Collectiemanagement in digitale tijden ... voor openbare bibliotheken

7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 1

CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2

Collectiemanagement in digitale Collectiemanagement in digitale tijden ...tijden ...

... voor openbare bibliotheken... voor openbare bibliothekenJan Van HeeJan Van Hee

www.maarifa.bewww.maarifa.be7 september 20107 september 2010

Swets infodagSwets infodagMechelenMechelen



Disclaimer :Het hiernavolgende is een eigen mening,

geformuleerd aan de hand van eigen onderzoek. Iedereen wordt uitgenodigd om aan te vullen, te weerleggen of te

bevestigen.



Inhoud

● Waarover gaat het ?

● Stelling : collectiemanagement wordt contentmanagement

● Stelling : het papieren boek verdwijnt dus verdwijnt de (lokale) collectie

● Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en Google doet de rest ...(... dus de lokale bibliotheek wordt overbodig)

● OK, we beginnen er aan ...

● Besluit



Digitale tijden in de bib : waarover gaat het ?

● E-boeken en e-tijdschriften

● Digitale naslag

● Multimedia

● Games – Serious

– Fundels

– Virtuele werelden

● Interactieve informatie van gebruikers (user generated content)

Kortom : de digitale beleving in de lokale samenleving



Een historische benadering van het concept

● Klassieke bibliotheek (2000 BC)

● Digitale collecties (1970-)

● Hybride bibliotheek (1990-)

● Digitale bibliotheek (1995-)

● Virtuele bibliotheek (2000-)

● Bibliotheek2.0 (2005-)



Waarom wordt digitale informatie steeds belangrijker : groei

“De beschikbare informatie verdubbeltom de 72 dagen.”

Guus Pijpers



Waarom wordt digitale informatie steeds belangrijker : kostprijsB

ron : ww

w.deepspar.com



Evoluties

● Integratie van collectie en catalogus (zgn. Full-text)

● Integratie van catalogi onderling

● Integratie van catalogus met andere applicaties– Verrijking

– Associatief zoeken (bijv. Aquabrowser)

● Gebruikersinformatie en -appreciatie (ratings)

● Steeds meer digitale mogelijkheid tot grasduinen– Covers

– Samenvatting

– Previews

– ...

● ...



Evoluties (part.2)

● GSM, PDA, MP3, GPS, e-book, ... worden steeds meer geïntegreerd in één toestel. (cfr. Mobiel internet, i-pad, ...)

● Veel “boeken” worden gratis downloadbaar (door reclamegelden)

● Veel informatie wordt niet meer gratis aangeboden en wordt opgeslagen in afgesloten databestanden.

● Mensen gebruiken steeds meer sociale netwerken om met elkaar te communiceren en om informatie uit te wisselen.

● Zoekmachines kennen een nooit geziene staat van perfectie in het zoeken naar juiste informatie.



Maar ...

● Tijdsversnelling in de IT-sector

● I-Tunes-model voor boeken

● Informatie-inflatie leidt tot informatiejungle

● Steeds hogere eisen flexibiliteit en kwaliteit



Inhoud






● Besluit



Wat is een digitale collectie ?

● Verzameld en georganiseerd door en voor de specifieke noden van een bepaalde organisatie of gemeenschap <=> WWW

● Gegarandeerde toegang

● Menselijke tussenkomst (omstreden)



Typologie van digitale collecties

1. Verworven digitale data (licenties !)

● Lokaal gestockeerd (verdwijnt)

● Toegang (bijv. Swets)

2. Lokaal digitaal geproduceerde data

3. Mash-ups

4. Lokaal gemaakte gateways (relatie met ontsluiting)



1. Verworven digitale data

● Commerciële aanbieders

– Databanken

– e-zines

– e-books

● Repositories

– (Consortia van) universiteiten of wetenschappelijke instituten

– Overheden

Een Digital Repository (digitale bewaarplaats) is een digitaal archief van publicaties.

Het bestaat uit opslagruimte om digitale en gedigitaliseerde informatie

op een zo duurzaam mogelijke manier op te slaan (server)

en software om deze bestanden toegankelijk te maken (database).



Niet-academische repositories in Vlaanderen



2. Lokaal digitaal geproduceerde data

● Digitalisering

– Scanning● Case : Google Library project (universiteit Gent)

● Digitaal archief

– Aandachtspunt : Vluchtige data ● Bijv. : websites

– Tip : e-David (http://www.edavid.be/)

● Eigen repository



• 1 + 1 = iets anders• “A mashup combines two or more other applications creating another application that can help you better perform different activities”

• Bekendste voorbeeld : Google-maps

• Ook bibliotheek mash-ups

3. Bestaande informatie herwerken : Mashup's



Inhoud






● Besluit



Of we het nu willen of niet ...

... het e-book komt er aan !(en zal blijven)



Onderbouwing van de stelling

● Aanbod :– Titels en readers stijgen spectaculair

– Is spotgoedkoop voor de uitgever, dus grote winstmarge

● Vraag :– Meeste jongeren zijn reeds jaren “digital natives” en vinden lezen van een scherm normaal

● Technologie :– Ergonomie is enorm verbeterd (bijv. e-ink)

– Integratie (bijv. : in smartphone)

– ...



Wat betekent dit voor de plaatselijke collecties ?

● Aandeel papieren bronnen zal snel verminderen, maar zal nog lang een rol blijven spelen

● Aandeel fysieke digitale bronnen zal de komende jaren quasi verdwijnen

● Aandeel gehoste digitale bronnen zal het leeuwenaandeel vormen van de collecties.



Aandeel bronnen in de collectie



Verkoop e-books

http://wespeakdigitalmedia.com/



Klik om titel toe te voegen



Het aanbod



Voordelen van e-books voor de bib

● Verrijken van de catalogus met :

– Samenvatting

– Bladerfunctie

– Full-text indexeren

– Integratiemogelijkheden

● Dienstverlening op afstand

● Marketing : digitale zichtbaarheid



E-book en bibliotheek : praktisch

Digitale uitleendienst :

● Case : Eerste versie in OB Almere

● Voorlopige evaluatie:

– De bibliotheek koopt licentie voor uitleendienst per werk

– ‘Strenge’ DRM (digitale rechten):

● Alleen leesbaar met speciale software

● Enkel langzaam bladeren. Scrollen onmogelijk

● Afdrukken beperkt

● Niet op alle readers te gebruiken

Bron : www.bibnet.be



Inhoud






● Besluit



Initiatieven Bibnet en provincies

● Bibliotheekportalen

● Bib-fm

● E-bookplatform

● Databanken

● Fundels

● ...



Rol en functie van de lokale bibliotheek

Kunnen we de huidige rol en functie van de bibliotheken handhaven in het nieuwe (digitale) landschap:

● Kunnen bibliotheken gidsen blijven, o.a. door geïntegreerde ontsluiting ?

● Zelf beslissen over collecties ?

● Gratis basisdienstverlening realiseren ?

● Toegang garanderen op langere termijn ?




De gemiddelde lokale bibliotheek is organisatorisch te klein (middelen en competenties) om deze uitdagingen aan te gaan, dus :

● Netwerkvorming

● Aankoopconsortia

● Samenwerkingsverbanden

● Fusies



Unique Selling Proposition van de (lokale) Bibliotheek

● expertiseexpertise van de medewerkers

● kritisch vermogen tot analyse en selectie

● lokale relevantie van de werken

● kwaliteitscontrole en kwaliteitsgarantie

● neutraliteit en vrijheid t.o.v. commerciële, religieuze, politieke of andere belangen



Veranderende rol : verwachtingen van de dienstverlening

● vraaggericht: de inrichting van dienstverlening wordt bepaald door de behoeften van de omgeving en de gebruikers/klanten;

● geïntegreerd: de focus komt te liggen op vraagpatronen van gebruikers/klanten;

● proactief: dienstverlening wordt niet meer alleen door de gebruiker/klant geïnitieerd, maar kan ook proactief aangeboden worden;

● multichanneling: diensten worden via meerdere kanalen aangeboden;

● maatwerk: diensten worden op individuele wijze aangeboden;

● globaal en generalistisch: een logische samenhang en combinatie van diensten;

● actieve klantparticipatie: klanten worden actief betrokken bij (de inrichting van) het dienstverleningsproces.




“In deze tijden van 'High-tech' is er steeds meer nood aan 'High-touch'”



Inhoud






● Besluit



OK, we beginnen er aan ...

Als je vindt dat ...

... je eigen lokale bib een rol te spelen heeft in de lokale digitale beleving

... dan moet je ook anticiperen op wat gaat komen (of wat er reeds is) en een eigen visie daaromtrent formuleren.



Stappenplan

Lokalevisie

Uitvoeren

Collectieplan

Bibliotheekconcept

VisieBibnet

Partners :Bibnet

Andere bibliothekenAanbieders

Wat willen we bereiken met onze bibliotheek ?

Waarom is deze bibliotheek nodig ?



Intellectuele eigendom

● Auteursrecht en copyright (©)

●Open Access●Creative Commons● “Copyleft” en open content



Vele wensen, schaarse middelen : keuzes maken !

● Wat we zelf doen, doen we ...

– Make or buy-decission ● Back-office uitbesteden

● Taken centraliseren (samenwerken)

– Delegeren

– Profiteren van bestaande diensten (bijv. Google, Amazon.com, …)

– Goede partners zoeken

– ...



Competenties

● De bibliotheekmedewerker is

– Geen caissière, routinetaken worden zoveel mogelijk geautomatiseerd

– Geen wandelende encyclopedie, maar een informatieprofessional

– Geen mensenschuwe back-officer, maar sociale bemiddelaar tussen informatie en klant

– Geen passieve aanbieder, maar levert pro-actief maatwerk af



Een selectie

● Ik zorg ervoor dat ik op de hoogte blijf van de informatiecultuur van onze gebruikers en probeer die kennis te ‘vertalen’ naar bibliotheekdiensten.

● Ik werk actief mee aan de vooruitgang van mijn bibliotheek.

● Ik gooi oude werkwijzen overboord als er betere zijn, ook al leken die oude werkwijzen ooit fantastisch.

● Ik ben niet bang voor Google of verwante diensten. Ik profiteer ervan voor onze gebruikers en bied tegelijkertijd hoogwaardige bibliotheekdiensten aan die gebruikers nodig hebben.

(bron : WOW! Wouter on the web)



Leerweg medewerkers

Gewennen

Creatie van meerwaarde

Gebruik

Vermijden

Passief

Actief

Bewustzijn vergroten :● Missionarissen● Niet dwingen● Learning by doingcfr. : “23 dingen”



Zorg voor een goede zichtbaarheid op website, intranet en extranet.

– Zorg dat de bibliotheek mee opgenomen is in de workflow van gemeentelijke diensten

• Bijv. : integratie in de Desktopsearch, centraal beheer van documenten, ...

– Creëer vraag door zichtbaarheid en vindbaarheid in meerdere omgevingen

• Bureaublad, browservenster, toolbar, startpagina's

Het is maar de bibliotheek ...



En wij, als kleine bibliotheek ? Mogelijkheden :

● Zorg voor lokale meerwaarde (kijk niet enkel naar Bibnet). Begin bijv. een gemeentelijk “repository”

● Beheer de digitale abonnementen, ook van andere gemeentelijke diensten.

● Ga naar de gebruikers toe (wacht niet af). Ook nieuwe potentiële doelgroepen. Betrek ze bij het collectiemanagement.

● Zorg voor een (echte) menselijke intermediair tussen digitale content en gebruiker .

● De bibliotheek zorgt voor een pluriforme democratische en kwaliteitsvolle toegang tot de digitale bronnen.



Besluit :

● Collectiemanagement in digitale tijden is minder een verhaal over bronnen en technologie (die zijn per definitie tijdelijk), dan wel :

– Een goede visie (en doelstellingen) hebben

– Partners zoeken

– Competenties ontwikkelen

De rest volgt quasi automatisch hieruit.



Een voorbeeld(ige) partner :



Besluit

Als de geesten klaar zijn, is de helft van werk achter de rug.

Nog vragen ?

[email protected]

Collectiemanagement in digitale tijden ... voor openbare bibliotheken

Documents

Transcript of Collectiemanagement in digitale tijden ... voor openbare bibliotheken