ÇOCUK HAKLARI

ÇOCUK HAKLARIÇOCUK HAKLARI

Çocuk Haklarının Önemi Ve AnlamıÇocuk Haklarının Önemi Ve AnlamıÇocuk Haklarının KonusuÇocuk Haklarının KonusuÇocuk Haklarının Özellikleri Çocuk Haklarının Özellikleri Çocuk Haklarının KaynaklarıÇocuk Haklarının Kaynakları

2

Çocuk Haklarının Önemi Ve AnlamıÇocuk Haklarının Önemi Ve Anlamı

1990 yılında Dünya Çocuk Zirvesinde 1990 yılında Dünya Çocuk Zirvesinde belirtildiği gibi, çocuk masum, duyarlı belirtildiği gibi, çocuk masum, duyarlı ve bağımlı bir varlıktır. Ayrıca meraklı, ve bağımlı bir varlıktır. Ayrıca meraklı, canlı ve umut doludur. Bu dönemi mutlu canlı ve umut doludur. Bu dönemi mutlu ve huzurlu şekilde yeni şeyler öğrenerek ve huzurlu şekilde yeni şeyler öğrenerek ve gelişerek geçirirse ileride hem ve gelişerek geçirirse ileride hem kendisini mutlu kılar hem de toplumun kendisini mutlu kılar hem de toplumun mutluluğuna katkıda bulunur.mutluluğuna katkıda bulunur.

3


Bir toplumda çocuklar örselenmekte, Bir toplumda çocuklar örselenmekte, ihmal ve istismar edilmekte ise o ihmal ve istismar edilmekte ise o toplumun kültürü geri kalmış bir kültür toplumun kültürü geri kalmış bir kültür olarak değerlendirilebilir. olarak değerlendirilebilir.

Çocuklara değer veren sağlıklı büyüme Çocuklara değer veren sağlıklı büyüme ve gelişme olanakları sağlayan ve gelişme olanakları sağlayan toplumları da ilerlemekte olan bir kültür toplumları da ilerlemekte olan bir kültür olarak değerlendirilebilir. olarak değerlendirilebilir.

4


Çocuğun bedensel, düşünsel ve ruhsal Çocuğun bedensel, düşünsel ve ruhsal gelişimi sevgi dolu sıcak bir ortamda gelişimi sevgi dolu sıcak bir ortamda yetişmesine bağlıdır. Çocuğun yetişmesi yetişmesine bağlıdır. Çocuğun yetişmesi bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlaksal gelişimi ile ilgili önlemlerin alınması ahlaksal gelişimi ile ilgili önlemlerin alınması ile birlikte çocuğun aile ve toplum içindeki ile birlikte çocuğun aile ve toplum içindeki yerini düzenleyen hukuk kurallarına yerini düzenleyen hukuk kurallarına bağlıdır. Bu kurallar insan onuru, saygınlığı bağlıdır. Bu kurallar insan onuru, saygınlığı ve özgürlüklerine uygun olmasında çocuğun ve özgürlüklerine uygun olmasında çocuğun olduğu kadar toplumun da yararınadır.olduğu kadar toplumun da yararınadır.

5


Çocuk hukuku anne babanın çocuğa karşı ilk Çocuk hukuku anne babanın çocuğa karşı ilk ve temel görevlerini, çocuğun da anne ve temel görevlerini, çocuğun da anne babasına karşı haklarını düzenleyen kuralları babasına karşı haklarını düzenleyen kuralları kapsar. Bu kurallar aynı zamanda çocuğun kapsar. Bu kurallar aynı zamanda çocuğun topluma uyum sağlamasının hukuksal topluma uyum sağlamasının hukuksal temelini oluşturur. Devletin görevi çocuğun temelini oluşturur. Devletin görevi çocuğun güvenliğine yönelik anne babayı desteklemek güvenliğine yönelik anne babayı desteklemek ve denetlemek değil, aynı zamanda ve denetlemek değil, aynı zamanda çocukların yetenekleri doğrultusunda çocukların yetenekleri doğrultusunda gelişmelerini güvence altına almak onların gelişmelerini güvence altına almak onların ekonomik ve sosyal refahını daekonomik ve sosyal refahını da

6


sağlamak zorundadır. Çocuk hukukunun sağlamak zorundadır. Çocuk hukukunun konusuna çocuğun topluma karşı konusuna çocuğun topluma karşı haklarını düzenleyen kurallar da girer.haklarını düzenleyen kurallar da girer.

Çocuk hukuku, özel hukuk , ceza, sosyal Çocuk hukuku, özel hukuk , ceza, sosyal ve kamu hukuku ile uluslararası ve kamu hukuku ile uluslararası sözleşmelerde bulunan ve çocukların sözleşmelerde bulunan ve çocukların haklarını düzenleyen kuralların haklarını düzenleyen kuralların bütününden oluşur. bütününden oluşur.

7


Çocuk hakları ise; özel hukuk, sosyal kamu Çocuk hakları ise; özel hukuk, sosyal kamu ve uluslar arası hukukta yer alan kuralların ve uluslar arası hukukta yer alan kuralların çocuklara tanıdığı yetkileri kapsar. Çocuk çocuklara tanıdığı yetkileri kapsar. Çocuk hakları Çocuğun bedensel, zihinsel, hakları Çocuğun bedensel, zihinsel, duygusal , sosyal ve ahlaki bakımlardan duygusal , sosyal ve ahlaki bakımlardan özgürlük ve saygınlık içinde sağlıklı ve özgürlük ve saygınlık içinde sağlıklı ve normal biçimde gelişebilmesi için hukuk normal biçimde gelişebilmesi için hukuk kuralları ile konulan yararlarıdır. Çocuk kuralları ile konulan yararlarıdır. Çocuk hakları insan hakları hukukunun bir hakları insan hakları hukukunun bir parçasıdır. parçasıdır.

8


Çocuk hakları çocukların gelişme Çocuk hakları çocukların gelişme gereksinimleri nedeniyle özel insan haklarına gereksinimleri nedeniyle özel insan haklarına sahip olması anlamına gelir. Doğal hukuk ve sahip olması anlamına gelir. Doğal hukuk ve pozitif hukuk olmak üzere iki yaklaşımla ele pozitif hukuk olmak üzere iki yaklaşımla ele alınabilir. Doğal hukuk; çocuğun hem insan alınabilir. Doğal hukuk; çocuğun hem insan olmasından hem de bakıma, korunmaya ve olmasından hem de bakıma, korunmaya ve yetiştirilmeye muhtaç olmasından yetiştirilmeye muhtaç olmasından kaynaklanan haklardır. Pozitif hukuk ise; belli kaynaklanan haklardır. Pozitif hukuk ise; belli bir dönemde belli bir toplumda planlanmış bir dönemde belli bir toplumda planlanmış fiilen uygulanan hukuktur.fiilen uygulanan hukuktur.

9

Çocuk Haklarının KonusuÇocuk Haklarının Konusu

Çocuk hakları felsefi ve hukuksal olmak üzere Çocuk hakları felsefi ve hukuksal olmak üzere iki yaklaşımla ele alınabilir. Felsefi iki yaklaşımla ele alınabilir. Felsefi yaklaşımla; çocuk haklarıyaklaşımla; çocuk hakları

Refah Hakları :Refah Hakları : Çocukların beslenme, tıbbi Çocukların beslenme, tıbbi hizmet, barınma ve eğitim gereksinimlerini hizmet, barınma ve eğitim gereksinimlerini sağlar.sağlar.

Korumacı Haklar :Korumacı Haklar : Yetersiz ilgiden, ev içindeki Yetersiz ilgiden, ev içindeki ihmal, fiziksel duygusal kötü muameleden ya ihmal, fiziksel duygusal kötü muameleden ya da başka bir tehlikeden koruyan haklardır.da başka bir tehlikeden koruyan haklardır.

Yetişkin Hakları :Yetişkin Hakları : Yetişkinlerin sahip olduğu Yetişkinlerin sahip olduğu

10


hakların çocuklar içinde geçerli olmasıdır.hakların çocuklar içinde geçerli olmasıdır. Anne babalara karşı haklar :Anne babalara karşı haklar : Çocukların Çocukların

ergenlikten önce ana babaları karşısında ergenlikten önce ana babaları karşısında bağımsızlıklarını sağlayan haklar olarak bağımsızlıklarını sağlayan haklar olarak söylenir. söylenir.

11


20 Kasım 1989 tarihli Çocuk Haklarına Dair 20 Kasım 1989 tarihli Çocuk Haklarına Dair Sözleşmede çocuk haklarına yer verilmiştir. Sözleşmede çocuk haklarına yer verilmiştir. Bu sözleşme pek çok ülke yönetimi, Bu sözleşme pek çok ülke yönetimi, Birleşmiş Milletlere bağlı örgütler ve Birleşmiş Milletlere bağlı örgütler ve hükümet dışı kuruluşların çocukların ihmal, hükümet dışı kuruluşların çocukların ihmal, örselenme ve istismara karşı korunmaları için örselenme ve istismara karşı korunmaları için evrensel standartlar yerleştirme çabalarının evrensel standartlar yerleştirme çabalarının bir ürünüdür. bir ürünüdür. Bu sözleşmede çocuk haklarıBu sözleşmede çocuk hakları

Yaşamsal Haklar :Yaşamsal Haklar : Çocuğun temel Çocuğun temel gereksinimlerigereksinimleri

12


nin karşılanmasını öngören haklardır.nin karşılanmasını öngören haklardır. Gelişme Hakları :Gelişme Hakları : Eğitim hakkı, oyun ve Eğitim hakkı, oyun ve

dinlenme, bilgi edinme hakkı, din, vicdan ve dinlenme, bilgi edinme hakkı, din, vicdan ve düşünce özgürlüğü gibi haklardır.düşünce özgürlüğü gibi haklardır.

Korunma Hakları :Korunma Hakları : Her türlü ihmal, istismar Her türlü ihmal, istismar ve sömürüye karşı çocukların korunmasını ve sömürüye karşı çocukların korunmasını sağlayan haklardır. sağlayan haklardır.

Katılma Hakları :Katılma Hakları : Çocuğun ailede ve Çocuğun ailede ve toplumda aktif bir rol kazanmasına yönelik toplumda aktif bir rol kazanmasına yönelik haklardır.haklardır.

13

Çocuk Haklarının ÖzellikleriÇocuk Haklarının Özellikleri

1. Çocuk Yararının Önceliği : Çocukların 1. Çocuk Yararının Önceliği : Çocukların gelişmekte olan beden ve zihinlerinin gelişmekte olan beden ve zihinlerinin korunmasının toplumun elinde bulunan korunmasının toplumun elinde bulunan kaynaklar açısından ilk önceliği koruması kaynaklar açısından ilk önceliği koruması anlamına gelir. Yani birinci öncelik ilkesi anlamına gelir. Yani birinci öncelik ilkesi çocuğun yararlarının her zaman ve koşulda çocuğun yararlarının her zaman ve koşulda öncelikle korunmasını ifade eder. öncelikle korunmasını ifade eder.

2. Kamusallık : Çocuk hukukunda yer alan 2. Kamusallık : Çocuk hukukunda yer alan ilişkileri düzenleyen hukuk kuralları ilişkileri düzenleyen hukuk kuralları çoğunluklaçoğunlukla

14


emredici kurallardır. İçeriği ve şekli emredici kurallardır. İçeriği ve şekli değiştirilemez. değiştirilemez.

Çocuk hukuku yalnızca anne baba ve çocuklar Çocuk hukuku yalnızca anne baba ve çocuklar arasındaki ilişkileri değil devletin çocuğa karşı arasındaki ilişkileri değil devletin çocuğa karşı olan yükümlülüklerini de kapsar. olan yükümlülüklerini de kapsar.

3. Düzenleme serbestliğinin bulunmaması ve 3. Düzenleme serbestliğinin bulunmaması ve şekilcilik : Anne baba ve çocuklar arasındaki soy şekilcilik : Anne baba ve çocuklar arasındaki soy bağının hangi usul ve koşullarla kurulacağı bağının hangi usul ve koşullarla kurulacağı emredici kurallarla belirlenmiştir. Çocuklar emredici kurallarla belirlenmiştir. Çocuklar gelişi güzel nufusa kayıt edilemezler. Anne gelişi güzel nufusa kayıt edilemezler. Anne babanınbabanın

15


iradesi ile evlatlıktan reddedilemez. iradesi ile evlatlıktan reddedilemez. Hakim kararı olmaksızın soy bağı Hakim kararı olmaksızın soy bağı reddedilemez. Çocuk belli bir yaştan reddedilemez. Çocuk belli bir yaştan önce çalıştırılamaz.önce çalıştırılamaz.

4. Güçsüz Durumda Olanların Korunması : 4. Güçsüz Durumda Olanların Korunması : Çocuklar güçsüzlerin sınıflandırılması Çocuklar güçsüzlerin sınıflandırılması içinde özel bir gruptur. Doğumdan önce içinde özel bir gruptur. Doğumdan önce ve sonra bakıma ve korunmaya ve sonra bakıma ve korunmaya muhtaçtır. muhtaçtır.

16

Çocuk Haklarının KaynaklarıÇocuk Haklarının Kaynakları

Ulusal hukuktaUlusal hukukta çocuk hakları Türk hukukunda çocuk hakları Türk hukukunda çocukların korunmasına ilişkin çerçeve 1982 çocukların korunmasına ilişkin çerçeve 1982 anayasası ile oluşturulmuştur. Anayasanın anayasası ile oluşturulmuştur. Anayasanın bazı maddelerinde çocuk ve çocuk haklarını bazı maddelerinde çocuk ve çocuk haklarını özel olarak koruyan hükümler bulunmaktadır. özel olarak koruyan hükümler bulunmaktadır. Bunun dışında anayasanın “kişinin hakları ve Bunun dışında anayasanın “kişinin hakları ve ödevleri” bölümünde yer alan kişi ödevleri” bölümünde yer alan kişi haklarından “herkes” kavramı içerisinde haklarından “herkes” kavramı içerisinde çocuklarda yaralanırlar. çocuklarda yaralanırlar.

17


Uluslar arası hukuktaUluslar arası hukukta çocuk haklarını koruyan çocuk haklarını koruyan temel yasal metin 20 Kasım 1989 tarihli “ temel yasal metin 20 Kasım 1989 tarihli “ Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”dir. Bu sözleşme öncesinde Uluslar Sözleşmesi”dir. Bu sözleşme öncesinde Uluslar arası Çocukları Koruma Birliği, Cenevre Çocuk arası Çocukları Koruma Birliği, Cenevre Çocuk hakları Bildirgesi, 1959 Çocuk Hakları hakları Bildirgesi, 1959 Çocuk Hakları Bildirgesi gibi bildirgeler yayınlanmıştır. Bildirgesi gibi bildirgeler yayınlanmıştır.

23 Haziran 1963 tarihinde UNESCO ( BM 23 Haziran 1963 tarihinde UNESCO ( BM Eğitim Bilim Ve Kültür Örgütü ) Türkiye Milli Eğitim Bilim Ve Kültür Örgütü ) Türkiye Milli KomisyonuKomisyonu

18


Genel Kurulu Türk Çocuk Hakları Bildirgesi, Genel Kurulu Türk Çocuk Hakları Bildirgesi, Türkiye’nin eğitim bilim ve kültür alanında Türkiye’nin eğitim bilim ve kültür alanında çalışmalarının ve değerlerinin başka ülkelerde çalışmalarının ve değerlerinin başka ülkelerde tanınması için çeşitli kurslar sağlamakta ve tanınması için çeşitli kurslar sağlamakta ve yayınlar ile bilimsel toplantılar yapmaktadır. yayınlar ile bilimsel toplantılar yapmaktadır. UNESCO Türk Milli Komisyonu Yönetim UNESCO Türk Milli Komisyonu Yönetim Kurulunca çeşitli çocuk hakları Kurulunca çeşitli çocuk hakları beyannamelerinden faydalanılarak bir çocuk beyannamelerinden faydalanılarak bir çocuk hakları kanun tasarısı hazırlanmış ve bu hakları kanun tasarısı hazırlanmış ve bu çalışma Türk Çocuk Hakları Beyannamesi çalışma Türk Çocuk Hakları Beyannamesi olarak kabul edilmiştir. olarak kabul edilmiştir.

19


Çocuk haklarına dair Birleşmiş Milletler Çocuk haklarına dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi temel ilkelerine Sözleşmesi temel ilkelerine bakıldığında; bakıldığında;

1. Ayrımcılığın önlenmesi1. Ayrımcılığın önlenmesi

2.Çocuğun yüksek yararı2.Çocuğun yüksek yararı

3.Yaşama ve gelişme hakkı3.Yaşama ve gelişme hakkı

4. Çocuğun görüşlerinin dikkate alınması4. Çocuğun görüşlerinin dikkate alınması

20


Sözleşmenin Çocuklara tanıdığı haklara Sözleşmenin Çocuklara tanıdığı haklara bakıldığında ise; şu görülür ki bu sözleşme bakıldığında ise; şu görülür ki bu sözleşme çocuk haklarını bütüncül yaklaşımla düzenleyen çocuk haklarını bütüncül yaklaşımla düzenleyen hukuksal bir metindir. Bu haklar şunlardır :hukuksal bir metindir. Bu haklar şunlardır :

1. Kişisel Haklar : Çocuğun kişi varlığı ile mal 1. Kişisel Haklar : Çocuğun kişi varlığı ile mal varlığına ilişkin olup özel hukuk alanına girer.varlığına ilişkin olup özel hukuk alanına girer.

Çocuğun tanımıÇocuğun tanımı Ayrımcılık yasağıAyrımcılık yasağı Çocuğun yüksek yararı ( Güvenliği)Çocuğun yüksek yararı ( Güvenliği)

21


Çocuğun ana babası tarafından yetiştirilme Çocuğun ana babası tarafından yetiştirilme hakkıhakkı

Yaşama ve gelişme hakkı,Yaşama ve gelişme hakkı, Çocuğun isim vatandaşlık ve kimlik hakkıÇocuğun isim vatandaşlık ve kimlik hakkı Görüş ve düşüncelerini açıklama, bilgi alma Görüş ve düşüncelerini açıklama, bilgi alma

hakkıhakkı Düşünce, düşünceyi açıklama, vicdan ve din Düşünce, düşünceyi açıklama, vicdan ve din

özgürlüğüözgürlüğü Dernek kurma, barışçı toplanma özgürlüğüDernek kurma, barışçı toplanma özgürlüğü Özel yaşam, aile, konut, haberleşme özgürlüğüÖzel yaşam, aile, konut, haberleşme özgürlüğü

22


Kötü muamele ve istismardan korunma Kötü muamele ve istismardan korunma hakkıhakkı

2. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar :2. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar : Sağlık hakkıSağlık hakkı Sosyal güvenlik hakkıSosyal güvenlik hakkı Eğitim hakkıEğitim hakkı

3. Korunma Hakları :3. Korunma Hakları : Anne babası tarafından yetiştirilme ve Anne babası tarafından yetiştirilme ve

onlara karşı korunma hakkıonlara karşı korunma hakkı

23


Çocukları anne babadan ayırma yasağıÇocukları anne babadan ayırma yasağı Çocuğun ailesi dışında korunmasıÇocuğun ailesi dışında korunması Özel durumdaki çocukların korunmasıÖzel durumdaki çocukların korunması İstismara karşı korunmaİstismara karşı korunma Suça itilmiş çocukların korunmasıSuça itilmiş çocukların korunması Savaş ortamındaki çocukların korunmasıSavaş ortamındaki çocukların korunması

24


Çocuk haklarına dair sözleşmenin Birleşmiş Çocuk haklarına dair sözleşmenin Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabulünden yaklaşık Milletler Genel Kurulunda kabulünden yaklaşık bir yıl sonra 1990 tarihinde New York’ta bir yıl sonra 1990 tarihinde New York’ta çocuklar için dünya zirvesi gerçekleştirilmiştir.çocuklar için dünya zirvesi gerçekleştirilmiştir.

Zirve sonucunda çocukların yaşatılmaları, Zirve sonucunda çocukların yaşatılmaları, korunmaları ve geliştirilmelerini ilişkin dünya korunmaları ve geliştirilmelerini ilişkin dünya bildirgesi ile dünya bildirgesinin uygulanması bildirgesi ile dünya bildirgesinin uygulanması için faaliyet planı benimsenmiştir. Bu plan ülke için faaliyet planı benimsenmiştir. Bu plan ülke yönetimlerine, uluslar arası kuruluşlara ve yönetimlerine, uluslar arası kuruluşlara ve toplumun diğer bütün kesimlerine yol toplumun diğer bütün kesimlerine yol göstermesi göstermesi

25


için hazırlanmıştır. için hazırlanmıştır.

Türkiye 1993 yılında ilgili tüm sektörlerin Türkiye 1993 yılında ilgili tüm sektörlerin katılımı ile çocukların yaşatılması, katılımı ile çocukların yaşatılması, geliştirilmesi, korunmasına ilişkin “ geliştirilmesi, korunmasına ilişkin “ Çocuklara ilişkin Ulusal Faaliyet Çocuklara ilişkin Ulusal Faaliyet Programını” hazırlamış ve ulusal düzeyde Programını” hazırlamış ve ulusal düzeyde uygulamaya konulmuştur. Daha sonra bu uygulamaya konulmuştur. Daha sonra bu program 1995 yılında ülke koşul ve program 1995 yılında ülke koşul ve gereksinimlerine göre güncelleştirilmiştir.gereksinimlerine göre güncelleştirilmiştir.

ÇOCUK HAKLARI

Documents

Transcript of ÇOCUK HAKLARI