1

Çocuk ve Gençler Nasıl Öğrenir?

Gıyasettin Demirhan

Hacettepe ÜniversitesiSpor Bilimleri Fakültesi

TMOK Eğitim Komisyonu - Yüzme Federasyonu Seminer, 9 Mayıs 2014, İstanbul

Spor, sporcu

Antrenör

İnsan

Öğrenme

Antrenör ve pedagoji

Yöntem-model

Lider ve antrenör

Sunumun akışı

2

Spor; önceden belirlenmiş kurallara göre, kişisel veya takım halinde yapılan rekabet amaçlı yarışma ve kişisel eğlence veya mükemmelliğe ulaşmak için yapılan fiziksel aktiviteler

Sporcu; sporla uğraşan kimse

Spor, sporcu

3

Spor

Hedef merkezlilik, yarışma, rekabet, oyun, fiziksel aktivite

Oyun ve iş üzerine kurululuk

Kurallar, hedef-ler, ölçütler, hatalar

Vücudu kullanmak-aklını kullanmak

Yarışmak(Chandler, Cronin ve Vamplew, 2012)

4

Çalıştırıcı

Sporcuların ferdi veya toplu olarak, uzmanlıkları dahilindeki her türlü spor faaliyetlerinde;

sportmenlik anlayışı içinde uluslararası kural ve tekniklere uygun olarak eğitilmesini sağlayan

sporun esaslarını, teknik ilkelerini ve kurallarını öğreten ve alanındaki gelişmeleri takip eden kişi 

Antrenör

5

İyi antrenör kimdir?

İyi öğretmen kimdir?

Benzerlik ve farklılıklar nelerdir?

İyi sporcu kimdir?

6

«Birbirinize duyduğunuz sevgi, kazancınızdan daha önemlidir. Takım çalışmanız ve iyi niyetiniz varsa gerisi beraberinde gelir

zaten»(İzgören, 2014)

7

«Aragones ilk başlarda, o hafta oynayacağımız takımları analiz edip geniş çaplı taktikler hazırlıyordu. Sonra Türkiye’yi çözdü ve ‘Anlaşılan

burada sistem sistemsizlik. Siz kafanıza göre oynayın’ dedi»

(Metehan Demir, Hürriyet, 29 Kasım 2012)8

9

İnsan;

Biyol-kültürel

Sosyal

bir varlıktır

İnsan ve kültürleme-kültürlenme

İnsan hareketinin görünümü– İnsanlar niçin hareket ederler?– İnsanlar nasıl hareket ederler?– İnsanlar hareket ettiklerinde ne olur?

Sporun bilgi yapısı– Kuram ve uygulama arasında nasıl bir ilişki vardır?– En iyi uygulama nedir?

Felsefe– Öğretmen-antrenör için önemli olan değerler nelerdir?– Ne doğrudur?– Ne gerçektir?– Ne uygundur?

10

Tunç Fındık11

İnsanın iki temel özelliği vardır

Biyolojik = Yaklaşık %50Sosyo-kültürel = Yaklaşık %50

Her insan biriciktir ve kendine ait potansiyele sahiptir

İnsanı diğer canlılardan ayıran, alet yapma ve onu kullanabilme özelliğidir

12

Tunç Fındık

Öğrenme, bireyin çevresi ile etkileşimi ile oluşur

Öğretme, öğrenmenin kılavuzlanması

13

Yetenek...

«Usta keman eğitmenlerinin genç bir müzisyende tespit ettikleri, onların ustalığa giden yolda olduğunu belirten şeydir»

(Usta Bir Keman Okulu Yöneticisinden, Syed, 2010)

Sihirli sayı: 10.000 saat…

Başarıya giden yolun anahtarı yapmak mıdır?

Yetenek abartılmış mıdır?

14

Yılda bir milyon vuruş yapan çocuk yenilmez olur

Yapamadığınız şeyler üzerinde çalışarak uzman olabilirsiniz

Neyi yanlış yaptığını bilmiyorsan, neyi doğru yaptığını asla bilemezsin

Ustalığın kazanılması için gelişime açık bir zihin kalıbı, vasatlık için ise sabit fikirli zihin kalıbı çok uygundur

*** Yeteneği değil çabayı övün

(Syed, 2010)

15

ÖZELLEŞMİŞ HAREKET

BECERİLERİ

5

4

TEMEL HAREKET BECERİLERİ

1

2

3

SPOR BİLGİ VE BECERİLERİ

6

7

8

Hareket Bilgi ve Becerileri Öğrenme Alanı Basamaklı Öğretim Aşamaları

16

Kişisel alan

Genel alan

Üstünde

Altında

Arasında (ortasında)

Nesne ile ilişki

Kişiler arası ilişki

Yüz yüze (karşılıklı)

ALAN BİLİNCİ: Beden nereye hareket eder?

NİTELİKLER: Beden nasıl hareket eder?

17

Değişik yönlere (eğimli)

Nesnenin üstünde

Değişik yönlere (çapraz)

Önde (ileri)

Arkada (geri)

Sağında

Solunda

Yakın

Uzak

Genel alan

İlişkiler: Beden kiminle ve neyle ilişki kurar?

Kişisel alan

Nesnenin altında

Değişik yönlere (zikzak)

18

Hangisi daha zeki?

19

•Neden sadece akademik zekaya odaklanırız?

•İnsanlar neden farklı alanlara yönelmekte zorlanırlar?

•Spor yapmak yaşamdaki kayıplarımızdan mıdır?

•Çocuğunuz binicilik sporu ile uğraşmak isterse kararınız ne olur?

Çoklu zeka ne diyor?

20

• İyi antrenörler iyi öğretmenler midirler?

(Cain, 2004)

• Yanıtınız «Evet» ise «Pedagoji» ne demektir?

• Pedagoji; eğitbilimi; öğrenme ve öğretme işindeki ilkeler; öğrenme ve öğretme problemlerinin çözümüne yönelik çalışmalar; yediden yetmişe insanları eğitme işi

Antrenörlük ve öğretmenlik

21

• Yüzme antrenörü/eğitmeni; yüzme sporunu başlangıçtan ileri seviyeye kadar sitil ve teknikleri ile öğreten ve geliştiren kişi

• Antrenör aynı zamanda yarış sırasında da görev yapar

• Eskiden öğretmek ve antrene etmek farklı algılanırdı

• Ancak; günümüzde antrenörlük de öğretmenlik de pedagoji temelli olarak ele alınmaktadır

• Yani; öğretme ve performans geliştirme de pedagoji çerçevesinde ele alınmaktadır

Yüzme antrenörü ve pedagoji

22

İyi antenör ne yapar?

İyi öğretmen ne yapar?

Benzerlik ve farklılıklar?

23

Antrenör İçin Pedagoji

İyi bir antenör iyi bir öğretmendir…

(Sir Clive Woodward, Cain, 2004)

Hemfikir misiniz, değil misiniz?

Niçin?

24

Antrenör İçin Pedagoji

Geçmişte her ikisinin farklı olduğuna inanılırdı

Beden eğitimi: Eğitim-Öğrenme

Spor-Antrenörlük:Performans-Fiziksel aktivite

25

Pedagoji

Birinin diğer bir kişinin öğrenmesini sağlamak ve geliştirmek için bilinçli olarak yaptığı etkinlik

(Watkins & Mortimer,1999)

Bu açıklama antrenörlüğün dışında gibi görünür

(Jones, 2006)

26

Fakat…

Antrenörlük;

Sporcu gelişimi için öğrenme çevresini yapılandırmak

Bazı şeyleri anlamak

Olumlu ilişkilerin sürdürülmesi, öğrenme ve öğretme işinin bir formu

(Jones et all., 2004)

27

Dahası…

Gilbert & Trudel (2001) ‘e göre, iyi bir antrenör iyi bir öğretmen gibidir

Jones (2006) ise şöyle der; pedagoji, mekanik performans anlayışından farklı bir rol oynar; merkezde öğrenme vardır…

28

Antrenman teorisi ve yöntemini neler etkiler?

Anatomi Egzersiz ve spor fizyoloji Biomekanik İstatistik Testler ve ölçümler Spor tıbbı Pisikoloji Motor Öğrenme Beslenme Tarih Sosyoloji PEDAGOJİ

(Bompa, 2009)

29

Antrenman ortamındaki antrenör davranışları:

Öğretme davranışı:%63.85 - % 68.15

Öğretme ve öğrenmeyi destekleme davranışı: % 31.85 - % 36.15

(Jones ve Armour, 2010; Zetou, Amprasi, Michalopoulou ve Aggelousis, 2011; Tharp ve Gallimore, 2004)

30

31

Antrenman ortamındaki antrenör davranışları...

Açıklama Dönüt Sorgulama Gözlem Olumlu-olumsuz modelleme İpucu Fiziksel yönlendirme Yorum yapma Eleştirme

(Nash, Martindale, Collins ve Martindale 2012; Potrac, Jones ve Armour, 2010; Zetou, Amprasi, Michalopoulou ve Aggelousis 2011; Tharp ve

Haydi bir iş yapalım…

Dört-beş kişilik gruplara ayrılalım

Beş dakika süremiz var

Sonra tartışalım

32

Tartışma

Neler tartıştınız?

Nasıl karar verdiniz?

Hangi öğretim yöntemini kullandınız?

33

Öğrenme-öğretme ortamının değişkenleri; hedefe ulaşmak için…

Hazırbulunuşluk Algı Motivasyon Pekiştireç İpucu Dönüt Düzeltme Tekrar Yeterlik Başarı

34

Tunç Fındık

Yukarıdan bakmak…

35

• Devinişsel

• Duyuşsal

• Bilişsel

Öğrenme Alanları

36

•Görsel

•İşitsel

•Görsel-işitsel

•Kinestetik

Duyular ve Öğrenme

37

– İnsanlar ve koşullar farklıdır

– Nasıl öğretileceği-öğrenileceği farklıdır

– Denenecek yollar farklıdır

– Karşıtlık-birliktelik

Farklılıklar neden vardır?

38

Biz sadece “bu”

veya “şu”

değiliz

Karşıtta değiliz

Paketlenmiş programlar ve materyaller

39

Yaşantı: bireyin çevresiyle belli düzeydeki etkileşimleri sonucunda bireyde kalan iz

Davranış: Organizmanın her türlü etkinlik

• Doğuştan gelen davranışlar• Geçici davranışlar• Sonradan kazanılan davranışlar

– İstendik davranışlar; planlı eğitim, plansız eğitim

– İstenmedik davranışlar; kötü kültürel koşullar altında kazanılan davranışlar, eğitimin hatalı yan ürünü olan davranışlar

(Senemoğlu, 2009)

Öğrenmek…

40

GESTALT

41

Şekil-zemin ilişkisi: İnsanın algılama sistemi şekil ve zemin arasında ayırım yapar

Muska Mosston

1925- İsrail… ABD

Keman Cimnastik Futbol Paraşüt Dekatlon Binicilik Dağcılık

Öğrenme ve öğretme konusunda yeni bir paradigmayı keşfeden bir öncü olmuş

1966’da, beden eğitimi ve spor alanında öğretim yöntemleri (stilleri) spektrumunu tasarlamış

42

Etki-öncesi

Etki

Etki-sonrası

Alınması gereken kararlar

Öğretim Davranışı Karar Verme Sürecinin Bir

Zinciridir

1. Aksiyom

A B C D E F G H I J K ?

Max Min

Min Max

2. Her bir stilin yapısı (Anatomisi)

3. Karar vericiler Öğretmen: Öğrenici

4. Spektrum

5. Gruplar

En az En Fazla

6. Gelişimsel Etkiler

Fiziksel Gelişim Kanalı Sosyal Gelişim Kanalı Duygusal Gelişim Kanalı Bilişsel Gelişim Kanalı Ahlaki Gelişim Kanalı

Kararları Kim Alır

43

Öğretim Yöntemleri Spektrumu(Mosston and Ashworth, 2002)

A B C D E F G H I J

A B C D E F G H I J

Komut, Alıştırma, İşbirliği, Kendini Kontrol, Katılım, Yönlendirilmiş Buluş, Benzer Buluş, Farklı Buluş, Öğrencinin

Başlatması, Kendikendine Öğrenme

Öğretim Yöntemleri

Öğretmen kararıÖğrenen kararı

44

Öğretme ve öğrenme işi kararlar zinciri üzerine kuruludur

Nitelikli antrenör;

1. Alan bilgisi2. Öğretme-öğrenme sürecini yönetme

2.1. Plan yapma ve ders hazırlığı2.2. Öğretim model-yöntemlerinden yararlanma2.3. İletişim kurma2.4. Sınıf yönetimi ve öğrenenlerle ilişkiler2.5. Değerlendirme ve kayıt tutma

3. Öğrenene ilişkin kişilik hizmetleri 4. Kişisel ve mesleki özellikler

45

Hangi değişkende hangi yöntem/leri kullanırsınız?

Anımsama; görünce tanımak sorunca söylemek

Kendini denetleme

Sorumluluk alma

Farklılaştırma

İşbirliği46

Yöntem seçiminde nelere dikkat edilmelidir ?

• Hedef, öğrenci ve öğreten ilişkisi anımsanmalı

• Dersin giriş, gelişme ve sonuç bölümleri dikkate alınmalı

• Hedefler, konular, davranışın-performansın ölçütü dikkate alınmalı

• Modele dayalı öğretim için komut, alıştırma, işbirliği, kendini denetleme ve katılım

• Öğrenci üretimine dönük öğretimde yönlendirilmiş buluş, problem çözme, bireysel programlama, öğrencinin başlatması ve kendikendine öğrenme

(Mosston ve Ashworth, 1986-2002)

47

Araştırmalara göre…

• İşbirliğine dayalı öğrenme ve yönlendirilmiş buluş yöntemleri;

– ustalık hedeflerine ulaşmayı destekler, motivasyonu artırır

(Morgan et al., 2005b)

48

Spor Eğitimi Modeli

49

Spor Eğitimi Modelinin ana hedefi becerili, bilgili ve istekli spor insanları yetiştirmektir

Amaçlar:• Spora özgü beceri ve fiziksel uygunluğun geliştirilmesi• Oyun içinde stratejileri uygulayabilme ve iyi uygulamaları takdir

etme• Öğrencinin gelişimine uygun düzeyde katılımı• Sportif etkinliklerin planlanması ve yöneltilmesinde paylaşım• Sorumlu liderlik sağlama• Grup içinde grup hedefleri doğrultusunda verimli çalışma• Bir spora anlam veren ritüel, müsabaka ve toplantıları takdir etme• Sporla ilgili konularda mantıklı karar verme, yorumlama yapabilmek

için gerekli kapasiteyi geliştirme• Hakemlik ve antrenörlük ile ilgili bilgi ve becerileri uygulama ve

geliştirme• Okul dışı sportif etkinliklere gönüllü olarak katılmaya istekli

olma

50

Bu modelin ana hedefi yüzme sporu becerisi, kültürü ve oynama isteği yüksek sporcular

yetiştirmektir

Yüzme becerisi olan sporcu; yüzme sporu için gerekli fiziksel becerileri sergiler, sporun gerektirdiği stratejileri anlarlar ve uygular

Yüzme kültürü olan sporcu; yüzme sporu kurallarını ve geleneklerini anlarlar ve değer verirler, iyi ve kötü uygulamaları ayırt eder, spor taraftarı ve seyircisi için örnek rol model olur

Yüzme yapma isteği yüksek sporcu her türlü spor etkinliğinde (yerel, ulusal, uluslararası) yüzme kültürünü koruyacak ve geliştirecek şekilde davranır, sporla ilgili gruplara istekli şekilde katılır

51

Öğrenen Rolleri

Öğrenen Rolü

Görev Sorumluluklar

Sporcu Sporla ilgili teknik ve taktikleri öğrenmek için iyi çalışır

Sporu gayretle, adil ve centilmence oynar Takım arkadaşlarını destekler Rakiplerine ve hakemlere saygılı davranır

TAKIM İŞLERİ İLE İLGİLİ ROLLER

Hakem Yarışmaları yönetir Yarışma ile ilgili kararları verir Yarışmanın sorunsuz bir şekilde sürmesini

sağlar

Sayı tutucu Yarışmadaki performansla ilgili verileri toplar ve kaydeder

Yarışmadaki sayıları kaydeder Sonuçları ilgili kişilere aktarır

(Öğretmen, basın mensubu, istatistikçi) 52

Takım Rolleri Antrenör

Kaptan

Yönetici

Malzemeci

Kondisyoner

İlkyardım uzmanı

Halkla ilişkiler uzmanı

Basın/Gazeteci

53

Yarış Sporları İçin Takım Rolleri

Görev Sorumluluk

Çıkış hakemi

Yarışmacının çıkışta doğru pozisyon almasını sağlar

Uygun hazır ve çık komutları verir Hatalı çıkışlara karar verir

Kronometre hakemi

Kronometreyi nasıl kullanacağını bilir Yarışmacıların derecelerini kaydeder Dereceleri ilgili kişilere (Öğretmen,

antrenör, takım idarecisi, istatistikçi) bildirir

Baş hakem Kazananları belirler Kronometre hakemlerini ve diğer hakemleri

kontrol eder Uyuşmazlık veya ihlallerde kararlar verir

54

Örnek Diğer RollerGörev Sorumluluklar

Antrenör Takıma liderlik yapar.Teknik ve taktik çalışmaları yönlendirir.Takım sporcularının belirlenmesi ve değişimlerinde yardımcı olur.Sporcu seçimleri ile ilgili bilgileri gönüllü ve takım yöneticisine verir.

Kaptan Yarışta hakemlerle iletişim gerektiren durumlarda takımı temsil eder.Yarış sırasında liderlik yapar.Takım arkadaşlarına yardım eder ve cesaretlendirir.

Takım yöneticisi

Takımla ilgili idari sorumluluk gerektiren işleri yürütür.Gerekli formları zamanında hazırlar.Takım üyelerine yarışmacı, hakem ve benzeri rollerin belirlenmesinde yardımcı olur.

Malzemeci Takım malzemelerinin kontrolünden sorumludur.Takım malzemelerini (forma vb) toplar ve dağıtır.Malzemelerin zarar görmesi ve kaybolması durumunda gönüllüleri bilgilendirir.

Kondisyoner Isınma sırasında takıma liderlik yapar.Kondisyon çalışmalarının planlanmasında takıma liderlik yapar.

İlkyardım uzmanı

Yarışta sık karşılaşılan yaralanma ve sakatlıklarla ilgili bilgi sahibidir.İhtiyaç duyulduğunda ilkyardım malzemelerine ulaşır.Yarışma veya antrenmanlarda yaralanma veya sakatlanma durumu olduğunda sorumlu kişileri bilgilendirir.İlkyardım uygulamaları sırasında sorumlu kişilere yardım eder

Gazeteci Spor ve yarışmalarla ilgili makale, yorum, kritikler yazar.Yelken gazetesine katkıda bulunur.

55

Adil Oyun Kontratı

Kurallara uyarım

Hakemlere ve kararlarına saygı duyarım

Rakip takım oyuncularına saygı duyarım

Herkese oynaması için eşit şans tanırım

Her zaman kendimi kontrol ederim

56

Vizyoner olmak!57

58

Adalet, Motivasyon, Kaynak Yönetimi

(İzgören, 2014)

Sesli harfler belirleyicidir

«ı» mı var?«a-u» mu var?

Ses; tıkır tıkır mı, takur tukur mu?

(İzgören, 2014)

Farklılık yaratın!

59

Sorular…

Neden insanlar size çocuklarını teslim etsinler?

Niçin insanlar sizin antrenör olarak grup lideri olmanızı istesinler?

Siz kimsiniz?

60

Lider, yani antrenör; bir grubun üyesi olarak…

Örgütleme

Planlama

İkna etme

Yönlendirme

İlişkileri geliştirme

Harekete geçirme

özelliklerine sahip kimsedir

61

Liderlik bir süreçtir… Fırsat yaratmak

Engelleri aşma çabası içinde olmakAlçak gönüllü olmak

Başkalarına hizmetDürüstlük

Adaletli olmakSağduyulu

davranmakGüven vermek

Şeffaf olmakDinlemek

Hata yapmaktan korkmamakDoğru soru sormak

Motivasyonu artırmak

62

Zekaİstek

SabırBilgi

SevgiGüven

AçıklıkLider ♪♪♪ Yaşam Kalitesi

KarizmaSüreklilik

KültürGüvenirlik

AdaletCesaret

+ …

63

Kendinize sorun !

Nereye gitmeye çalışıyorsunuz?

İş Amacınız nedir?

Grup Amacınıza nasıl ulaşacaksınız?

Birey Ulaştığınızı nasıl anlayacaksınız?

64

• Antrenörlük sporcu yetiştirmede önemli bir yere sahiptir ve etkili öğretimde pedagojik ilkeler anahtar rol oynar

• Eğer bireylerin nasıl öğrendiklerini bilirsek etkili öğretme ve öğrenmenin gerçekleşme olasılığı yükselir

• Öğretim yöntemleri ve modelleri öğretme ve öğrenmede önemli rol oynar

Sonuç

65

• Fiziksel: Egzersiz, beslenme, stres yönetimi

• Zihinsel: Okuma, hayal etme, planlama, yazma

• Sosyal/Duygusal: Hizmet, empati, sinerji, iç güvenlik, değerlere bağlanma

Yenilenmek…

66

Ders Programı ve Bireysel Farklılıklar Üzerine Bir Masal...

• Zamanın birinde, hayvanlar “yeni bir dünyanın” sorunlarını çözmek için kahramanca birşey yapmaları gerektiğine karar vermişler ve bir okul kurmuşlar. Koşu, tırmanma, yüzme ve uçmadan oluşan bir ders programı oluşturmuşlar ve programın uygulamasını kolaylaştırmak için her hayvan bir konu seçmiş.

• Ördek yüzmede mükemmelmiş, hatta öğretmeninden bile daha iyimiş; uçmada geçer notlar almış fakat koşuda çok kötüymüş. Koşuda yavaş olduğundan, okuldan sonra çalışmaya kalmak zorundaymış ve bu nedenle de yüzmeyi bırakmak zorunda kalmış. Bu çalışma, Ördeğin perdeli ayaklarının adamakıllı aşınmasına ve yüzmede vasat olmasına kadar sürmüş. Vasat olmak okulda geçer not almak için yeterliymiş, bu nedenle ördekten başka hiç kimse oralı olmamış.

• Tavşan koşuda sınıfın birincisi olarak başlamış, fakat yüzmedeki aşırı çalışma yüzünden sinirleri çok ciddi olarak yıpranmış.

• Öğretmenin onu ağacın tepesinden aşağıya doğru inmesi yerine yerden yukarıya doğru çıkmaya zorladığı uçuş derslerinde hayal kırıklığına uğrayana kadar Sincap tırmanmada mükemmelmiş. Fazla çalıştığından dolayı Sincap’ta gariplikler başlamış ve tırmanmadan “C” koşudan “D” almış.

• Kartal sorun yaratan bir çocukmuş ve acımasızca terbiye edilmeye çalışılmış. Tırmanma sınıfında ağacın tepesine çıkmada diğerlerini geride bırakmış fakat bunu yaparken de hep kendi yöntemlerinde ısrar etmiş.

• Yıl sonunda, anormal bir Yılanbalığı mükemmel bir şekilde yüzüyor, koşuyor, tırmanıyor ve birazda uçabiliyormuş. Bu Yılanbalığı en yüksek ortalamaya sahipmiş ve mezun olduğunda veda konuşmasını yapmaya hak kazanmış.

• Bozkır köpekleri ise okula gitmemişler ve vergilere karşı çıkmışlar. Çünkü yönetim toprak kazmayı ve tünel açmayı ders programına dahil etmemiş. Çocuklarını bir Porsuğun yanına çırak olarak vermişler ve sonrada özel bir okul açmak için Dağ sıçanlarına ve Kara kaplumbağalarına katılmışlar.

Bu masalın öğretisi var mı?

(Harrison ve Blakemore, 1992, s. 618) 67

68

İlginiz için teşekkür ederim…

Antrenör olmanın sorumlulukları vardır çünküantrenör, başarıdaki temel aktördür