx x
x x xx x x x x x
ze ven sna ri ge luit
s w s w w s
w s
s
w
Uitwerking opdracht
xx xx x xx x x x x x
ze ven sna ri ge luit
s w s w w s
w s
s
w
Uitwerking opdracht
• Het nevenaccent kan (volgens mijn intuitie) naar de eerste syllabe verplaatsen;
• Dit komt niet overeen met de voorspelling van de Quadrisyllabic Rule, want vijf syllabes verschil is niet beter dan drie
• Mogelijke verklaringen voor de verschuiving:
– De verplaatsing wordt veroorzaakt door de Phrasal Rule;
– Getallen in samenstellingen hebben de neiging klemtoon naar zich toe te trekken, evenals preposities
Uitwerking opdracht