Cléry Proposal Presentation€¦ · bruisend innovatie- en kennisnetwerk. ... zoekskring, omdat ze...

S A M E N in b e w e g i n g

KENNISCENTRUM K WALITEIT VAN LEREN

JAARBEELD 2017

2KENNISCENTRUM KWALITEIT VAN LEREN JAARBEELD 2017

INTRODUCTIE KENNIS SAMEN ONDERWIJS 2018

SAMEN OP VOLLE KR ACHT VOORUITINTRODUCTIE‘2017 stond voor een belangrijk deel in het teken van de invulling van ons nieuwe meer-jarenplan. Die opdracht viel samen met het afscheid van twee lectoren – de een koos voor een andere baan, de ander ging met pensio-en. We stonden daarmee voor de uitdaging om op halve kracht nieuw beleid te formule- ren. Ik ben er trots op dat ons dat is gelukt. De komende jaren focussen we op aanscher-ping van het onderzoeksprogramma en kwali- teitsborging van onderzoek, bijvoorbeeld door samen meer lerend vermogen op te bouwen. We slaagden er bovendien in om ons team weer op volle sterkte te brengen met twee nieuwe lectoren. Zij brengen niet alleen hun inhoudelijke deskundigheid in, maar denken ook mee over de invulling van de ge-zamenlijke lijn voor onze drie themavelden: wat is de grootste gemeenschappelijke deler tussen deze goedlopende thema’s en hoe versterken we elkaar?

Andere mooie ontwikkelingen in 2017: het project Gelders MBO dat concreet van start ging, de verlenging van de samenwerking met CLC Arnhem en de nominatie van Marijke Kral, lector Leren met ict, als lector van het jaar. En natuurlijk de subsidies voor All you can learn en Opleiden voor een dynamisch beroep. Verder schreven we samen met ILS en HAN Pabo subsidieaanvragen voor kort-lopende NRO-projecten rondom inhouden van opleidingen. Of die toegekend worden, is nog toekomstmuziek. Daarom zet ik graag eerst de schijnwerper op 2017: dit jaarbeeld geeft een mooi inkijkje in onze samenwerking met de opleidingen en het werkveld en wat we daar samen mee bereikten.’

ANNELIES DICKHOUT

DIRECTEUR KENNISCENTRUM KWALITEIT VAN LEREN



‘Ik ben trots op iedereen die zich vanuit het

werkveld, de opleidingen en het lectoraat

enthousiast, creatief en onvermoeibaar inzet

voor het iXperium/CoE. We creëren samen

steeds meer beweging in de richting van beter

leren met en over ict, en bouwen door aan een

bruisend innovatie- en kennisnetwerk.’

Marijke Kral, lector Leren met ict

‘Ik ben trots op de leergemeenschap over leer-

cultuur die onderzoeker Janneke en ik samen met

afdelingsleiders van de lerarenopleidingen vorm-

geven, omdat we daar gesprekken voeren over hoe

we daadwerkelijk gezamenlijk leren in een team

van leraren kunnen bevorderen.’

Helma Oolbekkink, lector Meervoudige

Professionaliteit van Leraren

‘Ik ben trots op de kennisbasis voor lerarenop-

leiders die we in opdracht van de VELON maken.

Vanuit het Kenniscentrum zijn we verantwoorde-

lijk voor het zesde katern: socialisatie en subjec-

tificatie op de lerarenopleiding.’

Gerda Geerdink, associate lector Kwaliteiten van

Lerarenopleiders

‘Ik ben trots op iXpeditie Maatwerk dat door

de SIA-beoordelingscommissie is aangeduid

als een schoolvoorbeeld van een succesvol

RAAK-project. De intensieve betrokkenheid

van de partners zorgt ervoor dat de opbreng-

sten daadwerkelijk betekenis hebben voor de

onderwijspraktijk van leraren (in opleiding).’

Anne-Marieke van Loon, associate lector Leren

met ict

‘Ik ben trots op de ontwikkelingen die we binnen

én buiten de HAN op gang hebben gebracht

rondom het bewustzijn over toetsing. Dat proces

leidt ertoe dat docenten kritisch kijken naar

waarom zij eigenlijk toetsen. Steeds vaker is de

vraag: hoe draagt de toetsing bij aan de ontwik-

keling van de student?’

Tamara van Schilt-Mol, associate lector Toetsen

en Beoordelen

‘Ik ben trots op ons werk voor het Gelders MBO,

omdat we hier de goede balans hebben gevonden

tussen praktijkontwikkeling en praktijkrelevant

onderwijsonderzoek. Er ontstaat een kennisge-

meenschap van innovatieve docenten, onderzoe-

kers en lerarenopleiders rondom het thema Be-

roepsgerichte Didactiek die meer dan regionale

impact gaat krijgen.’

Loek Nieuwenhuis, lector Beroepspedagogiek

Marijke Kral Helma Oolbekkink Gerda Geerdink TROTS Anne-Marieke van Loon Tamara van Schilt-Mol Loek Nieuwenhuis



bHet themaveld Beroepsonderwijs & Leven Lang Leren bestaat uit de lectoraten Beroepspedagogiek en Leren tijdens de beroepsloop-baan. Beroepsonderwijs bereidt jongeren en werknemers voor op de arbeidsmarkt en fungeert als aftrap voor een leven lang leren.

Persoonlijke ontwikkeling speelt daarbij een belangrijke rol, zowel individueel als maatschappelijk. Voor beide dient aan-dacht te zijn in het beroepsonderwijs, ongeacht het niveau van dat onderwijs. De professionaliteit van leraren en praktijk- opleiders is daarbij cruciaal, maar ook de rol van de werkgevers en van de beroepsbeoefenaars zelf. Beroepen veranderen dusdanig snel en onvoorspelbaar, dat het lerend vermogen van werknemers én arbeidsorganisaties steeds belangrijker wordt.

‘Beroepsonderwijs is geen zaak van de scholen, maar van de samenleving. Het vakdiploma (mbo of ho) is geen eindpunt maar het begin van een leertraject dat de gehele loopbaan doorgaat. Opleidingteams, werkgevers én lerenden hebben elk een rol te spelen hierbij. Ontwikkeling van lerend vermogen op alle niveaus is de centrale opdracht. De taak voor het beroepsonderwijs is daarbij om naast cognitief en praktisch vakmanschap ook ethisch vakmanschap te ontwikkelen.’

THEMA BEROEPSPEDAGOGIEK EN LEVEN L ANG LEREN

L oek Nieuwenhuis, lec tor Beroepspedagog iek



IHet themaveld Leren met ict valt samen met het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict, waarin het lectoraat Leren met ict structureel samenwerkt met de lerarenopleidingen van de HAN en het onderwijswerkveld po, vo en mbo aan beter onderwijs met ict.

De gezamenlijke visie op leren: een leven lang gepersonaliseerd leren in een door technologie ondersteunde, sociale leerwerkomgeving. iXperium/CoE focust op versterking van de handelingsbekwaamheid van (aankomend) leraren en leidinggevenden door samen te ontwerpen, onderzoeken, leren en kennis te ontwikkelen en te delen. iXperium designteams vormen een basisbestanddeel, evenals de iXperium labs waarin betrokkenen samen leren en experimenteren met nieuwe ict-toepassingen. Overkoepelend onderzoek borgt de kennisontwikkeling.

Mar ijke K ral ,

lec tor L eren met ic t

‘De meeste leraren willen graag meer recht doen aan verschillen tussen leerlingen en de leerlingen meer regie geven over hun eigen leren. Zij zien daarbij veel meerwaarde van ict. Uit ons onderzoek blijkt ook dat de handelingsverlegenheid vaak groot is en

leraren niet zo maar durven te experimenteren met ict. De ‘zandbak’, inspiratie en experimenteerruimte die het iXperium biedt en de creatieve ontwerpaanpak in de iXperium designteams, brengen beweging. Soms zijn het kleine stapjes, soms grote. Maar altijd betekenisvol.’

Anne -Mar ieke van L oon, assoc iate lec tor L eren met ic t

‘Het realiseren van maatwerk met ict is een complexe onderwijsinnovatie die alle lagen van de organisatie raakt. Het gaat over een andere manier van werken in de klas, en dus over de rol van de leraar en de leerling. Het heeft ook implicaties voor

de schoolorganisatie zoals bijvoorbeeld toetsing, groeperingsvormen en schoolgebouw. Om scholen te ondersteunen hebben we iXpeditie Maatwerk ontwikkeld. In deze seriousgame stappen leraren uit hun eigen rol en gaan in gesprek over mogelijke oplossingen op het gebied van maatwerk met ict.’

THEMA LEREN MET ICT



Het themaveld Kwaliteiten van Leraren bestaat uit drie lectoraten: Meer-voudige professionaliteit van leraren, Kwaliteiten van lerarenopleiders en Toetsen & Beoordelen.

Bijzonder aan dit themaveld is de brede focus op de professionalisering van leraren en lerarenopleiders en het directe raakvlak met werkveld en (leraren)opleidingen. Het lectoraat kent de opleidings- en onderwijspraktijk, dankzij de lerarenopleiders en de onderwijservaring van de onderzoekers. Het zet zijn expertise en persoonlijke contacten in voor onderzoek, advies en ontwikkeling.

Helma Ool bekk ink, lec tor Meer voudige P rofess ionalite it van L eraren

‘Leraren doen ertoe! Zij maken dagelijks verschil in het leven van kinderen. Maar dezelfde leraren ervaren vaak gebrek aan professionele ruimte om te doen wat zij echt belangrijk vinden, bijvoorbeeld vanwege een ‘overvol curriculum’ of een ‘teveel aan

regels’. Met onderzoek binnen het lectoraat wil ik bepalen welke profes-sionalisering impact heeft op de stuurkracht van leraren.’

Gerda Geerdink, assoc iate lec tor Kwalite it van lerarenople iders ‘Lerarenopleiders zijn leraren in het kwa-draat. Ze onderwijzen hoe je onderwijst en verwoorden waarom ze handelen zoals ze handelen. Bijvoorbeeld als het gaat om differentierën en onderwijs op maat. Het lectoraat onderzoekt wat nodig is voor de professionalisering van lerarenopleiders

en voor innovatie en ontwikkeling van de lerarenopleidingen. Met als belangrijk onderdeel het stimuleren en uitdagen van de talenten van toekomstige leraren.’

Tamara van S chilt-Mol , assoc iate lec tor Toet sen en Beoordelen

‘Toetsen is, als integraal onderdeel van onderwijs, vooral een instrument om te evalueren of de leerling zich goed ontwikkelt en of het juiste onderwijs is gegeven. Door voortdurend te monitoren en evalueren kunnen docenten de leerling begeleiden in zijn ontwikkeling. Binnen het lectoraat onderzoeken we op welke manier toetsen

een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van de leerling, de ontwik-keling van de docent én kwalitatief goed onderwijs.’

THEMA K WALITEIT VAN LER AREN k

7KENNISCENTRUM KENNIS VAN LEREN JAARBEELD 2017


Nieuwe lector HELMA OOLBEKKINK

Helma Oolbekkink is lector sinds 1 september 2017. Ze wil meer krachtige profes-

sionals die ruimte vinden om te doen wat echt belangrijk is, en wat echt werkt:

‘Denk aan de biologieleraar die met de klas naar buiten gaat of aan de school die

ervoor kiest om meer vakoverstijgend te werken. Dat is een vorm van stuurkracht

en leiderschap.’

‘Mijn lectoraat start met een grondige analyse: wat weten we over de stuurkracht

van leraren en over het versterken daarvan? Vanzelfsprekend doen we dit in overleg

met scholen en lerarenopleidingen. Via onderzoek wil ik meer inzicht kr ijgen in de

(professionaliser ings-) mogelijkheden die deze stuurkracht kunnen versterken. Wat

vraagt dat van de inr ichting van professionaliser ing binnen bijvoorbeeld leerge-

meenschappen? Welke impact heef t dit op de onderwijspraktijk van leraren? Uit dit

onderzoek halen we r ichtlijnen en instrumenten voor de praktijk. Maar verwacht van

ons géén eendimensionale routekaart of simpel stappenplan, daarvoor is onderwijs

een te complexe praktijk.

Leiderschap begint al op de lerarenopleiding wanneer studenten samen met le-

rarenopleiders werken aan onderwijsontwikkeling en -vernieuwing. Maar ook

wanneer een student een doordachte en doorvoelde pedagogische visie ontwikkelt.

Niet als ‘moetje’ in de opleiding, maar vanuit de overtuiging dat zo’n visie

broodnodig is voor leiderschap in het beroep!

Zowel als lerarenopleider aan de Radboud Universiteit en als lector aan de HAN

maak ik me daar sterk voor. Soms zitten obstakels in de leraar zelf, andere keren in

de omgeving. Blijf dan sparren over wat werkt. Hoe meer je dat duidelijk hebt, hoe

bewuster en beter je het kunt vormgeven, over de volle breedte van het onderwijs.

Ontmoet elkaar en leer van elkaar.’

SPOTLIGHT

M e e r v o u d i g e P r o f e s s i o n a l i t e i t v a n L e r a r e n



Nieske Coetsier, onderzoeker

‘Ik ben trots op de werkwijze van designteams

omdat die zoveel winst opleveren voor de

praktijkgerichte onderzoekers, lerende leraren

en ict-rijke leerarrangementen.’

Carlos van Kan, senior onderzoeker

‘Ik ben trots op de studenten in mijn onder-

zoekskring, omdat ze zich met bloed, zweet

en tranen inzetten voor onderzoek naar de

pedagogische dimensie van het onderwijs.’

Haske van Vlokhoven, senior onderzoeker

‘Ik ben trots op het webinar Werkplekleren in

het Beroepsonderwijs over onze review naar

werkplekleren: een mooie, publieksvriende-

lijke vorm van kennisverspreiding die ook nog

eens enorm veel aandacht en enthousiaste

reacties heeft gegenereerd.’

Carolien van Rens, onderzoeker

‘Ik ben trots op mijn rol als onderzoeker in

designteams omdat ik daarin zie hoe de deelne-

mers veranderen in onderzoekende leraren die

met plezier en energie kritisch kijken of ze de

juiste dingen doen. Dáár wordt het onderwijs

beter van.’

Fedor de Beer, onderzoeker

‘Ik ben trots op het pedagogische prioriteiten-

spel. Het afgelopen jaar hebben we versie 2.0

uitgebracht en gepresenteerd op verschillende

congressen waar het steevast enthousiast

ontvangen werd. Het wordt nu in verschillende

landen met studenten, leraren en lerarenop-

leiders gespeeld en leidt overal tot gesprekken

over beter onderwijs.’

Kirsten de Ries, onderzoeker

‘Ik ben trots op de nauwe samenwerking met de

scholen in ons werkveld, omdat we gezamenlijk

werken aan de ontwikkeling van onderwijs en zo

vanuit verschillende expertises bijdragen aan

beter onderwijs in de praktijk.’

Femke Timmermans, onderzoeker

‘Ik ben trots op de bijdrage die we hebben gele-

verd aan de Kennisrotonde. Met onze expertise

hebben we een gefundeerd antwoord gegeven op

de vragen van professionals uit de onderwijs-

praktijk.’

Nieske Coetsier Haske van Vlokhoven Fedor de Beer Femke Timmermans

Carlos van Kan Carolien van Rens Kirsten de Ries TROTS



KENNIS DELEN

Best practices

Het kenniscentrum publiceerde in 2017 een groot aantal onderzoeksrapportages, essays,

artikelen en andere publicaties. Vaak werkten onze lectoren en onderzoekers daarin

samen met andere experts, binnen en buiten de HAN. Het overzicht hieronder is slechts

een kleine greep uit het brede pallet, maar biedt een mooi inkijkje per themaveld.

BEROEPSONDERWIJS EN LEVEN LANG LEREN

• Nieuwenhuis, L., Hoeve, A., Nijman, D.J., en Van Vlokhoven, H. (2017). Pedagogisch-didactische vormgeving van werkplekleren in het initieel beroepsonderwijs: een internationale reviewstudie. Nijmegen: HAN Kenniscentrum Kwaliteit van Leren.

• Van der Meer, M. & Nieuwenhuis, L. (2017) Beroepsonderwijs in de regio: ecosystemen, lerend vermogen en publieke waarde. In: Van der Meer, M. (red.) Naar een lerend bestel in het mbo: over enkele institutionele voorwaarden van onderwijskwaliteit. Essays voor het ministerie van OCW. Den Haag: NRO. (pp. 93-118)

• Timmermans, F. & Gijsel, M. (2017). Welke invloed heeft taalvaardigheid op de doorstroom naar en studiesucces in het hbo van mbo-ers tot 25 jaar uit achterstandsgroepen? (KR. 236). Den Haag: NRO, Kennisrotonde. Vindplaats: https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/taal-doorstroom-mbo-ho/

KWALITEIT VAN LERAREN

• Vereniging Hogescholen (2017). Het versterken van de toetsbekwaamheid in het hoger beroepsonderwijs. Eindrapportage van het landelijk onderzoek naar de waarde van de professionaliseringstrajecten basiskwalificatie examinering (BKE). [o.a. door J. van der Linden, Fedor de Beer, T. van Schilt]

• Steen, J. van der & Oolbekkink, H. (2017). Kwaliteitsreeks ‘Samen onderzoek begeleiden in de AOS’. Steunpunt opleidingsscholen, Utrecht

• Geerdink, G. & Pauw, I. (red) (2017). Kennisbasis Lerarenopleiders. Katern 3: Inhoud en vakdidactiek op de lerarenopleidingen. Uitgave van de Vereniging lerarenopleiders Nederland. Vindplaats: www.velon.nl.

LEREN MET ICT

• Popta, E. van, Kral, M., Camp, G. Martens, R.L., Simons, P.R.J. (2017). Ex-ploring the value of peer feedback in online learning for the provider. Edu-cational Research Review 20 (2017), 24-34

• Rens, van C., Kral, M., Hölsgens, R. & Uerz, D. (2017). Leren en lesgeven met ict in het mbo: Gelderse MBO’s. Stand van zaken schooljaar 2016/2017 – beginmeting. Nijmegen: iXperium/Centre of Expertise Leren met ICT

• Vijfeijken, van M., Aanholt, van T., Hölsgens, R. (2017). Evaluatie design-teams ROC de Leijgraaf, rapportage schooljaar 2015-2016. Nijmegen: iXpe-rium/Centre of Expertise Leren met ICT




SPEL VOOR PEDAGOGISCHE REFLECTIE

Onderzoekers Fedor de Beer en Carlos van Kan ontwikkelden het Pedago-gisch Prioriteitenspel om (toekomstige) leraren te laten ontdekken welke pedagogische idealen de belangrijkste drijfveer zijn in hun eigen onderwijs.

Carlos: ‘Wat vind ik nou belangrijk voor de leerlingen in mijn klas en waarom? Die

vraag blijkt voor veel studenten en leraren lastig te beantwoorden. Het Pedagogisch

Pr ior iteitenspel zet de gedachten op scherp en verbreedt de blik. De deelnemers

werken in paren. Ze kr ijgen steeds zes stellingen met verschillende kleurcoderin-

gen voorgelegd. De kleuren corresponderen met verschillende typen pedagogische

idealen. Vinden de spelers het bijvoorbeeld belangrijker dat de school een veilige

plaats biedt (rood) of dat de school in verbinding staat met de buitenwereld (geel)?

Daarna vergelijken ze hun beider rangschikking en leggen elkaar uit hoe ze tot hun

keuze kwamen.’

Fedor: ‘Zo leren de spelers te verduidelijken hoe ze aankijken tegen onderwijs,

terwijl ze ook andere invalshoeken ontdekken. Na verschillende ronden, met steeds

andere stellingen en andere spelpartners, worden de kleurscores opgeteld en zien de

deelnemers welke pedagogische idealen bij henzelf de boventoon voeren, en hoe dat

zit bij hun spelpartners.

Voor student Ewout leverde het spel vooral bewustwording van zijn eigen dr ijfveren

op: ‘Mijn uitleg aan mijn spelpartner was vooral een uitleg aan mezelf.’

Student Ilona: ‘Het spel bevestigde wat ik al wist: ik ben ‘rood’. Ik zie leerlingen als

kwetsbare personen die mijn hulp nodig hebben in deze veeleisende wereld. Maar

ik ga te maken kr ijgen met bijvoorbeeld ‘blauwe’ collega’s, die vooral maximale

prestaties uit hun leerlingen willen halen. Voor een goede samenwerking is het

belangrijk dat ik weet waarom zij hun onderwijs op die manier bekijken.’

Het Pedagogisch Pr ior iteitenspel wordt ingezet bij studenten, maar wordt ook

gespeeld door leraren op stagescholen om samen te praten over goed onderwijs en

stagiaires beter te leren begeleiden.

SPOTLIGHTKENNIS ONT WIKKELEN



RICHTLIJNEN VOOR WERKPLEKLEREN

Werkplekleren is niet alleen een middel om studenten ervaring op te laten doen, maar ook een onmisbare competentie voor in de beroepspraktijk. Maar hoe leer je studenten werkplekleren? Onderzoekers Aimée Hoeve en Chris Kroeze onderzochten het en kregen hulp van een kleine zeventig stu-denten Opleidingskunde.

Aimée Hoeve: ‘Werkplekleren is belangrijk om te leren hoe je presteert onder druk,

omgaat met tegenstr ijdige eisen in je werk en bijvoorbeeld om je weg te vinden in

bedrijfsspecif ieke technologie of protocollen. Maar hoe positioneer je dat werk-

plekleren in de opleiding en hoe r icht je het dan in? Dat blijkt vaak lastig. De

oplossing ligt niet alleen in betere samenwerking tussen opleiding en werkveld:

iedere stageplek is anders georganiseerd en iedere stagebeleider legt een andere

focus; als opleiding heb je daar maar beperkt gr ip op. Literatuurstudie en samen-

werking met tien opleidingen binnen de HAN leidden tot elf handvatten - r ichtlijnen,

geen blauwdruk - om werkplekleren breder een plek te geven in curr icula.’

In 2017 betrok het kenniscentrum bijna zeventig studenten Opleidingskunde bij

een deel van het onderzoek. Aimée: ‘Samen met docenten Mirelle Voskes en Leon

Noij namen we hen mee in alle stappen die horen bij kwalitatief onderzoek: hoe

gebruik je literatuur om tot een conceptueel kader te komen, hoe vertaal je dat naar

een goede interviewleidraad, hoe verwerk je data en hoe codeer je? Iedere student

interviewde één jonge professional om te achterhalen wat die nodig hebben om echt

thuis te raken in hun vak. De studenten vonden het ‘veel werk, in korte tijd’ maar

waren ook enthousiast over ‘in het echie’ bijdragen aan een project dat een ‘real life

inkijk’ gaf in hun latere vakgebied. Het kenniscentrum beschikte in relatief korte

tijd over een enorm r ijk databestand, dus ook voor ons is deze samenwerking voor

herhaling vatbaar!’

KENNIS ONT WIKKELEN SPOTLIGHT



MONITOR STIMULEERT ICT- INZET

Een belangrijke succesfactor voor effectieve inzet van ict voor leren en lesgeven is de handelingsbekwaamheid van leraren. Om zicht te krijgen op die bekwaamheid en op de aangrijpingspunten voor ontwikkeling daarvan, heeft het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict een monitor ontwik-keld.

De monitor is een gevalideerde webvragenlijst voor leraren, die hun competenties

en feitelijk handelen met ict in kaart brengt. De resultaten dienen als input voor

gerichte professionaliser ingsactiviteiten. Via herhaalde afname wordt de voortgang

gemonitord en kan worden bijgesteld. De monitor is de afgelopen jaren veelvuldig

ingezet en doorontwikkeld met versies voor po, vo, mbo en hbo. Sinds 2017 kunnen

instellingen en teams via een portal hun eigen resultaten inzien en downloaden.

Hierdoor zien school- en teamleiders hoe het ervoor staat in het eigen team en waar

goede voorbeelden te vinden zijn.

De monitor is in 2017 als beginmeting afgenomen bij 1800 leraren van de acht

Gelderse MBO’s die samenwerken met iXperium/CoE. Mbo-leraren zien veel

meerwaarde in ict voor onderwijs. Toch maken de meesten in de praktijk nog weinig

gebruik van innovatieve ict-toepassingen en van ict om te dif ferentiëren.

Veel leraren gebruiken media vooral om te consumeren en netwerken, maar bijna

niet om te gamen of produceren. Dat heet een beperkt mediaprof iel. Ze leren graag

door te experimenteren en delen met ict, en zich beter op de hoogte houden van

nieuwe ict-ontwikkelingen. Dit zijn dan ook de sleutelfactoren om leraren gericht te

ondersteunen.




SPELSIMUL ATIE VOOR MA AT WERK MET ICT

Het RAAK-project iXpeditie Maatwerk ontwikkelt onderzoeksmatig een spelsimulatie waarmee leraren een systeemperspectief ontwikkelen dat nodig is voor gepersonaliseerd leren met ict. De spelsimulatie bevat de sleutelvariabelen die van belang zijn om maatwerk met ict op school te realiseren.

De spelsimulatie is gebaseerd op het model Organiseren van maatwerk met ict.

Eind 2017 vond de eerste testsessie plaats met het team van Brede school Michiel de

Ruyter. De deelnemende leraren werden ‘positief getr iggerd’ om vanuit verschillende

perspectieven naar maatwerk met ict te kijken. Het spel faciliteert teamleden om uit

hun eigen rol te stappen en vanuit een breder perspectief het gesprek aan te gaan

over gepersonaliseerd leren met ict.

Het simulatiespel wordt in 2018 verder ontwikkeld en onderzocht. Centrale vraag

in deze fase: hoe verandert het spel de mentale modellen van leraren en welke

elementen in de simulatie dragen hieraan bij? Daarbij zijn opnieuw schoolteams

betrokken en ook vijf studententeams van de HAN Pabo. Aan het project is een pro-

motieonderzoek gekoppeld dat ingaat op de vraag of de spelsimulatie bijdraagt aan

het vergroten van het perspectief van leraren: verschuif t dit van een gefragmenteerd

naar een systeemperspectief?

De beoordelingscommissie van SIA gaf aan ‘onder de indruk’ te zijn van de tussen-

tijdse resultaten en van de manier waarop onderzoek en praktijk in de spelsimulatie

verbonden zijn. De commissie was bovendien ‘erg positief ’ over de opzet van het

project en over de voortgang van de activiteiten. Ze roemde de methodologische

kwaliteit en de betrokkenheid van de praktijkpartners en vroeg het iXperium/CoE de

resultaten landelijk te delen met alle basisscholen in Nederland.




SAMEN OPTREKKEN

Best practices

Het Kenniscentrum bouwde in 2017 voort op de goede contacten met het regionale werkveld in een aantal samenwerkingsverbanden, waaraan deels (subsidie)projecten zijn verbonden.

IXPERIUM/CENTRE OF EXPERTISE

• CLC Arnhem verlengde de samenwerking voor vier jaar en breidde uit met een groot schoolbestuur voor speciaal primair en voortgezet onderwijs, de Onderwijsspecialisten. Voor de HAN Pabo een impuls om het speciaal onderwijs in te bedden in de opleiding.

• CLC Nijmegen voert gesprekken met de Nijmeegse kinderopvang. Dit betekent aandacht voor aansluiting van relevante opleidingen, zoals Pedagogiek.

• Scholengroep Tongerlo in Roosendaal sloot een samenwerkingsover-eenkomst voor vier jaar. Geprobeerd wordt om de lerarenopleidingen van Hogeschool Rotterdam en Fontys Tilburg aan te laten sluiten.

• In Roermond is hard gewerkt aan samenwerking met schoolbestuur Swalm & Roer, de Nieuwste Pabo. Vermoedelijk wordt begin 2018 de samenwerkingsovereenkomst gesloten.

• Met bibliotheek Gelderland Zuid in Nijmegen wordt gewerkt aan de start van het project Nijmeegse Beweging Digitale Geletterdheid.

THEMAVELD LEREN MET ICT/IXPERIUM/COE EN BOLLL

• De samenwerking met de Gelders mbo’s werd concreet. Leren en lesge-ven met ict en Beroepsgerichte didactiek zijn vooralsnog de speerpunten die in de Gelders professionaliseringagenda opgepakt zijn.

THEMAVELD BEROEPSONDERWIJS EN LEVEN LANG LEREN

• Het Graafschap college werkte voor het tweede jaar met de lector Beroepspedagogiek en twee onderzoekers in een zogenaamd embedded lectoraat op dit roc. Dit lectoraat is een vaak gevraagd partner in het Groene onderwijs.

• Samenwerking met de Gelderse mbo’s rond beroepsgerichte didactiek, zoals hierboven benoemd.

THEMAVELD KWALITEITEN VAN LERAREN

• Samenwerking met de Academische opleidingsscholen in Arnhem (po) en Nijmegen (vo) op thema’s als professionele leergemeenschappen, de onderzoekende leraar en gedeeld academisch leiderschap. Ook met het mbo wordt in toenemende mate samengewerkt, in de regio en nationaal. Zo is het thema toetsen en beoordelen vol in de belangstelling komen staan bij zowel roc’s als de mbo-raad.



SAMEN OPTREKKEN

Best practices

De verbinding met andere kennisinstellingen verloopt via ‘natuurlijke part-nerschappen’ met verschillende instellingen.

VERBINDING MET ANDERE HOGESCHOLEN

In onderzoeksprojecten werken we samen met lectoren en onderzoekers van andere hogescholen. Onderzoeksresultaten delen we onderling. Zo werken we intensief samen met Fontys Hogeschool en Hogeschool Zuyd op het terrein van toetsen & beoordelen, met de Hanze Hogeschool als voortrekkers in de voorlopersgroep Leren met ict en met de Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Utrecht, Saxion en Windesheim als experts in het RAAK-project iXpeditie Maatwerk.

VERBINDING MET HET ACADEMISCHE KENNISDOMEIN

Binnen de Radboud Universiteit onderhouden we relaties met de Radboud Docenten Academie, Pedagogische wetenschappen, de Faculteit Bedrijfskun-de (HRM), het Donders Instituut en de Radboudumc Health Academy.

Gezamenlijke projecten en programma’s worden uitgevoerd met de univer-siteiten van Leiden, Leuven, Gent, Tartu, Tilburg, Regensburg en Utrecht. We begeleiden onze promovendi met collega’s van de Radboud Universiteit, het Welten-instituut, de Universiteit van Amsterdam, ESoE

TU Eindhoven, de Universiteit van Utrecht, Universiteit van Gent, Universiteit Twente en Brunel University in London.

Ten slotte bezet een lector van het kenniscentrum een bijzondere leerstoel bij het Welten-instituut, het onderzoeksinstituut voor leren, doceren en technologie van de Open Universiteit.



MET HOGESCHOLEN WERKEN A AN GOEDE TOETSING

Toetsen en beoordelen treedt binnen hbo-instellingen steeds meer uit de schaduw: de visie op het onderwerp ontwikkelt zich en professionalisering krijgt vorm. Dat is ook nodig, want goede toetsing bepaalt de waarde van een diploma. Het BKE/SKE-netwerk draagt daaraan bij.

Constructive alignment zorgt voor goed onderwijs: je bedenkt wat een student

moet leren en stemt curr iculum en toetsing daarop af. Maar hoe ziet ‘goed toetsen’

eruit? En is iedere docent daartoe in staat? In het BKE/SKE-netwerk werken alle

hogescholen en een aantal universiteiten samen aan de basis- en seniorkwalif icer ing

van examinatoren (BKE en SKE). Centraal staan visieontwikkeling, kennisdeling en

onderzoek.

Binnen het netwerk is veel uitwisseling over en weer, vertelt Tamara van Schilt-Mol,

associate lector Toetsen en Beoordelen bij het Kenniscentrum Kwaliteit van leren:

‘Vaak gaat de afstemming over praktische zaken, bijvoorbeeld over hoe je met je pro-

fessionaliser ing kunt aanhaken bij de wereld van de docent: hoe doen anderen dat?

Zo ontstaan binnen iedere hogeschool concrete opdrachten voor docenten die hun

BKE of SKE willen halen. Binnen de HAN bekijken docenten bijvoorbeeld binnen hun

eigen opleiding hoe het onderwijs en het toetsprogramma beter op elkaar afgestemd

kunnen worden. De docent professionaliseert zich zo in de eigen praktijk en het

onderwijs – en dus de student – prof iteert mee.’

Het netwerk leert van en met elkaar, maar de instellingen bepalen hun eigen koers.

Liesbeth Baartman van Hogeschool Utrecht: ‘De Vereniging Hogescholen heef t

landelijk onderzoek naar de implementatie van de BKE gef inancierd. We willen weten

hoe die per instelling wordt uitgerold en wat dat oplevert. De uitkomsten zullen

ook helpen om onze gezamenlijke visie verder te ontwikkelen. Mooi dat dat allemaal

is voortgekomen uit de behoef te van Tamara, Dominique Sluijsmans – lector Zuyd

Hogeschool – en mij om samen af te stemmen over de invulling van de BKE en SKE.’

SPOTLIGHTSAMEN OPTREKKEN



MET MBO’S WERKEN A AN ONDERWIJSK WALITEIT

Gelderse mbo-instellingen werken samen met het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict en het lectoraat Beroepspedagogiek van het ken-niscentrum aan de onderwijskwaliteit in het mbo. Ze willen (toekomstige) docenten gerichter voorbereiden op lesgeven in het mbo.

Om het mbo-onderwijs te verbeteren, is innovatieve kracht nodig. De samen-

werkingspartners en ook de lerarenopleidingen van de HAN versterken elkaar daarin

via de kennisgroepen Leren en lesgeven met ict en Beroepsgerichte didactiek.

Marijke Kral, lector Leren met ict van het iXperium/CoE: ‘Het mbo wil ict integreren

in de werkpraktijk van de docent. We gaan daarvoor onder andere aan de slag in

verschillende iXperium designteams. Die doen bijvoorbeeld onderzoek naar de mo-

gelijkheden van co-teaching met robots, passende didactiek bij leren op afstand en

het vormgeven van gepersonaliseerd leren binnen een elektronische leeromgeving.

Verder werken we aan een competentieprof iel leren en lesgeven met ict voor mbo-

docenten en denken we na over een Gelders mbo-iXperium.’

De Gelderse mbo’s willen ook de responsiviteit van hun onderwijs vergroten. Loek

Nieuwenhuis, lector Beroepspedagogiek: ‘Beroepen zijn voortdurend in beweging.

Het beroepsonderwijs moet rekening houden met die veranderende arbeidsmarkt en

zorgen dat (toekomstige) professionals f lexibel leren omgaan met nieuwe ontwikke-

lingen. We zoeken samen met de scholen naar leerarrangementen die daarbij helpen

en hoe die kunnen worden aangeboden. Innovatieve vormen van werkplekleren zoals

wijkleercentra en hybride leren kunnen hierbij helpen.’

Beide kennisgroepen leverden al concreet resultaat op, vertelt Klaske Smit van

ROC Rijn IJssel: ‘We ontwikkelden bijvoorbeeld Rubrics, een instrument waarmee

studenten, docenten en stagebegeleiders kunnen ‘scoren’ waar de student nu staat

en wat nog geleerd moet worden. Rubrics leert studenten - meer dan via toetsing

- zelf leren. Dat is wat de kennisgroepen ook doen: samen werken aan een hoger

kennisniveau en zorgen dat het geleerde, bijvoorbeeld via ILS, terugvloeit naar de

praktijk.’




MET PO WERKEN A AN PROFESSIONALISERING

Het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict werkt vanaf het prille begin in 2011 nauw samen met schoolbesturen voor (speciaal) primair onderwijs in de regio Arnhem en Nijmegen en de HAN Pabo. In totaal betreft dit ruim 200 scholen.

In 2017 hebben weer veel leraren van de betrokken scholen deelgenomen aan

inspiratie- en professionaliser ingsactiviteiten Leren met ict in en vanuit de

iXperiums in Arnhem en Nijmegen. Bijvoorbeeld aan de schoolprogramma’s voor

rekenen, taal en robotica, tijdens inspiratiemiddagen en in het pop-up-iXperium

op locatie. iXperium Arnhem is uitgebreid met een iXspace waarin de relatie wordt

gelegd tussen ict en maakonderwijs.

Bij elk bestuur was een iXperium designteam actief. Het designteam van Lijn 83

ontwikkelde bijvoorbeeld instructievideo’s, waarmee leerlingen van verschillende

niveaus bij rekenen zelfstandig en in hun eigen tempo aan de slag kunnen. Het team

heef t een theoretisch fundament voor uitrol van deze werkwijze in andere vakken

geschreven.

In 2017 heef t iXperium/CoE een instrument ontwikkeld waarmee bestuurders

gesprekken met schoolleiders kunnen voeren over hun ambities voor ‘personaliseren

van leren met ict’. Van alle scholen zijn de resultaten verzameld. De meerderheid van

de schoolleiders zou de komende jaren graag zien dat leerlingen meer regie kr ijgen

in wat en hoe zij leren en dat er meer wordt gedif ferentieerd met ict. De school-

leiders willen extra aandacht voor de competenties leren en lesgeven met ict van de

leraren.

Voor deze veranderingen is het volgens de schoolleiders belangrijk om digitale leer-

middelen, leerlijnen en leer inhoud te hervormen. Ze geven aan dat de visie op het

gebruik van ict verder moet worden ontwikkeld en dat daarbij behoef te is aan meer

samenwerking, samen leren en onderzoeken. Komend jaar worden op basis van de

resultaten de ambities op bovenbestuurlijk niveau geformuleerd en de consequenties

voor de ondersteuning vanuit iXperium/CoE geïnventariseerd. Zo werken we samen

aan een verdiepingsslag.




Best practices

Het Kenniscentrum Kwaliteit van Leren werkt nauw samen met de opleidingen binnen de HAN. Samen werken we aan verbetering van het onderwijs. Docenten, studenten en het werkveld spelen daarin vaak een actieve rol. Binnen de opleidingen zetten we onze expertise onder andere in voor:

BILDUNG IN HET CURRICULUM

• Techniek Built Environment• GGM Fysio Delta Stroom• HAN Pabo en ILS• Faculteit Economie en Management• Netwerkbijeenkomsten

EDUC ATIEVE MAS TERS

• Educatieve master Economie• Educatieve master Engels• Educatieve master Nederlands• Educatieve master Wiskunde• Master Pedagogiek

LEREN MET ICT

• Designteams• Honoursprogramma• Minor Design4Learning• Werkgroep lerarenopleiding voor de 21ste eeuw • ILS expertisegroep Onderwijskunde KWALITEITEN VAN LERAREN

• BKE-certificering• BKE-professionalisering• Ontwikkeling aanbod Didactische bekwaamheid• Ontwikkeling eindkwalificaties Pabo en ILS• ILS expertisegebied studieloopbaanbegeleiding• ILS expertisegebied toetsing• ILS expertisegebied onderzoekend leren• Curriculumontwikkeling master MLI• Masterclass Pabo

BEROEPSONDERWIJS EN LEVEN LANG LEREN

• Projectgroep studierendement/studiesucces ILS• Evaluatie pilot bedrijfsstages• Onderzoeksspreekuur Studio L&D• ILS expertisegroep Samen Opleiden ILS• ILS expertisegroep Beroeps- en vakdidactiek

VERBINDING ONDERWIJS

2 0KENNISCENTRUM KENNIS VAN LEREN JAARBEELD 2017


Iedere leerling leert anders en daar moet in toenemende mate ruimte voor zijn. Ict kan daarbij helpen, maar hoe breng je dat in praktijk? Pabo- studenten gaan daarvoor naar het iXperium.

De leerlijn Leren en lesgeven met ict is een belangrijk onderdeel van het onderwijs-

programma van de HAN Pabo. Studenten ontwikkelen daarmee de benodigde com-

petenties voor eigentijds onderwijs met ict. Denk bij de leerlijn aan pedagogisch-

didactische inzet van ict en aan het bedenken van ict-r ijke leerarrangementen.

In het iXperium zien studenten de theorie praktijk worden.

In het iXperium experimenteren Pabo-studenten met ict en onderzoeken ze de

mogelijkheden voor het onderwijs. Pabo-docent Jaap Dekker: ‘Eerstejaars maken

in het iXperium bijvoorbeeld kennis met Blue-Bots, robotjes die kleuters zelf, via

bluetooth, over bedrukte matjes naar specif ieke letters kunnen sturen. Later leren

onze studenten om zo’n toepassing op een andere manier in te zetten. In dit geval

kan dat door zelf een mat te ontwerpen, bijvoorbeeld voor een verkeersles aan

groep 4. Studenten leren zo de ontwikkelingsfase van een kind te koppelen aan een

passende, creatieve inzet van ict.’

Studenten gaan tijdens de opleiding steeds dieper in op de mogelijkheden en

onmogelijkheden van ict in het onderwijs. Niet alleen door zelf aan de slag te gaan.

Ook door bijeenkomsten te organiseren voor leraren in het werkveld. Ze stellen

daarvoor een programma samen rondom een specif iek thema, bijvoorbeeld de

taalontwikkeling van jonge kinderen. Zo verr ijken ze hun eigen kennis én die van

zittende leraren.

SPOTLIGHTVERBINDING ONDERWIJS

IXPERIUM , (OOK ) VOOR PABO -STUDENTEN



LER ARENOPLEIDINGEN INTEGREREN ONDER ZOEK

Hoe draagt onderzoek in de eindfase het beste bij aan het ontwikkelen van een onderzoekende houding? Die vraagt stelt de expertisegroep Onderzoe- kend Leren van ILS. Onderzoeker Janneke van der Steen draagt bij vanuit het kenniscentrum.

Janneke: ‘In de onderzoeksleerlijn van de opleidingen staat de ontwikkeling van een

onderzoekende houding steeds centraal. Een aantal opleidingen r icht onderzoek

in de eindfase dit studiejaar echter anders in. Daar lag dus een kans om samen te

leren hoe onderzoek het beste in het curr iculum geïntegreerd kan worden. Alle

opleidingen willen tenslotte dat de studenten aan het eind van hun opleiding de

kennis en kunde in huis hebben om in de onderwijspraktijk onderzoekend te kunnen

werken, het belang daarvan inzien en er plezier aan beleven.’

Lerarenopleider Marloes Hülsken, samen met collega Esther Hansen en Janneke

voortrekker van de expertisegroep: ‘Het directe contact tussen ons team en de

onderzoekers is waardevol. In die brede samenstelling werken we praktijkgericht aan

nieuwe werkwijzen en inzichten rond onderzoek.’

Wat leveren de verschillende vormen van onderzoek in de eindfase op? Die

informatie is nodig om samen van te leren. Janneke: ‘In 2018 wordt daarom aan alle

laatstejaars en hun onderzoeksbegeleiders gevraagd hoe het onderzoek is verlopen,

hoe ze na afloop aankijken tegen nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek

door leraren en in hoeverre het uitgevoerde onderzoek heef t bijgedragen aan de

ontwikkeling van een onderzoekende houding. De uitkomsten van deze evaluatie

helpen om samen verder na te denken over de ontwikkeling van het onderzoek in de

eindfase.’




ONDER ZOEKSSPREEKUUR OPLEIDINGSKUNDE

Studenten lopen nogal eens tegen uitdagingen aan als ze onderzoek doen, vooral in de eindfase. De opleiding Opleidingskunde startte daarom met een onderzoeksspreekuur. Daar helpt onderzoeker Derk-Jan Nijman studenten met onderzoeksvragen weer op weg.

Het Onderzoeksspreekuur wordt gehouden in Studio L&D, een vaste plek waar

studenten, docenten en mensen uit het werkveld elkaar kunnen ontmoeten en samen

aan de slag kunnen. Ook Derk-Jan Nijman schuif t er regelmatig aan: ‘De ene keer

op dinsdagochtend, de andere keer op donderdagmiddag. Mijn collega Aimée Hoeve

en ik beantwoorden er vragen van studenten die bezig zijn met een onderzoek. Ze

worstelen bijvoorbeeld met hun onderzoeksvraag. Die is in eerste instantie vaak

veel te groot. Een herkenbaar probleem: ook doorgewinterde onderzoekers vinden

het nog lastig om in te kaderen. Want welke informatie heb je nu precies nodig om je

opdrachtgever aan het eind van de r it een passend product te presenteren?’

Eén van de studenten die het Onderzoeksspreekuur bezocht, moest bijvoorbeeld

een e-learningmiddel ontwikkelen om nieuwe medewerkers welkom te heten in de

organisatie. Derk-Jan: ‘Welke onderzoeksvraag stel je dan om tot het gewenste

resultaat te komen? Moet je daarvoor de hele waaier rondom e-learning onderzoeken

en met alle werknemers over hun wensen spreken? Is dat überhaupt haalbaar? Aimée

en ik spr ingen bij om studenten gericht en met vertrouwen van start te laten gaan

en geven advies als ze onderweg hobbels ervaren. Het mes snijdt bovendien aan

twee kanten: via de ontmoetingen met de studenten blijf t het kenniscentrum op de

hoogte van HRD-vraagstukken in het werkveld.’




LEERLIJN ONDER ZOEK IN MASTEROPLEIDINGEN

De HAN heeft vier masteropleidingen die opleiden tot een eerstegraadsles-bevoegdheid: Nederlands, Engels, wiskunde en economie. De studenten verrijken niet alleen hun vakinhoudelijke en vakdidactische kennis, maar verdiepen ook hun onderzoeksvaardigheid. Onderzoeker Martijn Peters vertelt over zijn rol in onderzoeksleerlijn en curriculum.

Martijn: ‘Masterstudenten die de opleiding afronden, moeten in staat zijn om hun

eigen onderwijs te verbeteren en om mee te werken aan schoolontwikkeling. In-

grediënten die daarbij nodig zijn: onderzoeksvaardigheid en een onderzoekende

houding. Waar komt bijvoorbeeld een gebrek aan motivatie vandaan? Wat zou een

oplossing kunnen zijn en hoe werk je die uit tot een werkvorm of lessenserie? Raken

de leerlingen daarmee inderdaad meer betrokken?’

De vier masteropleidingen hebben samen met het kenniscentrum een uniforme

onderzoeksleerlijn ontwikkeld. Iedere master is via een onderzoeker verbonden aan

het kenniscentrum. Voor de master economie is Martijn de verbindende schakel:

‘De interesse van studenten ligt in eerste instantie vaak meer op vakinhoudelijk en

vakdidactisch vlak. Om de kracht en kansen van onderzoek te laten landen, werk ik

in mijn colleges soms achterstevoren: ik laat studenten zonder veel voorbereiding

mensen bevragen en daarna bespreken we waar ze in de interviews tegen aanliepen.

Zo hang ik de theoretische achtergrond van onderzoeksmethoden aan de kapstok van

de praktijk.’

Ondanks de stapsgewijze, praktijkgerichte invulling van de onderzoeksleerlijn

hebben veel masterstudenten in hun laatste jaar behoef te aan extra contactmomen-

ten. Martijn: ‘De master economie introduceerde vorig studiejaar de afstudeertafels:

vier studenten en een docent zitten samen aan tafel voor intervisie en feedback. Dat

werkt goed, bleek uit de evaluatie én uit het feit dat de volgende groep afstudeer-

ders ook met afstudeertafels wilde werken. We blijven werken aan de onderzoeks-

leerlijn en zijn trots op de positieve beoordeling die de accreditatiecommissie alle

vier de masters in 2017 gaf.’


2 4KENNISCENTRUM KWALITEIT VAN LEREN JAARBEELD 2017


PL ANNEN 2018‘Het kenniscentrum heeft drie goedlopende thema’s: Kwaliteit van Le- raren, Beroepspedagogiek & Leven lang leren en Leren met ict. Dat is een gezamenlijke verdienste van het kenniscentrum, het werkveld en de opleidingen.

In 2018 gaan we verder versterken. We doen dat met de concrete uit-voering van het nieuwe meerjaren-plan, maar bijvoorbeeld ook via de regionale kennisagenda: samen met po, vo, mbo en de faculteit Educatie kijken we welke thema’s interessant zijn om met elkaar uit te werken.

Daarnaast zullen we samen met de opleidingen plannen ontwikkelen om onderwijs en onderzoek, de dra-gende pijlers binnen de HAN, struc-tureel met elkaar te verknopen. Ons onderzoeksportfolio draagt bij aan de agenda van het HAN-zwaartepunt Smart Region, waarmee we als ken-

niscentrum meewerken aan een innovatieve en ondernemende regio waar het niet alleen goed werken is, maar ook fijn wonen, leren en re- creëren.

En last but not least: met lector Jos Sanders, geworven in 2017 en van start gegaan in 2018, zetten we leren tijdens de beroeps-loopbaan op de kaart.’

ANNELIES DICKHOUT

DIRECTEUR KENNISCENTRUM

KWALITEIT VAN LEREN

Jos Sanders, lector Leren tijdens de Beroepsloopbaan

2 5


COLOFON

Dit jaarbeeld is gemaakt in samenwer king

me t de afdel ing Mar ke t ing, Communicat ie

en Voor l ic hting v an de HAN.

Tek s t Ingeborg Hak s tege

Kenniscentr um Kw al i t eit v an Leren

iXper ium/Centre of Exper t ise Leren me t ict

Opmaak GPC/Roswit ha Teer ink

Fotograf ie Rob Giel ing

Er ic Sc holten

P aul Jacobs

KENNISCENTRUM KWALITEIT VAN LEREN JAARBEELD 2017

Contact Kenniscentr um Kwaliteit van Leren

Pos tadres Pos tbus 30011

6503 HN Ni jmegen

Bezoek adres I/O-gebouw

K apitt e lweg 35

6525 EN Ni jmegen

Secret ar iaat T (024) 353 00 30

Jeane tt e.Dussc hoot [email protected]

Cléry Proposal Presentation€¦ · bruisend innovatie- en kennisnetwerk. ... zoekskring, omdat ze...

Documents

Transcript of Cléry Proposal Presentation€¦ · bruisend innovatie- en kennisnetwerk. ... zoekskring, omdat ze...