ARAŞTIRMA (Research)

ÖZET

Amaç: Çalışmamız, üst dört kesici retraksiyonu için üretilmiş “CNA Mushroom Loop” ve “Compound Retraction” ark tellerinin dentofasiyal yapılar üzerine etkilerinin araştırılması ve sonuçların birbirleri ile kar-şılaştırılması amacı ile planlanmıştır. Bireyler ve Yöntem: On beş hastaya “CNA Mushroom Loop” Ark Teli, kalan 15 hastaya ise “Compound Retraction” Ark Teli rasgele uygulanarak iki grup oluşturulmuştur. Çalışma grubuna dahil edilen tüm bireylerden üst kesici retraksiyonu öncesinde ve üst kesici retraksiyonu bitiminde lateral sefalogramlar, periapikal röntgenler ile ağız içi ve ağız dışı fotoğraf-ları alınmıştır. Bulgular: Her iki grup arasında bazı iskeletsel [A-x (mm) (p<0.001) ve A-y(mm) (p<0.05)] ve dişsel veri-lerde [Ü6\X° (p<0.01) ve Ü1\X°, Ü1C-X (mm), Ü1A-X (mm) ,Ü1A-Y (mm) (p<0.05)] istatistiksel olarak anlamlı farklar bulunmuştur. Sonuç: Her iki retraksiyon ark teli üst kesicilerde farklı hareketler oluşturmaktadır. Her iki ark teli ile üst kesici retraksiyonunda ankraj kaybı klinik olarak aynı miktardadır. Ayrıca her iki ark telinin yumuşak doku ve kök rezorbsiyonu üzerine etkileri arasında istatistiksel farklılık bulunmamıştır.

ABSTRACT

Aim: The aim of this study was to investigate and compare the effects of the “CNA Mushroom Loop” and “Compound Retraction Archwires” on dentofaci-al structures. Subjects and Method: In order to retract four upper incisors in randomly selected 30 patients, “CNA Mushroom Loop” was applied to 15 patients to cons-titute Group I and “Compound Retraction Archwire” was applied to 15 patients to constitute Group II. From all the subjects, lateral cephalograms, periapical radiographs and intra-extra oral photos were taken at initiation and at end of the retraction procedure.Results: Between the groups, statistically significant differences were found in some skeletal [A-x (mm) (p<0.001) and A-y (mm) (p<0.05)] and dental measu-rements [Ü6\X° (p<0.01) and Ü1\X°, Ü1C-X (mm), Ü1A-X (mm), Ü1A-Y (mm) (p<0.05)].Conclusion: Each archwire constitutes different move-ments on upper incisors. The amount of anchorage loss in the posterior segment is almost the same in both groups. Also, there is no statistically significant difference between the first and second group on soft tissue profile and root resorption.

Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi DergisiCilt: 31, Sayı: 1, Sayfa: 61-73, 2007

“CNA Mushroom Loop” ve “Compound Retraction” Arklarının Dentofasiyal Yapılar

Üzerine Etkileri

The Effect of the “CNA Mushroom Loop” and “Compound Retraction” Archwires on

Dentofacial Structures

*Dr. Dt. Mustafa KAYALIOĞLU, *Doç.Dr. M. Serdar TOROĞLU, *Dt. Egemen KENDİ,*Prof.Dr. İlter UZEL

*Çukurova Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı

ANAHTAR KELİMELER“CNA Mushroom Loop”, “Compound Retraction

Archwire”, Üst Kesici Retraksiyonu

KEYWORDS“CNA Mushroom Loop”, “Compound Retraction

Archwire”, Upper incisor retraction

62

GİRİŞ

Ark boyutu-diş boyutu uyuşmazlığının şiddetli olduğu vakalarda çekimli ortodontik tedavi zo-runlu olmaktadır. Bu tip tedavide diğer dişlerin prognozu ve çapraşıklık miktarına da bağlı ola-rak çekimi en sık tercih edilen dişler birinci küçük azılardır1. Çekim sonucunda arkta kazanılan ye-rin, tedavinin başlangıcında saptanan hedeflere uygun olarak diğer dişler tarafından kullanılması gerekir2.

Çekim boşluklarının sadece üst dört kesicinin retraksiyonu ile kapatılması düşünülen olgularda sürtünmeli ve sürtünmesiz olmak üzere iki sistem mevcuttur3. Çekim boşluklarının kapatılmasında bu iki sistemden hangisi kullanılırsa kullanılsın hedefler aynıdır:

• Diferansiyel yer kapatılması,

• Minimum hasta kooperasyonu,

• Aksiyel eğim kontrolü,

• Ark genişliğinin ve rotasyonların kontrolü,

• Optimum biyolojik cevap,

• Hekimin rahatlığı.

Araştırmacılar, üst kesicilerin retraksiyonun-da yukarda belirtilen hedefleri göz önünde bu-lundurarak farklı mekanik sistemler üzerinde ça-lışmışlardır. Geliştirilen sistemler önce laboratuar ortamlarında test edilerek etki mekanizmaları deneysel olarak belirlenmiş ve daha sonra klinik ortamlarda kullanılmaya başlanmıştır.

Dr. Ravi Nanda tarafından geliştirilen “CNA Mushroom Loop” ark teli* ve Dr. F. G. Sander tarafından geliştirilen “Compound Retraction” ark teli** üst dört kesicinin retraksiyonu amacı ile tasarlanmıştır. Kullanımı henüz yaygınlaşmamış olan bu retraksiyon ark telleri ile ilgili olarak li-teratürde herhangi bir çalışma bulunamamıştır. Çalışmamızda “CNA Mushroom Loop” ve “Com-

pound Retraction” ark tellerinin dentofasiyal ya-pılar üzerine etkileri, yukarıda belirtilen hedefler göz önünde bulundurularak, birbirleri ve literatür İle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.

BİREYLER ve YÖNTEM

Çalışma, Çukurova Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı’na tedavi için başvuran bireyler üzerinde yürütülmüştür. Çalış-maya dahil edilen bireylerde cinsiyet, yaş dağılımı ve iskeletsel kapanış bozukluğu gibi kriterler göz önüne alınmamıştır. Çalışma grubuna dahil edi-len bireylerde aranan özellikler şöyledir:

• Tedavi başında 018 Roth*** braket siteminin kullanılıyor olması,

• Üst arkta I. küçük azı çekimi sonrası kanin retraksiyonundan sonra, üst kesici retraksiyonun-dan önce 016” x 022” paslanmaz çelik telle arkın seviyelenmesinin tamamlanmış olması,

• Üst kanin ve lateral arasındaki çekim boşlu-ğunun en az 3mm olması,

• Çekim boşluğunun sadece üst dört kesicinin retraksiyonu ile kapatılması; maksimum ankraja ihtiyaç olması,

• Üst kesicilerde travma hikayesinin, endo-dontik tedavinin ve kök rezorbsiyonun bulunma-ması.

Çalışmaya, yukarıdaki özellikleri gösteren is-keletsel I.sınıf, II.sınıf ve III.sınıf kapanış bozuk-luğu olan 30 birey dahil edilmiştir. Bu hastalara, yapılacak işlemler konusunda bilgi verilerek bir araştırma grubuna dahil oldukları ve bu araştır-ma grubundan istedikleri zaman ayrılabilecek-leri bildirilmiştir. Üst dört kesicinin retraksiyonu için 15 hastaya “CNA Mushroom Loop (CNA)” Ark Teli, 15 hastaya ise “Compound Retraction (CR)” Ark Teli rasgele uygulanarak iki grup oluş-turulmuştur.

* ORTHO ORGANİZERS, INC. 1619 S. Rancho Santa Fe Road San Marcos, CA 92069-5198.

** FORESTADENT. P.O.Box 660/75106 Pforzheim. GERMANY

*** GAC International, Inc. 355 Knickbocker Avenue, Bohemia, NY 11716

63

CNA grubuna dahil edilen 15 bireyin yaş ortalamaları 15.7±0.7 ve bunların 13’ü kız, 2’si erkektir. CR grubuna dahil edilen 15 bireyin yaş ortalamaları 16.4±1.1 ve bunların 8’i kız 7’si er-kektir. Ayrıca, CNA grubuna dahil olan bireyler-den 11’i iskeletsel I.sınıf, 3’ü II.sınıf ve 1’i III.sınıf kapanış bozukluğuna sahiptirler. CR grubuna dahil olan bireylerden ise 9’u iskeletsel I.sınıf, 4’ü II.sınıf ve 2’si III.sınıf kapanış bozukluğuna sahip-tirler. İki grubun sefalometrik verileri değerlendi-rildiğinde gruplar arasında istatistiksel olarak bir fark bulunmamıştır.

Ağız İçinde Yapılan Hazırlıklar

Her iki çalışma grubunda da üst dört kesici retrakasiyon arklarının segmental uygulanması ile retrakte edilmiştir. Segmentasyon için retrak-siyon arkları uygulanmadan önce üst arkta kanin, ikinci küçük azı ve birinci büyük azı .018x.025” çapındaki paslanmaz çelik tel üzerinde birbirine bağlanmıştır. Ayrıca, sağ ve sol arka segment 0.9mm çapındaki paslanmaz çelik telden hazırla-nan transpalatal ark ile birbirine bağlanmıştır.

Retraksiyon Arklarında YapılanHazırlıklar

CNA grubunda .016x.022” çapındaki “CNA Mushroom Loop” ark telleri kullanılmıştır. Ça-lışmada, hasta nın üst sağ ve sol yan kesicileri arasındaki mesafeye uygun “CNA Mushroom Loop” ark teli seçildikten sonra Nanda’nın4 be-lirttiği gibi lupun mezial ve distal kollarında uy-gun bükümler yapılmıştır. Bükümler yapılırken distal kola verilen bükümün mezial kola verilen bükümden daha fazla olmasına dikkat edilerek β momentinin α momentinden daha büyük olması amaçlanmıştır4,5. Ayrıca, bu şekilde ağız dışında yapılan aktivasyonlar sonucunda “CNA Mushro-om Loop” ark telinin mezial ve distal bacakları arasındaki mesafenin 4mm olmasına özen gös-terilmiştir4. “CNA Mushroom Loop” ark teli yu-karıda belirtilen ağız dışı aktivasyonlardan sonra üst çene arkına segmental olarak bağlanmıştır. Ark teli, üst sağ ve sol birinci büyük azılarda bulu-nan “auxillary” tüpten, her iki taraftaki kanini ve ikinci küçük azıyı pas geçerek, üst dört kesiciye

bağlanmıştır. Bu esnada sağ ve solda bulunan lup-ların olabildiğince yakın konumlanmasına dikkat edilmiştir6. Uygun şekilde konumlandırılan lupta, mezial ve distal kollar arasındaki mesafe 4mm olacak şekilde, “CNA Mushroom Loop” ark te-linin distal kolu birinci büyük azının distalinden distale doğru çekilerek ağız içi aktivasyon yapıl-mış ve üst kesici retraksiyonuna başlanmıştır4.

CR grubunda ön segmenti .016x.022” çapın-da ve tork değeri 45° olan “Compound Retracti-on” ark telleri kullanılmıştır. “Compound Retra-ction” Ark Teli uygulanacak hastalarda, üst sağ ve sol yan kesiciler arasındaki mesafeye uygun olarak, ark teli üzerindeki dikey çıkıntıların ark ile birleştiği noktalardaki yatay tüpler sıkıştırılmış ve arasındaki mesafe hastaya uygun bir şekilde sabitlenmiştir. Ayrıca, bu esnada dişsel orta hat ark teli üzerinde sabit bir kalem ile işaretlenmiş-tir. Daha sonra sağ ve sol dikey teller üzerinde kuvvetin uygulanacağı noktalar, özel bir büküm-le oluşturulmuştur. Bu iki nokta oluşturulurken üst dört kesicinin direnç merkezine denk gelme-sine dikkat edilmiştir. Yani, dikey tel üzerindeki büküm, kuvvet alveol kemiğinin en üst noktası ile yan kesici kök ucu arasındaki mesafenin ya-rısından geçecek şekilde oluşturulmuştur7. Arka segment ise, hastadan alınan alçı modeller üze-rinde, hastanın üst çene arkına uygun olacak bi-çimde pensler yardımı ile şekillendirilmiş ve yan segmentler üzerinde hiçbir kırık hat olmamasına dikkat edilmiştir. “Compound Retraction” ark teli yukarda belirtilen, özel bükümlerden sonra üst çene arkına segmental olarak bağlanmıştır. Ark teli, üst sağ ve sol birinci büyük azılarda bu-lunan “auxillary” tüpten, her iki taraftaki kanini ve ikinci küçük azıyı pas geçerek, üst dört ke-siciye bağlanmıştır. Bu esnada “auxillary” tüpün distalinden çıkan ark teli parçasının hiçbir şekil-de başka bir oluşumla temasının olmamasına ve ark telinin “auxillary” tüp içerisinde rahatlıkla ön-arka düzlemde kayabilmesine özen gösteril-miştir. Uygun şekilde ağız içinde konumlandırı-lan “Compound Retraction” ark teline kuvvet, firmanın önerdiği şekilde, 8mm uzunluğunda ve hafif kuvvet uygulayan “Titanol Spring” ile oluş-

64

turulmuştur4. Kuvvet, bir kuvvetölçer yardımı**** ile sağ ve sol segmentte 150gram olacak şekilde ayarlanarak kesici retraksiyonuna başlanmıştır. Kuvvet ayarlaması yapılırken gerekli görüldüğü zamanlarda springin distal kulakçığına ligatür geçirilerek springin mesafesi uzatılmıştır. Ayrıca, gerekli görüldüğü zamanlarda dişeti iritasyonunu engellemek için ligatür teli bir plastik tüp içine konularak ağız ortamına aktarılmıştır.

Konsolidasyon Protokolü

CNA grubu

Üst kesici retraksiyonu için ilk seansta yapılan ağız içi aktivasyonu takiben, hastalar dört haf-tada bir kere olmak üzere kontrole çağırılmıştır. İlk üç ay boyunca hiçbir aktivasyon yapılmadan sadece kesicilerin retraksiyonu izlenmiştir. Üç ay-lık süre sonunda çekim boşlukları kapanmayan bireylerde yeniden aktivasyon yapılmıştır. Çekim boşluğu kapatılan bireylerde boşluğun kapanma-sını takiben, retraksiyon ark teli dört hafta daha ağızda bırakılmış ve daha sonra çıkartılarak kesi-ci konsolidasyon protokolü sonlandırılmıştır.

CR grubu

Üst kesici retraksiyonu için ilk seansta yapılan ağız içi aktivasyonu takiben, hastalar dört haf-tada bir kere olmak üzere kontrole çağırılmıştır. Her bir kontrolde retraksiyon kuvveti diğer grup-la aynı kuvvetölçer yardımı ile ölçülerek sağ ve sol segmente gelen kuvvet 150gram olacak şekil-de ayarlanmıştır. Ayrıca, “auxillary” tüpün dista-linden çıkan ark teli parçasının uzayıp uzamadığı kontrol edilmiş ve gerekli görüldüğü zamanlarda kısaltılmıştır. Çekim boşluğu kapatılan bireylerde boşluğun kapanmasını takiben, retraksiyon ark teli çıkartılarak kesici konsolidasyon protokolü sonlandırılmıştır.

Çalışma grubuna dahil edilen tüm bireylerden tedavi başlangıcında (T1) ve kesici retraksiyonu bitiminde (T2) lateral sefalogramlar, periapikal röntgenleri ile ağız içi ve ağız dışı slaytlar alın-mıştır.

Standart yöntemlerle alınan lateral sefalog-

ramların aydınger kağıdına bilinen yöntemlerle

çizimleri yapılmış ve bunlar üzerinde Şekil 1’de

belirtilen ölçümler yapılmıştır. Standart yöntem-

lerle alınan periapikal röntgenler üzerinde kök

rezorbsiyonunu belirleyebilmek için, Linge ve

Linge8 tarafından geliştirilmiş formül kullanılmış-

tır (Şekil 2):

Kök rezorbsiyon miktarı: R1 - R2 x

C1 ve C2: Üst kesici retraksiyonundan önce(C1)

ve sonra(C2) Mine-sement birleşiminden kesici

kenara olan mesafe. R1 ve R2: Üst kesici retraksi-

C1

C2

ŞEKİL 1 A-B

Çalışmada kullanılan iskeletsel (A), dişsel ve yumuşak doku (B) ölçümleri. (1)SN; (2) Na-Ba; (3)Yüz ekseni; (4)Yüz ekseni açısı(°), (5)GoGn(cephalometric gnathion); (6)GoGnSN(°);

(7)Okluzal düzlem(OD); (8) SN/OP(°); (9) Estetik düzlem, (10) SNA(°); (11) x-ekseni; (12) y-ekseni; (13) OD/X(°); (14) 6/X(°); (15) 6C-Y(mm); (16) 6C-X(mm); (17) 6A-X(mm); (18) 6A-Y(mm); (19) 1/X(°); (20) 1C-Y(mm); (21) 1C-X(mm); (22) 1A-Y(mm); (23)

1A-X(mm); (24) A-X(mm); (25) A-Y(mm); (26) ULE(mm); (27) LLE(mm); (28) Nasolabial açı; (29) Overbite; (30) Overjet

**** Dentaurum, 10 Phesant Run, Newton, PA, 18940-1819, USA

65

yonundan önce (R1) ve sonra (R2) kök uzunluğu miktarı

Yapılan ölçümlerdeki işaretleme ve ölçüm hata oranlarını belirlemek amacı ile her iki grupta bulunan toplam otuz hastanın lateral sefalomet-rik ve periapikal röntgenleri 1 hafta ara ile yeni-den çizilmiş ve yapılan ölçümler tekrarlanmıştır. Birinci ve ikinci ölçümler için tekrarlanabilirlik katsayıları “r” hesaplanmıştır.

İstatistiksel Yöntem

“CNA Mushroom Loop” ve “Compound Ret-raction” ark tellerinin iskeletsel, dişsel ve yumu-şak dokuların üzerine etkilerini tespit edebilmek için her iki çalışma grubumuzdaki bireylerden ark telleri uygulanmadan (T1) ve üst kesici ret-raksiyon sonrası (T2) dönemlerinde alınan lateral sefalometrik röntgenler üzerinde yapılan iskelet-sel, dişsel ve yumuşak doku ölçümleri arasındaki farklar Wilcoxon testi ile değerlendirilmiştir. Her iki retraksiyon arkı ile oluşan iskeletsel, dişsel, yumuşak doku sonuçları arasındaki farklar ve retraksiyon süreleri Mann-Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır. Önemlilik değeri ≤ .05 olarak kabul edilmiştir.

“CNA Mushroom Loop” ve “Compound Ret-raction” Ark Telleri’nin (T2-T1) döneminde yan ve orta kesicilerde meydana getirdiği ortalama kök rezorbsiyon miktarı, sağ ve sol segment ayırt edilmeden hesaplanmıştır. Ayrıca her iki ark teli ile oluşan kök rezorbsiyonu birbirleri ile yan ve orta kesiciler için Mann-Whitney U testi ile kar-şılaştırılmıştır.

BULGULAR

“CNA Mushroom Loop” Ark Teli ile yapılan üst kesici retraksiyonu (Resim 1) için geçen süre ortalama 161±33 gündür. En uzun retraksiyon süresi 192 gün, en kısa retraksiyon süresi ise 132 gündür. Üst kesiciler retrakte olurken bu dişlerde gömülme hareketinin meydana geldiği ve bu şe-kilde ön kapanışın bir miktar açıldığı klinik olarak gözlenmiştir. Ayrıca, üst birinci büyük azılarda ankraj kaybı olduğu gözlenmiştir. Retraksiyon sürecinde belirgin hasta şikayeti olmamıştır.

“Compound Retraction” Ark Teli ile yapılan üst kesici retraksiyonu için geçen süre ortalama 215±53 gündür (Resim 2). En uzun retraksiyon süresi 271 gün, en kısa retraksiyon süresi ise 165 gündür. Üst kesicilerin bu ark teli ile nerdeyse pa-ralel olarak retrakte olduğu, ancak üst 1.büyük azının meziale hareket ederek ankraj kaybına neden olduğu klinik olarak gözlenmiştir. Klinik olarak değerlendirildiğinde bazı vakalarda “Tita-nol Spring”lerin dişeti iritasyonuna neden oldu-ğu rapor edilmiştir. Ayrıca, dikey teller üzerinde kuvvetin uygulanacağı noktaların dudak mukoza-sında yaptığı irritasyon birçok hasta tarafından şikâyet konusu olmuştur.

“CNA Mushroom Loop” ve “Compound Retraction” Ark Teli ile yapılan retraksiyona ait sefalometrik veriler Tablo I ve Tablo II’de gösteril-miştir. Her iki ark telinin sefalometrik verilerinin karşılaştırılması Tablo III’de gösterilmiştir.

“CNA Mushroom Loop” grubundaki yan kesiciler için ortalama kök rezorbsiyon miktarı 0.8mm’dir (minimum değer –0.8mm, maksimum değeri 2.5mm’dir). Orta kesiciler için ortalama kök rezorbsiyon miktarı 1.1mm’dir (minimum de-ğeri –0.9mm, maksimum değeri 3.2mm’dir).

“Compound Retraction” grubundaki yan kesiciler için ortalama kök rezorbsiyon miktarı 1.3mm’dir (minimum değeri –1.1mm, maksimum değeri 3.3mm’dir). Orta kesiciler için ortalama kök rezorbsiyon miktarı 0.6mm’dir (minimum değeri –1.0mm, maksimum değeri 2.7mm’dir). Kök rezorbsiyonu açısından her iki grup arasında istatistiksel bir fark bulunmamıştır.

ŞEKİL 2

C1 ve C2: Kesici retraksiyonundan önceki (C1 ) ve sonraki (C2 ) mine-sement bileşiminden kesici kenara olan uzaklık. R1 ve R2 :

Kesici retraksiyonundan önceki(R2) ve sonraki(R2 ) kök uzunluğu

R1 R2

C1 C2

66

TARTIŞMA

Üst kesicilerin doğru bir şekilde konumlandı-rılması fonksiyon, stabilite ve estetik açısından çok önemlidir. Bu sebepten dolayı üst kesicile-rin retraksiyonu ortodontik tedavinin en dikkat edilmesi gereken aşamalarından biridir. Üst ke-sicilerde oluşacak hareket, uygulanan biyomeka-nik kuvvet sisteminin oluşturduğu doku cevabına bağlıdır9. Optimum doku cevabı içinde biyome-kanik kuvvet sisteminin doğru bir şekilde plan-lanması gerekmektedir.

Üst kesicilerin retraksiyonu bir grupta “CNA

Mushroom Loop” Ark Teli, diğer grupta ise

“Compound Retraction” Ark Teli’nin segmen-

tal olarak kullanılması ile gerçekleştirilmiştir. Bu

çalışmada üst kesici retraksiyonu için planlanan

sistem Dinçer ve ark.’ın10 planladığı sistemin ay-

nısıdır. Prefabrik retraksiyon arkları laboratuar-

larda kalibre edilseler dahi klinikte bu arklar ile

bazı problemlerin meydana gelebileceği belir-

tilmiştir5,11. Nanda12 bu problemleri azaltmanın

bir yolunun prefabrik tellerin segmental olarak

uygulanması ve bu şekilde braketler arası me-

safenin artırılarak spring pozisyonundaki küçük

C

BA

D

E

RESİM 1 A-F

“CNA Mushroom Loop” Ark Teli ile üst kesici retraksiyonu yapılmış örnek olgunun üst kesici retraksiyonu öncesi (A-C) ve sonrası (D-F) fotoğrafları

F

67

hataların elimine edilebileceğini belirtmiştir. Bu

nedenle çalışmamızda retraksiyon arkları seg-

mental olarak kullanılmıştır. Retraksiyon arkla-

rının segmental olarak uygulanmasının diğer bir

sebebi de ankraj olarak kullanılacak segmentte

daha rijit olan tellerin kullanılmasının planlan-

masıdır13. Ayrıca, dahil edilen bireylerde üst ke-

sici retraksiyonu esnasında hasta uyumuna bağlı

ankraj artırıcı (headgear, intermaksiller elastikler)

aygıtlar kullandırılmamıştır. Bunun sebebi, hasta

uyumu gibi bir değişkenin değerlendirilmesinin

çok zor olacağıdır.

Klinik Bulgular

Her iki ark teli retraksiyon süreleri açısından karşılaştırıldıklarında “Compound Retraction” Ark Teli ile retraksiyon, “CNA Mushroom Loop” Ark Teli’ne göre yaklaşık iki ay daha fazla sür-müştür. Bunun sebebinin “Compound Retra-ction” Ark Teli üst kesicileri retrakte ederken, kuvveti üst dört kesicinin direnç merkezinden geçirerek, kesicileri eğilme hareketine göre daha zor ve daha fazla zaman alan gövdesel harekete zorlaması olduğunu düşünmekteyiz.

Her iki ark teli hekimin hasta ağzına uygu-

RESİM 2 A-F

“Compound Retraction” Ark Teli ile üst kesici retraksiyonu yapılmış örnek olgunun üst kesici retraksiyonu öncesi (A-C) ve sonrası (D-F) fotoğrafları

F

A B

C D

E

68

lamasındaki rahatlığı açısından karşılaştırılacak olursa “Compound Retraction” Ark Teli daha zah-metlidir. Ayrıca, “Compound Retraction” Ark Teli üzerinde bulunan dikey çıkıntılar ve bu sistemde kuvveti oluşturan kapalı zemberekler sebebi ile hastalar tarafından daha fazla şikayet görmüştür.

Üst kesici retraksiyonu gözlemlerimiz doğ-rultusunda her iki ark teli ile de bir miktar ank-raj kaybı olduğunu ve ayrıca, “CNA Mushroom Loop” Ark Teli grubunda ön kapanışın bir miktar

açıldığını, diğer grupta ise bir değişiklik olma-

dığını söyleyebiliriz. Çalışmamızda, üst kesici-

lerin “Compound Retraction” Ark Teli ile daha

gövdesel bir şekilde retrakte edildiği gözlenmiş-

tir. Bunun sebebi olarak CR grupta uygulanan

kuvvetinin direkt olarak üst dört kesicinin direnç

merkezinden geçmesine bağlıyoruz.

Sefalometrik Ölçümler

Üst 1.birinci büyük azı konumundaki değişik-

TABLO I

CNA grubuna dahil edilen olgularımızın retraksiyon öncesi (T1) ve retraksiyon sonrası (T2) dönemlerinin sefalometrik değerlendirmesi

“Mushroom Loop” Ark Teli (n=15)

Tedavi Öncesi (T1) Tedavi Sonrası (T2) T2-T1

Ortanca Min. Maks. Ortanca Min. Maks. Ortanca Min. Maks. P

SNA° 80.0 70.0 84.5 80.5 70.5 85.0 0.0 -1.0 1.0 0.856

GoGnSN ° 40.5 30.0 53.5 40.0 28.0 53.0 -0.5 -4.0 1.5 0.429

Yüz ekseni° 86.0 76.5) 91.5 87.0 77.0 92.0 0.0 -2.0 1.5 0.287

SN\OP° 18.0 6.0 25.5 17.0 5.5 27.0 0.0 -6.5 1.5 0.074

OP\X° 7.5 -5.0 11.5 7.0 -6.0 12.5 -1.0 -6.5 3.5 0.077

A-X(mm) 5.5 2.5 9.0 5.5 3.5 9.0 0.0 -1.0 1.0 0.644

A-Y(mm) 52.0 43.0 56.5 52.0 44.5 57.0 0.0 -1.5 12.0 0.353

Ü6\X° 79.5 64.5 91.0 82.5 69.0 92.0 4.0 -0.0 1.5 0.001

Ü6C-X(mm) 25.5 4.0 28.0 26.0 4.0 28.0 0.5 -0.5 2.0 0.065

Ü6C-Y(mm) 25.5 9.0 34.5 25.5 3.0 34.5 1.5 -0.5 4.0 0.003

Ü6A-X(mm) 5.5 0.5 11.5 5.5 1.0 11.5 0.5 -2.0 1.0 0.394

Ü6A-Y(mm) 31.5 19.5 36.0 31.5 19.5 36.0 0.0 -3.5 2.5 0.321

Ü1\X° 115.0 99.0 135.5 112.0 91.5 123.0 -3.5 -22.5 3.0 0.006

Ü1C-X(mm) 31.0 21.5 35.5 29.5 22.5 35.5 -1.0 -4.5 1.0 0.009

Ü1C-Y(mm) 58.5 49.5 64.0 54.5 47.5 60.0 -2.5 -8.0 -0.5 0.001

Ü1A-X(mm) 8.0 4.0 14.0 7.0 4.0 14.0 -0.5 -2.5 0.5 0.013

Ü1A-Y(mm) 47.5 39.0 52.5 45.5 -8.5 4.0 -0.5 -8.0 1.5 0.080

Overbite 3.0 2.0 5.5 2.0 0.0 5.0 -1.0 -4.5 2.0 0.015

Overjet 6.5 3.0 8.5 3.5 1.5 4.0 -2.5 -5.0 1.0 0.001

Nasolabial açı 104.0 88.0 124.0 110.0 95.0 128.0 5.0 6.0 21.5 0.010

UL-E -2.5 -6.0 2.0 -3.5 -9.0 0.0 -0.5 -3.0 1.5 0.112

LL-E -1.0 -5.5 5.5 -2.5 -8.5 4.0 -1.0 -3.0 1.0 0.011

69

likleri gösteren parametrelerden sadece Ü6/X açısında (üst 1 büyük azının x düzlemi ile yaptığı açı) istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur. (T2-T1) döneminde CNA grupta Ü6/X açısı orta-lama 4.5° artarken, CR grupta bu açı ortalama 1° azalmıştır. Kısaca “CNA Mushroom Loop” grubundaki üst 1.büyük azılarda meziale bir eğil-me olurken, “Compound Retraction” grubunda üst 1.büyük azılar eğimlerini korumuşlardır. Yak-laşık 5.5° bu farkın sebebi olarak “Compound Retraction” Ark Telinin arka segmentinin .017 X

.022 çelik telden, “CNA Mushroom Loop” Ark

Telinin ise arka segmentinin .016 X .022 CNA

telden üretilmiş olmasına yani üst birinci büyük

azıdaki auxillary tüpe giren tellerin çapının ve

cinsinin farklılığına bağlıyoruz.

Üst kesici kesici konumu ile ilgili ölçümlerden

ise Ü1/X açısı (üst kesicinin x düzlemi ile yap-

tığı açı), Ü1C-X (üst kesici kronun x düzlemine

mesafesi, mm), Ü1A-X (üst kesici kök ucunun x

düzlemine mesafesi, mm), Ü1A-Y (üst kesici kök

TABLO II

CR grubuna dahil edilen olgularımızın retraksiyon öncesi (T1) ve retraksiyon sonrası (T2) dönemlerinin sefalometrik değerlendirmesi

“Compound Retraction” Ark Teli

(n=15)

Tedavi Öncesi (T1) Tedavi Sonrası (T2) T2-T1

Ortanca Min. Maks. Ortanca Min. Maks. Ortanca Min. Maks. P

SNA° 78.0 71.0 87.0 77.0 72.0 84.0 -0.5 -3.0 1.0 0.015

GoGnSN ° 39.5 21.0 52.5 39.5 22.0 52.0 0.0 -2.0 1.5 0.715

Yüz ekseni° 84.0 77.5 91.5 85.0 77.0 92.0 0.0 -2.5 1.5 0.723

SN\OP° 16.0 5.0 25.50 15.5 6.5 25.0 0.5 -7.5 5.0 0.163

OP\X° 7.0 2.0 15.0 9.0 -3.0 12.0 1.0 -7.5 8.0 0.504

A-X(mm) 6.5 1.50 9.0 7.5 4.0 10.0 1.0 0.0 2.5 0.001

A-Y(mm) 52.5 42.5 61.5 50.0 42.5 59.0 -1.5 -4.0 1.5 0.044

Ü6\X° 81.0 70.0 92.0 75.5 70.0 90.0 -1.0 -12.0 5.5 0.733

Ü6C-X(mm) 24.0 22.5 29.5 24.5 21.0 29.0 -0.5 -1.5 1.5 0.202

Ü6C-Y(mm) 24.5 11.0 34.0 26.0 14.5 35.0 1.5 -2.0 5.5 0.010

Ü6A-X(mm) 5.0 2.5 10.5 5.0 1.0 10.5 0.0 -1.5 1.0 0.762

Ü6A-Y(mm) 28.0 17.0 35.5 31.5 17.0 39.0 1.5 -1.0 4.5 0.007

Ü1\X° 109.0 101.5 128.5 109.0 94.0 131.0 1.0 -7.5 24.0 0.865

Ü1C-X(mm) 31.5 26.0 35.0 30.5 24.0 36.0 -0.5 -3.0 1.0 0.073

Ü1C-Y(mm) 57.5 44.0 68.0 54.0 47.5 64.0 -3.0 -8.0 3.5 0.008

Ü1A-X(mm) 7.0 3.0 13.0 7.0 2.0 14.0 0.0 -2.5 2.5 0.308

Ü1A-Y(mm) 45.0 37.0 53.5 43.5 33.0 53.5 -2.5 -7.5 0.0 0.001

Overbite 2.5 0.0 4.0 2.0 0.0 4.0 -0.5 -2.0 1.0 0.120

Overjet 5.0 -1.5 9.5 2.5 -6.5 7.5 -2.5 -5.5 -3.0 0.001

Nasolabial açı 105.0 11.0 124.0 107.0 95.0 119.0 1.5 -11.0 96.0 0.173

UL-E -2.0 -10.0 4.5 -3.5 -10.0 3 -1.0 -2.5 0.0 0.003

LL-E 1.0 -2.5 6.0 -1.0 -2.0 6.0 -1.0 -3.0 5.0 0.091

70

ucunun y düzlemine mesafesi, mm) mesafelerin-de ve overbite ölçümlerinde istatistiksel anlamlı fark bulunmuştur. Üst kesicilerin “Compound Retraction” grubunda “CNA Mushroom Loop” grubuna göre daha kontrollü bir şekilde retrakte oldukları ve overbite miktarının “CNA Mushroom Loop” grubunda azaldığı, “Compound Retracti-on” grubunda ise değişmediği sonucu çıkmıştır. “CNA Mushroom Loop” ve “Compound Retra-ction” Ark Tellerinin üst kesiciler üzerinde farklı

etkiler oluşturmasının sebebi olarak iki retraksi-yon springinin farklı mekanik prensipler üzerin-de çalışmasına bağlıyoruz. Birincisi kuvvet uygu-lama noktalarındaki farklılıktır. “CNA Mushroom Loop” Ark Teli braket seviyesi üzerinde retrak-siyon kuvveti oluşturulurken “Compound Ret-raction” Ark Teli ile retraksiyon kuvveti üst dört kesicinin direnç merkezinden geçecek şekilde uygulanmaktadır. Bu şekilde retraksiyon kuvvet-lerinin uygulanması ile üst kesicilerin“Compound

TABLO III

Her iki ark telinin sefalometrik etkilerinin karşılaştırılması

“Mushroom Loop” Ark Teli (n=15)T2-T1

“Compound Retraction”Ark Teli(n=15)T2-T1

Ortanca Min. Maks. Ortanca Min. Maks. P

SNA° 0.0 -1.0 1.0 -0.5 -3.0 1.0 0.057

GoGnSN ° -0.5 -4.0 1.5 0.0 -2.0 1.5 0.323

Yüz ekseni° 0.0 -2.0 1.5 0.0 -2.5 1.5 0.629

SN\OP° 0.0 -6.5 1.5 0.5 -7.5 5.0 0.051

OP\X° -1.0 -6.5 3.5 1.0 -7.5 8.0 0.128

A-X(mm) 0.0 -1.0 1.0 1.0 0.0 2.5 0.000

A-Y(mm) 0.0 -1.5 12.0 -1.5 -4.0 1.5 0.040

Ü6\X° 4.0 -0.0 1.5 -1.0 -12.0 5.5 0.006

Ü6C-X(mm) 0.5 -0.5 2.0 -0.5 -1.5 1.5 0.270

Ü6C-Y(mm) 1.5 -0.5 4.0 1.5 -2.0 5.5 0.967

Ü6A-X(mm) 0.5 -2.0 1.0 0.0 -1.5 1.0 0.208

Ü6A-Y(mm) 0.0 -3.5 2.5 1.5 -1.0 4.5 0.065

Ü1\X° -3.5 -22.5 3.0 1.0 -7.5 24.0 0.046

Ü1C-X(mm) -1.0 -4.5 1.0 -0.5 -3.0 1.0 0.034

Ü1C-Y(mm) -2.5 -8.0 -0.5 -3.0 -8.0 3.5 0.819

Ü1A-X(mm) -0.5 -2.5 0.5 0.0 -2.5 2.5 0.019

Ü1A-Y(mm) -0.5 -8.0 1.5 -2.5 -7.5 0.0 0.047

Overbite -1.0 -4.5 2.0 -0.5 -2.0 1.0 0.037

Overjet -2.5 -5.0 1.0 -2.5 -5.5 -3.0 0.358

Nasolabial açı 5.0 6.0 21.5 1.5 -11.0 96.0 0.455

UL-E -0.5 -3.0 1.5 -1.0 -2.5 0.0 0.228

LL-E -1.0 -3.0 1.0 -1.0 -3.0 5.0 0.800

71

Retraction” grubunda “CNA Mushroom Loop” grubuna göre daha gövdesel hareket etmesi kaçı-nılmazdır. İkinci sebep ise mekanik sistemlerdeki farklılıktır. “CNA Mushroom Loop” Ark Teli sür-tünmesiz bir sistem iken, “Compound Retracti-on” Ark Teli’nin 1.büyük azıdaki “auxillary” tüpe giren tel parçası ile “auxillary” tüp arasında sür-tünme kuvveti vardır. “CNA Mushroom Loop” Ark Teli’nde ise sürtünme kuvveti yoktur.

Ayrıca, “CNA Mushroom Loop” Ark Teli ile üst kesiciler retrakte edilirken bu tel üzerinde ankraj planlamasına bağlı olarak farklı oranlarda α ve β momentleri oluşturulur. Maksimum ankraj planlaması olan vakalarda β momenti α momen-tinden fazla olmalıdır. Ancak Nanda12 bu şekilde farklı momentlerin uygulanmasının bazı yan etki-lerinin olduğunu belirtmiştir. Bahsedilen yan etki dişler üzerinde oluşan dikey kuvvetlerdir. Buna göre, momentin daha fazla oluğu taraftaki dişler-de ekstrüzyon, diğer taraftakilerde ise intrüzyon meydana gelir12. “Compound Retraction” Ark Teli ile üst kesici retraksiyonunda ise üst kesiciler yukarıda bahsedilen momentler oluşturulmadan rijid 1.büyük azı tüpü içinden ark telinin kayması ile retrakte edilirler. Bu sebeplerden dolayı “CNA Mushroom Loop” grubunda retraksiyon ile bir-likte üst kesicilerde intrüzyon görülmesi, “Com-pound Retraction” grubunda ise üst kesicilerde dikey düzlemde bir hareket görülmemesi bekle-nen bir durumdur.

İskeletsel ölçümler değerlendirildiğinde, her iki grup arasında A-X (A noktasının x düzlemine mesafesi, mm) ve A-Y (A noktasının y düzlemi-ne mesafesi, mm) parametrelerinde istatistiksel olarak anlamlı fark çıkmıştır. (T2-T1) döneminde CNA grupta A-X mesafesinde hiçbir değişiklik olmazken, CR grupta A-X mesafesinde ortalama olarak 0.9mm artış olmuştur. Yani A noktasının dikey düzlemdeki yeri değişmezken, CR grup-ta A noktası üst kesici retraksiyonu sonucunda yaklaşık 1mm aşağı hareket etmiştir. Aynı dö-nemde A-Y mesafesindeki değişiklik CNA grupta ortalama 0.2mm iken CR grupta 0.7mm olarak hesaplanmıştır. Yani CNA grupta, A noktasının sagital düzlemdeki yerinde, üst kesici retraksiyo-

nu sonucunda istatistiksel olarak anlamlı bir de-ğişiklik olmazken, A noktası CR grupta 0.7mm daha geriye doğru hareket etmiştir. Görüldüğü gibi “CNA Mushroom Loop” Ark Teli ile yapı-lan üst kesici retraksiyonunda iskeletsel veriler değişmezken, “Compound Retraction” Ark Teli ile yapılan üst kesici retraksiyonunda üst çenenin labial kortikal kemiğininde yeniden şekillenmeler olmuştur. Her iki ark telinin A noktası üzerinde oluşturdukları etkiler arasındaki fark üst kesici-lerde meydana gelen hareket tiplerindeki farklılı-ğa bağlıyoruz: “CNA Mushroom Loop” Ark Teli grubunda üst kesicilerin hareket tipi kontrollü eğilme iken “Compound Retraction” Ark Teli grubunda üst kesicilerin hareketi gövdeseldir. Kısaca, CNA grupta üst kesicilerin kök uçlarının sagital düzlemde geriye doğru hareket etmeme-si labial kortikal kemiğin şekillenmesini engelle-mekte; CR grupta ise üst kesicilerin köklerinin aynı eğimi koruyarak daha geride konumlanması labial kortikal kemiğin şekillenmesini sağlamak-tadır. Vardimona ve ark.’da14 kökün geriye doğru hareketinin labial kortikal kemiği şekillendirdiğini belirtmiştir.

Her bir retraksiyon arkının yumuşak dokular üzerine etkileri yukarıda tartışılırken literatürde bu konu ile ilgili birçok çalışma yapıldığı ve bu ça-lışmaların her birisinin sonuçlarının birbirinden farklı olduğu görülmüştür. Bununun sebepleri arasında, çalışma gruplarına dahil edilen örnek-lem grubunun yeterli sayıda olmaması, çakıştır-ma tekniklerinin her zaman doğru olmaması, ön-arka yöndeki değişiklikler ele alınırken dikey boyuttaki değişikliklerin ihmal edilmesi, uygun olmayan kontrol ve tedavi grubunun seçilmesi ile tedavi etkilerinin büyüme ve gelişimden tam olarak ayırt edilememesi, dudak tonusitesinin se-falometrik radyografiler ile belirlenemiyor olması gösterilebilir. Ancak literatürde bu konu ile ilgili çalışmalar değerlendirilecek olursa, çalışmaların birçoğunun bir ortak noktası olduğu sonucuna varılır. Bu da, çalışmalarda bireysel farklılıkların olabileceğinin belirtilmesidir15,16,17.

Çalışmamızın her iki grubunun yumuşak do-kular ile ilgili parametreleri karşılaştırıldığında, her

72

üç ölçümde de istatistiksel olarak anlamlı fark çık-mamıştır. Bunun sebebi olarak her iki retraksiyon arkının yumuşak doku profili üzerine etkilerinin aynı olduğunu söylemek yerine her iki gruba da-hil edilen bireylerin aynı özellikler göstermediği-ni belirtmek daha gerçekçi olacaktır. Her iki ark grubunun üst kesici retraksiyonuna başlamadan önceki yumuşak doku ölçümlerinde istatistiksel olarak anlamlı fark çıkmasa da ortalamaların stan-dart sapmalarının yüksek olması bireyler arasında farklılıklar olduğunu göstermektedir.

Kök Rezorbsiyonu

Her iki retraksiyon ark telinin üst kesici ret-raksiyonu sonrasında üst kesicilerde meydana getirdikleri kök rezorbsiyonu miktarları orta ve yan kesiciler için karşılaştırıldıklarında istatistiksel olarak anlamlı bir fark çıkmamıştır. Literatürde üst orta kesicilerin mi yoksa üst yan kesicilerin mi kök rezorbsiyonuna daha yatkın olduğu ile ilgili farklı görüşler mevcuttur18-20. Çalışmamızın CNA grubunda, üst kesici retraksiyonu sonucunda olu-şan ortalama kök rezorbsiyonu orta kesiclerde yan kesicilerden daha fazla olması, “CNA Mush-room Loop” Ark Teli’nin üst orta kesici bölgesine daha fazla tork hareketi vermesiyle açıklanabilir. Çalışmamızın CR grubunda ise, üst kesici retrak-siyonu sonucunda oluşan ortalama kök rezorb-siyonu yan kesicilerde daha fazla bulunmuştur. Bunun sebebi olarak da kuvvet uygulama nok-tasının yan kesicilere yakın olması gösterilebilir. Brezniak ve Wasserstein21 yaptıkları çalışmada gövdesel hareketin eğilme hareketine göre daha fazla kök rezorbsiyonuna neden olacağını belirt-mişlerdir. Dermaut ve De Munck22 tork hareketi-nin kök rezorbsiyon miktarının artacağını göster-mişlerdir. Janson ve ark.20 sürtünmeli sistemlerde kök rezorbsiyonunun artacağını bildirmişlerdir. Ayrıca literatürde tedavi süresinin uzamasının kök rezorbsiyonunu artıracağı belirtilmiştir20,21. “Compound Retraction” Ark Teli’nin üst kesici-lerde “CNA Mushroom Loop” Ark Teli’ne göre daha gövdesel hareket oluşturması ve bu hareket süresinin “Compound Retraction” Ark Teli’nde “CNA Mushroom Loop” Ark Teli’ne göre daha uzun sürmesi, CR grupta kök rezorbsiyonun daha

fazla olacağını düşündürtmesine rağmen her iki ark teli arasında, her iki diş içinde istatistiksel bir fark bulunmamıştır. Bu durum bireysel farklılık ve başlangıçtaki overjet miktarının CNA grupta yaklaşık 1mm daha fazla olması ile açıklanabilir.

SONUÇLAR

1. Üst kesicilerin retraksiyonu için geçen süre (T2-T1) “CNA Mushroom Loop” Ark Teli için ortalama 161±33 gün, “Compound Retraction” Ark Teli için 215±53 gündür.

2. “CNA Mushroom Loop” Ark Teli’nin iske-letsel yapılar üzerine bir etkisi olmadığı gözlenir-ken “Compound Retraction” Ark Teli ile üst ke-sici retraksiyonunda A noktasının konumu hem sagital hem de vertikal düzlemde değişmiştir.

3. Üst 1.büyük azı ve kesiciler üzerinde “CNA Mushroom Loop” Ark Teli ve “Compound Retra-ction” Ark Teli farklı hareketler oluşturmuşlardır (CNA grupta kesicilerde kontrollü eğilme, CR ise grupta kesicilerde gövdesel hareket meydan gel-miştir.)

4. Üst kesicilerde meydana gelen kök rezorb-siyonu miktarları her iki ark için istatistiksel ola-rak anlamlı bir fark göstermemiştir.

KAYNAKLAR

1. Proffit WR, Field HW. Contemporary orthodontics. C.V. Mosby Company, St.Louis, 1986.

2. Toroğlu MS, Uzel İ, Uzel E. Farklı iki kanin retraksiyon zembereğinin klinik etkilerinin karşılaştırılması. Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi, 2001; 25:36-47.

3. Rajcich MM, Sadowsky C. Efficacy of intraarch mechanics using differential moments for achieving anchorage control in extraction cases. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1997; 112:441-8.

4. Nanda R. Excellence in orthodontics. Biyomekanik Kursu. İstanbul-Türkiye, 22-23 Mayıs 2003.

5. Burstone CJ. The segmented arch approach to space closure. Am J Orthod, 1982; 82:361-378.

6. Sachdeva RC. A study of force systems produced by TMA T-Loop retraction spring (thesis). Farmington, Conn: University of Connecticut; 1985.

73

7. Smith RJ, Burstone CJ. Mechanics of tooth movement. Am J Orthod, 1984; 85:294-307.

8. Linge L, Linge BH. Patient characteristics and tratment variables associated with apical root resorption during orthodontic treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1991; 99:35-43.

9. Gjessing P. Controlled retraction of maxillary incisors. Am J Orthod Dentofac Orthop,1992; 101:120-31.

10. Dinçer M, Gülşen A, Türk T. The retraction of upper incisors with the PG retraction system. Eur J Orthod, 2000; 22:33-41.

11. Chaconas SJ, Caupto AA, Miyashita K. Force distribution comparisons of various retraction archwires. Angle Orthod 1989; 1:25-30.

12. Nanda R. Biomechanics in Clinical Orthodontics. W.B. Saunders Co., Philadelphia, Pennsylvania, 1997:166.

13. Chen J, Markham DL, Katona TR. Effects of T-Loop geometry on its forces and moments. Angle Orthod, 2000 ;70:48-51.

14. Vardimon AD, Oren E, Bassat YB. Cortical bone remodeling/tooth movement ratio during maxillary incisor retraction with tip versus torque movements. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1998; 114: 520-529.

15. Talass MF, Talass L, Baker RC. Soft-tissue profile changes resulting from retraction of maxillary incisors. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1987; 91:385 – 394.

16. Yugosawa F. Predicting soft tissue profile changes concurrent with orthdontic treatment. Angle Orthod, 1990;3:199 – 206.

17. Wholley CJ, Woods MG. The effects of commonly prescribed premolar extraction sequences on the curvature of the upper and lower lips. Angle Orthod, 2003;73:386 – 395.

18. Remmelink HJ, Van der Molen AL. Effects of anteroposterior incisor repositioning on the root and cortical plate: a follow study. J Clin Orthod, 1984; 18:42-9.

19. Wehrbein H, Fuhrmann RAW, Diedrich PR. Human histologic tissue response after long-term oerthodontic tooth movement. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1995; 107:360-371.

20. Janson GRP, Canto GLC, Martins DR, Henriques JFC, Freitas MR. A radiographic comparison of apical root resorption after orthodontic treatment with 3 different fixed appliance techniques. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1999; 118:262-73.

21. Brezniak N, Wasserstein A. Root resorption after orthodontic treatment: Part2. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1993; 103:138-46.

22. Dermaut LR, De Munck A. Apical root resorption of upper incisors caused by intrusive tooth movement: A radiographic study. Am J Orthod Dentofac Orthop, 1986; 90:321-326.

İLETİŞİM ADRESİ

Dr. Mustafa KAYALIOĞLUÇukurova Üniversitesi, Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı ADANATel: +90-322-338 73 30 Fax: +90-322-338 73 31 e-mail: mkayalioglu@cu.edu.tr.