ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK DEĞERLENDİRME
-
Upload
demetrius-manning -
Category
Documents
-
view
276 -
download
6
description
Transcript of ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK DEĞERLENDİRME
ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME
Prof.Dr. TANJU BEĞERProf.Dr. TANJU BEĞERİ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesiİ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalıİç Hastalıkları Anabilim Dalı
Geriatri Bilim DalıGeriatri Bilim Dalı
Türkiye Nüfus PiramidiTürkiye Nüfus Piramidi
2005 Yıl Ortası Nüfus Tahmini2005 Yıl Ortası Nüfus TahminiDİEDİE
Kapsamlı Geriatrik DeğerlendirmeKapsamlı Geriatrik Değerlendirme
Yaşlıların uzun süreli takip ve Yaşlıların uzun süreli takip ve tedavilerini planlarken;tedavilerini planlarken;
medikal, psikososyal ve fonksiyonel medikal, psikososyal ve fonksiyonel kapasitelerini ve problemlerini kapasitelerini ve problemlerini belirlemeyi amaçlayan çok yönlü belirlemeyi amaçlayan çok yönlü interdisipliner bir değerlendirmedir.interdisipliner bir değerlendirmedir.
Neden böyle bir değerlendirmeye gerek var?Neden böyle bir değerlendirmeye gerek var?
Yaşlanmayla meydana gelen fizyolojik Yaşlanmayla meydana gelen fizyolojik değişiklikler,değişiklikler,
Hastalıkların prezantasyonundaki farklılıklar,Hastalıkların prezantasyonundaki farklılıklar,
Yatrojenik tıbbi sorunların sık olmasıYatrojenik tıbbi sorunların sık olması
Yaşlıda standart anamnez ve FM yetmezYaşlıda standart anamnez ve FM yetmez
GERİATRİK DEĞERLENDİRMEGERİATRİK DEĞERLENDİRME
Geriatrik değerlendirmenin amacı, yaşlının Geriatrik değerlendirmenin amacı, yaşlının yaşam kalitesini artırmaktır.yaşam kalitesini artırmaktır.
Fiziksel sağlık
Mental sağlık
Yaşam kalitesi
Sosyal ve ekonomik
durum
Çevresel özellikler
Fonksiyonel durum
Hedef kitleHedef kitle
Kırılgan yaşlılarKırılgan yaşlılar
Kronik hastalığı olan Kronik hastalığı olan >>65 yaş üstü 65 yaş üstü yaşlılaryaşlılar
≥≥75 yaş75 yaş
Hedef kitleyi kimler değerlendirebilirHedef kitleyi kimler değerlendirebilir
Birinci basamak hekimlerBirinci basamak hekimler
Sınırlı geriatrik değerlendirmeSınırlı geriatrik değerlendirme
Geriatrist veya multidisipliner takımGeriatrist veya multidisipliner takım
Kapsamlı geriatrik değerlendirmeKapsamlı geriatrik değerlendirme
Geriatrik Değerlendirme programlarının Geriatrik Değerlendirme programlarının EtkinliğiEtkinliği
Anamnez ve FMAnamnez ve FM
Yaşlı hastadan anamnez almak özellik arz Yaşlı hastadan anamnez almak özellik arz edereder
Yaşlıda FM içerik ve amaç bakımından Yaşlıda FM içerik ve amaç bakımından gençten farklıdırgençten farklıdır
FM tekniği aynı, fakat yaşlıda gözlem ve FM tekniği aynı, fakat yaşlıda gözlem ve fonksiyonel testler önemlidirfonksiyonel testler önemlidir
Yaşlıda nörolojik, kardiyovasküler, mental Yaşlıda nörolojik, kardiyovasküler, mental durum muayeneleri detaylı olmalıdırdurum muayeneleri detaylı olmalıdır
Fonksiyonel DeğerlendirmeFonksiyonel Değerlendirme
Yaşlının yetenek ve kısıtlılıkları, Yaşlının yetenek ve kısıtlılıkları,
temel günlük yaşam aktiviteleri ve temel günlük yaşam aktiviteleri ve
aletli günlük yaşam aktiviteleri gibi aletli günlük yaşam aktiviteleri gibi ölçeklerle değerlendirilirölçeklerle değerlendirilir
>>65 yaş 65 yaş %25 %25 Temel GYA’deTemel GYA’de
>>85 yaş 85 yaş %50 %50 bağımlılıkbağımlılık
Fonksiyonel Durum Fonksiyonel Durum DeğerlendirmesiDeğerlendirmesi
Formal ölçeklerFormal ölçekler
Günlük Yaşam AktiviteleriGünlük Yaşam Aktiviteleri
Temel Temel EnstrumentalEnstrumental
Günlük Yaşam Aktiviteleri (ADL) ölçeğiGünlük Yaşam Aktiviteleri (ADL) ölçeği
Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri (IADL) ölçeği(IADL) ölçeği
GörmeGörme
Görme bozuklukları; sakatlık, düşmeler Görme bozuklukları; sakatlık, düşmeler ve fonksiyonel bozukluğa yol açarve fonksiyonel bozukluğa yol açar
““Görmenizin bozulmasGörmenizin bozulmasıındanndan ötürü ötürü okumak, televizyon seyretmek, araba okumak, televizyon seyretmek, araba kullanmak veya günlük aktivitelerinizden kullanmak veya günlük aktivitelerinizden herhangi birini yapmakta zorluk çekiyor herhangi birini yapmakta zorluk çekiyor musunuz?”musunuz?”
Snellen ve Jaeger görme kartlarıSnellen ve Jaeger görme kartları
İşitmeİşitme
PresbiakuziPresbiakuzi
İşitme için tarama testleriİşitme için tarama testleri
Yürüme,denge ve düşmelerin Yürüme,denge ve düşmelerin değerlendirilmesideğerlendirilmesi
Düşmeyi Artıran Risk FaktörleriDüşmeyi Artıran Risk Faktörleri
YaYaşş ve di ve dişşi cinsiyeti cinsiyet İİnkontinans nkontinans
Kas Kas GGüçsüzlüüçsüzlüğğüü DepresyonDepresyon
DüDüşşme me ÖÖyküsüyküsü Ortostatik Ortostatik HHipotansiyonipotansiyon
Yürüme Yürüme PProblemleriroblemleri Kognitif Kognitif FFonksiyon onksiyon BBozukluklarozukluklarıı
Denge Denge PProblemleri roblemleri Görme Görme PProblemleriroblemleri
YardYardıımcmcıı CCihaz ihaz KKullanullanıımmıı İİnme nme HHikayesiikayesi
ArtritArtrit ≥≥4 4 İİlaç laç KKullanullanıımmıı
Günlük Günlük YYaaşşam am AAktivitelerinde ktivitelerinde BBozulmaozulma
Yürüme ve denge testleriYürüme ve denge testleri
Beslenme Beslenme
Malnütrisyon prevalansı: %1-60Malnütrisyon prevalansı: %1-60
Obezite çok seyrek değilObezite çok seyrek değil
Protein-enerji malnütrisyonu sıkProtein-enerji malnütrisyonu sık
Malnütrisyon Malnütrisyon – İmmün fonksiyonlarda bozulmaİmmün fonksiyonlarda bozulma– İnfeksiyonlara eğilimİnfeksiyonlara eğilim– Basınç ülserleri,yara iyileşmesinde gecikmeBasınç ülserleri,yara iyileşmesinde gecikme– Hastanede yatış süresinde uzamaHastanede yatış süresinde uzama– Osteoporoz Osteoporoz – Mortalitede artışMortalitede artış
Malnütrisyonda rol oynayan faktörlerMalnütrisyonda rol oynayan faktörler
Beslenme Durumunun Beslenme Durumunun DeğerlendirilmesiDeğerlendirilmesi
Düzenli olarak boy, kilo, BMI ölçümüDüzenli olarak boy, kilo, BMI ölçümü
Son 6 ayda kilo kaybı >%10Son 6 ayda kilo kaybı >%10 tetkik tetkik(tam kan sayımı, t.protein, albumin, kolesterol)(tam kan sayımı, t.protein, albumin, kolesterol)
Beslenmedeki değişim, GİS semptomlarıBeslenmedeki değişim, GİS semptomları
Fonksiyonel kapasitede değişiklikFonksiyonel kapasitede değişiklik
Fizik muayene (Fizik muayene (kas erimesi, fasiyal erime, kas erimesi, fasiyal erime,
ödem, asitödem, asit))
Beslenme Durumunu Değerlendiren Beslenme Durumunu Değerlendiren TestlerTestler
Üriner İnkontinansÜriner İnkontinans
Üriner inkontinans Üriner inkontinans değerlendirmesideğerlendirmesi
““istemsiz idrar kaçırmanız var mı?”istemsiz idrar kaçırmanız var mı?”
EVET EVET Kognitif fonksiyonlarKognitif fonksiyonlarSıvı alımıSıvı alımıMobiliteMobiliteKullandığı ilaçlarKullandığı ilaçlarGeçirilen jinekolojik ve ürolojik ameliyatlarGeçirilen jinekolojik ve ürolojik ameliyatlar
Yaşla Demans Görülme Riski ArtarYaşla Demans Görülme Riski Artar
Kognitif DeğerlendirmeKognitif Değerlendirme
Tarama testleri:Tarama testleri:
Mini Mental Durum TestiMini Mental Durum Testi
Saat Çizme TestiSaat Çizme Testi
Mini-Cog TestiMini-Cog Testi
OryantasyonKayıt hafızasıDikkat ve KonsantrasyonHatırlamaKonuşmaGörsel/ uzaysal yapılandırma
24-30 puan arası normal, MCI18-23 puan arası hafif demans12-17 puan orta evre12 puan altı ciddi demans
Hafif kognitif bozukluk, ilerlemiş kognitif bozukluk, frontal lob demansı,eğitim düzeyi düşük olanlar iyi dil bilmeyenlerdeyalancı negatif sonuç
eğitim düzeyi yüksek olanlarda yalancı pozitif sonuç
Kısa ve çabuk uygulanması negatif prediktif değerinin yüksekliği
Puanlamanın subjektif olmasıYalancı negatifliğinin yüksek olması
Affektif DeğerlendirmeAffektif Değerlendirme
Majör depresyon:Majör depresyon:
Toplum içindeki yaşlılardaToplum içindeki yaşlılarda%1-2%1-2
Hospitalize yaşlılardaHospitalize yaşlılarda%12%12
Depresif semptomlar:Depresif semptomlar:
Toplum içindeki yaşlılardaToplum içindeki yaşlılarda%8-15%8-15
Hospitalize yaşlılardaHospitalize yaşlılarda%25%25
Affektif DeğerlendirmeAffektif Değerlendirme
Depresyon riskini artıran faktörler;Depresyon riskini artıran faktörler;
- Kronik hastalıklar- Kronik hastalıklar
- Fonksiyonel yetersizlik- Fonksiyonel yetersizlik
- Kognitif bozukluklar- Kognitif bozukluklar
- Sosyo-ekonomik faktörler- Sosyo-ekonomik faktörler
- Kayıplar- Kayıplar
““Kendinizi sık sık mutsuz hissediyormusunuz”Kendinizi sık sık mutsuz hissediyormusunuz”
EVETEVET
Tarama testiTarama testi
Geriatrik Depresyon SkalasıGeriatrik Depresyon Skalası
PolifarmasiPolifarmasi
KomorbiditeKomorbidite polifarmasi polifarmasi
Hastalıkların kronik olmasıHastalıkların kronik olması
İlaç tedavilerinin uzun süreli veya devamlı İlaç tedavilerinin uzun süreli veya devamlı olmasıolması
Yaşla ilişkili farmakokinetik ve farmakodina- Yaşla ilişkili farmakokinetik ve farmakodina- mik değişikliklermik değişiklikler
Kullanılan ilaçların değerlendirilmesi önemlidirKullanılan ilaçların değerlendirilmesi önemlidir
PolifarmasiPolifarmasi
Polifarmasiyi azaltmak için;Polifarmasiyi azaltmak için;
Yaşlıda Koruyucu HekimlikYaşlıda Koruyucu Hekimlik
Yaşam tarzı değişiklikleriYaşam tarzı değişiklikleri
Sık rastlanan hastalıklar için tarama testleriSık rastlanan hastalıklar için tarama testleri
AşılamaAşılama
Kazalardan korunmaKazalardan korunma
Ağız ve diş sağlığıAğız ve diş sağlığı
Tarama TestleriTarama Testleri
Kanser taramalarıKanser taramaları
AşılamaAşılama
İnfluenza aşısı: Her yıl eylül veya ekim İnfluenza aşısı: Her yıl eylül veya ekim aylarındaaylarında
Pnömokok aşısı: Beş yılda birPnömokok aşısı: Beş yılda bir
Tetanoz toksoidi: On yılda birTetanoz toksoidi: On yılda bir
USPSTF tarafından önerilen prevantif girişimlerUSPSTF tarafından önerilen prevantif girişimler
Sosyal ve ekonomik durumSosyal ve ekonomik durum
>75 yaşında sosyal izolasyon sık >75 yaşında sosyal izolasyon sık sosyal destek sosyal destek
ADL veya IADL’deki bozulma ADL veya IADL’deki bozulma bakıcı bakıcı ihtiyacını artırır.ihtiyacını artırır.
Gerektiğinde ilgilenebilecek mevcut veya Gerektiğinde ilgilenebilecek mevcut veya potansiyel bakıcılar araştırılmalıpotansiyel bakıcılar araştırılmalı
Hastanın finansal durumu ve ihtiyaçları Hastanın finansal durumu ve ihtiyaçları belirlenmelidirbelirlenmelidir
Çevresel özelliklerÇevresel özellikler
Düşme riski fazla olan kırılgan yaşlılar için, Düşme riski fazla olan kırılgan yaşlılar için, ev ortamı muhtemel tehlikeler açısından ev ortamı muhtemel tehlikeler açısından değerlendirilmelideğerlendirilmeli– Banyo barlarıBanyo barları– Tuvaletlerde yüksek klozetlerTuvaletlerde yüksek klozetler– Zeminin kaygan olmamasıZeminin kaygan olmaması– Halı gibi ayağa takılan cisimlerin kaldırılmasıHalı gibi ayağa takılan cisimlerin kaldırılması– Eşyaların tespit edilmiş olmasıEşyaların tespit edilmiş olması