Cnc Kolay Kullanim Kitabi

8/7/2019 Cnc Kolay Kullanim Kitabi

1/35

NUMERIC CONTROL (NC)

Bir hareketin saysal olarak kontrol edilebilmesine Numeric Control denir.

COMPUTER NUMERIC CONTROL (CNC)

Operatr mdahalesi olmadan zel kodlar vastasyla hareket ettirilebilentakm tezgahlarna CNC tezgahlar denir.

CNC PROGRAMCISI

CNC tezgahlara program yazabilen, gerekli ayarlar yapabilen ve birden fazlaCNC den sorumlu olan TEKNK ELEMANDIR.

CNC OPERATR

Programc tarafndan ayarlanm CNC tezgahta alan ve yalnz kendialt tezgahlardan sorumlu olan TEKNK ELEMANDIR.

Y BR CNC PROGRAMCISINDA OLMASI GEREKEN VASIFLAR

a) Bilgisayar kullanmasn bilmeli,b) Konvensiyonel tezgahlar kullanmasn bilmeli,c) yi derecede teknik resim okuyabilmeli ve izebilmeli,d) Kumpas, mikrometre ve kompratr gibi l aletlerini kullanabilmeli,e) Zeki, alkan ve RETKEN olmaldr.

Y BR CNC OPERATRNDE OLMASI GEREKEN VASIFLAR

a) Kumpas, mikrometre ve kompratr gibi l aletlerini kullanabilmeli,

b) yi derecede teknik resim okuyabilmeli,c) Zeki, alkan ve HIZLI olmaldr.

1


2/35

CNC TEZGAHLARIN AVANTAJLARI

a) OPERATR AISINDAN DAHA EMNYETLDR.

Genellikle CNC tezgahlarda alan ksmlarla operatr direkt temashalinde deildir. Bu yzden konvensiyonel tezgahlarda ska duymayaaltmz i kazalar daha az gerekleir. Onun iin de CNC ler alanasndan daha emniyetli tezgahlardr.

b) OPERATR AYNI ANDA BRDEN FAZLA CNC TEZGAHTA ALIABLR.Genellikle fazla CNC tezgah olan firmalarda bu yntem kullanlmaktadr.Paralarn ilem ve biti sreleri uygun bir ekilde ayarlanrsa bir kii aynanda 2-3 tezgahta alabilir. Bu da firmalara ciddi anlamda bir personel vemaddi kazan salamaktadr.

c) RETLEN PARALARDA BOZUK PARA ADED OLDUKA AZDIR.Programda bir deiiklik olmadnda paralarn farkl veya bozuk olmasmmkn deildir.

d) MAKNE HAZIRLIK ZAMANI DAHA KISADIR.Makinenin seri imalata hazr hale gelmesine kadar geen ayar ve hazrlkzaman CNC tezgahlarda daha azdr. rnein normal bir torna tezgahndakesici katerin balandktan sonra para eksenini ayarlamak iinuraldn bir oumuz bilir. Oysa CNC tornalarda balanan her kater

direkt para eksenindedir.

e) RETLEN HER PARANIN KALTES ve SRES AYNIDIR.Her para ayn programla ilendiinden paralar arasnda fark olmaz. Birparann sresi belli olduundan retim plan yapmak daha kolaydr.

f) KULLANILAN KESC TAKIMLARIN MR DAHA UZUNDUR.Kesici takmlarn mr dzenli bir devir, ilerleme ve soutma sisteminebaldr. Btn bunlar CNC tezgahlarda uygun olduundan kullanlan kesicitakmlar daha uzun sre dayanrlar.

g) BRM PARA MALAT MALYET DAHA DKTR.Paralarn ilem sreleri olduka ksa olduundan maliyet de dk olur.Bu da firmalara ciddi bir rekabet gc salar.

h) RETLEN PARALARIN KALTE KONTROL MALYET DAHA AZDIR.Gn getike daha ok karlatmz kalite kavram zellikle ISO kalitesisteminin firmalarca benimsenmesiyle daha belirgin bir hal almaktadr.Ancak bu kalite sistemleri firmalara ciddi bir maddi yk getirmektedir. CNCtezgahlarda ilenen paralara daha az kontrol gerektiinden hem personel

hem de ekipman olarak kalite maliyetlerinden tasarruf salar.

2


3/35

i) ARTAN MALZEME MKTARI DAHA AZDIR.CNC tezgahlar ham maddeyi daha verimli kullanr ve malzeme tasarrufusalar.

j) OPERATR YETTRLMES DAHA KOLAYDIR.Hepimizin bildii gibi konvensiyonel tezgahlarda iyi bir usta olabilmek iinverimli bir ekilde 10-15 yl almak gerekir. Oysa CNC tezgahlar bir okkonuda kii becerisini deil, bilgisayar teknolojisini kullanr. 2-3 yl gibi birsrede iyi derece CNC tezgah operatr veya programcs olmaksammkndr.

CNC TEZGAHLARIN DEZAVANTAJLARI

a) YATIRIM MALYETLER YKSEKTR.En byk dezavantaj yksek fiyatlardr. Konvensiyonel tezgahlarlakyaslandnda yaklak 8-10 kat fiyat fark bulunmaktadr.

b) BAKIM ONARIM MASRAFLARI FAZLADIR.Fiyatlarnda olduu gibi periyodik bakm veya arza bakmlarnda da ciddimaliyetler ile karlamaktayz.

c) BAZI CNC TEZGAHLARDA SICAKLIK, NEM, TOZ, GRLT veSARSINTI GB BAZI ATLYE ALIMA ARTLARININ KONTROLALTINDA TUTULMASI GEREKEBLR.Baz CNC tezgahlar ok hassastr. alma ortamnn uygun halegetirilmesi iin olduka yksek meblalarda masraf gerektirir. rnein kalitedepartmanlarnda kullanlan CNC 3 boyutlu koordinat lme makineleri iingrlt ve sarsntdan uzak klimal zel odalar hazrlanmaktadr.

3


4/35

PROGRAMLAMAYA

GE

4


5/35

KOORDNAT SSTEMLER

CNC tezgahlara program yapabilmek, bir noktann koordinat dzlemindeki

deerlerini tanmlayabilmek ile mmkndr. Bunun iin 2 farkl yntemkullanlr. Her ikisini de iyi bilmek ve kartrmamak gerekir. Bunlar ;

a) MUTLAK ( Absolute ) SSTEM :Mutlak l sisteminde, bir koordinat dzlemi zerindeki her nokta dzleminsfr noktasna gre tarif edilir.

b) ARTILI ( Incremental ) SSTEM :Artl l sisteminde, bir koordinat dzlemi zerindeki her noktakendisinden bir nceki noktaya gre tarif edilir.

rnek 1 :

A K

G

B

H

D

C

E L

F

A B C D E F G H K L

X -50 -10 0 +20 -30 -10 +30 -40 +10 +50Y +40 +20 -20 -10 -40 -50 +30 +10 +40 -40

X -50 +40 +10 +20 -50 +20 +40 -70 +50 +40

Y +40 -20 -40 +10 -30 -10 +80 -20 +30 -80rnek 2 :

5

X+X -

Y+

Y -

MUTLAK

ARTILI

Y+


6/35

H A

K

D

B

F L

C

G

E

A B C D E F G H K L

X +40 -10 +20 -30 -20 -50 +30 -40 0 +10

Y +40 +10 -20 +20 -50 0 -40 +40 +30 0

X +40 -50 +30 -50 +10 -30 +80 -70 +40 +10

Y +40 -30 -30 +40 -70 +50 -40 +80 -10 -30

rnek 3 :

6

X+X -

Y -

MUTLAK

ARTILI

Y+


7/35

H

E

L G

F

A B

C K

D

A B C D E F G H K L

X -30 0 +10 -40 -20 -10 +50 0 +30 -50

Y -10 -10 -30 -40 +30 +10 +20 +40 -30 +20

X -30 +30 +10 -50 +20 +10 +60 -50 +30 -80

Y -10 0 -20 -10 +70 -20 +10 +20 -70 +50

BR PROGRAM SATIRINDA YAZILMASI GEREKEN

7

X+X -

Y -

MUTLAK

ARTILI


8/35

DEERLER ve ANLAMLARI

N G X Y Z F S T M

N = Satr Numaras

G = Hazrlayc Fonksiyon Kodu

X = Gidilecek Noktann (X) Ordinat Deeri

Y = Gidilecek Noktann (Y) Ordinat Deeri

Z = Gidilecek Noktann (Z) Ordinat Deeri

F = lerleme Miktar

S = Devir Says

T = Takm Numaras

M = Yardmc Fonksiyon Kodu

SATIR NUMARASI ( N, Sequence Number ) :

Her programlama da olduu gibi CNC programlarnda da oluturulan satrlarabir numara verilebilir. Satr numaralar satrlar iin birer referans numarasdr.Genellikle 10, 20, 30, 40 gibi aralkl ve ardk olarak verilir. Bunun sebebiyazm esnasnda unutulan satrlar varsa geriye dnp araya baka bir satrnumaras ile ilave yapmaktr. Satr numaras verilmese de olur. Ancakverilmesinin baz avantajlar vardr. Mesela baz CNC tezgahlarda yaplanprogram yazm hatalar kullancya uyar mesaj olarak hatann yapld satrnumaras ile birlikte verilir. Bylece kullanc hatasn daha ksa srede bulupdzeltir. Ayrca program ierisinde dng kurabilmek satr numarasbelirtmekle olur.

HAZIRLAYICI FONKSYON KODLARI ( G Kodu ) :

Bu kodlar genellikle tezgah bir harekete ve eyleme hazrladklarndan bu adalmlardr. Ayn satrda birbirinin tersi olmayan G kodlar birlikte kullanlabilir.Baz G kodlar da modal yani kalcdr. Farkl bir G kodu kullanlana kadar enson kullanlan modal kod geerliliini srdrr. G kodlarnn bazlar hertezgahta ortak bazlar ise o tezgaha zeldir. Bu kitapta her tezgahta ortak olankodlar bulabilirsiniz.

ADRES TANIMLAMA ( X, Y, Z )

8


9/35

Bu harflerle gidilecek noktann koordinatlar tanmlanr.

LERLEME MKTARI ( F, Feed )

Bu deer kesme esnasnda takmn ilerleme hzn belirtir. Freze tezgahlarndavarsaylan birim mm/dk. Olduundan F deeri kesicinin dakikada mm. Olarakgidi hzn belirler.

DEVR SAYISI ( S, Speed )

Bu deer i milinin kendi ekseni etrafnda dakikadaki dn saysdr.

TAKIM NUMARASI ( T, Tool )

Bu deer kesici takm seiminde kullanlr. Birden ok takm bulunan frezelerei merkezi denilir. CNC i merkezlerinde ayn programda birden fazla takmkullanlabilir. Her takm seimi iin T harfiyle takm numarasn belirtilmelidir.

YARDIMCI FONKSYON KODLARI ( M Kodu )

Bu kodlar G kodlarn tamamlayc ve onlara yardmc ilevler ierirler. Tpk Gkodlar gibi bunlarnda bazlar her tezgahta ortak bazlar ise tezgaha zeldir.

PROGRAM ADI ( O )

Her nesnenin bir ismi olduu gibi yaplan programlarn da bir ismi olmaldr.FANUC kontrol sistemlerinde program ismi O harfinin yanna 4 haneli bir sayile tanmlanr. stenirse program adnn yanna parantez iinde aklamayazlabilir. rnein ;

O1234 (DENEME PROGRAM) ;

SATIR SONU ( ; )

Her satrn sonu noktal virgl iareti ile kapatlr. Bu iaretin ad EOB tur.EOB : End Of Block kelimelerinin ba harflerinden oluan bir tanmdr.Satr sonu anlamna gelir.

9


10/35

HAZIRLAYICI FONKSYON KODLARI ( G KODU )

G 00 = Hzl dorusal hareket

G 01 = stenilen ilerleme hznda dorusal hareketG 02 = stenilen ilerleme hznda saatin dn ynnde dairesel hareket

G 03 = stenilen ilerleme hznda saatin tersi dn ynnde dairesel hareket

G 04 = Bekleme

G 17 = X Y alma dzlemi seimi

G 18 = X Z alma dzlemi seimi

G 19 = Y Z alma dzlemi seimi

G 20 = llerin () inch birimiyle verilmesi

G 21 = llerin (mm) metrik sistemle verilmesi

G 28 = Tezgah referans noktasna dn

G 40 = Kesici ap telafisinin PTAL

G 41 = SOL yan kesici ap telafisi

G 42 = SA yan kesici ap telafisi

G 43 = Kesici boy telafisi

G 49 = Kesici boy telafisi PTAL

G 50 = leklendirme evrimi PTAL

G 51 = leklendirme evrimi ( Byltme, Kltme)

G 54 = 1. paras referans noktas tanmlama






G 68 = Dndrme evrimi

G 69 = Dndrme evrimi PTAL

G 73 = Kademeli delik delme evrimi

10


11/35

G 80 = Delik delme evrimi PTAL

G 81 = Kademesiz delik delme evrimi

G 83 = Kademeli delik delme evrimiG 84 = Klavuz ekme evrimi

G 90 = Mutlak programlama sisteminin seilmesi

G 91 = Artl programlama sisteminin seilmesi

G 94 = lerleme miktarnn mm/dakika birimiyle verilmesi

G 95 = lerleme miktarnn mm/devir birimiyle verilmesi

G 98 = Delik evrimlerinde balang noktasna geri dn

G 99 = Delik evrimlerinde emniyet mesafesine geri dn

YARDIMCI FONKSYON KODLARI ( M KODU )

M 00 Program, i milini, soutma svsn ve eksen hareketlerinigeici durdurur.

M 01 Program, i milini, soutma svsn ve eksen hareketleriniistee bal olarak geici durdurur.

M 02 Program sonu. Program, i milini, soutma svsn veeksen hareketlerini durdurur, program baa dnmez.

M 03 milini saat ynnde dndrr.

M 04 milini saatin tersi ynnde dndrr.

M 05 milini durdurur.

M 06 Takm deitirme komutu.

M 08 Soutma svsn aar.

M 09 Soutma svsn kapatr.

M 13 milini saat ynnde dndrr ve soutma svsn aar.

M 14 milini saatin tersi ynnde dndrr ve soutma svsn aar.

M 15 milini durdurur ve soutma svsn kapatr.

M 30 PROGRAM SONU. Program, i milini, soutma svsn veeksen hareketlerini durdurur, program baa dner.

M 98 Alt program arma.

11


12/35

M 99 Alt program sonu.OFFSET SAYFASININ YAPISI

CNC tezgahlarn kontrol nitesinde kesici takm bilgilerinin ve i parasnn

tanmland blme OFFSET sayfas denir.

Kendi iinde ikiye ayrlr :

a) GEOMETRY OFFSET : Kesici takm bilgilerinin yazld blm.

b) WORK OFFSET : paras bilgilerinin yazld blm.

GEOMETRY OFFSET

NO OFFSET WEAR

01 0,000 0,000

02 0,000 0,000

03 0,000 0,000

04 0,000 0,000

05 0,000 0,000

06 0,000 0,000

NO = Geometry ofset satrnn sra numaras

OFFSET = Kesici takmn yarap veya referans takmyla olan boy fark

WEAR = Takmlarn ap veya boy deerlerindeki anma miktar

12


13/35

WORK OFFSET

G 54 X 0,000 G 57 X 0,000

Y 0,000 Y 0,000

Z 0,000 Z 0,000

G 55 X 0,000 G 58 X 0,000Y 0,000 Y 0,000

Z 0,000 Z 0,000

G 56 X 0,000 G 59 X 0,000

Y 0,000 Y 0,000

Z 0,000 Z 0,000

Yukardaki her bir grup ayr bir i parasn temsil eder. Tezgahta bal olan biri paras zerindeki referans noktasnn makine referans noktasna olanuzakl llerek bu gruplardan birine yazlr.

Ancak una dikkat etmek gerekir.

Bir i parasn tanmlamak iin rnein G 54 kullanlyorsa o ie ait X, Y, Zdeerlerinin hepsi G 54 blmne yazlmaldr.

13


14/35

Bu gruplarn fazla olmas tezgahta bal olan i parasn skmeden yeni iparalarnn balanmasna imkan verir. in biri G54 te tanml iken dier iparas da G 55 veya dierlerine tanmlanabilir.

KESC AP TELAFLER

CNC freze ve i merkezleri kesici takmn merkezine gre alr. Yaniprograma yazlan koordinat deerleri zerinden kesicinin merkezi geer. Oysaaknn, paray kesi ynne gre takm yarap kadar saa veya solakaydrlmas gerekir. Yazlan programda kesici ap telafisi kullanlmazsailenen para takm ap kadar byk ya da kk olur.

Bunun olmamas iin koordinatlara takm yarapn eklemek veya karmakgerekir. Bu da ok karmak ve zordur. Bunun yerine kesici ap telafisi

kullanlarak bu ilem ok basit bir ekilde halledilebilir.Kesici ap telafisinin hangi hallerde nasl tercih edilecei ok basittir.

Kesme ynne gre takmn arkasndan baklr. Yani kesici bize greuzaklarken kesilen kenarn sandan ilerliyorsa SA YAN telafisi, solundanilerliyorsa SOL YAN telafisi kullanlr.

KULLANILII :

G 41N...... X........ Y ......... D_ _

G 42

14

Kesici apTelafisinin PTAL

G40

SOL YanKesici ap Telafisi

G41

SA YanKesici ap Telafisi

G42


15/35

D karakterinin yanna 2 haneli bir say yazlr. Bu say Geometry Offsetsayfasnda o takmn yarapnn yazl olduu ofset satrn ifade eder.

KESC BOY TELAFS

CNC i merkezlerinde ayn program iinde birden fazla kesici takmkullanlabilir. Ancak her takmn boyu birbirinden farkl olduu iin mutlaka boytelafisi kullanlmaldr. Bu sayede sanki her takmn boyu eit balanm gibiprogram yaplr.

KULLANILII :

N...... G 43 Z......... H_ _

15

PARASI


16/35

H karakterinin yanna 2 haneli bir say yazlr. Bu say Geometry Offsetsayfasnda o takmn boy farknn yazl olduu ofset satrn ifade eder.

HAZIRLAYICI FONKSYON KODLARININ KULLANILII( G KODLARI )

G 00 : HIZLI DORUSAL HAREKET

Hzl dorusal hareket komutu gidilecek noktaya en kestirme yoldan hzlhareketlerle yaplr. Bu komut kesme ileminin olmad zamanlarda botageen srelerin azaltlmas maksadyla kullanlr.

G 01 : STENLEN LERLEME HIZINDA DORUSAL HAREKET

stenilen ilerleme hznda dorusal hareket komutu gidilecek noktaya enkestirme yoldan F ile tanmlanan ilerleme miktar hznda dorusal hareketlerleyaplr. Bu komut kesme ileminin olduu zamanlarda paradan talakaldrmak maksadyla kullanlr.

G 02 : SAATN DN YNNDE DARESEL HAREKET

Dairesel hareketler gidilecek noktaya istenilen rads deeriyle ya da radsmerkezi tanmlanarak F hznda hareketlerle yaplr.

16

A

BG00 X..... Y.....

X,Y = Gidilecek B noktasnn koordinat deerleri

A

BG01 X..... Y..... F.....


F = lerleme miktar

1. Yntem : Dairesel hareketin yar ap tanmlanarak


17/35

G 03 : SAATN TERS DN YNNDE DARESEL HAREKET

Dairesel hareketler gidilecek noktaya istenilen rads deeriyle ya da radsmerkezi tanmlanarak F hznda hareketlerle yaplr.

17

G02 X..... Y..... R..... F.....


R = Dairesel hareketin yarap

F = lerleme miktar

A

B

R

G02 X..... Y..... I..... J..... F.....


I = Dairesel hareketin balang noktasna gre rads merkezinin X dorultusundaki mesafesi

J = Dairesel hareketin balang noktasna gre rads merkezinin Y dorultusundaki mesafesi

F = lerleme miktar

2. Yntem : Dairesel hareketin merkezi tanmlanarak

J

R ?

I

A

B

G03 X..... Y..... R..... F.....


R = Dairesel hareketin yarap

F = lerleme miktar

1. Yntem : Dairesel hareketin yar ap tanmlanarak

A

BR


18/35

G 04 : BEKLEMEBekleme komutu CNC tezgah istediimiz bir anda saniye cinsinden zamanbelirterek bekletir. Bekleme esnasnda sadece programn almas ve eksenhareketleri duraklar, dier fonksiyonlar alr. Belirtilen zaman dolduktansonra program kald yerden devam eder.

G04 X.....

X = Saniye cinsinden zaman ( Baz tezgahlarda X deeri P ile verilebilir. )

18

G03 X..... Y..... I..... J..... F.....


I = Dairesel hareketin balang noktasna gre rads merkezinin X dorultusundaki mesafesi

J = Dairesel hareketin balang noktasna gre rads merkezinin Y dorultusundaki mesafesi

F = lerleme miktar

2. Yntem : Dairesel hareketin merkezi tanmlanarak

I

J

A

BR ?


19/35

BR PROGRAMIN BALANGI VE BTEMNYET SATIRLARI

Her programc kendine gre bir yntem izleyebilir. Aada belirtilen emniyetsatrlar bana gre uygun olan satrlardr. Ancak bir ablon gibialglanmamaldr.

O1234 (RNEK PROGRAM) ; 1234 no lu program

N10 G17 G40 G80 ; X-Y dzlemi seimi, ap telafisi iptali, evrim iptali

N20 G91 G28 Z0 M05 ; Z eksenini makine referans noktasna gnderme ve i milini durdurma

N30 G28 X0 Y0 ; X ve Y eksenlerini makine referans noktasna gnderme

N40 T_ _ M06 ;Kullanlacak takm arma

N50 G90 G54 S..... M03 ; Mutlak programlamann seimi, i paras referans tanmlama, i milini dndrme

N60 G00 X..... Y..... ; Talaa batma noktasna pozisyonlama

N70 G43 Z..... H_ _ ; Takm Z ekseninde i parasna yaklatrrken boy ofsetini hesaba katma

N..... G40 G80 G00 Z..... M15 ; ap telafisi iptali, evrim iptali, takm havaya kaldrma, i milini soutma svsn durdurma

N..... M30 ; Program sonu

19


20/35

Programn bana ve sonuna bu satrlarn yazlmasnda fayda vardr. Aradaki iaretli yerlere parann ilenecek program yazlmaldr.

rnek Program 1:

V E R L E R :

TAKIM : 01 DEVR : 1000 dev/dk. LERLEME : 200 mm/dk. , 500 mm/dk.

%O1111 ( DKDRTGEN ) ;N10 G17 G40 G80;N20 G91 G28 Z0 M05;N30 G28 X0 Y0;N40 T01 M06;N50 G90 G54 S1000 M03;N60 G00 X0 Y0;N70 G43 Z0 H01;N80 G01 Z-2. F200 M08;

N90 G01 X+100. Y0 F500;N100 G01 X+100. Y+70.;

20

70.0mm.

100.0 mm


21/35

N110 G01 X0 Y+70.;N120 G01 X0 Y0;N130 G00 Z+100. M09;N140 M30;%

rnek Program 2:

V E R L E R :

TAKIM : 01 DEVR : 1000 dev/dk. LERLEME : 200 mm/dk. , 500 mm/dk.DERNLK : 2 mm.

%O2341 ( DKDRTGEN-2 ) ;N10 G17 G40 G80;N20 G91 G28 Z0 M05;N30 G28 X0 Y0;N40 T01 M06;N50 G90 G54 S1000 M03;N60 G00 X0 Y0;N70 G43 Z0 H01;N80 G01 Z-2. F200 M08;N90 G01 X+84 Y0 F500;

N100 G03 X+100 Y+16 R16;N110 G01 X+100 Y+54;

21

70.0mm.

100.0 mm

R16


22/35

N120 G03 X+84 Y+70 R16;N130 G01 X+16 Y+70;N140 G03 X0 Y+54 R16;N150 G01 X0 Y+16;N160 G03 X+16 Y0 R16;

N170 G40 G80 G00 Z+100 M15;N180 M30;rnek Program 3:

V E R L E R :

TAKIM : 01 20 mm. Parmak Freze aks

22


23/35

DEVR : 800 dev/dk. LERLEME : 100 mm/dk. , 300 mm/dk.

DERNLK : 5 mm.

%O5522 ;N10 G17 G40 G80;N20 G91 G28 Z0 M05;N30 G28 X0 Y0;N40 T01 M06;N50 G90 G54 S800 M03;N60 G00 X+260. Y-230.;N70 G43 Z0 H01;

N80 G00 Z-5.;N90 G42 G00 X+210. D11;N100 G01 X+210. Y-180. F300 M08;N110 G01 X+220. Y-95.;N120 G01 X+220. Y-72.;N130 G03 X+185. Y-37. R35.;N140 G01 X+110. Y-37.;N150 G03 X+80. Y-25. I-32.6 J-37.9;N160 G01 X+35. Y-25.;N170 G02 X+20. Y-10. R15.;N180 G01 X+20. Y0;N190 G01 X0 Y0;N200 G01 X0 Y-80.;N210 G02 X+45. Y-180. I-53.8 J-84.3;N220 G01 X+150. Y-180.;N230 G02 X+190. Y-180. I+20. J-22.;N240 G01 X+260. Y-180.;N250 G40 G80 G00 Z+100. M15;N260 M30;

23


24/35

DELK DELME EVRMLER

Delik delme ilemlerinde evrimleri kullanmak ok avantajldr. ncelikle delikiinde matkab unutup krlmasn nler ve ok sayda delik delinecei zamanfazla satr yazmaktan kurtarr.

En kullanl delik evrimleri unlardr :

G 81 = Kademesiz delik delme evrimi

G 83 = Kademeli delik delme evrimi

G 84 = Klavuz ekme evrimi

G 80 = Delik delme evrimi PTAL

G81 = KADEMESZ DELK DELME EVRM

Genellikle boyu uzun olmayan delik operasyonlar iin kullanlr. Matkaptoplam derinlie ulatktan sonra emniyetli mesafeye geri dner. Ayn ekildedelinecek baka delikler varsa hibir G komutu kullanmadan sadece delikmerkezi koordinatlar yazlr. lk delik iin geerli olan tm artlar dier delikleriin de geerli olur. Delinecek delikler bittikten sonra G80 komutu ile evrimiptal edilir.

24

Bir delikten di erine e i Z sevi esi G98

Emniyet mesafesi ( R )

Toplamdelik

boyu

Z


25/35

G83 = KADEMEL DELK DELME EVRM

Genellikle boyu uzun olan delik operasyonlar iin kullanlr. Matkap Q iletanmlanan kademe kadar deldiinde R emniyet mesafesine karak birikentala boaltr. Bu sayede matkabn, oluklarna biriken tala yznden skpkrlmas nlenmi olur. Toplam derinlie ulatktan sonra emniyetli mesafeyegeri dner. Ayn ekilde delinecek baka delikler varsa hibir G komutukullanmadan sadece delik merkezi koordinatlar yazlr. lk delik iin geerli

olan tm artlar dier delikler iin de geerli olur. Delinecek delikler bittiktensonra G80 komutu ile evrim iptal edilir.

25

Kademeboyu(Q)

Bir delikten dierine gei Z seviyesi (G98)


Toplamdelikboyu

(Z)

Z

Her Kademesonunda darkan matkap

tekrar son deldiimesafeye

yaklak 0.5 mm.Kadar yaklar. Bumesafe tezgahn

parametrelerindenayarlanr.


26/35

G84 = KILAVUZ EKME EVRM

Deliklere di amak iin kullanlr. Toplam derinlie ulatktan sonra yani deliksonunda i mili tersine dnmeye balar ve geriye emniyetli mesafeye geridner. Emniyet mesafesine dnnce i mili tekrar normal dnne geer.Ayn ekilde klavuz ekilecek baka delikler varsa hibir G komutukullanmadan sadece delik merkezi koordinatlar yazlr. lk delik iin geerliolan tm artlar dier delikler iin de geerli olur. Klavuz ekilecek delikler

bittikten sonra G80 komutu ile evrim iptal edilir.

26

Bir delikten dierine gei Z seviyesi (G98)


Toplamdelikboyu

(Z)

Z

militersinedner

mili ilk dnynne dner


27/35

DELK EVRMLERNDE GER DNLER

Bu komutlar delik delme ve klavuz ekme evrimlerinde ilemin uygulandilk delikten sonra dier deliklere giderken kullanlan Z seviyesini ayarlar.

G 98 = Delik evrimlerinde balang noktasna geri dn

G 99 = Delik evrimlerinde emniyet mesafesine geri dn

Bu komutlardan en kullanl olan G98 dir. G98 ile ilk evrim yazlan satrdannceki Z deeri ne ise dier deliklere giderken bu Z seviyesini kullanr.Genellikle bu seviye para iin en uygun mesafedir. G99 ile kullanlan Remniyet mesafesi paraya 1-2 mm. Uzaklkta olduundan dier deliegiderken bir engele veya faturaya arpp matkabn veya klavuzun krlmasnasebep olur. O yzden G81, G83 ve G84 evrim komutlar nne G98 yazlarakkullanlrsa uygun olur.

EVRMLERN KULLANILILARI ve PARAMETRELER

a) KADEMESZ DELK DELME EVRM ( G81 ):

N.... G98 G81 X..... Y..... Z..... R..... F.....

N = Satr numaras

G98 = Dier deliklere giderken evrimden nceki en son Z seviyesini kullanr.

G81 = Kademesiz delik delme evrimi

X = lk deliin merkezinin X koordinat deeri (mm)

Y = lk deliin merkezinin Y koordinat deeri (mm)

Z = Toplam delinecek derinlik (mm)

27


28/35

R = Emniyet mesafesi (mm)

F = lerleme miktar (mm/dk)

b) KADEMEL DELK DELME EVRM ( G83 ):

N.... G98 G83 X..... Y..... Z..... R..... Q..... F.....

N = Satr numaras


G83 = Kademeli delik delme evrimi





Q = Kademe boyu (mm)

F = lerleme miktar (mm/dk)

c) KILAVUZ EKME EVRM ( G84 ):

N.... G98 G84 X..... Y..... Z..... R..... F.....

N = Satr numaras


G84 = Klavuz ekme evrimi




28


29/35


F = lerleme miktar (mm/dk) (Klavuzun dn devri ile admnn arpm)

NEML NOT : Klavuz kendi ekseni etrafnda bir tur dndnde adm kadar ilerler.

Bu yzden klavuz ekme evriminde kullanlacak F deeri mutlaka klavuzun dndevri ile adm arpm kadar olmaldr. Aksi halde klavuz krlr.

CNC

KONTROL

NTES

Ve

FONKSYONLARI

29


30/35

CNC KONTROL SSTEM

CNC tezgahlarn almasn ve hareket kontrollerini salayan blm yanitezgahn bilgisayardr. CNC tezgahlarda kullanlan bir ok marka ve zelliktekontrol sistemi bulunmaktadr. En ok rastlanabilen kontrol sistemlerine rnekolarak FANUC, SIEMENS, MITSUBISHI, HEIDENHAIN, YASNAC, CTEK veMAZATROLu verebiliriz.

Bunlar ierisinde FANUC kontrol nitesi mevcut tezgahlar ierisinde en okkullanlan kontrol nitelerindendir. Kalitesinin yan sra kullanm kolayl ile hergeen gn daha fazla tercih edilmektedir. Ben de kitabmda piyasada bu kadarok yaygn olan FANUC kontrol nitesinin zelliklerinden bahsedeceim.

CNC kontrol sistemlerini 2 ana blmde inceleyebiliriz. Bunlar :

a) BLGSAYAR PANEL : Program yazmak ve dzeltmeler yapmak gibibilgi girilerinin yaplabildii blmdr.

b) OPERASYON PANEL : Genellikle tezgahn mekanik hareketlerininyaplabildii blmdr. (Eksen hareketleri, soutma suyu kontrol, i milidndrme ve durdurma gibi)

Bu blmlerden operasyon panelindeki tm fonksiyonlar hemen hemen herCNC tezgahta ayndr. Yani tezgahn marka, model ve cinsine gre pekdeimez. Fakat bilgisayar panelindeki fonksiyonlar kontrol sisteminin markave modeline gre deiiklik gsterir. Kitabmda bilgisayar paneli olarak FANUCanlatlmtr.

30


31/35

BLGSAYAR PANEL

RESET : Hafza tazeleme ve ilem iptal tuu.

Bu tua basldnda almakta olan her hangi bir fonksiyon iptal olur. Veyabilgisayarn hafzasn tazeler. rnein tezgahn kzak ya bittiinde tezgahuyar alarm verir. Eksik ya tamamland halde uyar gitmez veya tezgahalmaz. RESET tuuna baslr, hafza tazelenir, ya olduu anlalr, uyar

kalkar ve tezgah alr.CURSOR : mle hareket tular.

Ekrandaki bir karakter geniliindeki yanp snen kk izgi MLE tir. mlesayesinde ekrann neresinde olduumuzu anlarz. CURSOR tular imlei birerkarakter saa, sola ve aa, yukar hareket ettirir.PAGE : Ekrandaki bilgileri sayfa sayfa hareket tular.

Ekranda grntlenen bilgiler fazla olduunda bu bilgileri sayfa sayfa ileri ve

geri hareket ettirir.

POS (Position) : Durum gsterme ekran.

Bu tu bilgilendirme ekrann aar. O anki eksen hareketlerini, hangi takmnaltn, devir ve ilerlemeyi, alan program numarasn ve buna benzerbilgileri kullancya gsterir.

PRGRM (Program) : Program ekran.

Bu tu program grntleme ekrann aar. Program yazarken ya da mevcutbir programda deiiklik yaparken kullanlr.

MENU / OFFSET : Ofset sayfas ekran.

Bu tu ofset sayfas ekrann aar. Bu sayfada kesici takmlar ve i parastanmlanr.

DGNOS PARAM (Diagnos Param) : Parametre ekran.

Bu tu parametre ekrann aar. CNC tezgahlarn alan tm fonksiyonlarparametreler ile ayarlanr. O yzden tezgahn parametre yapsn bilmeyenler

31


32/35

bu blme kesinlikle mdahale etmemelidir. Zaten parametre blmtezgahlarda ifre ile korunmutur. Ancak ifreyi bilenler bu blmde deiiklikyapabilir.

OPR ALARM (Operation Alarm) : Alarm ve uyar ekran.

Bu tu alarm ve uyarlar gsteren ekran aar. CNC tezgahlar, almasnaengel bir durum olutuunda bunu bir alarm olarak kullancya bildirir. Uyarlargenellikle bir alarm kodu ve ksa aklamas eklinde oluur. CNC tezgahlabirlikte verilen kitaplarnda alarmn daha geni aklamas ve nasl giderileceibelirtilmitir. Kitaba baklarak olumsuzluun giderilmesine allr.

AUX GRAPH (Auxiliary Graphic) : Simlasyon ekran.

Bu tu simlasyon ekrann aar. Simlasyon yaplan programnaltrlmadan nce n izlemesini yapmak ve program kontrol etmektir.FANUC kontrol sistemlerinde bu fazla ie yaramaz. nk takm yolusimlasyonudur. Yani programdaki hareketler izgisel olarak ekrandagsterilir. F hzndaki kesme ilerlemeleri srekli izgi ile, hzl ilerlemeler isekesik izgi ile gsterilir. Program biraz uzunsa simlasyondaki izgiler birbirinekarr ve bir ey anlalmaz.ALTER : Program iinde altnda imle bulunan deeri, ekrann altndaki komut

satrna yazlan yeni deerle deitirir.

INSRT (Insert) : Ekrann altndaki komut satrna yazlan bilgiyi onaylar veprogramn iine atar.

DELET (Delete) : Program iinde altnda imle bulunan deeri siler.

EOB (End Of Block) : Satr sonunu ifade eden noktal virgl iaretini yazar.

CAN (Cancel) : Ekrann altndaki Komut satrna yazlan deeri geriye doru

karakter karakter siler.INPUT : Manuel bilgi giriini onaylar. Bazen CNC tezgahna programsal olmayanilemler ve komutlar verilir. Bu komut ve bilgileri onaylar.

OUTPT START (Output Start) : Manuel bilgi kn onaylar. INPUT ile girilenbilgiler bir hareket ve eyleme dnecekse bu ilemi gerekletirir. rnein i milinialtrmak iin devir ile birlikte M03 komutu yazlr. Bu komut INPUT tuunabaslarak onaylanr. Fakat i milinin dnmesi iin OUTPT START tuuna basmakgerekir.

32


33/35

OPERASYON PANEL

EMERGENCY STOP : Acil durdurma butonu.

Bu butona basldnda almakta olan tm fonksiyonlar durur. Herhangi birtehlike annda baslmas gerekir. Bu yzden kontrol nitesi zerindeoperatrn rahatlkla ulaabilecei bir yerde bulunur. Bu butona basldndabasl kalr. Buton saa doru hafife dndrlerek alr.

POWER ON : Kontrol nitesini aar.

POWER OFF : Kontrol nitesini kapatr.

CYCLE START : Otomatik almay balatr. Yani yaplan program altrr.

FEED HOLD : Otomatik alma esnasnda eksen hareketlerini durdurur.

Bu olduka ie yarayan bir tutur. Tezgah zellikle kalp ilerinde uzun srealr. alan kesici takm bu uzun sre iinde krelebilir. Bu tu sayesinde

krelen takm deitirilebilir. Bu tua basldnda eksen hareketleri durur fakatprogram beklemede kalr. Manuel olarak i mili durdurulur ve takm yada ulardeitirilir ve i mili tekrar altrlr. CYCLE START tuuna tekrar basldndaprogram kald yerden almasna devam eder.

SINGLE BLOCK : Programn satr satr almasn salar.

Bu zellik yazlan program kontroll bir ekilde altrmay salar. alanher satr ilevini tamamlaynca tezgah kendiliinden FEED HOLD konumunadner. Bir sonraki satr kontrol edilir, bir aksilik yoksa dier satrn almas

iin tekrar CYCLE START tuuna baslr. Bu ilem SINGLE BLOCKkonumunda alrken her satr iin tekrarlanr.

OPTIONAL STOP : stee bal geici durdurma. (M01)

Bu tu basl ise programa yazlan M01 komutu ilev kazanr. Basl deilseprogram iinde M01 yazl olduu halde bu komut almaz.

DRY RUN : Btn ilerlemeleri Feed Rate hzna drr.

Bu zellik de, yazlan program kontroll bir ekilde altrmay salar. Bu tuabaslmsa programa yazlan tm ilerlemeler, hem F hzndakiler hem de hzl

33


34/35

ilerlemeler devre d kalr. Kesici takmn ilerlemesi FEED RATE anahtarsayesinde mm/dk. Olarak kontrol edilir.

BLOCK DELETE (Block Skip) : nne / iareti yazlan satrlar altrmaz.

Bu ok kullanl bir zelliktir. Programdaki baz satrlar zaman zamankullanlmayacaksa N satr numaras nne / iareti konulur ve bu tuabasldnda bu satrlar programda yazl olduu halde almaz. Bu fonksiyonzellikle delik delme operasyonlarnda iimizi ok kolaylatrr.

COOLANT ON : Soutma svsn manuel olarak aar.

COOLANT OFF : Soutma svsn manuel olarak kapatr.

COOLANT AUTO : Soutma svsnn kontroln programa ykler.

MACHINE LOCK : Tezgahn tm eksenlerini kilitler.Bu zellik simlasyon yaparken iimize yarar. nk FANUC sistemlerdesimlasyon yapmak iin programn altrlmas gerekir. Bunun iin bu tu iletm eksenler kilitlenir ve CYCLE START ile program altrlr. Ekrandaprogram alrken takm hareketleri gsterilir fakat eksenler hareket etmez.

Z AXIS LOCK : Sadece Z eksenini kilitler.

Bu zellik sayesinde sadece Z eksen hareketlerini devre d brakrz.Programdaki X ve Y eksenlerinin hareketleri alr.

SPINDLE CW : milini saatin dn ynnde altrr.

SPINDLE CCW : milini saatin dn ynnn tersine altrr.

SPINDLE STOP : milini durdurur.

JOG FEED RATE : Manuel yava eksen hareketlerinin hz kontrol anahtar.

RAPID RATE : Manuel hzl eksen hareketlerinin hz kontrol anahtar.

SPINDLE RATE : mili devrini kontrol etme anahtar.

MAGAZIN CW : Takm magazinini saat ynnde manuel olarak dndrr.

MAGAZIN CCW : Takm magazinini saatin tersi ynnde manuel olarakdndrr.

34


35/35

AIR BLOW : Havay manuel olarak aar ve kapatr.

PROGRAM PROTECT : Program yazma kilidi.

ON konumunda iken tezgaha bilgi girilemez. Yani program yazlamaz veyadeiiklik yaplamaz. Bu sayede yetkisiz kiilerin tezgah kullanmasengellenmi olur.

RPM : O andaki i mili dn devrini gsterir.

LOAD : O andaki i miline gelen zorlanmalar gsterir.

Bu gsterge sayesinde takmn rahat kesme yapp yapamadngzlemleyebiliriz. Load gstergesi yeil renkli yada 100e kadar olan blgedeise aknn kesii rahat, sar blgede ya da 150ye kadar olan blgede ise akzorlanmaya balam demektir ve dikkatli olunmas gerekir. Bu gstergekrmz blgede ya da 150nin zerinde ise artk ak kesemiyor ve her ankrlabilir demektir.

MODE SELECTOR : Tezgahn alma konumunu belirler. Bu konumlar :

a) EDIT : Yeni bir program yazma veya mevcut bir programda deiiklikyapma konumu.

b) AUTO, MEM : Otomatik alma konumu. Bu konumda yazlm programaltrlr.

c) TAPE : Kiisel bilgisayar ile haberleme konumu. Bu konumda RS-232denilen kablo balants ile CNC tezgah PC ye balanr. Bylece CNCden bilgisayara veya bilgisayardan CNC ye program veya bilgi transferisalanr. Ya da on-line olarak uzun programlar altrlabilir.

d) MDI (Manuel Data Input) : Baz veri veya komutlarn manuel olarak

girilebilecei konum. Bu konumda girilen bilgiler hafzada kaytl kalmaz.e) HANDLE : El ark ile eksenleri hareket ettirme konumu. Bu konumdaherhangi bir eksen 0.001, 0.01 veya 0.1mm. hassasiyette hareketettirilebilir.

f) JOG : Eksenleri X,Y,Z butonlarna basarak kesme hznda hareket ettirmekonumu.

g) RAPID : Eksenleri X,Y,Z butonlarna basarak hzl hareketlerle hareketettirme konumu.

h) ZRN, ZERO RETURN, HOME : Eksenleri manuel olarak makine referansnoktasna gnderme konumu.

Cnc Kolay Kullanim Kitabi

Documents

Transcript of Cnc Kolay Kullanim Kitabi