Clasele X-XII Curriculum disciplinar Ghid de implementare · Kurikulum geniş maanalı bir laftır,...
Transcript of Clasele X-XII Curriculum disciplinar Ghid de implementare · Kurikulum geniş maanalı bir laftır,...
-
1
MINISTERUL EDUCAŢIEI, CULTURII ŞI CERCETĂRII AL REPUBLICII MOLDOVA
CURRICULUM NAŢIONAL
GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA
Clasele X-XII
• Curriculum disciplinar • Ghid de implementare
Chişinău, 2020
-
2
CURRICULUM DISCIPLINAR
Aprobat:- Consiliul Național pentru Curriculum, proces-verbal nr. 22 din 05.07.2019- Ordinul Ministerului Educației, Culturii și Cercetării nr. 906 din 17.07.2019
COORDONATORI:• Angela CUTASEVICI, Secretar de Stat în domeniul educației, MECC• Valentin CRUDU, dr., șef Direcție învățământ general, MECC, coordonator al
managementului curricular• Ala NIKITCENKO, dr., consultant principal, MECC, coordonator al grupului de
lucru
EXPERŢI-COORDONATORI: • Vladimir GUŢU, dr. hab., prof. univ., USM, expert-coordonator general• Ion GUŢU, dr. conf. univ., USM, expert-coordonator pe aria curriculară Limbă şi
comunicare
GRUPUL DE LUCRU:• Anna STOLETNEAIA (coordonator), lector superior, US din Comrat • Oxana CONSTANTINOVA, grad did. întâi, IPLT „M. Guboglo”, r. Ceadâr-Lunga• Lidia İUSIUMBELI, grad did. întâi, IPLT „B. Yanakoglo”, s. Copceac, r. Ceadâr-Lunga • Anna SUCMAN, grad did. întâi, Colegiul „Mihail Çakir”, Comrat
Gagauz dili hem literatura : Curriculum naţional : Clasele 10-12 : Curriculum discipli-nar : Ghid de implementare / Ministerul Educaţiei, Culturii şi Cercetării al Republicii Mol-dova ; coordonatori: Angela Cutasevici, Valentin Crudu, Ala Nikitcenko ; grupul de luc-ru: Anna Stoletneaia (coordonator) [et al.]. – Chişinău : Lyceum, 2020 (F.E.-P. "Tipografia Centrală"). – 80 p. : fig., tab.
Referinţe bibliogr.: p. 79-80 (71 tit.). – 100 ex.ISBN 978-9975-3436-7-1.373.5.091:[811.512.165+821.512.165](073)G 13
-
3
GHID DE IMPLEMENTARE
Elaborat în conformitate cu prevederile Curriculumului disciplinar, aprobat la ședința Consiliului Național pentru Curriculum, prin ordinul Ministerului Educației, Culturii și Cercetării nr. 906 din 17.07.2019
COORDONATORI: • Angela CUTASEVICI, Secretar de Stat în domeniul educației, MECC • Valentin CRUDU, dr., șef Direcție Învățământ General, MECC, coordonator
al managementului curricular • Ala NIKITCENKO, dr., consultant principal, MECC, coordonator al grupului
de lucru
EXPERŢI-COORDONATORI: • Vladimir GUŢU, dr. hab., prof. univ., USM, expert-coordonator general • Ion GUŢU, dr. conf. univ., USM, expert-coordonator pe aria curriculară
Limbă şi comunicare
GRUPUL DE LUCRU: • Anna STOLETNEAIA (coordonator), lector superior, US din Comrat • Oxana CONSTANTINOVA, grad did. întâi, IPLT „M. Guboglo”,
r. Ceadâr-Lunga • Lidia İUSIUMBELI, grad did. întâi, IPLT „B. Yanakoglo”, s. Copceac,
r. Ceadâr-Lunga • Anna SUCMAN, grad did. întâi, Colegiul „Mihail Çakir”, Comrat
-
4
ÖNSÖZ
Gagauz dilinin hem literaturasının üüretmäk/üürenmäk proţesinin baş neeti, ki etiş-mää Moldovadakı hem Evropadakı üürenmäk uurlarına, tamannamaa gagauz dilinin standartlarını. Bu disţiplinanın konţepţiyasında isteniler, ki ana dili üürenilsin diil sade orfografiya kurallarını bilmäk için, ama taa çok sözleşmäk için, taa çok sözü kullanmak için, komunikativ kompetenţiyasını tamannamak için. Gagauz dili lääzım üürenilsin ölä, ki olsun nicä kullanmaa onu praktika işlerindä, yaşamanın herbir situaţiyasında.
Gumanitar disţiplinaların arasında gagauz dili önemni eri kaplêêr, çünkü üürenicinin büütmäk, terbietmäk, üüretmäk hem becermeklerini kurmak proţesindä ana dilindän paalı yoktur. Ana dili üüreniciyi bilgi-terbietmäk tarafından ilerleder, hazırlêêr onu insan arasında yaşamaa, biri-birinnän annaşmaa.
Onun için gagauz dilinin hem literaturanın üürenilmesindä liţey klaslarında te bu kompetenţiyaları olur noktalaylım: serbest hem kolay sözleşmäk, annamak, becermäk kullanmaa, lingvistika kompetenţiyaları, kultura hem etiket kompetenţiyalarını.
Üürenicilerin hem üüredicilerin heberina: enilenmiş kurikuluma görä önemni diişil-meklär oldu:
• Gagauz dilinin hem literaturanın kompetenţiyaları (5 kompetenţiya) kuruldu eni kurikulumunun istediklerinä görä.
• Kompetenţiyaları tamannamak için subkompetenţiyaları düzüldü, speţifika ter-minneri hem da produktlar verildi.
• Kompetenţiyalara görä enidän bakıldı gagauz dilinin hem literaturanın standart-ları.
• Yılın sonunda genel bilgilär, becermeklär hem da paalılıklar belli edildi.• Literatura tekstleri teklif etmäk uurunda verildi.• Gagauz dili hem literatura predmetin başka okul predmetlerinnän baalantıları ur-
gulandı.Kurikulum geniş maanalı bir laftır, angısı bilim-metodika terminologiyasına girdi da
büünkü gündä geniştän kullanılêr. Bu termin latin dilindän geler da onun maanasıydır „yol, çevrä”. „Şkola kurikulumu”, „predmet kurikulumu” deyeräk, onun maanası meta-fora gibi kullanılêr. „Üürenmäk programası”, „Metodika teklifleri”, „Metodika önetmesı” lafbirleşmelerinä bakarak, bu annamanın taa çok aspekti var. Var nicä demää, ki bu ku-rikulumda taa geniştän gösteriler önemni ideyaların hem neetlerin sisteması. Bu üzerä kurikulum bir ii orientir gibi üürenmäk kiyatlarını, testleri hem başka da metodika mate-riallarını hazırlamaa deyni büük yardim verer.
Gagauz dili hem literatura kurikulumun davaları X-XII-ci liţey klaslarına deyni bun-nardır:
• artistik tekstlerini bellietmää;• literaturanın ilerlemesindä fenomennerin maanasını hem önemniliini açıklamaa;
-
5
• literatura üüretmesinin etaplarında üürenicilerin logika fikirini, oluşturmak yolla-rını bellietmää;
• uşakların yaradıcı işindä aktiv kolaylıklarını bulmaa da onnarı kullanmaa;• genel prinţiplerini bellietmää hem liţey klasların üürenicilerindä gagauz literatu-
rasında bilgileri hem becermekleri oluşturmaa.Bu kurikulumda verilerlär predmetin metodologiya temelleri hem konţepţiyalar, ga-
gauz dilin hem literaturanın üüretmäk strukturası hem sisteması, o bellieder üürenmäk materialının temel uurunu, verer üüretmenin temel tehnologiyalarını, işlendirer bilgi kantarlamasının hem becermeklerin normalarını hem çeşitlerini.
Liţey klaslarının gumanitar profilindä, gagauz literaturasının üüretmesi dominanttır. Hep bu zamanda, belli bişey, literaturayı derindän hem geniştän üürenmää. Gagauz dili tekstlerin yardımınnan tekrarlanȇr, başka laflan, gagauz dili hem literatura integrir ve-riler. Bu üzerä verili kurikulumda gösterili, ki dil teoriyası hem söz teoriyası literatura tekstlerin kolaylıınnan, üüreniler. Gagauz dilinin büünkü gündä en önemli funkţiyaları:
• komunikativ funkţiyası;• kognitiv (informativ) funkţiyası;• estetika funkţiyası.Buna bakarak, taa çok önemnilik veriler estetika funkţiyasına, neçinki o gagauz lite-
raturasının hem bütün gagauz halkının kulturasını gösterer.Verili kurikuluma görä üürenicilär kendi bilgilerini hem becermeklerini gagauz dilindä
hem gagauz literaturasında oluşturêrlar. Haliz büük fayda o üüredicilerä verer, neçinki onun yardımınnan türlü-türlü kullanmak kolaylıkları esaba alınêrlar, yıllık hem hergünkü urok plannarını kurmaa deyni. Bundan kaarä, bu kurikulumdan üüredicilär genel hem aradakı neetlerini kullanêrlar, urokların davalarını taa doludan gerçekleştirmää deyni, üürenicilerin bilgilerini hem becermeklerini taa üüsek uura kaldırmaa deyni.
Gagauz dilini hem literaturayı, ana dili hem literatura gibi üürenmää pek önemnidir, neçinki onnar yardım ederlär üürenicilerä, kendibaşına yaşamayı başladıynan, üüsek bilgili insannar olsunnar, cana yakın, ii ürekli, kendi ana dilini, vatanını, anaları-bobaları, gagauz kulturasını sevän insannar olsunnar, kendi halkının istoriyasını aaraştırsınnar, ga-gauz kulturasını ilerletsinnär hem zenginnetsinnär.
Kurikulum düzüldü Moldova üüretim kanunnarın uurunda, naţional hem uluslararası politikanın üüretim programaların normativ dokumentlerin temelindä (Üüretim strate-giyaları „Üüretim 2020” (2014 y.), TEMEL KURİKULUM, Üüretim Kodeksı – 2014 y., Genel üüretim için kompetenţiyaların sisteması – 2018 y., Dillär için Evropanın genel bakışları, 2018 y.
Kurikulum eni içindekiliinä hem düzülmesinä görä normativ bir dokumenttir, angı-sında efektiv metodikalardan material verildi hem da sayȇrız, ki o üüredicilerä kolaylık verecek, yaradıcılık uurunda çalışmaa deyni.
Kurikulum – bu bir dokument, angısını esaba alıp, herbir üüredici işindä kendi meto-dika yolunu bulacek, taa üüsek uurda bilgileri verecek.
-
6
I. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN DİDAKTİKA KONŢEPŢİYASI
Gagauz dilin hem literatura liţeylerdä üüretmesinin konţepţiyası belliediler gumanist pedagogika paradigmasının yardımınnan. Onun en önemni davası: üürenicilerdä üüren-meyä interesi uyandırmaa, işbirliini, saburluu, improvizaţiya zenginniini, aaraştırmayı hem dooruluun bulmasını esaba alarak.
Üürenicilerin bu klaslarda dil hem literatura üüretmesindä ana literaturasından ka-arä bütündünnä klasika literatuırasının büük eri var, neçinki o liţeyistleri hem estetika, hem ruh tarafından terbieder. Liţey klaslarında ana dili hem literaturanın üüretmesi taa üüsek uurda geçiriler: yaradıcı işlerin burada büük rolü var (üürenicilär tekstlän işleer-lär, kendi düşünmeklerini hem bakışlarını açıklayarak, biri-birinnän fikirlerini yaraştırêr-lar, okunmuş yaratmalarına hertaraflı derin analiz yapêrlar). Yaratmaya analiz yapar-kan, onun formasının hem içindekilerin arasında birliini, yaratmanın janrasını, avtorun poziţiyasını, yaradıcının individual stilini esaba alêrlar.
Gagauz dili hem literatura X, XI hem XII-nci liţey klaslarında kurikuluma görä üüre-nileceklär bir predmet gibi. Ama burada açıklayalım, ki ana dili hem literatura integrir predmet gibi verilecek.
Uroklarda gagauz dilinin teoriyası hem gagauz artistik yaratmaları barabar (integrir) verileceklär, ama üüretmäk taa üüsek uurda olacek. Literatura tekstlerin yardımınnan dillän baalı material tekrarlanacek.
Gagauz literaturasının yaratmaları hem derin bilgilär üürenicilerä vererlär, hem onnarı estetika tarafından terbiederlär. Artistik literaturası büük yardım verer liţeyistleri üüret-mää ii ürekli, cömert, doorulukçu, esaplı, zengin ruhlu olsunnar; kendi ana tarafını, ana dilini, dolay dünneyi sevsinnär hem korusunnar; gagauz halkının hepsini var olan paalılık-larını ilerletsinnär hem zenginnetsinnär, gelän evladboylarına onnarı etiştirsinnär.
Üüretmäk plannarında gagauz dili hem literatura ana dili hem ana literaturası gibi verilerlär. Bu taraftan literaturanın hem dilinin büük komunikativ rolü var, neçinki üü-renicileri lääzım üüretmää gagauzça dooru hem gözäl lafetsinnär, türlü-türlü literatura kolaylıklarını, lafçevirtmelerini hem orfografiya kurallarını dooru kullanarak.
Artistik yaratması, angısı geçiler urokta, lääzım üürenilsin otakım, ani üürenicilär ne-kadar taa derindän annasınnar onun öz maanasını hem öz fikirini. Bu üüretmäk neetiy-dir. Yaratmanın maanası üürenicilerä lääzım paalı olsun onun terbietmäk kuvedinnän dä. Sade bu türlü seçili yaratmalar dooru yola koymaa kişiyi yardımcı olabilirlär – iilik yapmayı yaşamanın başına, temelinä koyȇr. Bu terbietmäk neetiydir.
Hepsini bu üüretmäk, terbietmäk hem ilerletmäk neetlerini tamannamaa var nicä sade ozaman, açan alınacek esaba diil sade bütünnä klasın başkalıklıı, ama herbir
-
7
üürenicinin çalışması, havezlii, bilgi derinnii, fikir kaavilii h.b. Hem bu iştä hepsindän paalı olȇr üüredicinin metodları hem büünkü günün istedikleri.
Artistik yaratmaları liţey klaslarında teklif uurunda sıralanȇr, ama genä dä onnar aşa-adakı prinţiplerä görä ayırıldılar:
• liţeyistlerin yaşlarına görä;• tekstin üüsek ruhlu hem üüsek estetika uurlu paalılıına görä;• janraların çeşitliinä görä; • liţeyistlerä deyni annaşılan tekstlär.Gagauz literaturasının üürenmäk obyektleri bunnardır:- gagauz literaturasının artistik yaratmaları; - başka dillerdän çevirilmä literaturasının artistik yaratmaları;- artistik sözünün teoriyasından haberlär;- literatura teoriyasından materiallar.X-XII-nci liţey klaslarında işlärkän, üüredici lääzım aşaadakı prinţipleri esaba alsın:• bilim prinţipini;• perspektiva prinţipini;• teoriyanın praktikaylan baalantısı prinţipini;• yaşamanın hem incäzanaatın baalantısı prinţipini;• yaratma formasının hem onun içindeki maanasının arasında uygunnuk prinţipini;• göstermäk prinţipini.İlk prinţipä görä artistik yaratmaların analizi hem dil teoriyasının materialları lääzım
bilim tarafından bakılsınnar, üürenicilerin bilgileri üüsek uurda olsunnar deyni. Buna deyni üüredicilerin dä bilgileri lääzım kaavi hem derin olsunnar, angısına büük yardım bu kurikulum verer.
Perspektiva prinţipinin davasını çözmää deyni, üüredici lääzım uroklarda devamnı işlesin o üürenicilärlän, angıları kendi yaşamasını ana dilinä baalayaceklar, angıları gelän zamannarda gagauz dili hem literatura üüredicisi olaceklar, angıları ana dili problema-larının çözmesinä katılaceklar, dil hem literatura uurunda aaraştırmalarlan zanaatlana-ceklar.
Teoriyanın praktikaylan baalantısı prinţipi ozaman gerçää çıkacek, açan kabul edilmiş teoriya bilgileri praktikada kullanılaceklar, açan üürenicilär onnarı hergünkü lafetmesin-dä kullanaceklar, dooru yazmaa bileceklär hem becereceklär. Sade praktika sözündä bü-tündän lafların maanası açıklanêr, söz payların funkţiyası, cümlenin içindekilii belli olêr.
Yukarda verili didaktika prinţiplerinin arasından göstermäk prinţipi en önemlidir. Bu-rada yakışêr bir faydalı rus söleyişini analım: „Taa ii bir sıra görmää, nekadar üz sıra işit-mää”. Üüredici kendi uroklarında olur türlü-türlü resimnär, dergilär, gazetalar, kiyatlar, çetvellär, shemalar kullansın. Bu prinţipä görä üüredici hem şkolacıların sözlüünü zen-ginneder, hem onnarı estetika tarafından terbieder, hem üüreder kendi düşünmeklerini, bakışlarını, fikirlerini serbest hem logikayca dooru açıklasınnar.
-
8
Gagauz literaturanın urokları lüüzım sıkı baalı olsunnar gagauz dilinin üürenmesindä, çünkü onnar integrir verilecek. Literatura yaratmanın dilinä analiz yaparkan, üüredici gagauz dilinin bütün spektorunu gösterer, gagauz dilinin gramatikasını tekrarlayarak.
Dil üüretmenin kimi davaları:- lafları yardımınnan liţeyistlerin bakışlarını dooru düzmää, ruh tarafından onnarı
zengin yapmaa, dünnedä insannarın kultura paalılıklarınnan tanıştırmaa;- üürenicilerin bilgilerini dil için taa yukarı kaldırmaa;- şkolacılara bilgi sınışlarını (kiyatlan işlemää, konspekt yazmaa, bilmää kullanmaa
sözlükleri, türlü soylu yaratmaları yazmaa h.b.) vermää;- baalantılı söz bilgilerin oluşturması, onun yardımınnan üürenicilär dili hem söz-
leşmäk kulturasını dooru kullanmaa üüreneceklär;- dil sisteması için bilgilär hem becermeklär, orfografiya hem punktuaţiya kuralları-
nı dooru kullanmaa.Gagauz dili, ana dili olarak, kişinin hertaraflı terbietmesindä bir büük faktordur. O
liţeyistlerdä söz hem komunikativ becermeklerini oluşturêr, angıları yaşamanın türlü-türlü sferalarında lääzım. Bu becermeklär, korunmuş informaţiya kolaylıkları gibi, yardım ederlär evladboyların arasında baalantıları oluşturmaa, insannarda dil uurunu, adamın soţial üzünü, onun soţial aktivliini, kultura hem intelektual uurunu, ruh dünnesinin oluş-turmasını gösterer. Bu üzerä predmetin içindekiliindä çok informaţiya gagauz halkının etnogenezi için, onun kulturası için var. Haliz dildä görüner halkın kulturası, istoriyası, adetleri, tradiţiyaları hem mentaliteti. Bundan kaarä, gagauz dili predmetinin içindeki-liindä var çok material gagauz halkının hem Gagauz Erindä, Moldova Respublikasında yaşayan başka halkların da istoriya ilerlemesi için.
Verili prinţiplärlän üürenicilär lääzım yavaş-yavaş tanışsınnar da onnarı bilsinnärPredmetlärarası kompetenţiyalar gagauz literaturasının üüretmesindä oluşturulêrlar
birkaç yola görä: 1) gagauz literaturası hem gagauz dili (gagauz literatura dilinin söz ilerlemesi alayın-
da, yazıcının hem şairin stilini hem yaratmanın dilini esaba alarak, yaratmalarda artistik kolaylıkların kullanması, yaratıcının fikirlerini açıklamak h.b.);
2) gagauz literaturası hem istoriya (yazıcının hem şairin biografiyasını üürenmesin-dä, yaratmanın kurmasında zamannarın harakteristikasında, insan topluluun isto-riyası hem literaturanın aralarında baalantılarında istoriya bilgilerin rolü);
3) gagauz literaturası hem resimcilik (artistik süretlerin benzeşmesi hem farklılıı, portret yazmasının özellikleri, gagauz literaturasında peyzajın eri);
4) gagauz literaturası hem muzıka; 5) gagauz literaturası hem dünnä literaturası.Başka taraftan, gagauz literaturasının başka predmetlärlän dä baalantıları var: rus lite-
raturasınnan, neçinki bizim ana tarafımızda çok rus yaşêêr hem bizim okullarımızda hem liţeylerimizdä üüretmäk dili rus diliydir; moldovan literaturasınnan, neçinki biz Moldova
-
9
Respublikasında yaşêêrız. Bu predmetlärlän lääzım da baalantılar olsunnar, zerä Gagauz Erindä kanuna görä üç dil bir uurda kullanılêr: rus dili, gagauz dili hem moldovan dili.
Büünkü gündä gagauz literaturasının üüretmesindä predmetlärarası kompetenţiyalar yardım ederlär üüretmenin kompleks metodunu kullanmaa, hepsindä predmetlerdä üürenicilerin bilgilerini zenginnederlär hem derinnederlär, onnarın meraklıını predmet-lerin üürenmesinä uyandırêrlar.
Üürenmäk tehnikası hem predmetlärarası baalantılarında görüm kolaylıkların kulla-nılması oluşturêrlar predmetlärarası kompetenţiyalarını. Videofilmalar, CD-disklär yar-dım ederlär liţeyistlerä taa ii annamaa yazıcıların hem şairlerin yaşamak hem yaratmak zamanını, onnarın dil hem stil özelliklerini. Görüm işlerini kullanarkan, üüredicinin ko-laylıı var üüretmektä diferenţiaţiya yapsın, koyulu davaları çözmää deyni hem neetleri gerçää çıkarmaa deyni.
Liţeylerdä gagauz dilinin üüretmesindä lääzım esaba almaa aşaadakı predmetlärara-sı baalantıların soylarını:
• genetika baalantılarını, angıları yardım ederlär açıklamaa dil olayların neredän gelmesini hem onnarın maanasını;
• yaraştırıcı baalantılarını, angıların temelindä üürenilän obyektlerin benzeyän ta-rafları bulunêrlar;
• funkţional baalantılarını, angıları göstererlär, nicä teksttä dil özellikleri „yaşêêrlar”.Gagauz dilinin üüretmesindä genetika harakterindä baalantıları gagauzların istoriya-
sına (kulturanın istoriyasına) baalı. İstoriyadan informaţiya kolaylık verer büünkü gagauz dilinin leksikasında hem frazeologiyasında özelliklerin çoyunu açıklamaa.
Baalantılar var nicä iki taraftan olsunnar:• bilim istoriyasınnan;• dilin istoriyasınnan.Bu baalantılara görä var nicä:• dilbilginin istoriyasından informaţiyayı kullanmaa (lingvistika terminnerin açıkla-
ması, bilgiç filologların yaşamak hem çalışmak yolların annatması);• dil sistemasının ayırı uurlarında diişilmeklerin harakteristikası (sinonim davran-
makları, leksika sistemasının çeşitleri, türlü formalarda işliklerin diişilmesi h.b.);• ayırı lafların, frazeologizmaların açıklamasında etimologiya sızıntıların kullanması.Yaraştırıcı harakterindä baalantıları kullanılêrlar üürenän obyektlerin benzeşmesin-
dä, analogiyalarında. Taa ii gagauz dilinin özelliklerini annamaa deyni, başka dillerin dä özellikleri esaba alınêrlar. Yabancı dillerini gagauz dilinnän yaraştırarkan, liţeyistlär taa ii annayaceklar kendi ana dilinin leksika hem frazeologiya zenginniini. Bu baalantı soyu yardım eder üürenicilerä bilginin dünnesinä “dalmaa”.
Resimciliin hem muzıkanın büük rolü gagauz dilinin üüretmesindä var, neçinki bu predmetlärlän ana dilini yaraştırarkan, liţeyistlerdä fantaziya, estetika dadı, emoţiyalı duygular ilerleerlär.
-
10
Funkţional baalantıları yardım ederlär liţeyistlerä dilin stillerinnän tanışmaa. Onnar türlü janrada artistik tekstlerini üürenerlär. İstoriyadan, geografiyadan, himiyadan üü-renmäk kiyatların materiallarından üürenicilär bilim hem ofiţial-izmetçilik stillerindä (dokumentlär, izinnär, gramotalar) kendi bilgilerini oluşturêrlar.
Yukarda verili baalantılar aktiv kullanılêrlar hem teoriya olaylarını üürenärkän, hem önemli praktika becermeklerini oluşturarkan.
Predmetlärarası baalantıları üürenmäk proţesini taa çeşitli yapêrlar hem liţeyistleri komunikativ çalışmasına yaklaştırêrlar. Bu baalantılar üürenicileri hem üürederlär, hem terbiederlär.
Predmetlärarası baalantılar yardım ederlär ozaman, açan üüredici kritikayca üüren-mäk kiyatlarını kableder hem onda logikayca dooru, düşünceli didaktika plannarı var.
Predmetlärarası kompetenţiyalar göstererlär türlü-türlü predmetlerin arasında ba-alantıları.
Didaktika neetlerinä bakarak, predmetlärarası kompetenţiyalarını var nicä birkaç as-pektä görä açıklamaa:
• metodların genellii yada birlii;• bilgi vermesinin formaları;• becermeklerin oluşturması;• liţeyistlerin becermeklerini oluşturmaa deyni predmetlerin birlii;• üürenmektä yaratıcı aktivliin hem kendibaşlıın terbietmesi.Buna görä üüredici lääzım didaktikalarda verili predmetlärarası baalantıların tiplerini
esaba alsın, neçinki onnar kolaylık vererlär bakılan kompetenţiyalarını oluşturmaa.Didaktikalarda aşaadakı predmetlärarası baalantıları teklif edilerlär:• sinhron baalantıları, eer türlü predmetlerin materialları paralel üürenilärseydilär;• diahron baalantıları, eer bir predmetin üürenmesindä başka predmettä üürenil-
miş materiallar kullanarsaydılar;• perspektiv baalantıları, eer üürenicilerä başka predmettän taa üürenilmedik ma-
teriallar verilärseydilär.
-
11
II. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN ADMİNİSTRAŢİYA ETMESİ
„Gagauz dili hem literatura” predmetin
statusu
Üüretmäk proţesindä kullanmak
KlasSaatların sayısı haftada Yıllık
saatların sayısıreal gumanitar
Programaya görämutlak üürenilän
Dil hem sözleşmäk
X 3 4 102/136
XI 3 4 102/136
XII 3 4 99/133
2.1. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİNDÄ KLASLARA GÖRÄ TEMALAR HEM SAATLAR
Klas Temel/integrir birimnerin içindekiliiSaatların sayısıReal Guman.
X Sözleşmäk kulturası. Leksika kaynakları. Dooru sözleşmäk özellikleri (komunikativ kompetenţiyanın normaları). Sözlüklerin tipleri. Sözlüklerin kullanması. Elektron hem internet sözlükleri.
5 6
Önemni soţial dokumentlerin kurması. SV-i. Bildirim. Ofiţial yazışmak. Yazmaa/doorutmaa kendi tekstini. Tekstin doorutmasında türlü kolaylıklar.
8 10
Stilistika. Gagauz dili hem onun funkţional stilleri (bilgilerin aktual etmesi). Artistik stilindä dilin özellikleri (bütündän bakış). Laf zenginniin stilistika kaynakları.
5 9
Fonetika. Vokal hem konson garmoniyası. Laflarda fonetika analizi. Vokal hem konson donmesi. V, H, Y (lafın çeketmesindä) konsonnarın dooru yazılması.
5 7
Söz teoriyası. Tekst hem onun nişannari. Tekstin kurulmasi. Tekstin kurulmasinda dil kolayliklari. Cümlelerin arasinda maana hem gramatika kolayliklari. Tekst çeşitleri (söz tipleri): annatma, yazdirma, fikirlemä.
5 8
Literatura. Literatura – kulturanın bir payı hem lafın incäzanaatlıı (ustalıı). Literatura nicä bir ilerleyän fenomen. Okuyucu – te o, kim kableder hem interpretaţiya literatura yaratmasına yapêr.
5 6
Gramatika. Laflar dilin gramatika sistemasında. Gagauz dilinin orfo-grafiya hem orfoepiya kuralları.
3 5
Folklor. Halk masalı hem artistik masalı (var avtoru): yaratmanın speţifikası, büülü hem fantastikalı elementlär, personajların tipleri, leksikanın zenginnii. Balada. Legenda. Dastan. Mif.
8 12
Leksikologiya. Lafın leksika maanası Birmaanalı hem cokmaanalı laflar. Lafların öz hem ikincili maanaları. Omonimnar. Sinonimnär. Antonimnär. Eski laflar. Neologizmalar. Profesional lafları. Frazeologiya çevirtmeleri.
6 8
Literatura janraları. Artistik yaratmaların janraları: epika, lirika, dramatika. Lirika janrası, onun ozellikleri. Poetika tekstin elementleri: tema, motiv, leytmotiv, şiirin strukturası (rifma, ritm, şiirin sıracıı, adetçä sölpet, biyaz şiir). Lirika yaratmasında artistik kolaylıkları (epitet, metafora, tekrarlamak h.b.).
7 9
-
12
Lafkuruluşu. Lafın morfemaları – kök hem afiks. Afikslerin çeşitleri. Afikslerin dooruyazılması. Lafkuruluşu analizi.
6 8
Literatura janraları. Epika janrası. Bu janranın dominant çizgileri (bilgilerin aktualizaţiyası, bilgilerin derinnetmesi). Yaratmanın ide-yası hem tematikası. Yaratmanın problematikası. Süret sisteması. personajlar. Annatma janrası.
9 13
Sintaksis. Lafbirleşmesi. Lafbirleşmelerin bölümneri. Belliedici lafla-rın maanalarına görä lafbirleşmelerin çeşitleri. Bellilikçi lafbirleşme-lerin soyları. İzafetlär. İzafetlerin özellikleri. Lafbirleşmelerindä hem cümledä lafların baalantısı. Lafbirleşmelerinä analiz.
7 10
Şkola yaratmaların soyları. Yaratma – lirika tekstinä komentariya. 4 4Yaratma – personaja harakterisitka. 4 4Yaratma-yazdırma. 4 4Yaratma – analiz (yaratmanın okumasından sora). 4 4Üüredicinin bakışına görä saatların kullanması. 7 9
XI Sözleşmäk kulturası. Tekstin kurulmasında babalantılık. İnternet- saytların kullanması informatiya hem dokumentatiya erleştirmesi için.
3 4
Stilistika. Yazıcının individual stili. Uygun söz, ţitata, frazeologizm teksttä.
6 7
Morfologiya. Adlık. Adlıkların nışannarı. Adlıkların kurulması. Adlık-ların sayısı. Adlıkların hallanması. Adlıkların saabilik forması. Adlık-ların sintaksis funkţiyası. Adlıkların morfologiya analizi.
8 12
Söz stilleri. Söz stillerin janraları. Lafetmäk stilin janraları: günnük, mektup.
5 8
Nışannık. Nışannıkların kurulması. Nışannıkların yaraştırma uurları. Nışannıkların cümledä funkţiyası. Nışannıkların morfologiya analizi.
4 6
Literatura janraları. Epika janrası. Bu janranın dominant çizgileri (bilgilerin aktualizaţiyası, bilgilerin derinnetmesi).
4 5
Sayılık. Sayılıkların bölünmesi. Sayılıkların dooruyazılması. 5 7
Aderlik. Aderliklerin çeşitleri. Üz aderlikleri. Hatırlık aderlikleri. Gösterici aderliklär. Soruş hem ilişki aderlikleri. Bellilikçi aderlikleri. Bellisiz aderlikleri. İnkär aderlikleri. Saabilik aderlikleri. Aderliklerin morfologiya analizi.
6 9
İşlik. İşliklerin temel forması, gramatika nışannarı, sintaksis funkțiyası. İşliin infinitiv forması. İşliin inkärlik forması. İşliklerin düzülmesi. İşliin çalımnarı. İşliin izin çalımı. İşliin oluşluk çalımı. İşliin sadä hem katlı zaman formaları. Şindiki zaman. Mutlak gelecek zaman. Bellisiz gelecek zaman. Mutlak geçmiş zaman. Bellisiz geçmiş zaman. İşliin sankilik çalımı. İşliin isteyişlik çalımı. İşliin morfologiya analizi.
12 14
Literatura janraları. Roman janrası. Yaratmanın ideyası hem tema-tikası. Yaratmanın problematikası. Süret sisteması. personajlar.
6 11
İştennik. İştenniin laf çevirtmesi. İştenniklerin sintaksis funkţiyası. Hal iştennii. Hal iştenniinkli laf çevirtmesi. Hal iştenniink sintaksis funkţiyası.
4 6
Publiţistika stilin janraları: reportaj, statya. 8 10İşhallık. İşhallıkların bölümneri. İşhallıkların gramatika formaları. İşhallıkların dooruyazılması. İşhallıkların sintaksis funkţiyası.
4 6
-
13
Yardımcı söz payları. Baalayıcılar. Baalayıcıların çeşitleri. Ardlaflar. Modal laflar. Paycıklar. Duygucular.
4 6
Şkola yaratmaların soyları. Yaratma-fikirlemä. 4 4
Yaratma-sintez. 4 4
Yaratma-literatura patredi. 4 4
Yaratma – baalantılı analiz (yaratmanın okumasından sora). 4 4
Üüredicinin bakışına görä saatlarin kullanması 7 9XII Sözleşmäk kulturası. Sözlüklerin hem internetin kullanması
informatiya hem dokumentaţiya erleştirmesi için. Türlü stillerdä tekstlerin yazması.
5 6
Sadä cümlä. Neetä görä cümlelerin soyları: annatma, soruş hem izin cümlelär. Duygulu hem duygusuz cümlelär. Sadä cümleyä sintaksis analizi.
5 6
Ofiţial-izmetçilik stili. Yalvarım. Kurikulum Vitae. Teklif. Reklam yazması.
8 10
Cümlenin baş payları. Subyekt. Sadä predikat. Katlı predikat. Adlardan predikatların şindiki hem geçmiş zamannarda afiksleri. Bir başpaylı cümlelerin soyları.
7 8
Bilim stili. Anotaţiya. Bilim-informaţiya. 5 8
Cümlenin ikincili payları. Tamannık. Bellilik. Eklembellilik. Hallıklar. Cümlenin ayırılı ikincili payları.
6 8
Birsoy paylı cümlelär. Birsoy paylarda baalayıcılar. Birsoy paylarda bütünneştirici laflar. Birsoy paylı cümlelerdä durguçluk nışannarı.
5 8
Cümlä paylarınnan gramatikayca diil baalı laflar. Koyulma laflar hem cümlelär. Danışmak.
4 6
Literatura janraları. Dramatika janrası, onun ozellikleri. 10 14
Katlı cümlä. Dalsız katlı cümlä. Baalayıcısız dalsız katlı cumlä. Baalayıcısız dalsız katlı cümledä durguçluk nışannarı. Dalsız katlı cümlenin sintaksis analizi.
6 8
Dallı katlı cümlä. Dallı katlı cümlenin sintaksis analizi. Bellilikçi dal cümlä. Tamannıkçı (annadıcı) dal cümlä. Hallıkçı dal cümlä. Erlik dal cümlä. Zaman dal cümlä. Neetlik dal cümlä. Sebeplik dal cümlä. Nicelik dal cümlelär. Nekadarlık dal cümlä. Yaraştırma dal cümlä. Sankilik dal cümlä. Brakım dal cümlä. Dallı katlı cümlenin sintaksis analizi. Birkaç dal cümleli katlı cümlä.
10 12
Punktuaţiya. Virgül hem noktaylan virgül baalayıcısız katlı cümledä. İki nokta baalayıcısız katlı cümledä. Çizgi baalayıcısız katlı cümledä.
5 7
Doorudan söz. Doorudan sözdä durguçluk nışannarı. Doorudan sö-zün kıynaş sözä çevirilmesi.
3 6
Şkola yaratmaların soyları. Yaratma-paralel. 4 5
Yaratma-literatura patredi. 4 5
Yaratma – baalantılı analiz (yaratmanın okumasından sora). 4 5
Yaratma – kinonun hronikası, spektaklinin hronikası. 4 5
Üüredicinin bakışına görä saatların kullanması 7 9
-
14
III. „GAGAUZ DİLİ HEM LİTERATURA” PREDMETİN SPEŢİFİKA KOMPETENŢİYALARI
1. Verbal işbirleşmesindä kendilik, üüretim (proţesindä) hem cümnä kullanmasında aazdan türlü söz situaţiyalarında sözün ilerlemesi, konstruktiv davranmasını hem kanaat olmasını göstereräk.
2. Gagauz ruh-kultura mülkündä literatura-artistik tekstlerinä interpretaţiya yapma-sı, kritika düşünmeklerini, milli hem cümnä paalılıklarına baalantısını göstereräk.
3. Aazdan hem yazılı tekstlerin kurması, dil (gramatika, leksika, stilistika) uurunda güvenniini, kendibaşına işlemesini hem özelliini göstereräk.
4. Avtorlarların yaratmalarına hem literatura kaynaklarına dayanıp, bütün yaşaması-nın süresindä kendi ilerlemesi için lingvistika hem okumak görgüsünün kullanması, sorumnuunu, estetika meraklıını, paalılıını kablederäk.
5. Evropa hem global kontekstindä kendi dil hem kultura özelliin açıklaması, çok dilli hem çok kulturalı dünneyä meraklıını hem tolerantlıını, kişiliin bütünnüünü, kıy-metliini göstereräk.
-
15
IV. „
GA
GA
UZ D
İLİ H
EM L
İTER
ATU
RA
” PR
EDM
ETİN
ÜÜR
ETİM
Bİ
RİM
NER
İ
X KL
AS
Kom
pete
nţiy
a (s
ubko
mpe
tenţ
iya)
biri
mne
riİç
inde
kilii
n bi
rimne
riÜ
üret
im iş
leri
hem
pro
dukt
lar
1.1.
Oku
nmuş
hem
ann
adılm
ış m
illet
kon
teks
tin iç
inde
kilii
n öz
eliin
i, or
igin
allıı
nı a
nnay
ıp-
kabl
etm
ää.
1.2.
Lää
zımnı
term
inne
ri ku
llanı
p,
liter
ar h
em n
onlit
erar
teks
t-le
rä in
terp
reta
ţiya
yapm
aa.
1.3.
Tür
lü sö
zleşm
äk
kom
unik
aţiy
asın
da k
işilii
n bü
tünn
üünü
, kıy
met
liini
hem
to
lera
ntlıı
nı g
öste
rmää
.1.
4. S
öz ze
ngin
niin
iler
letm
esin
dä
sözlü
kler
in k
ulla
nmas
ının
fa
ydal
ıını d
uym
aa .
1.5.
Ken
di sö
zünd
ä ep
ika,
lirik
a ja
nral
arın
term
inne
rini k
ul-
lanm
aa.
• Do
oru
sözle
şmäk
öze
llikl
eri.
• Ep
ika,
lirik
a ja
nral
arı h
em o
nnar
ın ö
zelli
kle-
ri.
• Ba
alan
tılı s
öz ti
pler
i.•
Söz s
tille
ri. A
rtisti
k sti
li.•
Artis
tik y
arat
mas
ı hem
onu
n an
alizi
.•
Şkol
a ya
ratm
alar
ın so
ylar
ı.•
Dial
ogla
r söz
leşm
äk si
tuaţ
iaya
ların
da.
• El
ektr
on h
em in
tern
et sö
zlükl
eri.
Speţ
ifika
term
inne
ri:-
epik
a, li
rika
janr
alar
ı;-
halk
mas
alı;
- lir
ika
yara
tmas
ı;-
anna
tma;
- po
ema;
- in
terp
reta
ţiya;
-
gözle
tmäk
pro
ţesi.
Sözl
eşm
äk h
em iş
lerin
çeşi
tleri:
- te
kstin
stilis
itka
özel
iini,
orig
inal
lıını
gör
sünn
är, a
çıkl
asın
-na
r;-
konk
ret l
itera
tura
yar
atm
asın
ı yaz
ıcı y
arat
mas
ının
bel
lie-
dili
perio
duna
ilişi
klik
gös
ters
innä
r;-
nonv
erba
l ele
men
tlerin
i ade
kvat
kul
lans
ınna
r;-
liter
ar h
em n
onlit
erar
teks
tleri
işlet
sinnä
r; -
veril
i kon
teks
tä m
uzık
a av
asın
ı uyd
ursu
nnar
;-
okun
muş
hem
ann
adılm
ış te
kstle
rdä
ana
dilin
arti
stik
stru
ktur
asın
ın a
yırı
elem
entle
rini n
ışann
asın
nar;
- lit
erat
ura
yara
tmas
ına
incä
zana
atın
başk
a so
ylar
ınna
n (r
esim
cilik
län,
muz
ıkay
lan)
inte
rpre
taţiy
a ya
psın
nar;
- ha
lk y
arat
mal
arın
(fol
klor
un),
bala
dala
rın, d
asta
nnar
ın
özel
likle
rini b
ilsin
när.
Prod
uktla
r:-
gözle
tmäk
pro
ţesi;
- tü
rlü in
form
aţiy
a ka
ynak
ların
nan
iş;-
dia
log;
- di
skus
iya;
- bi
lerim
/iste
erim
bilm
ää/ü
üren
dim
;-
söz t
emal
ara
görä
sözle
şmäk
situ
aţiy
alar
ı.
-
16
2.1.
Fol
klor
, liri
ka, e
pika
ya
ratm
alar
ın ö
zelli
kler
ini,
dom
inan
t çizg
ilerin
i bel
li et
mää
, arg
umen
t geti
rmää
.2.
2. K
endi
bak
ışını
per
sona
jların
ya
ptıkl
arın
a, tü
rlü o
layl
ara
göst
erip
, onn
arı b
iri-b
irinn
än
yara
ştırp
, ken
di p
oziţi
yasın
ı ar
gum
entle
mää
, ina
ndırm
aa.
2.3.
Ses
lenm
iş te
kstle
rin
için
deki
liini
sıra
dan,
pla
na
görä
, ayı
rmak
lı an
natm
aa.
2.4.
Yar
atm
alar
da k
ultu
ra h
em
etika
paa
lılık
ların
ı tan
ımaa
, ya
raştı
rmaa
.2.
5. L
afed
än k
işini
n in
form
aţiy
asın
dan
tem
ayı,
öz
fikiri
, inf
orm
aţiy
anın
nee
tini
anna
maa
.2.
6. D
ilin
stilis
tikas
ının
, gr
amati
kasın
ın k
ural
ların
ı he
saba
alıp
, dia
logl
arda
, sö
zleşm
äk si
tuaţ
iyal
arın
da,
proe
kt k
orum
asın
da p
ay
alm
aa, k
endi
poz
iţiya
sını
argu
men
tlem
ää, i
nand
ırmaa
.
• Li
tera
tura
teks
tlerin
dä sti
listik
a el
emen
tleri.
• Po
etika
teks
tin e
lem
entle
ri.•
Dild
ä ze
ngin
netm
äk k
olay
lıkla
rı.•
Teks
tin k
urul
mas
ında
dil
kola
ylık
ları.
• Sö
z kul
tura
sı. D
ialo
g. M
onol
og.
• Pr
oekt
kur
mas
ı. •
Proe
kt: L
itera
tura
– k
ultu
ranı
n bi
r pay
ı hem
la
fın in
cäza
naat
lıı (u
stal
ıı).
Speţ
ifika
term
inne
ri:-
stilis
tika;
- ar
tistik
stilin
öze
llikl
eri;
- le
ytm
otiv;
- pe
rson
ajla
rın ti
pler
i;-
leks
ika
kola
ylık
ları;
-
mor
folo
giya
kol
aylık
ları;
- sin
taks
is ko
layl
ıkla
rı;-
info
rmaţ
iyan
ın n
eeti.
Sözl
eşm
äk h
em iş
lerin
çeşi
tleri:
- lir
ika,
epi
ka y
arat
mal
arın
a an
aliz
yapa
rkan
, yar
atm
anın
st
rukt
uras
ının
ele
men
tlerin
i açı
klas
ın, a
rtisti
k ko
layl
ıkla
rını k
ulla
nsın
nar;
- da
rtışm
alar
da k
endi
fiki
rini s
erbe
st a
çıkl
asın
nar;
- se
slenm
iş te
kstle
rin o
layl
arın
a ha
rakt
eristi
ka v
ersin
när;
- ka
bled
ilmiş
bilg
ileri
kulla
nıp,
lite
rar/
nonl
itera
r tek
stle
rä
inte
rpre
taţiy
a ya
psın
nar;
- ya
ratm
alar
da k
ultu
ra h
em e
tika
paal
ılıkl
arın
ı tan
ısın,
ya
raştı
rsın
nar;
- se
slenm
iş te
kstle
rin iç
inde
kilii
ni sı
rada
n, p
lana
gör
ä,
ayırm
aklı
anna
tsın
nar;
- la
fedä
n ki
şinin
info
rmaţ
iyas
ında
n te
may
ı, öz
fiki
ri,
info
rmaţ
iyan
ın n
eetin
i ann
asın
, söz
leşm
eyä
katıl
sınna
r;-
ayırı
lmış
tem
aya
kend
i pro
ektin
i aaz
dan
koru
sunn
ar;
- tü
rlü d
ialo
glar
da, s
özle
şmäk
situ
aţiy
alar
ında
pay
alsı
n,
kend
i poz
iţiya
sını a
rgum
entle
sin, i
nand
ırsın
nar.
Prod
uktla
r:-
grup
alar
da in
terv
yu;
- gr
upal
arda
kon
sulta
ţiyal
ar;
- di
skus
iya
bir b
elli
edili
tem
aya;
-
deba
tı;-
cuva
plı n
ota;
- ro
llara
gör
ä oy
unna
r;-
aazd
an p
reze
ntaţ
iyal
arın
/pro
ektle
rin k
orum
ası (
7-10
min
aa
zdan
sözä
ver
iler)
.3.
1. A
rtisti
k te
kstle
rindä
türlü
ok
umak
stra
tegi
yala
rı ku
llanı
p-ile
rletm
ää.
3.2.
Teks
tleri
door
u, ç
abuk
, du
ygul
u he
m d
emek
li ok
umas
ını i
lerle
tmää
.
• Sö
zleşm
äk k
ultu
rası.
• Di
lin la
f zen
ginn
ii.•
Oku
mak
stra
tegi
yala
rı.•
Stilis
tika.
• Ga
gauz
/ana
dili
hem
onu
n fu
nkţio
nal
stille
ri.
- pe
rson
ajın
har
akte
risitk
a ve
rmes
indä
öne
mni
lafla
rı te
ksttä
n gö
ster
sinnä
r, ke
ndi a
soţia
ţiyal
arın
ı ver
sinnä
r; -
liter
atur
a kr
itika
sınna
n işl
esin
när;
- lit
erat
ura
yara
tmas
ını b
aşka
incä
zana
at so
yunn
an
yara
ştırs
ınna
r;
-
17
3.3.
Oku
mak
ta te
kstin
ku
rulm
asın
da m
aana
hem
gr
amati
ka k
olay
lıkla
rını
bulm
aa.
3.4.
Sin
tez h
em a
naliz
logi
ka
proţ
esle
rin y
ardı
mın
nan
artis
tik y
arat
mas
ının
iç
inde
kilii
ni a
nnam
aa h
em
kriti
ka d
üşün
mek
lerin
ya
rdım
ınna
n aç
ıkla
maa
.3.
5. A
rtisti
k ya
ratm
asın
a in
terp
reta
ţiya
yapa
rkan
, lit
erat
ura
teor
iyas
ında
n te
rmin
neri
kulla
nmaa
.3.
6. K
endi
başın
a ok
umay
ı ile
rletm
ää.
• Te
kstin
kur
ulm
asın
da m
aana
hem
gr
amati
ka k
olay
lıkla
rı.•
Sint
ez h
em a
naliz
nic
ä lo
gika
pro
ţesi.
• Li
tera
tura
teor
iyas
ında
n te
rmin
när.
• Li
tera
tura
kriti
kası.
• Ke
ndib
aşın
a ok
umak
.Sp
eţifi
ka te
rmin
neri:
-
liter
atur
a kr
itika
sı;-
artis
tik te
ksti;
-
anna
mak
lı ok
umak
;-
poziti
v, ne
gativ
per
sona
jlar;
- ku
ltura
hem
etik
a pa
alılı
klar
ını;
- m
aana
hem
gra
mati
ka k
olay
lıkla
rı;-
koyu
lma
lafla
r;-
yarı
cüm
lelä
r.
- b
aşka
-baş
ka y
arat
mal
arda
per
sona
jları
yara
ştırs
ınna
r, pa
ralle
l yap
sınna
r;-
anal
iz he
m si
ntez
arti
stik
yara
tmal
arın
a ya
psın
nar;
- ke
ndib
aşın
a ok
umay
ı ile
rlets
innä
r;-
teks
tin k
urul
mas
ında
maa
na h
em g
ram
atika
kol
aylık
ların
ı bu
lsunn
ar.
Prod
uktla
r:-
sinte
z;-
anal
iz;-
deba
tılar
; -
disk
usiy
a;-
argu
men
tlär h
em o
nnar
ın d
ooru
sıra
lıı.
4.1.
Aaz
dan
hem
yaz
ılı te
kstle
rdä
gaga
uz
dilin
in o
rfog
rafiy
a ku
ralla
rını,
liter
atur
a di
lini,
gram
atika
hem
pun
ktua
ţiya
norm
alar
ını k
orum
aa,
kulla
nmaa
.4.
2. Te
kstin
tem
el ja
nra
nışa
nnar
ını/ö
zelli
kler
ini
koru
yara
k, te
mel
leni
p ke
ndi
yaşa
mak
/üür
etim
bilg
ilerin
ä,
tem
alar
a gö
rä tü
rlü
yara
tmal
ar, e
se, y
arad
ıcılı
k işl
eri,
proe
ktlä
r, re
fera
tlar
düzm
ää, y
azm
aa.
• Ga
gauz
dili
n or
fogr
afiya
hem
pun
ktua
ţiya
prin
ţiple
ri.•
Soţia
l dok
umen
tleri:
SV-
i, bi
ldiri
m, o
fiţia
l ya
zışm
ak.
• Ar
gum
entli
teks
t.•
Fone
tika,
lafk
urul
uşu,
lafb
irlem
eler
in
anal
izler
i. •
Este
tika
hem
rito
rika
elem
entle
ri•
Kom
pyut
er. M
icro
soft
Offi
ce W
ord.
• Tü
rlü y
arat
mal
ar, e
se, y
arad
ıcılı
k işl
eri,
proe
ktlä
r, re
fera
tlar h
.b.
Speţ
ifika
term
inne
ri:
- üü
sek
mor
al k
alite
lär;
- ya
ratm
a-sin
tez;
- ya
ratm
a –
lirik
a te
kstin
ä ko
men
tariy
a;
- lin
gvisti
ka h
em li
tera
tura
ana
lizi y
apsın
nar;
- ve
rili a
lgor
itmay
a tü
rlü te
kstlä
r yaz
sınna
r; -
teks
tlerd
än tü
rlü la
flara
fone
tika,
lafk
urul
uşu,
la
fbirl
emel
erin
ana
lizle
rini g
erçe
kleş
tirsin
när;
- so
ţial d
okum
entle
rin st
rukt
uras
ını k
ulla
nara
k, S
V-i,
bild
irim
, ofiţ
ial y
azışm
ak y
azsın
nar;
- do
oru
yazm
ak iç
in d
ilini
n or
fogr
afiya
kur
alla
rını,
liter
atur
a di
lini,
gram
atika
hem
pun
ktua
ţiya
norm
alar
ını
kulla
nsın
nar;
- tü
rlü y
arat
mal
ar, e
se, y
arad
ıcılı
k işl
eri,
proe
ktlä
r, re
fera
tlar k
ursu
n, y
azsın
nar;
- pr
oble
mal
ı sor
uşu
(mor
al-e
tika
prob
lem
asın
a),
argu
men
tlär g
etirip
, gen
iştän
açı
klas
ınna
r;-
anna
tma,
fiki
rlem
ä, y
azdı
rma
teks
tlär y
azsın
nar.
-
18
4.3.
Taa
uyg
un, t
aa e
fekti
v ya
zılar
ı ol
sun
deyn
i, tü
rlü e
steti
ka
hem
rito
rika
elem
entle
ri ku
llanm
aa.
4.4.
Yaz
mak
ust
alıın
ı, kı
rnak
lıını
ile
rletm
ää.
4.5.
Soţ
ial d
okum
entle
rin
stru
ktur
asın
ı kul
lana
rak,
SV-
i, bi
ldiri
m, o
fiţia
l yaz
ışmak
ku
rmaa
, yaz
maa
.
- ya
ratm
a –
pers
onaj
a ha
rakt
eristi
ka;
- ya
ratm
a-ya
zdırm
a;-
yara
tma
– an
aliz
(yar
atm
anın
oku
mas
ında
n so
ra);
- es
tetik
a he
m ri
torik
a el
emen
tleri;
- an
natm
a, fi
kirle
mä,
yaz
dırm
a te
kstle
ri;-
SV-i;
- bi
ldiri
m;
- ofi
ţial y
azışm
ak.
Prod
uktla
r:-
kom
enta
riyal
ı yaz
mak
; -
sum
ativ
test
lär;
- fo
rmati
v te
stlä
r;-
indi
vidu
al iş
(por
tfolio
);-
yara
tma-
sinte
z;-
yara
tma
– lir
ika
teks
tinä
kom
enta
riya;
- ya
ratm
a –
pers
onaj
a ha
rakt
eristi
ka;
- ya
ratm
a-ya
zdırm
a;-
yara
tma
– an
aliz
(yar
atm
anın
oku
mas
ında
n so
ra);
- so
ţial d
okum
entle
ri: S
V-i,
bild
irim
, ofiţ
ial y
azışm
ak.
5.1.
Mill
et fi
lisofi
yasın
nan
hem
di
ninn
än b
aala
yara
k, y
arat
-m
anın
için
deki
liini
vat
anda
ş ist
oriy
asın
ın k
onte
kstin
dä
kabl
etm
ää.
5.2.
Gag
auz d
ilini
n et
nik
hem
kul
-tu
ra ö
zelli
kler
inä
görä
yar
at-
mal
arın
dan
kahr
aman
narın
ya
ptıkl
arın
ı kan
tarla
maa
.5.
3. K
endi
yar
atm
alar
ında
bü-
tünc
ümnä
pro
blem
alar
ını,
konfl
iktle
rini g
enel
dän
ayna
-la
maa
. 5.
4. G
agau
z lite
ratu
rasın
ın b
ütün
-dü
nnä
proţ
esin
dä e
rini h
em
rolü
nü b
elli
etm
ää.
• M
illet
filis
ofiya
sı he
m d
ini v
atan
daş
istor
iyas
ının
kon
teks
tindä
.•
Gaga
uz d
ilini
n et
nik
hem
kul
tura
öze
llikl
eri.
• Cü
mnä
pro
blem
alar
ı, ko
nflik
tleri.
• Ga
gauz
lite
ratu
rasın
ın b
ütün
dünn
ä pr
oţes
indä
eri
hem
rolü
.•
Yard
ımcı
kay
nakl
ar: y
ayın
nar/
publ
iţisti
ka
ișler
i, te
levi
deni
ya, i
nter
net r
esur
sları.
Sp
eţifi
ka te
rmin
neri:
-
mill
i hem
gen
el-in
sann
ık ç
atırık
yol
ları;
- y
ardı
mcı
lite
ratu
ra;
- g
enel
; -
büt
üncü
mnä
pro
blem
alar
ı;-
büt
ündü
nnä
proţ
esi;
- e
tnik
hem
kul
tura
öze
llikl
eri;
- y
ardı
mcı
lite
ratu
ra;
- y
ayın
nar/
publ
ițisti
ka iș
leri.
- ke
ndi y
aşam
ak/ü
üreti
m g
örgü
sünü
arti
sitk
teks
tlerin
an
alizi
ndä
kulla
nsın
nar;
- an
a di
lin b
ilmes
ini,
ona
mer
aklıı
nı g
öste
rsin
när;
- ke
ndi y
arat
mal
arın
da b
ütün
cüm
nä p
robl
emal
arın
ı, ko
n-ke
ndi y
arat
mal
arın
da b
ütün
cüm
nä p
robl
emal
arın
ı, ko
n-fli
ktle
rini g
enel
dän
ayna
lasın
nar;
- ga
gauz
dili
nin
etni
k he
m k
ultu
ra ö
zelli
kler
inä
görä
ka
hram
anın
yap
tıını
kan
tarla
sınna
r;-
halk
ın is
toriy
asın
dan
kim
i ola
ylar
ı bul
sunn
ar, y
arat
may
-ha
lkın
isto
riyas
ında
n ki
mi o
layl
arı b
ulsu
nnar
, yar
atm
ay-
lan
uydu
rsun
nar;
- ga
gauz
lite
ratu
rasın
da k
imi y
arat
mal
arı b
ütün
dünn
ä lit
erat
uras
ında
n ya
ratm
alar
lan
para
lel y
apsın
nar;
- dü
nnä
liter
atur
asın
ın p
roţe
sindä
gag
auz l
itera
tura
sının
ön
emni
erin
i hem
rolü
nü b
ellie
tsin
när;
- ve
rili t
emay
a pr
oekt
düz
sünn
är;
- bü
ünkü
yaş
amak
tan
poziti
v he
m n
egati
v ör
nekl
ärlä
n ba
alan
tı ya
pıp,
kon
flikt
leri
bulsu
n he
m o
nnar
a ha
rakt
erist
ika
vers
innä
r.
-
19
5.5.
Baş
ka k
ayna
klar
ın
yard
ımın
nan
(yar
dım
cı
liter
atur
ayla
n, y
ayın
narla
n/pu
bliţi
stika
işlä
rlän,
te
levi
deni
yayl
an, i
nter
net
resu
rsla
rlan)
info
rmaţ
iyay
ı lit
erat
urad
a ya
da h
alkı
n ist
oriy
asın
dan,
kul
tura
sında
n bu
lmaa
hem
kul
lanm
aa.
Prod
uktla
r:-
veril
i par
amet
rala
ra g
örä
teks
tlär;
- gr
upal
arda
hem
indi
vidu
al p
roek
tlär „
Beni
m m
ülkü
m
gaga
uz k
ultu
rasın
ın il
erle
mes
indä
” h.
b.;
- es
e;-
rolle
rä g
örä
oyun
nar.
Yılın
bitk
isin
dä so
n bi
lgilä
r hem
bec
erm
eklä
r:•
Lääz
ımnı
term
inne
ri ku
llanı
p, li
tera
r hem
non
liter
ar te
kstle
rä in
terp
reta
ţiya
yapm
aa.
•Si
ntez
hem
ana
liz lo
gika
pro
ţesle
rin y
ardı
mın
nan
artis
tik y
arat
mas
ının
için
deki
liini
ann
amaa
hem
kriti
ka d
üşün
mek
lerin
yar
dım
ınna
n aç
ıkla
-m
aa•
Dilin
stilis
tikas
ının
, gra
mati
kasın
ın k
ural
ların
ı hes
aba
alıp
, dia
logl
arda
, söz
leşm
äk si
tuaţ
iyal
arın
da, p
roek
t kor
umas
ında
pay
alm
aa, k
endi
po
ziţiy
asın
ı arg
umen
tlem
ää, i
nand
ırmaa
.•
Teks
tin te
mel
janr
a nı
șann
arın
ı/öze
llikl
erin
i kor
uyar
ak, t
emel
leni
p ke
ndi y
așam
ak/ü
üreti
m b
ilgile
rinä,
tem
alar
a gö
rä tü
rlü y
arat
mal
ar, e
se,
yara
dıcı
lık iș
leri,
pro
ektlä
r, re
fera
tlar d
üzm
ää, y
azm
aa.
•So
ţial d
okum
entle
rin st
rukt
uras
ını k
ulla
nara
k, S
V-i,
bild
irim
, ofiţ
ial y
azışm
ak k
urm
aa, y
azm
aa.
•Ba
șka
kayn
akla
rın y
ardı
mın
nan
(yar
dım
cı li
tera
tura
ylan
, yay
ınna
rlan/
publ
ițisti
ka iș
lärlä
n, te
levi
deni
yayl
an, i
nter
net r
esur
slarla
n)
info
rmaț
iyay
ı lite
ratu
rada
yad
a ko
nkre
t yar
atm
ayı b
ulm
aa h
em k
ulla
nmaa
. •
Gaga
uz li
tera
tura
sının
büt
ündü
nnä
proţ
esin
dä e
rini h
em ro
lünü
bel
li et
mää
.Pa
alılı
klar
:•
Türlü
sözle
şmäk
situ
aţiy
alar
ında
akti
v pa
y al
maa
, çok
dill
i hem
çok
kul
tura
lı dü
nney
ä m
erak
lıını
hem
tole
rant
lıını
, kişi
liin
bütü
nnüü
nü, k
ıy-
çok
kultu
ralı
dünn
eyä
mer
aklıı
nı h
em to
lera
ntlıı
nı, k
işilii
n bü
tünn
üünü
, kıy
- m
erak
lıını
hem
tole
rant
lıını
, kişi
liin
bütü
nnüü
nü, k
ıy-
met
liini
gös
term
ää.
•Tü
rlü y
arat
mal
ar h
avez
län
kurm
aa; k
endi
bak
ıșını
, arg
umen
tlär g
etirip
, açı
klam
aa.
•Aa
zdan
hem
yaz
ılı te
kstle
rdä
gram
atika
nor
mal
arın
a gö
rä d
ooru
yaz
maa
, bilg
ilerin
i yaş
amak
ta k
ulla
nmaa
.•
Kabl
etm
ää h
em a
nnam
aa g
agau
z lite
ratu
rasın
ı bir
fakt
or g
ibi,
angı
sı ga
gauz
hal
kını
n m
illet
ken
dibi
linçl
iini y
ardı
m e
der o
luşt
urm
aa.
-
20
Okumak için teklif edilän tekstlär
X klasGagauz halk yaratmaları (folklor)
MasallarKösä adamın dermenindäFaydalı demeklär
Gagauz legendası Selenga derä için
BaladalarLänka hem türklär Stuyan hem türk paşası
Oguz dastannarıDengibozGarip Kamber
Miflär Neçin gün kauşarkan kızararmaş
PildaKayıp ool için pilda
AnnatmalarDimitri Kara Çoban „Talantlı muzıka”, „Hepsi isteer ţivilizaţiyaya” (günnüktän yazı)Nikolay Baboglu „Ayva çiçekleri”, „Güllerdä yaşlar”Gavril Gaydarcı „İki ool”Stepan Kuroglu „Zor yollar”, „Kemençeci”Mariya Kuyumcu „Gel anam evä”Stepan Bulgar „Bitki avşam”, „Kim biler?”Petri Çebotar „Boba duygusu” Todur Zanet „Zaman kanatları” Todur Marinoglu „ Ne oldu, o oldu”Marfiya Mercanka „Sandık” (fragment), „Menevşa – sevgili simvolu”(fragment)
PoemalarDionis Tanasoglu „Andrey Galaţan”M. Kösä „Taş aalaması”
ŞiirlärGavril Gaydarcı „Ay, Bucaam, Bucaam!”, „Kaaviysin sän”, „ Büük yaamurun ardına”, „Saalıcaklan, ana tarafım!”, „Gel daaya”, „Afet beni”Stepan Kuroglu „Koruyun güneşi”, „Uyuer soldat”, „Dokuz laapsız”, „Mezar başında”, „Poet yolu”, „Gürlämä, gök”Kosti Vasilioglu „Cuvabını senin bekleerim”, „Cuvap”
-
21
Mina Kösä „Tarafım, çatlak erim”, „Toprak bana dayak”Petri Çebotar „Lüzgär”Todur Zanet „Nasaat”, „Yalannan olmaz yaşamaa”, „Can baarması”Vasi Filioglu „Şennener canım”, „Hoş gelmişin”, „Unudulma adet”Lüba Çimpoeş „Eşil gözlär”, „Dan eri”, „Yaamur, paalı musaafirim”Vasilisa Tukan „Dedelerin yaşaması”Galina Sirkeli-Kristioglo „İiliktän duuêr salt iilik”, „İnan”.
Ezber üürenmäk için tekstlärAşaada verili tekst tiplerini teklif ediler ezber üürenmää:X-cu klas: 5 şiir, epika teksttän 2 fragment (1/2 sayfa);
-
22
XI K
LAS
Kom
pete
nţiy
a (s
ubko
mpe
tenţ
iya)
biri
mne
riİç
inde
kilii
n bi
rimne
riÜ
üret
im iş
leri
hem
pro
dukt
lar
1.1.
Büt
ündü
nnä
proţ
esin
dä
gaga
uz li
tera
tura
sının
erin
i he
m ro
lünü
bel
lietm
ää.
1.2.
Lite
ratu
ra te
kstle
rindä
he
m b
aşka
teks
t soy
ların
da
kultu
ra h
em e
tika
elem
entle
rini t
anım
aa, k
endi
ba
kışın
ı bu
uurd
a aç
ıkla
maa
.1.
3. L
ääzım
nı te
rmin
neri
kulla
nıp,
lit
erar
hem
non
liter
ar
teks
tlerä
inte
rpre
taţiy
a ya
pmaa
.1.
4. O
kunm
uş te
kstle
rin
olay
ların
a ha
rakt
eristi
ka
verm
ää.
1.5.
Oku
nmuş
hem
ann
adılm
ış m
illet
kon
teks
tin iç
inde
kilii
n öz
eliin
i, or
igin
allıı
nı a
nnay
ıp-
kabl
etm
ää.
• Sö
z pay
ların
ın m
orfo
logi
ya
kate
goriy
alar
ı: ad
lık, n
ışann
ık, s
ayılı
k,
ader
lik, i
şlik;
yar
dım
cı sö
z pay
ları:
ba
alay
ıcıla
r, ar
dlafl
ar, p
aycı
klar
.•
Lite
ratu
ra te
kstle
rindä
hem
baş
ka
teks
t soy
ların
da k
ultu
ra h
em e
tika
elem
entle
rini.
• Ya
zıcın
ın in
divi
dual
stili.
Uyg
un sö
z,
ţitat
a, fr
azeo
logi
zm te
ksttä
.•
Artis
tik y
arat
mas
ı hem
onu
n an
alizi
.•
Söz s
tille
ri. S
öz sti
llerin
janr
alar
ı.Sp
ețifi
ka te
rmin
när:
- ya
zıcın
ın in
divi
dual
stili;
- in
terp
reta
ţiya;
- lit
erar
teks
tlär;
- no
nlite
rar t
ekst
lär.
Sözl
eşm
äk h
em iş
lerin
çeşi
tleri:
- sö
z pay
ların
ı biri
-biri
ndän
baş
kala
ştırs
ınna
r, on
narın
öz
ellik
lerin
i, m
orfo
logi
ya n
ışann
arın
ı hem
sint
aksis
fu
nkţiy
alar
ını a
çıkl
asın
nar;
- ya
ratm
ayı d
emek
li he
m a
kıntı
lı ok
usun
nar,
logi
ka h
em
psih
olog
ika
pauz
alar
ını e
saba
alsı
nnar
;-
baş o
yunc
ular
ın sü
retle
rinä
hem
yap
tıkla
rına
hert
arafl
ı ha
rakt
eristi
ka v
ersin
när;
- ya
ratm
anın
dili
nä h
arak
teris
tika
vers
innä
r, ar
tistik
ko
layl
ıkla
rını e
saba
alsı
nnar
; -
anal
itika
oku
mas
ı;-
okun
muş
a ko
men
tar h
em in
terp
reta
ţiya
yapm
ak;
- ke
ndi b
akışl
arın
ı per
sona
jların
yap
tıkla
rına
açık
lasın
nar;
- ya
ratm
anın
için
deki
liini
bils
innä
r da
onu
vata
ndaş
ist
oriy
asın
ın k
onte
kstin
dä k
able
tsin
när,
için
deki
liini
mill
et
filiso
fiyas
ınna
n he
m d
inin
nän
baal
asın
nar;
- lit
erat
ura
teor
iyas
ının
term
inne
rini b
ilsin
när,
onna
rın
maa
nala
rını a
çıkl
ayab
ilsin
när,
teks
tlerd
än ö
rnek
leri
göst
ersin
när.
Prod
uktla
r:-
dial
og;
- m
onol
og;
- ha
rakt
eristi
ka p
erso
najla
ra;
- ko
men
tariy
;-
yara
ştırm
ak;
- di
skus
iya.
-
23
2.1.
Laf
edän
kişi
nin
info
rmaţ
iyas
ında
n te
may
ı, öz
fik
iri, i
nfor
maţ
iyan
ın n
eetin
i an
nam
ak h
em a
nnat
maa
he
m a
nnat
maa
.2.
2. D
ooru
into
naţiy
ayı,
logi
ka
urgu
sunu
kul
lanm
aa, e
saba
al
arak
logi
ka h
em p
sihol
ogik
a pa
uzal
arın
ı, m
imik
ayla
n du
ygul
arı g
öste
rmää
.2.
3. A
azda
n sö
zün
özel
likle
rini
anna
maa
, onu
yaz
ılı sö
zlän
yara
ştırm
aa, b
enze
yän
hen
benz
ämey
än ta
rafla
rını
bulm
aa.
2.4.
Dia
log
hem
mon
olog
sö
zünd
ä ke
ndi b
akışl
arın
ı, fik
irini
yaz
ıda
açık
lam
aa.
2.5.
Ezb
er p
redm
etin
için
deki
liinä
gö
rä k
imi i
şidilm
iş şii
rleri
yada
pro
za y
arat
mal
arın
ın
belli
edili
pay
ların
ı üür
enm
ää.
• Sö
zleşm
äk k
ultu
rası.
Teks
tin
kuru
lmas
ında
bab
alan
tılık
. •
İnte
rnet
-say
tların
kul
lanm
ası
info
rmati
ya h
em d
okum
enta
tiya
erle
ştirm
esi i
çin.
• Di
alog
. Mon
olog
. Pol
ilog.
• Ya
ratm
anın
için
deki
liini
• Aa
zdan
sözü
n öz
ellik
leri.
• La
fetm
äk sti
li.•
Publ
iţisti
ka sti
li.
Speț
ifika
term
innä
r:-
inte
rvyu
;-
repo
rtaj
;-
tekl
if;-
mek
tup.
Sözl
eşm
äk h
em iş
lerin
çeşi
tleri:
- di
skus
iya,
kon
uşm
akla
r (di
alog
lard
a, p
olilo
glar
da);
- aç
ıkgö
z laf
eden
in sö
zünü
sesle
sinnä
r, on
un te
mas
ını h
em ö
z fik
irini
ann
atsın
nar;
- ok
unm
uşa
kom
enta
r hem
inte
rpre
taţiy
a ya
psın
nar;
- ya
ratm
anın
dili
nä h
arak
teris
tika
vers
innä
r, ar
tistik
ko
layl
ıkla
rını e
saba
alsı
nnar
;-
yara
tmal
arın
ayı
rı ep
izodl
arın
a in
sţen
irovk
a ya
psın
nar;
- aç
ıkgö
z laf
eden
in sö
zünü
sesle
sinnä
r, on
un te
mas
ını h
em ö
z fik
irini
ann
atsın
nar;
- la
fedä
n ki
şinin
info
rmaţ
iyas
ında
n te
may
ı, öz
fiki
ri,
info
rmaţ
iyan
ın n
eetin
i ann
asın
, söz
leşm
eyä
katıl
sınna
r;-
kend
i bak
ışlar
ını,
fikirl
erin
i yar
atm
anın
süje
tinä
hem
ko
mpo
ziţiy
asın
a aç
ıkla
sınna
r;-
şiirle
ri ya
da p
roza
yar
atm
alar
ının
bel
liedi
li pa
ylar
ını e
zber
ok
usun
nar.
Prod
uktla
r:-
dial
og;
- m
onol
og;
- in
sţen
irovk
a;-
inte
rvyu
;-
repo
rtaj
;-
tekl
if;-
şiiri
ezbe
r oku
mak
;-
proz
a ya
ratm
alar
ını e
zber
oku
mak
.3.
1. M
eyda
na ç
ıkar
maa
arti
stik
yara
tmas
ında
per
sona
jın,
anna
dıcı
nın
hem
avt
orun
öz
ellik
lerin
i, on
narın
ara
sında
ba
alan
tılar
ı esa
ba a
lara
k.3.
2. T
ürlü
-tür
lü ja
nrad
a ko
nkre
t te
kstin
in h
em li
tera
tura
yo
lunu
n ar
asın
da p
aral
ellä
r ku
rmaa
.
• Ar
tistik
yar
atm
asın
da p
erso
najın
, an
nadı
cını
n he
m a
vtor
un ö
zelli
kler
i. •
Teks
tin h
em li
tera
tura
yol
unun
ar
asın
da p
aral
ellä
r.•
Süje
t, ko
mpo
ziţiy
a he
m sti
l.•
Lite
ratu
ra te
kstle
rindä
hem
baş
ka
teks
t soy
ların
da k
ultu
ra h
em e
tika
elem
entle
ri.
Sözl
eşm
äk h
em iş
lerin
çeşi
tleri:
- ok
unm
uşa
kom
enta
r hem
inte
rpre
taţiy
a ya
psın
nar;
- ya
ratm
alar
da te
mel
kon
flikti
ni b
ellie
tsin
när h
em o
nun
anal
izini
yap
sınna
r;-
kend
ibaş
ına
okum
ayı i
lerle
tsin
när;
- ba
şka-
başk
a ya
ratm
alar
da p
erso
najla
rı ya
raştı
rsın
, par
alel
ya
psın
nar;
-
24
3.3.
Süj
et, k
ompo
ziţiy
a he
m sti
l üü
renm
esin
in te
mel
indä
sü
ret fi
kirin
i ile
rletm
ää.
3.4.
Lite
ratu
ra te
kstle
rindä
hem
ba
şka
teks
t soy
ların
da k
ultu
-ra
hem
etik
a el
emen
tlerin
i ta
nım
aa, k
endi
bak
ışını
bu
uurd
a aç
ıkla
maa
.3.
5. Y
arat
man
ın iç
inde
kilii
ni
bilm
ää d
a on
u ka
blet
mää
va
tand
aş is
toriy
asın
ın k
on-
teks
tindä
, içi
ndek
iliin
i mill
et
filiso
fiyas
ınna
n he
m d
inin
nän
baal
ayar
ak.
3.6.
İnte
rpre
taţiy
a ya
pmaa
lite
-ra
tura
yar
atm
asın
a in
cäza
-na
atın
başk
a so
ylar
ınna
n (r
esim
cilik
län,
muz
ıkay
lan,
te
atra
ylan
, kin
oyla
n).
• Ya
ratm
alar
ın h
arak
teris
tikas
ında
kr
itika
yı k
ulla
nmas
ı.•
Yara
tman
ın iç
inde
kilii
.Sp
ețifi
ka te
rmin
när:
- sü
jet;
- ko
mpo
ziţiy
a;-
stil;
- kr
itika
;-
tem
el k
onfli
kt;
- pr
oble
mati
ka.
- ba
ş oyu
ncul
arın
süre
tlerin
ä he
m y
aptık
ların
a he
rtar
aflı
hara
kter
istika
ver
sinnä
r;-
liter
atur
a kr
itika
sınna
n işl
esin
när;
- lit
erat
ura
yara
tmas
ını b
aşka
incä
zana
at so
yunn
an
yara
ştırs
ınna
r;-
yara
tmal
arda
pro
blem
atika
yı a
çıkl
asın
nar;
- aa
ratm
anın
dili
nä h
arak
teris
tika
vers
innä
r, ar
tistik
ko
layl
ıkla
rını e
saba
alsı
nnar
.Pr
oduk
tlar:
- ke
ndib
aşın
a ok
umak
;-
pers
onaj
lara
har
akte
ristik
a;-
yara
ştırm
ak;
- ko
men
tariy
;-
inte
rpre
taţiy
a.
4.1.
Söz
etik
etini
n ku
ralla
rını y
azı
işler
indä
doo
ru k
ulla
nmaa
.4.
2. S
öz p
ayla
rını b
iri-b
irind
än
başk
alaş
tırm
aa, o
nnar
ın
özel
likle
rini,
mor
folo
giya
nı
şann
arın
ı hem
sint
aksis
fu
nkţiy
alar
ını b
elli
etm
ää.
4.3.
İnt
erne
t-say
tların
kul
lanm
aa
info
rmati
ya h
em d
okum
enta
-tiy
a er
leşti
rmes
i içi
n.
• Sö
z etik
etini
n ku
ralla
rı.•
Söz p
ayla
rı, o
nnar
ın ö
zelli
kler
ini,
mor
-fo
logi
ya n
ışann
arı.
• İn
tern
et-s
aytla
rın k
ulla
nmas
ı.•
Türlü
yar
atm
alar
, ese
, yar
adıc
ılık
işler
i, pr
oekt
lär,
refe
ratla
r h.b
.•
Şkol
a ya
ratm
alar
ın so
ylar
ı.•
Lafe
tmäk
stilin
janr
alar
ı.•
Publ
iţisti
ka sti
lin ja
nral
arı..
Speț
ifika
term
innä
r:-
mor
folo
giya
öze
llikl
eri;
- re
port
aj;
Sözl
eşm
äk h
em iş
lerin
çeşi
tleri:
- te
kstle
rdän
türlü
söz p
ayla
rına
mor
folo
giya
ana
lizle
rini
gerç
ekle
ştirs
innä
r;-
lingv
istika
hem
lite
ratu
ra a
naliz
i yap
sın;
- tü
rlü y
arat
mal
ar, e
se, y
arad
ıcılı
k işl
eri,
proe
ktlä
r, re
fera
tlar
kurs
un, y
azsın
;-
door
u ya
zmak
için
dili
nin
orfo
grafi
ya k
ural
ların
ı, lit
erat
ura
dilin
i, gr
amati
ka h
em p
unkt
uaţiy
a no
rmal
arın
ı kul
lans
ın;
- ya
zı işl
erin
dä li
tera
tura
dili
n le
ksik
asın
ı kul
lans
ınna
r;-
teks
tin sti
lini h
em ti
pini
onu
n iç
inde
kilii
nä g
örä
belli
etsin
när;
- la
fetm
äk h
em p
ubliţ
istika
stille
rin ö
zelli
kler
ini k
ulla
nara
k,
mek
tup,
gün
nük,
repo
rtaj
, sta
tya
kurm
aa.
-
25
4.4.
Laf
etm
äk, p
ubliţ
istik
stille
ri-ni
n ja
nral
arın
ı doo
ru k
ulla
n-m
ak u
urun
da g
öste
rmää
.4.
5. T
eksti
n te
mel
janr
a nı
şann
a-rın
ı/öze
llikl
erin
i kor
uyar
ak,
tem
elle
nip
kend
i yaş
amak
/üü
retim
bilg
ilerin
ä, te
mal
ara
görä
türlü
yar
atm
alar
, ese
, ya
radı
cılık
işle
ri, p
roek
tlär,
refe
ratla
r düz
mää
, yaz
maa
.
- st
atya
;-
yara
tma-
baal
antıl
ı ana
liz;
- pr
oekt
.
Prod
uktla
r:-
test
lär;
- ya
ratm
a-fik
irlem
ä;-
yara
tma-
sinte
z;-
yart
ama-
liter
atur
a pa
tred
i;-
yara
tma-
baal
antıl
ı ana
liz;
- es
e;-
mek
tup;
- st
atya
;-
proe
kt;
- in
divi
dual
iş (p
ortfo
lio).
5.1.
Mill
i hem
gen
el in
sann
ık
özel
likle
rini a
nnam
aa,
yaşa
mak
ta o
nnar
ı kul
lanm
aa.
5.2.
Lite
ratu
ranı
n he
m k
işini
n ile
rlem
esin
dä b
aala
ntıla
rı an
nam
aa.
5.3.
Gag
auz l
itera
tura
sının
erin
i he
m ro
lünü
büt
ündü
nnä
liter
atur
a pr
oţes
inin
ile
rlem
esin
dä b
ellie
tmää
.5.
4. Y
arat
man
ın iç
inde
kilii
ninä
ar
dıla
rak,
onu
vat
anda
ş ist
oriy
asın
ın k
onte
kstin
dä
kabl
etm
ää, i
çind
ekili
ini m
illet
fil
isofiy
asın
nan
hem
din
innä
n ba
alay
ıp-k
able
tmää
.
• M
illi h
em g
enel
insa
nnık
öze
llikl
eri.
• Li
tera
tura
nın
hem
kişi
nin
ilerle
mes
indä
baa
lantı
lar.
• Ga
gauz
lite
ratu
rasın
ın e
ri he
m ro
lü
bütü
ndün
nä li
tera
tura
pro
ţesin
in
ilerle
mes
indä
.•
Şkol
a ya
ratm
a so
ylar
ı: ya
ratm
a-fik
irlem
ä, y
arat
ma-
patr
et, y
arat
ma-
sinte
z.•
Yard
ımcı
kay
nakl
ar: y
ayın
nar/
publ
iţisti
ka iş
leri,
tele
vide
niya
, in
tern
et re
surs
ları.
Sp
ețifi
ka te