Cocreatief ondernemen

Cocreatief ondernemen Kansen voor zorg en welzijn

Auteurs: Anne Lucassen, Marjoke Verschelling, Karin Sok,

Theo Royers en Wilma Ritzen

Eindredactie: Annemarie van den Berg en afdeling

Communicatie MOVISIE

Omslagfoto: iStockphoto

Vormgeving: Ontwerpburo Suggestie & illusie

Drukwerk: Libertas

Bestellen: www.movisie.nl

Deze brochure is gemaakt in het kader van het congres

Cliëntenparticipatie 2.0!, een samenwerking tussen Vilans

en MOVISIE en behoort tot een reeks publicaties van het

Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van MOVISIE.

Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan

onder voorwaarde van de bronvermelding: © MOVISIE, kennis

en advies voor maatschappelijke ontwikkeling.

September 2011

Deze publicatie is tot stand gekomen dankzij financiering van

het ministerie van VWS.

Cocreatief ondernemenKansen voor zorg en welzijn

Anne Lucassen

Marjoke Verschelling

Karin Sok

Theo Royers

Wilma Ritzen

Cocreatief ondernemen 3 * * *

Inleiding

Samen met iedereen die ermee te maken heeft wensen en knelpunten in kaart brengen.

Innovatieve ideeën laten opborrelen. Met elkaar oplossingen bedenken en actie ondernemen.

Dat is de kern van cocreatie.

In de private sector wordt dat proces al regelmatig ingezet om producten en diensten

te ontwikkelen die nauw aansluiten bij de wensen van de klant. Ook de publieke sector

krijgt steeds meer oog voor deze creatieve en actieve vorm van participatie. Het biedt

mogelijkheden om burgers met diverse achtergronden te betrekken bij het vormgeven van

beleid en dienstverlening. In de publieke sector is er behoefte aan innovatie en nieuwe

toepassingen van participatie. Cocreatie biedt daar mogelijkheden voor. Vilans en MOVISIE

zijn enthousiast over de kansen die cocreatie kan bieden voor de sector zorg en welzijn en de

complexe problemen waar gemeenten, welzijns- en zorginstellingen mee te maken hebben.

Bij cocreatie worden verschillende, vaak creatieve methoden en instrumenten ingezet. Deze

stimuleren het actieve en creatieve proces, en maken wisselwerking tussen verschillende

partijen mogelijk, ook partijen die niet zo makkelijk participeren.

In deze brochure belichten we een aantal bekende cocreatiemethoden, zoals cultural probes /

empathisch ontwerpen, users as designers en social media en crowd sourcing. De kracht

van deze methoden zit ’m in de toegankelijkheid: er is slechts een tijdelijke inspanning of

investering voor nodig, waardoor ze goed zijn in te passen in het dagelijks leven van mensen.

Ze brengen verrassende informatie boven tafel doordat ze meer gericht zijn op ervaringen en

gevoelens (cultural probes), aansluiten bij nieuwe manieren van communiceren (sociale media)

en een groter bereik hebben (crowd sourcing).

Met voorbeelden uit de praktijk laten we zien wat cocreatie kan betekenen voor de sector

zorg en welzijn. We hopen u daarmee te inspireren om de kansen van cocreatie te benutten

voor uw organisatie. Tevens is de brochure een opmaat om ideeën en toepassingen in

cocreatie met het veld verder te ontwikkelen.

* * * 4 Cocreatief ondernemen

Elementen van cocreatieCocreatie is een veelzijdig begrip. Het is een actief en creatief proces om in wisselwerking met

elkaar producten, diensten of beleid te ontwikkelen of te verbeteren.

Er zijn verschillende definities voor cocreatie. Een aantal elementen komt daarin

vaak terug:

* Het sociale proces tussen de gebruiker en de producent of tussen gebruikers

onderling staat centraal.

* Het gaat om dialoog en creatieve samenwerking met als doel een product,

dienst of beleid te verbeteren.

* Meerdere mensen werken samen. Steeds vaker met gebruikmaking van internet,

waarmee grotere groepen betrokken kunnen worden.

* Er wordt gewerkt aan een gezamenlijk doel, veel minder aan de individuele

belangen.

* Er wordt samengewerkt om het product, de dienst of het beleid beter te laten

aansluiten op de wensen en behoeften van gebruikers en zo een toegevoegde

waarde te creëren.


Cocreatie in Ermelo

Vorig jaar nam de raad van Ermelo het initiatief tot het opstellen van een Kadernota

Centrumontwikkeling om daarmee de planontwikkeling voor het centrumgebied

te kunnen sturen. Zij besloot dit in samenspraak met de burgers van Ermelo te

doen. Advies- en ingenieursbureau DHV werd gevraagd dit proces te begeleiden en

paste de CoCreatie-aanpak toe. Na een paginagrote uitnodiging in de lokale krant

van Ermelo en een aantal gerichte uitnodigingen aan belangrijke stakeholders,

startte het proces met een bijeenkomst van circa 150 mensen in het lokale

theater. Verschillende belangen waren vertegenwoordigd: ambtenaren, raadsleden,

eigenaren, ondernemers, bewoners, bezoekers en werknemers. Burgers van de

gemeente Ermelo kregen in beginsel een vrijbrief om zelf aan de slag te gaan

met het proces. Raadsleden en ambtenaren stonden langs de zijlijn en vormden

een luisterend oor om te laten merken dat ze geïnteresseerd waren in de ideeën

van de burgers. Het CoCreatie-proces was erop gericht burgers in verschillende

sessies kennis te laten maken met verschillende brillen en perspectieven op

centrumontwikkeling. Tevens om realistische ideeën met inhoudelijke kwaliteit te

laten ontwikkelen.

Het resultaat van deze aanpak was een inhoudelijk sterk plan wat door alle

deelnemers is omarmd en nieuwe krachtige relaties tussen (een deel van) de

burgerij, ambtenaren, politici en bestuur. Geleidelijk aan werden de politiek en de

ambtenaren bij het proces betrokken. Op die manier konden burgers en gemeente,

gaandeweg het proces, steeds meer als gelijkwaardige gesprekspartners aan tafel

zitten. Dit gebeurde stap voor stap, omdat de angst bestond dat, door hun grote

voorkennis, politici en ambtenaren hen zouden kunnen ‘overrulen’. Tegelijkertijd

leerden burgers verder te kijken dan hun eigen tuin en gingen ze steeds meer denken

in termen van het collectieve belang.

Bron: Dijk, van H. en Sondeijker, S. (2010). Cocreatie: hechtere band tussen

gemeente en burger (download artikel via www.dhv.nl).


Mogelijkheden in tijden van bezuinigingenIn de sociale sector wordt flink bezuinigd. De drie decentralisaties in het sociale domein

(AWBZ-begeleiding, overheveling jeugdzorg en de Wet werken naar vermogen) leggen

veel verantwoordelijkheden bij gemeenten. Zij zullen in de komende jaren nieuw beleid

ontwikkelen voor doelgroepen die nu voor het eerst onder hun verantwoordelijkheid vallen.

Maar ook zorginstellingen en welzijnsorganisaties worden genoodzaakt hun diensten en

producten aan te passen. Er is veel onduidelijk over dat wat er nodig is. Of toch niet? De

burgers waar het om gaat hebben veel ervaringskennis over hun participatiebelemmeringen

en -mogelijkheden. Zij weten dus ook hoe een samenleving eruit zou kunnen zien die aansluit

op hun behoeften en mogelijkheden. Dit is een schat aan informatie voor beleidsmakers

van gemeenten en maatschappelijke organisaties in welzijn en zorg, die samen werken aan

diensten en voorzieningen die de kwetsbare burger ondersteunen. Door samen met burgers

en organisaties aan de slag te gaan, kunnen creatieve oplossingen ontstaan, vergroten

gemeenten en maatschappelijke organisaties het draagvlak voor hun beleid en delen zij de

verantwoordelijkheid om het nieuwe beleid vorm te geven.

De burger en cliënt als coproducentDe tendens is dat burgers steeds meer verantwoordelijkheid krijgen en zo veel mogelijk

betrokken worden bij de samenleving, de buurt of wijk waarin zij wonen of de instelling

waar zij verblijven of zorg ontvangen. De burger dus als samenwerkingspartner en

coproducent. Marc Steen van TNO haalt in zijn artikel ‘Innoveren in de zorgsector door

design thinking’ daarover het volgende aan: ‘In een recente discussienota van de Raad voor

de Volksgezondheid en Zorg (2010) wordt bijvoorbeeld gepleit voor meer nadruk op gedrag

en gezondheid (‘gg’), door mensen te stimuleren om via hun levensstijl, preventie, zelfzorg

en informele zorg gezond te leven. Dat zou dan komen naast – en gedeeltelijk in de plaats

van – de aandacht voor zorg en ziekte (‘zz’). In plaats van te proberen om een gezonde

bevolking top-down te produceren, bijvoorbeeld door de inzet van professionele zorg, wil

men een bottom-up proces stimuleren: een proces van empowerment en coproductie, waarin

mensen hun leven zo kunnen inrichten dat ze gezond leven – ze dragen dan actief bij aan het

coproduceren van een gezonde bevolking.’ Wanneer de burger steeds meer als coproducent

van zijn eigen gezondheid en leefomgeving wordt benaderd, is cocreatie niet meer dan

logisch.


Waarom cocreatie? 1. Cocreatie doet een beroep op het sociaal kapitaal in de samenleving. Daarmee

ontstaat er een collectief rendement dat groter is dan de som der delen.

2. Cocreatie sluit nauw aan bij de ideeën van emancipatie, zelfsturing,

verbondenheid en medezeggenschap in onze huidige maatschappij.

3. Als betrokkene raak je makkelijker intrinsiek gemotiveerd om ten volle achter

een standpunt, oplossing of actie te staan wanneer je als gelijkwaardige

partner participeert in het bedenken van dat standpunt, die oplossing of actie.

Interessant hierbij is wat cocreatie dan kan betekenen in het anticiperen op en

hanteren van weerstanden, zoals het not-in-my-backyardsyndroom.

Bron: www.cocreatie.net

Tafel van sociale overwaarde

‘We leven in een wereld van overvloed. Er is te veel, maar het ligt op de verkeerde

plek onbenut te wezen. De boel is niet eerlijk verdeeld, te gefragmenteerd en lijkt

daardoor regelmatig nutteloos. Door het leggen van nieuwe verbindingen kunnen we

deze sociale overwaarde nieuw leven in blazen. We zijn begonnen met het bouwen

van een sociale overwaarde tafel maar het kan natuurlijk met veel meer zaken.’

Dit schrijft Nils Roemen op zijn website socialeoverwaarde.nl.

Hij vroeg aan verschillende mensen of ze thuis toevallig een houtje over hebben waar

ze niks meer mee doen: een oud plintje, een latje. Vrijwel iedereen heeft wel zo’n latje

waar niks meer mee gedaan wordt en dat eigenlijk alleen maar in de weg ligt. Een

waardeloos latje dus. Maar als je al die latjes met elkaar verbindt, kun je er nog een

prachtige tafel van maken.

Omdat Nils met zijn project Nijmegen en Dialoog zo veel mogelijk mensen met

elkaar in dialoog probeert te krijgen, had hij een tafel nodig. Bij voorkeur een ronde,

zodat er niemand aan het hoofd kan zitten. Met ingezamelde restjes hout en met

hulp van een bevriende meubelmaker is er een prachtige tafel gemaakt die gebruikt

is voor zijn project, maar ook voor straatfeesten, om mensen bij elkaar te brengen.

Bron: www.socialeoverwaarde.nl


Hoe eerder hoe beterCocreatie biedt beleidsmakers en cliënten/burgers dus de mogelijkheid om samen nieuw

beleid, producten of diensten te ontwikkelen, op zoek te gaan naar slimmere en creatievere

toepassingen van bestaande middelen, of bij de inrichting van wijken, woningen of

instellingen meer te denken vanuit de bewoners en gebruikers. Producten, hulpmiddelen,

(zorg)woningen, openbare gebouwen, leefomgeving, werkplekken en openbaar vervoer

worden toegankelijker en gebruiksvriendelijker als architecten, ontwerpers, producenten,

beleidsmakers en websitebouwers hun (eind)gebruikers betrekken bij het ontwerpproces. Hoe

eerder ze dat doen, hoe beter het eindproduct en hoe minder aanpassingen er achteraf nodig

zijn. Oftewel: if you create it, they will come, if you create it with them, they’re already there

(Heuts, 2010).

RandvoorwaardenOm cocreatie te doen slagen, moeten we rekening houden met een aantal randvoorwaarden.

Bekkers en Meijer (2010) noemen de volgende:

* Cocreatie veronderstelt gelijkwaardigheid, respect en openheid. Als kennis en informatie

niet bij alle spelers in het cocreatieproces bekend zijn, kunnen deze uitgangspunten

verstoord worden.

* Cocreatie veronderstelt dat belangentegenstellingen overbrugd worden op grond van de

onderkenning van wederzijdse afhankelijkheden.

* Cocreatie veronderstelt dat alle belangen, dus ook de ‘zwakke belangen’ vertegenwoordigd

worden. De vraag is of dit altijd lukt en hoe representatief de belangen zijn die behartigd

worden.

* Cocreatie vereist een grote mate van betrokkenheid van burgers en de bereidheid om

kennis, tijd en energie in participatie te steken. Pas als er ‘echte’ belangen op het spel staan

of mensen getriggerd zijn door het onderwerp, zijn mensen bereid tot meedenken en

meebeslissen.

* Cocreatie kan leiden tot verdunning van ‘publieke verantwoordelijkheid’. Door de

betrokkenheid van verschillende actoren kan de vraag ontstaan wie er uiteindelijk

verantwoordelijk kan worden gehouden voor de uitkomsten ervan.

Een aantal van deze randvoorwaarden is in het publieke domein soms moeilijker te realiseren

dan in de private sector. Rendementen uit het bedrijfsleven bieden dan ook geen garantie

voor het publieke domein.


Cocreatie veronderstelt gelijkwaardigheid, maar de relatie tussen de partijen in het publieke

domein, bijvoorbeeld een gemeente en haar burgers, is anders dan die in het bedrijfsleven. De

gemeente heeft een wettelijke taak om beleid te ontwikkelen en uit te voeren, waardoor de

gemeente altijd belast is met een zekere verantwoordelijkheid en een machtspositie heeft in

het cocreatieproces. Maar cocreatie kan wel een bijdrage leveren aan meer gelijkwaardigheid

tussen partijen. Horizontale verantwoording is daarvan een voorbeeld, wat positief is voor de

legitimiteit van het beleid.

Een andere belangrijke voorwaarde is dat belangentegenstellingen overbrugd kunnen wor-

den. In het publieke domein kunnen deze belangen echter zo ver van elkaar af liggen, dat niet

altijd een win-winsituatie bereikt kan worden. Bijvoorbeeld waar het gaat om de inrichting

van een wijk, kunnen persoonlijke belangen een dusdanige belangrijke rol spelen dat het niet

altijd lukt om tegenstellingen te overbruggen. Hier zit een spanningsveld, maar cocreatie biedt

zeker mogelijkheid om partijen dichter bij elkaar te brengen.

Ten slotte is het belangrijk te realiseren dat beleidsprocessen grillig verlopen en dat het

geen ‘horizontale productieprocessen’ zijn, maar de uitkomsten van veel overleg met veel

betrokken actoren. Juist deze vele actoren maken cocreatie interessant, omdat alle partijen

hun eigen perspectieven meebrengen en zo de uitkomsten van het beleidsproces beïnvloeden

en scherpen.

Managers table

In woon-zorgcentrum Sint Gerlachus in Maastricht dineren de locatiemanager en de

teamleiders wekelijks met hun bewoners. Het doel van deze diners is de dialoog in de

organisatie te stimuleren. De ‘managers table’ is geïnspireerd op de ‘captain’s table’

op een cruiseschip. Op cruiseschepen dineert de kapitein samen met de passagiers

aan een extra mooi gedekte tafel. Tijdens het diner in Sint Gerlachus gaan de

tafelgenoten met elkaar in gesprek over dagelijkse zaken in de zorginstelling. Zij

delen wat goed gaat en wat er verbeterd kan worden. Zo wordt de kwaliteit van de

dienstverlening en het wederzijdse begrip versterkt.

Sint Gerlachus won met dit initiatief de Prijs voor het Goede Gesprek, die op 23

november 2010 voor het eerst werd uitgereikt. Frank Amory, locatiemanager: ‘Het is

heel makkelijk in te voeren: het is simpel, makkelijk te organiseren én het kost amper

iets extra. Je kunt het als ware morgen al starten.’

Bron: http://vimeo.com/17675207


Inspirerende voorbeelden van cocreatie

Cultural probes en empathisch ontwerpenCultural probes zijn creatieve vormen om met burgers en cliënten in gesprek te gaan over verbe-

teringen in dienstverlening, beleid of producten. Denk daarbij aan foto’s, filmpjes, dagboeken

en theater. Met deze methoden wordt informatie verzameld uit het gewone, vaak dagelijkse

leven van mensen. Via prikkelende opdrachten om de omgeving in kaart te brengen of door

dilemma’s voor te leggen worden burgers uitgenodigd ook informatie over zichzelf te delen.

Dit kan ontwerpers verder inspiratie en inzicht geven. Het ontwerpen van producten waarbij

gebruikgemaakt wordt van deze belevingsaspecten heet in de industriële sector ook wel ‘empa-

thisch ontwerpen’. Door gebruik te maken van de ervaringen en gevoelens van mensen, sluit het

product beter aan bij de doelgroep.

Ik zie, ik zie wat jij niet ziet

‘Leg vast in en rond Walborg (een ggz-pand, red.) wat voor jou betekenis heeft

of een gevoel oproept.’ Met die opdracht en gewapend met een camera gingen

achttien cliënten van ggz Buitenamstel in 2006 op pad. De enige restrictie was dat

ze niemand zonder toestemming op de foto mochten zetten. De cliëntenraad van

Buitenamstel bedacht het fotoproject om zo het management van de instelling te

kunnen adviseren over de aanstaande verbouwing. De deelnemende cliënten kwamen

letterlijk en figuurlijk in beweging. Er ontstond een ongekende bedrijvigheid rond

het gebouw. Voor een aantal cliënten was dit een moment om opnieuw een mening

te vormen over het gebouw waar ze al jaren verbleven. De honderden foto’s en de

bijbehorende interviews werden samengebracht in de uitgave Walborg in Beeld.

Behalve een verbeelding van het cliëntenperspectief op het gebouw is het boek ook

een prachtig tijdsdocument.

Foto van vieze tafel: ‘De tafels worden altijd zo’n smeerboel. Ik heb nog nooit zo’n

tafeltje schoongemaakt, dus ik kan moeilijk zeggen dat iemand anders ervoor

verantwoordelijk moet zijn. Maar ik maak de troep ook niet. Dit is typisch voor de

psychiatrie, dat iedereen om zo’n tafeltje zit en dat ‘ie viezer en viezer wordt en dat

niemand zich er verantwoordelijk voor voelt. Niemand doet er iets aan.’

Foto van een lange donkere gang: ‘Elke keer als ik hier naartoe ga, deze hoek, is dit

de spookgang. Het is te donker. Het liefst ga ik door een andere ingang, gewoon

omdat dit eng is. Als je mensen uit een slechte stemming wilt halen, dan moet je ze

niet hier laten zitten, dat is niet bevorderlijk.’

Bron: Cliëntenraad GGZ Buitenamstel (2006). Fotoboek Walborg in beeld.


Een wijk in beeld

Gemeente Den Haag heeft in 2006 een proef gedaan met foto-onderzoek als vorm

van burgerraadpleging. Het doel was om informatie te verkrijgen die als basis kon

dienen voor beleidsplannen, en een beeld te vormen van de manier waarop betrokken

en actieve bewoners hun wijk beleven.

Twintig bewoners van de wijk Regentes-Valkenbos werden uitgenodigd mee te doen

aan het onderzoek. Uitgerust met een wegwerpcamera en een aantal concrete

vragen over de wijk werden ze op pad gestuurd. Na vier weken leverden zij de camera

weer in, daarna werden ze geïnterviewd aan de hand van de foto’s.

Enquêtemoeheid

Voor de gemeente Den Haag bleek het foto-onderzoek een vruchtbare vorm van

beleidsonderzoek waarbij mensen de kans krijgen zich op aantrekkelijke en zeer

concrete wijze uit te spreken over bepaalde onderwerpen, zoals veiligheid, sociaal

leefklimaat en de multiculturele buurt. Gemeente Den Haag vindt het een goed

alternatief bij enquêtemoeheid van de burger, een goede aanvulling op kwantitatief

onderzoek en een geschikte vorm van exploratief onderzoek om de beleving en

perceptie van mensen in kaart te brengen.

Daarbij is het wel belangrijk valse verwachtingen te voorkomen door de

respondenten vooraf duidelijk te maken dat het onderzoek geen actie- of wensenlijst

oplevert. Een nadeel van dit type onderzoek is dat het veel tijd vergt. Er moet vooraf

dus een duidelijke kosten-batenanalyse gemaakt worden, is het advies van de

gemeente Den Haag.

Bron: Gemeente Den Haag (2006). Foto-onderzoek vertelt. Beleving van een wijk

in beeld.


Users as designersIn de methode users as designers spelen de ontwerper en de beoogde gebruiker een even grote

rol in het ontwerpproces. De persoonlijke opvatting van de betrokkenen is de kracht van dit

proces en een bron van innovatie. Het ontwerp dat de samenwerking oplevert sluit exact aan bij

de individuele wensen van de beoogde gebruiker. Op basis van persoonlijke input, drijfveren,

behoeften, wensen en feedback van specifieke personen, doorlopen ontwerper en gebruiker

gezamenlijk een zich herhalend proces. De ontwerper drukt wel zijn stempel op het proces en het

eindproduct. De users as designers-methode biedt ook nieuwe mogelijkheden voor beleidsont-

wikkeling. Het levert producten en beleid op die vaak beter voldoen aan de behoeften en wensen

van de doelgroep. Dit past in de ontwikkeling dat er steeds meer maatwerk gezocht wordt.

Smaakmakers

Een groepje hoogbejaarde dames uit een verzorgingshuis was zeer ontevreden

over het eten dat ze dagelijks vanuit de centrale keuken van buiten de locatie

kregen voorgeschoteld. Hun ongenoegens stapelden zich op, wat resulteerde in veel

gemopper en geklaag. Onder de naam Smaakmakers kwamen ze gezamenlijk in

actie. Aanvankelijk beperkte zich dat tot kritiek geven en klachten indienen. Er werd

niet gedacht in oplossingen. Om dit negativisme te doorbreken stelden Tineke Abma

(hoogleraar Cliëntenparticipatie in de ouderenzorg) en haar promovenda Vivianne

Baur de dames voor om een collage te maken.

Vanuit verbeelding ontstonden er ideeën voor verbetering van de ambiance en sfeer

tijdens de maaltijden, de samenstelling van het menu, en de bereiding. ‘Koken

op locatie’ werd de overkoepelende droom. Vervolgens gingen de vrouwen met

anderen in gesprek. Met andere bewoners, het keukenpersoneel, de cliëntenraad,

de leidinggevenden. De collage vormde daarbij de input. Alle partijen zagen waar

zij elkaar zouden kunnen versterken. Met als resultaat de herinrichting van de

keuken op locatie, het aannemen van een kok (enkele Smaakmakers zaten in de

sollicitatiecommissie), meer variatie in het menu en meer aandacht voor sfeer

Bron: Verhaag, S. (2011). Participatie in praktijk: de Smaakmakers. Zorg &

Zeggenschap.


Woonservice met senioren, gebruikers, ondersteuners en professionals

In opdracht van de Gemeente Geldrop-Mierlo, PuntExtra, Zuidzorg en Ananz

hebben STBY en Waag Society in 2009 een onderzoek gedaan naar de wensen en

mogelijkheden van senioren om (langer) zelfstandig te blijven wonen.

Hoe komt het dat ouderen die in de regio Eindhoven op hogere leeftijd zelfstandig

wonen, weinig beroep doen op het bestaande dienstenpakket van zorgen

welzijnsinstellingen, maar wel meer op familie en vrienden? Vooral om deze vraag

ging het in dit cocreatie-proces. De deelnemende senioren, hun ondersteuners uit

hun sociaal netwerk en professionele dienstverleners doorliepen dit proces in acht

stappen. Hierbij is gekeken naar zowel meer praktische zaken als mentale en sociale

aspecten. In het dagelijks leven komen deze ten slotte allemaal samen.

Notities van de gesprekken, de tekeningen en de foto’s zijn gebruikt in een workshop

met de opdrachtgevers. Uit workshops is een groot aantal kansen naar voren

gekomen die waardevol zijn voor ouderen en ook goed bij de mogelijkheden van de

opdrachtgevers passen. Deze kansen zijn samen met de senioren, hun omgeving en

betrokken professionals verder uitgewerkt tot de volgende concepten voor nieuwe

diensten: Persoonlijke berichtenservice, Estafette radio en Matchmaker.

De grondslag voor deze concepten is drieledig. In de eerste plaats staat vooral de

sociale omgeving van de senior centraal. In de tweede plaats is er de wens om een

vorm te vinden waarbij mensen elkaar onderling bijstaan zonder dat dit van bovenaf

gereguleerd is. En als derde houden de senioren de regie over de, voor hen, specifieke

invulling en betrokkenheid. Deze concepten worden nu omgezet naar prototype pro-

ducten en diensten. De kracht van dit proces zit in de gezamenlijkheid en het continue

toetsen bij en benutten van de ervaring en kennis van de gebruiker en de professional.

Bronnen: www.brabant.nl/slimmezorg en www.stby.eu/2010/05/22/

remote-services-for-older-people/


Social media en crowd sourcingCocreatie vindt niet meer alleen plaats in kleine groepen die nadenken over nieuwe ideeën en

slimme toepassingen. Cocreatie breidt zich steeds meer uit via het internet, waardoor duizen-

den mensen in één keer bereikt kunnen worden. Dit heet ook wel crowd sourcing. Niet alleen

de omvang van het aantal reacties en ideeën maakt deze ontwikkelmethode interessant, maar

via crowd sourcing wordt ook een nieuwe groep creatieve mensen aangeboord.

Bij crowd sourcing is het belangrijk om een scherpe en heldere vraag te formuleren die

mensen enthousiast maakt om mee te denken. En actief te laten zien en horen wat er met

hun ideeën gebeurt.

Een vertaling van ideeën en toepassingen uit andere sectoren, zoals het bedrijfsleven, naar

het domein van zorg en welzijn, biedt creatieve invalshoeken. Denk aan online communities

van computerfabrikanten, waar computergebruikers elkaar advies geven. Vertaald naar een

gemeente kun je denken aan een online community, waar burgers elkaar advies geven over

zaken als werk, huishouden en sociale contacten. Of een variatie op Pickwick die haar klanten

vraagt suggesties en ideeën via internet aan te dragen en hen betrekt bij de ontwikkeling van

nieuwe theesmaken en producten. Een gemeente kan haar burgers betrekken bij het realise-

ren van een nieuw parkeerbeleid. Welke plekken moeten daarvoor aangewezen worden, op

welke momenten moet er betaald worden en hoeveel dan? Burgers kunnen via internet sug-

gesties en ideeën aandragen en betrokken worden bij de verdere vormgeving van het beleid,

de uitvoering en de uiteindelijke evaluatie ervan. Op deze manier is een grote en wellicht

andere groep burgers aan te spreken, aangezien steeds meer mensen actief zijn op internet en

sociale netwerksites zoals Hyves, Facebook, LinkedIn en Twitter.

Deel je zorg

Deeljezorg.nl is een site van Zorgbelang waar burgers hun zorgen over de zorg

kunnen delen. Ze kunnen er hun eigen verhaal, ervaring, oproep of tip kwijt over

zorg en welzijn, en kunnen er de verhalen en reacties lezen van gelijkgestemden,

mensen met vragen of juist met ervaring. Ze kunnen een eigen groep starten over

een onderwerp dat zij belangrijk vinden, mensen uitnodigen en met hen in gesprek

gaan. Er kunnen foto’s, video’s of bestanden geplaatst worden om een verhaal of

oproep kracht bij te zetten. Bezoekers van de site kunnen zien wat anderen vinden

van de zorg waar zij naar op zoek zijn, of andere mensen helpen in hun zoektocht.

Ze kunnen hun verhaal ook koppelen aan een zorgaanbieder of gemeente. Ook zijn er

belangenbehartigers te vinden die burgers verder kunnen helpen of met hun verhaal

aan de slag gaan.

Bron: www.deeljezorg.nl


Gemeenten en sociale media

Mijn Borne 2030

Omdat de toekomstvisie die de gemeente Borne in 2001 opstelde niet meer

toereikend was in de veranderde wereld, besloot de gemeenteraad in 2010 om

samen met maatschappelijke partners het proces te organiseren dat moest

leiden tot een nieuwe visie. De gemeente werd een van de partners. Met deze

aanpak bereikte Borne de hoogste trede op de participatieladder: meebeslissen.

Het resultaat is MijnBorne, een visie van, voor en door de gemeenschap. Twintig

organisaties vormden samen de regiegroep en duizenden inwoners lieten weten wat

zij belangrijk vinden.

Bron: www.mijnborne2030.nl

Alphen aan den Rijn

Ook de gemeente Alphen aan den Rijn probeert burgers te betrekken en mee

te laten denken over de toekomst van de stad. De gemeente geeft op haar site

destadvanmorgen.nl aan waarom ze wil dat burgers meedenken via de site, Twitter,

Hyves en andere sociale media:

Wanneer je in Alphen aan den Rijn woont of werkt ben je een ervaringsdeskundige.

En die hebben we nodig. Want zonder input van de mensen die dagelijks met de

positieve of negatieve zaken van de stad te maken hebben, kunnen wij geen goede

structuurvisie schrijven. We horen jullie denken: ‘toekomstvisie; lekker belangrijk...’

Misschien niet voor nu maar voor je het weet woon of werk je hier langer dan je denkt

en is het zonde dat je nu niet zegt wat je graag wilt veranderen, wat je mist of wat je

juist wilt behouden.

Bron: www.destadvanmorgen.nl


Bronnen

Abma, T.A. (2010). Herinneringen en dromen

van zeggenschap. Cliëntenparticipatie in de

ouderenzorg. Den Haag: Boom/Lemma.

Bekkers, V. en A. Meijer (2010). Cocreatie in

de publieke sector. Den Haag: Boom.

Cliëntenraad GGZ Buitenamstel (2006).

Walborg in beeld (fotoboek, april 2006).

Dijk, van H. en Sondeijker, S. (2010).

Cocreatie: hechtere band tussen

gemeente en burger (download artikel

via www.dhv.nl).

Gemeente Den Haag (2006). Foto-onderzoek

vertelt. Beleving van een wijk in beeld. Den

Haag: Gemeente Den Haag.

Heuts, P. (2010). Cocreatie binnen de

revalidatie (inaugurele rede 19 november

2010).

Royers, T. en Ree, L. de (2003). De visuele

prikkelmethode. In: Waarneming, analyse en

reflectie. Kwalitatief onderzoek: de praktijk.

Themanummer KWALON, nr. 23, 2003,

p.127-137. Redactie: Hak, T. en Wester, F.

Sok, K., Kok, E., Royers T. en Panhuijzen,

B. (2009). Cliëntenparticipatie in beeld.

Inventarisatie praktijkvoorbeelden van

cliëntenparticipatie. Utrecht: MOVISIE.

Steen, M. (2011). Innoveren in de zorgsector

door ‘design thinking’. Management &

Organisatie, nr. 3, mei/juni 2011, p. 5-16.

Verhaag, S. (2011). Participatie in praktijk:

de Smaakmakers. Zorg & Zeggenschap,

nummer 13, april 2011, p. 11.

Websites

* http://crownedthoughts.blogspot.com:

over nieuwe media, communities en

cocreatie

* http://vimeo.com/17675207: video over

managers table

* www.brabant.nl/slimmezorg

* www.cocreatie.net

* www.deeljezorg.nl

* www.destadvanmorgen.nl

* www.frankwatching.

com/archive/2009/12/31/

de-inflatie-van-cocreatie/

* www.mijnborne2030.nl

* www.movisie.nl/clientenparticipatie

* www.socialeoverwaarde.nl

* www.stby.eu/2010/05/22/

remote-services-for-older-people/

* www.vilans.nl

Vilans is hét onafhankelijke kenniscentrum voor langdurende

zorg. Samen met professionals uit het veld ontwikkelen

we praktijkgerichte kennis die de langdurende zorg helpt

verbeteren. Zo bereiken we meer kwaliteit van leven voor

mensen die deze zorg nodig hebben.

MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en adviesbureau

voor maatschappelijke ontwikkeling. We bieden toepasbare

kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale

vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, zorg

en sociale veiligheid. In ons werk staan vijf actuele thema’s

centraal: huiselijk & seksueel geweld, kwetsbare groepen,

leefbaarheid, mantelzorg en vrijwillige inzet. Onze ambitie

is daadwerkelijk te investeren in een krachtige samenleving

waarin burgers zoveel mogelijk zelfredzaam kunnen zijn.

Samen met iedereen die ermee te maken heeft wensen en knelpunten in

kaart brengen. Innovatieve ideeën laten opborrelen. Met elkaar oplossingen

bedenken en actie ondernemen. Dat is de kern van cocreatie.

Met voorbeelden uit de praktijk laten Vilans en MOVISIE zien wat cocreatie

kan betekenen voor de sector zorg en welzijn. Cocreatief ondernemen biedt

inspiratie om de kansen van cocreatie te benutten voor uw organisatie. Het is

ook een opmaat om ideeën en toepassingen in cocreatie met het veld verder te

ontwikkelen.

Deze brochure is gemaakt in het kader van het congres Cliëntenparticipatie

2.0!, een samenwerking tussen Vilans en MOVISIE en behoort tot een reeks

publicaties van het Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van MOVISIE.

Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * [email protected]

Cocreatief ondernemen

Documents

Transcript of Cocreatief ondernemen