1

cêLa§

Rk iµ\ aòbûM, IWògû ieKûeu \ßûeû Zûk\Šû aéjZ Rk ùiP^ C_ _âKÌùe 2007-08 ciòjûeê KUK Ròfäûe aòeòaûUú Vûeê @ûe¸ Keò RMZiòõj_êe Ròfäûe _ûeû\ßú_ _~ðý« ùcûU 73 ùMûUò _ûYò _�ûdZ MV^ Keû~ûA @Qò û 2007-08 ciòjûeê Gjò _ûYò _�ûdZ MêWòK MV^ ùjûA[ôùf iê¡û, G MêWòKe Kû~ðý Keòaû ùg÷kú UòùK bò^Ü ]eYe [ôfû û IWògû ieKûe ù~Cñ flý, CùŸgý ù^A _ûYò _�ûdZ MV^ Keò[ôùf, Zûjû _ì‰ð cûZâûùe i`k ùjûA_ûeòfû ^ûjó û ùZYê Rk ùiPòZ Kéhò Gaõ KéhKcû^u C^ÜZò Keòaû flýùe _ûYò _�ûdZ iõMV^e MêeêZß Kê C_f²ò Keò Rk iµ\ aòbûM IWògû ieKûe, Giò@û^þ C^Üd^ aýûu (A.D.B.) e ijûdZûùe 2011 ciòjû Wòùi´e cûi Vûeê @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Gi. ijòZ ijbûMòZû Kâcùe _â[ùc 26 ùMûUò _ûYò _�ûdZ _êYò Wòùi´e 2012 ciòjûeê @agòÁ 26 ùMûUò _ûYò _�ûdZ igqòKeY _âKâòdû “IWògû ic^ßòZ Rk ùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc” cû¤cùe PkûA @ûiêQ«ò û

Gjò Kû~ðýKâce MêeêZßKê C_k²ò Keò @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. Zû’e @bòm aòùghm \k Gaõ ùlZâ KcðPûeúu \ßûeû Z[û Rk iµ\ aòbûMe _âZlý Z�ßûa]û^ I ijûdZû \ßûeû _ûYò _�ûdZ igqò KeYùe @ù^K @ûLô \égò@û Kû~ðýe i`k eì_ûd^ Keò_ûeòQò û _ûYò _�ûdZe @Yê ù~ûR^û _âÉêZ Vûeê @ûe¸ Keò _ûYò _�ûdZ bì]ûeK ZûfòKû _âÉêZò, _ûYò _�ûdZe ùeûKW ajò (Cash Book) Z[û _ûYò _�ûdZe @]ô^òdc Gaõ ^òdcûakú @^ê~ûdú _ûYò _�ûdZ MêWòKùe icÉ ùeKWð _Zâ _âÉêZò I GMêWòK ^òdcòZ Keòaûùe ijûdZû, _ûYò _�ûdZe ^òaðûjú KcòUò Z[û iû]ûeY _eòh\e ùa÷VK ^òdcòZ KeûAaû, _ûYò _�ûdZùe cjòkû _âZò^ò]ôZß _ûAñ IWògû _ûYò _�ûdZ iõùgû]^ @]ô^òdc (2008) cêZûaK @ûagýK _\ùl_ MâjYùe Rk iµ\ aòbûMKê ijûdZû Keòaû, _âùZýK _ûYò _�ûdZ @^ê~ûdú Leò`þ I eaò ù~ûR^û _âÉêZ Keò ùiMêWòKe i`k eì_ûdû^ _ûAñ @ûagýK Kû~ðýKâc Keòaû, Rk ùiP^ Gaõ Rke iê_eòPûk^û _ûAñ ùK^ûf I Ke^ûk MêWòKe elYûùalY _ûAñ iùPZ^Zû iéÁò Keòaû AZýû\ò Kû~ðý i`k bûùa iµû\^ Keò_ûeòQò û iùaðû_eò _ûYò _�ûdZ MêWòKùe ijbûMú Rk ùiP^ _eòPûk^ûùe ejò[ôaû _û� ùMûUò cêLý aòhd ~[û- Rk iµ\e iê_eòPûk^û I iêaò^òù~ûM, Rk ùiP^ _âYûkúe C�c elYûùalY, ùiPû�k KéhK cû^ue Rúa^ RúaòKûe MêYûcôK cû^aé¡ò, C^ÜZ mû^ ùKøgk _âùdûM \ßûeû Kéhò C_ôû\^ aé¡ò Z[û _eòùag i«êk^ I iêelû AZýû\ò MêWòK _ûYò _�ûdZe _âÉûaòZ aòbò^Ü Kû~ðýKâc cû¤cùe i`k bûùa eì_ûd^ Keû~ûA _ûeòQò û

C_ùeûq Kû~ðýKâc MêWòKe i`k eì_ûd^ _ûAñ @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. Kê Rkiµ\ aòbûMe iûjû~ý ijù~ûM ^òeaQò^Ü bûùa còkò @ûiòQò û ùZYê Gjò _eòù_âlúùe cêñ IWògû ieKûeu Rkiµ\ aòbûMe _âcêL iPòa, ÊZª iPòa, cêLý ~ªú Z[û _âKÌ ^òùŸðgK-_âKÌ _eòPûk^û GKK, @Zòeòq

^òùŸðgK- _ûYò _�ûdZ ijûdZû GKK, @Zòeòq ^òùŸðgK ùK^ûf elYû ùalY I _eòPûk^û (O&M), ~êMà ^òùŸðgK ùiPû�k C^Üd^, @]úlY ~ªú _ìaðû�k Rk ùiP^ cŠk, ^òaðûjú ~ªú-cjû^\ú \lòY aòbûR^, ijKûeú ^òaðûjú ~ªú Kòg^^Me, cYòRwû, _ûeû\ßú_ Rk ùiP^ C_ aòbûR^ Z[û icÉ ijKûeú ~ªú Gaõ @^ýû^ý ùlZâ KcðPûeúuê ijé\ùd ]^ýaû\ @_Yð Keòaû ijòZ Zûue Gjò iûjû~ý ijù~ûM _ûAñ KéZmZû mû_^ Keê@Qò û

Gjû ijòZ Gjò 52 ùMûUò _ûYò _�ûdZùe Kû~ðý Keê[ôaû ùcûe aòùghm \k, ùMûÂò iwVK aé¦ Gaõ iùaðû_eò icÉ _ûYò _�ûdZe _\û]ôKûeú, KcðK�ûð Z[û Pûhò bûA cû^uê _âKÌ Kû~ðýKâc MêWòKe i`k eê_ûd^ _ûAñ ]^ýaû\ @_ðY Keê@Qò û

icÉu iûjû~ý ijù~ûMùe i`kZûe ij iµ^Ü ùjûA[ôaû Kû~ðý MêWòKe KòQò jòZû]ôKûeú cû^uê ù^A “_ûYò _�ûdZe i`k KûjûYú” _êÉòKûUò _âÉêZ Keû~ûA @Qò û Gjò _êÉòKûUò KòQò i`k Pûhò, _ûYò _�ûdZe _\û]ôKûeú, Êdõ ijûdK ùMûÂòe i`kZû C_ùe @ûùfûK _ûZ Keê@Qò û ùghùe _êYò [ùe icÉue iûjû~ý ijù~ûM Kûc^û Keò, @ûgû KeêQò Gjò _êÉòKûUò _ûYò _�ûdZe igqò KeY C_ùe aòbûMúd K�êð_lu ¤û^ @ûKhðY Keòa û

iµû\K @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Gi.

3

aòhd iìPú

cêLa§ .......................................................................................................................... 1

1. aWaê\û _ûYò _�ûdZe RùY i`k ·húe KûjûYú ..................................................................... 5

2. aûfò@û _ûYò _�ûdZe ]û^ ·hùe RùY ·húu i`k KûjûYú ...................................................... 7

3. ]ûWòeê@û Keò [ôaû RùY i`k ·hòue KûjûYú .......................................................................... 8

4. \òMòZûeú _ûYò _�ûdZe RùY ·húue i`k KûjûYú .............................................................10

5. MùeA _ûYò _�ûdZ RùY ·húue i`k KûjûYú .................................................................11

6. ]ûWòeê@û Keò[ôaû RùY i`k ·hòue KûjûYú .........................................................................12

7. cjûaúe _ûYò _�ûdZe i`k KûjûYú: _ûYò _�ûdZ \ßûeû i`k ijbûMú Rk ùiP^ _eòPûk^û ..........13

8. ^ûfò@û_ûk _ûYò _�ûdZùe RùY ·hòue i`k KûjûYú ............................................................15

9. ^úkcû]a _ûYò _�ûdZe RùY i`k ·húue KûjûYú .............................................................17

10. _u_ûk _ûYò _�ûdZ Zûk\Šû Mâûce RùY ·húue i`k KûjûYú...............................................19

11. iû^òùfû _ûYò _�ûdZe RùY ·húue i`k KûjûYú ................................................................20

12. ùiûc_êe _ûYò _�ûdZe i`k iµû\K @Rd bìdûñ ..................................................................22

13. Pûheê _ûYò _�ûdZ iµû\K - Pûhú aòbêZò bìhYu i`k ~ûZâû ....................................................23

14. cû’ ZûeòYú _ecjõi _ûYò _�ûdZ (_ò._ò-01)e i`k aò§ûYò ..................................................24

15. Pûhú \òM´e cjû«òu Pûh K[û ..........................................................................................26

16. Pûhú Rdeûcu i`k KûjûYú ............................................................................................28

17. Pûhú _ùe¦â aògßûku Pûh iµKðòZ KûjûYú .............................................................................30

18. bò^Ülceê iò.@û.Rò.e iµû\K - egàòe¬^ iûjê .........................................................................32

19. Rû^ùKgßeú _ûYò _�ûdZe ibû_Zòu Pûh KûjûYú ...................................................................34

20. ùaùfgßeú aògß Êdõ ijûdK \ke i`k QZêPûh KûjûYú .........................................................36

5

aWaê\û _ûYò _�ûdZe RùY i`k ·húu KûjûYú

RMZiòõj_êe Ròfäû @«MðZ Geicû aäKe aWMa_êe ùMûUòG ùQûUò@û Mâûc, Gjò Mâûc aWaê\û _ûYò_�ûdZ ^õ- 42 @«ðbêq û cêñ gâú~êq \êLôgýûc iûjê, Mâûc-aWMa_êe aòMZ 10 ahðeê @]ôK ùja _êeêYû Xÿwùe ·h Keò @ûiê[ôfò Gaõ Gjò _¡Zòùe ùcûe 4 GKe Rcòeê _âùZýK ahð jûeûjûeò 60 eê 65 KêA�ûf ]û^@c k Kùe û ùi[ôùe ùcûe 5 _âûYú KêUê´ KùÁ cùÁ Pkò~ûC û IWògû ieKûeue ic^ßòZ Rk ùiPòZ Kéhò I Rk _eò·k^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc \ßûeû IRDMS iõiÚû @ûc _ûYò _�ûdZùe C^ÜZò cêkK Kû~ðýKâc @ûe¸ Kùf û Gjò Kû~ðýKâc cû¤cùe _â[ùc iõiÚûe KcðK�ðûcûù^ Mâûc Mâûc aêfò ·hòcû^uê GKZâòZ KeûAùf û ùicûù^ ùi[ôùe ]ûWò eê@û aòhdùe @ûùfP^û Keò[ôùf û ·hú Kò_eò cûUò _eúlû I aòj^ aòùgû]^ Keò ^òRe fûb CVûA _ûeòa, ^òRe @û[ôðK C^ÜZò Keò_ûeòa, ùi aòhdùe @ûùfûP^û Keò[ôùf û

cêñ ùi ùa÷VKùe ù~ûMù\A[ôfò Gaõ ùicû^ue K[ûgêYò ùcû c^ùe ^ìZ^ @ûgû i�ûe ùjûA[ôfû û ZûjûKê Kûcùe fMûAaû _ûAñ c^É Kfò û Gjò aòhdùe _êvû^ê_êv RûYòaû _ûAñ IRDMS iõiÚûe KcðK�ûðuê ]ûWòeê@û aòhdùe _·eò aêSòfò û

cêñ Zûuê cûUò _eúlû I aòj^ _eúlû Keòaû _ûAñ ù\A[ôfò û cûUò I aòj^e _eúlû `kû`k @ûiòaû _ùe ùcû Rcòùe [ôaû Lû\ýiûee @bûa iµKùe cêñ RûYò_ûeòfò Gaõ ùi[ô _ûAñ IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûue _eûcgð ù^A Zkò _KûA[ôfò û ZkòKê ùeûM ù_ûK Kafeê elû Keòaû _ûAñ IRDMS ù\A[ôaû CARTAP HYDROCLORIDE cû¤cùe aòùgû]^ Keò[ôfò û Zkò ùjaûe 15\ò^ c¤ùe RcòKê ·h Keòaûùaùk IRDMS

iõiÚû ù\A[ôaû Zinc Sulphate Kû\ê@ùe aýajûe Keò[ôfò û Zûjû _ùe ZkòKê ]ûWòùe ùeûA[ôfòö AZò c¤ùe IRDMS e KðcKð�û cSòùe cSòùe @ûiò ù\Lô ~ûC[ôùf û @ûMeê @Yêiûe I ùR÷aiûe aýajûe iµKðùe @ûù\ø RûYò^[ôfò û IRDMS iõiÚû ù\A[ôaû RúaûYê iûeKê aýajûe Keòaû \ßûeû cûUòe CaðeZû gqò aRûd ejòaû ijòZ bf @ck c¤ ùjûA @Qò û @ûù¸cûù^ Kò«ê G ahð ·hKû~ðý _ìaðeê IRDMS KcðK�ðû cû^ue ijûdZûùe @ûc _ûYò_�ûdZùe GK Leò` ù~ûR^û _âÉêZ Keò[ôfê I Gjò ù~ûR^û _ûAñ _âùZýK ibûùe cñê ù~ûùM\A Kû~ýðKâc MêWòKê aêSê[ôfò û @ûc _ûYò _�ûdZeê 10 RY ·hòue cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ iÚòe KeûMfû Gaõ ùcû Rcòeê cêñ GK cûUò ^cê^û iõMâj Keò _eúlû _ûAñ ù\A[ôfò û cûUò _eúlû _ùe cûUòùe [ôaû @iêaò]û Gaõ @ûagýK ùjC[ôaû iûe iµKðùe cùZ IRDMS e KcðK�ðû cûù^ RYûA[ôùf û cêñ ùcû Rcòùe cûUò_eúlû `kû`k eòù_ûUð @^ê~ûdú @^êùcû\òZ iûe _âù~ûM Keòaû _ûAñ _âÉêZ ùjfò û Gjû _ùe ùcû Rcò _ûAñ aòj^ iõMâj Keò ùiMêWòKê IRDMS KcðK�ðûu _eûcgð @^ê~ûdú 1 ùKRò ]û^ùe 2 Mâûc Kûaðû^ŠòRòcþ ùMûkûA aòùgû]^ Kfò û July cûi _â[c i¯ûjùe ùcûe 4 GKe Rcò_ûAñ GKe _òQû 20 ùKRò jòiûaùe 80 ùKRò ]û^ MRûKeò Zkò _âÉêZ Kfò Gaõ ZûjûKê ùcûe Rcòùe ]ûWòeê@û _âYûkúùe ùeûAfò û ]û^Kê ùeûAaû _ìaðeê RcòKê bfbûaùe ·hKeò ùgh IW ·hùe cìkiûe jòiûaùe GKe _âZò D.A.P. 35 Kò.Mâû. I _Uûiþ 25 Kò.Mâû. I dêeò@û 7 Kò.Mâû Rcòùe _âù~ûM Kfò û

Gjûe 15 \ò^_ùe _òfiûe jòiûaùe dêeò@û GKe _âZò 30 Kò.Mâû. _âù~ûM Kfò û Zû_ùe ù[ûW iûe ù[ûW @ûiòaûe 8 \ò^ _ìaðeê _âù~ûM Kfò û GjûKê GKe _âZò dêeò@û 15 Kò.Mâû. I _Uûiþ iûe 10 Kò.Mâû. jòiûaùe _âù~ûM Kfò û ]û^ ù[ûW ùjaû _ìaðeê cñê ù\Lôfò ù~ Rcòùe ù_ûK fûMò@Qò, ùi[ô_ûAñ 1 fòUe _ûYòùe 2 còfò cûZâûùe GKeKê 400còfò jòiûaùe ùKäûùeû_ûAeò`iþ ùÆâ Kfò û IRDMS iõiÚû Ze`eê @ûc _Yò_�ûdZKê ]ûWòeê@û ·hùe C^ÜZò @ûYòaû flýùe _eúlûcìkK bûùa 100 GKe Rcò _ûAñ

6

ùR÷÷aiûe, @Yêiûe I KúU^ûgK Jh] a�^ Keû~ûA[ôfû û Gjû c¤ùe ùcûe 4 GKe Rcò c¤eê 1 GKe Rcòùe _eúlûcìkK bûùa ·hKeòaû _ûAñ PSB- 2 kg, Zinc Sulphate- 4 kg & Azospirilium- 2 kg IRDMS iõiÚû Ze`eê _â\û^ Keû~ûA[ôfû û Cq iûeKê MâjY Keò cêñ iVòK _eòcûYùe ùcû Rcòùe IRDMS KcðK�ðûu _eûcgðùe _âùdûM `kùe _ìað ahð Zêk^ûùe ùcûe ùijò 1 GKe Rcòùe Gahð 9 KêA�ûf ]û^ @]ôK @ck ùjfû û _ìað ahð cû^uùe cêñ ùcû Rcòeê GKe _âZò 16 KêA�ûf ]û^ _ûC[ôaû iÚùk G ahð IRDMS KcðK�ðûu _eûcgðùe ·h Keò[ôaû ùijò 1 GKe Rcòeê 25 KêA�ûf ]û^ _ûA@Qò û

Gjû ijòZ ·hòcû^u \lZû aéŸò ^òcù« IRDMS \ßûeû @ûc _ûYò _�ûdZeê 4 RY ·hò ùlZâ _eòbâcY Kû~ðýKâcùe CRRI Bidyadharpur Cuttack, SSTL Samantarapur, Bhubaneswar

& OUAT Siripur Bhubaneswar Kê ù\Lôaû _ûAñ ~ûA[ôfê û Gjò @aieùe aò\ýû]e_êe ]û^ MùahYû ùK¦â _eò\gð^ Keò ùiVûùe ]û^ ·h iµKðùe @bòm Kéhò ùa÷÷mû^òK cû^uVûeê mû^ @ûjûeY Kfò û bêaù^gße aòj^ _eúlY ùK¦â _eò\gð^ Keò cêñ aòj^ aòùgû]^ _¡Zò iµKðùe RûYòaû ijòZ aòj^ùe [ôaû aòbò^Ü _âKûe ùeûM ù_ûK Z[û ùiMêWòKe _âZòKûe iµKùe RûYòaû _ûAñ ilc ùjfò û Gjû_ùe Kéhò aògß aò\ýûkd bêaù^gße Vûùe @aiÚòZ ic^ßòZ KéhòùlZâ _â\gð^ Keò, GK

iÚû^ùe Kò_eò aòbò^Ü _âKûe Kéhò bòqòK Kû~ðý ~[û ]û^ ·h, `k ·h, cûQ ·h, KêKêWû ·h, aZK ·h, QZê ·h Gaõ ùMû _ûk^ Keû~ûG ùi aòhdùe RûYò_ûeò[ôfò û

IRDMS iõiÚûe ajêcêLú Kû~ðýKâc \ßûeû @û¸ _ûYò _�ûdZe KéhòKû~ðýùe C^ÜZò ùjaû ijòZ cêñ Kéhò Kû~ðý iµKùe aòaò] mû^ @ûjûeY Keò_ûeòQò û ~ûjû \ßûeû Kò C^ÜZ _âYûkúùe ·hKû~ðý Keò ùcû _eòaûee _âZòù_ûhY Keòaû ijòZ Êzk bûùa RúaòKû ^òaðûj Keò_ûeòaò û cêñ ùi[ô_ûAñ IRDMS iõiÚûKê ijé\ùd ]^ýaû\ ù\C@Qò û

\êLôgýûc iûjêMâûc- aWaM_êe

7

aûfò@û _ûYò _�ûdZe ]û^ ·hùe RùY ·húu i`k KûjûYú

RMZiòõj_êe Ròfäûe KêRw aäK @«MZð PeWòjû Mâûce RùY ·hò ùjCQ«ò gâú~êq iyò\û^¦ _Šû ö Zûu ^òRe 4 GKe Rcò Gaõ @^ýVûeê 2 GKe Rcò bûMKê @ûYò ùi ùcûU 6 GKe Rcò ·h Keò ^òRe KêUê´ _âZòù_ûhY Ke«ò ö Zûu Vûeê Zûu cZûcZ _·eò aêSòfê ù~, ùi Gahð ·hKû~ýðKeò fûbaû^ ùjûA _ûeòQ«ò û K’Y _¡Zú @^êieY Keò [ôaûeê Gahð @]ôK ]û^ @ck _ûA_ûeòQ«ò û ùi Zûu cZûcZ eLô Kjò[ôùf ö

ùcûe ^ûc iyò\û^¦ _Šû, cñê ^òRe 4 GKe Gaõ bûMKê 2 GKe @ûYò ·h Keò ùi[ôeê ~ûjû _ûG, ùi[ôùe ùcûe KêZê´ _âZòù_ûhY Kùe û cñê ùcûe aû_ûu _eûcgðùe _ûeµûeòK _¡Zúùe ]û^ aêYò ZûKê ùaChYKeò KòQò iûe _KûA ù\C[ôfò û ùicòZò ~ûjû ]û^ ùjC[ôfû, ùi[ôùe ùcûe _eòaûe \êüùL KùÁ Pkò~ûC[ôfû û ùcû _eòaûe _ûAñ ùKak LûAaûKê ùjûA~ûC[ôfû, Kò«ê @^ýû^ý Lyð ù~ûMûW Keòaû ùcû _ùl KÁKe ùjC[ôfû û IRDMS iõiÚû @û¸ _ûYò_�ûdZ @�kùe Kéhò bòqòK Kû~ðý @ûe¸ Keòaû _ùe, ùicûù^ _âùZýK Mâûcùe ·hò ibûcû^ KeûA KéhòKû~ðýe C^ÜZò aòhdùe ùfûKcû^uê aêSûAùf û

ùijò @aieùe ùicûù^ cûUò _eúlû, aòj^ _eúlû Gaõ Rcòùe iûe _âùdûM aòhdùe aêSûAùf û cêñ ùicû^u Vûeê cûUò _eúlû I aòj^ _eúlûe C_KûeòZû aêSò_ûeòaû ijòZ ]û^ aòj^Kê Kò_eò aòùgû]^ Keû~ûG, Zkò Kò_eò _âÉêZ Keû~ûG, ]ûWòùe Kò_eò eê@û~ûG, iûe Jh] ùKCñ icdùe _âù~ûM Keû~ûG, Zûjû gòLô_ûeòfò û Gjû _ùe cêñ ùcû Rcòe cûUò _eúlû Keò cûUò _eúlû eòù_ûUð \ßûeû Gjûe @cäZû RûYò _ûeòfò û ùKùZ _eòcûYùe iûe Jh] _Wòa RYû_Wòfû û IRDMS Ze`eê aòj^ aòùgû]^ _ûAñ còfò[ôaû Jh] \ßûeû aòj^ aòùgû]^ Keòaûeê ^òùeûMò ]û^ iéÁò ùjûA_ûeòfû û ]ûWòùe ùeûAaû \ßûeû ùcûe cRêeò I Zkò Kc fûMòfû û ùR÷aiûe I @Yêiûe IRDMS iõiÚû Ze`eê _ûA[ôaûeê cêñ ZûKê _KûA @]ôK @ck _ûA _ûeòfò û Kéhò C_ùe aòbò^Ü Zûfòc I iùPZ^Zû C_ù\g _ûAaûeê ùcûe Gjòahð MZ ahð Zêf^ûùe @]ôK @ck ùjûAQò û Zû _ùe ùgh Kû~ýðKâc giýKûU Kû~ðýKâc KeûMfû û Gjò Kû~ýðKâcùe ùcû Rcòeê 5 cò.ùe 5 cò. @õgKê giýKûU Keò ù\LûMfû ù~ 16.2 Kò.Mâû. ]û^ ùjûAQò ö G[ôùe cêñ RûYòaûKê _ûAfò ù~ @ûM @ù_lû @]ôK @ck ùjûA@Qò û cêñ MZ ahðe ùcûe GK GKe _òQû 15 KêA�ûf jòiûaùe 90 KêA�ûf ]û^_ûA [ôaûùaùf û ùcûe Gahð ]ûWòùe ùeûAaû \ßûeû Zûe ù\XMêYû @[ûZþ 22 KêA�ûf jòiûaùe 6 GKe Rcòeê 132 KêA�ûf ]û̂ @ck Keò_ûeòQò û ~ûjû _ìaðahð cû^u Zêf^ûùe 40 KêA�ûfeê @]ôK ùjûA_ûeòQò û ùi[ô_ûAñ cêñ ·heê _ûA[ôaû @]ôK fûbûõgùe ùcûe Rúa^ ]ûeY ùg÷kúùe C^ÜZò _eòflòZ ùjûA_ûeòa ùaûfò cêñ @ûgû KeêQòö

·h Kû~ýðKê cêñ MêeêZß ù\A iõ_û\^ Keò[ôaûeê G ahð (2015-16) RMZòiòõj_êe Ròfäû Éeúd _ûYò _�ûdZ _l _ûk^ Ciôaùe i`k ·hò eìù_ _êeÄéZ ùjûA@Qò Gjò Ciôaùe eûRý ieKûeu Ze`eê cû^ýae icaûd Gaõ @aKûeú c«ú gâú~êq \ûùcû\e eûCZ cùjû\d i¹û^úZ Keò[ùôf û _ûYò_�ûdZe Ròfäû Éeúd cùjûiôaùe i¹û^úZ ùjûA[ôaûeê cñê MaðòZ û

cêñ @ûi«û ahð ^ò¿�ò ù^AQò cêñ ùcûe RcòKê 2015 Leò` EZê ùe ù~_eò ·h Keò[ôfò ùijò_eò _âZòahð @û]ê^òK mû^ ùKøgkùe ·h Keòaò û cêñ @ûRò ù~Cñ i`k ·hú eìù_

_eòMYòZ ùjûA_ûeòQò ùi[ôfûMò IRDMS iõiÚûe KcðK�ðû I Rkiµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûeuê @ùgh @ùgh ]^ýaû\ RYûCQò û Gjû ijòZ cêñ _âZògéZò ù\C@QòKò @ûMûcú \ò^ùe cêñ Gaõ ùcûe @�ke ·hú bûAcûù^ Gjò _¡Zò @af´^Keò Kò_eò @]ôKeê @]ôK `if C_ôû\^ Keò _ûeòùa ùijò \òMùe i\û ùPÁòZ ejòaò û

iyò\û^¦ _Šû, PeWòjû

8

]ûWòeê@û Keò [ôaû RùY i`k ·hòue KûjûYú

RMZiòõj_êe Ròfäû @«MðZ Geicû aäKe Kò@ûWòwòeò ùMûùU ùQûUò@û Mâûc Gjò Mâûc \gò_êe _ûYò _û�ûdZ ^õ – 62 e @«ðbêq û cêñ Kò@ûWòwòeò Mâûce _âùcû\ Kêcûe cògâ, _òZû- gâú~êq KêkcYú cògâ, ùcûe Rcòe _eòcûY 4 GKe û cêñ ùcû Rcòùe @ûMeê aYê@û ùeûAaû iùw iùw iû]ûeY aòj^ I eûiûd^òK iûe aýajûe Keò ·h Keê[ôfò û 13 ^õ C ùKû^ûfKê fûMò ùcûe Ne Gaõ ·h Rcò ejò@Qò û ùcûe 4 GKe Rcòeê GKe _âZò jûeûjûeò 17 KêA�ûf ]û^ jòiûaùe 68 KêA�ûf ]û^ _ûG û IWÿògû ùe ·fê[ôaû IWÿògû ic^ÜòZ RkùiPòZ Kéhò I _ê¬ò fMûY Kû~ðýKâcùe IRDMS iõiÚûe ZZßûa]û^ùe Kû~ðý Keê[ôaû ùMûÂò iwVK bûMý]e ai«ò@û Gjò Kû~ðýKâc cû¤cùe Mûñ Mûñùe ùa÷VK KeûA _ûYò _�ûdZ \ßûeû ·h Gaõ ·hòe C^ÜZò aòhdùe @ûùfûP^û Keò[ôùf û cùZ aò ùi WûKò[ôùf, ùiVûKê ~ûA ù\ùLZ ajêZ ùfûK C_iÚòZ @Q«ò û ùi ]û^ ·he ]ûWòeê@û aòhdùe @ûùfP^û Keê[ôùf û

Zûu Vûeê iaêK[û gêYòaû_ùe cêñ ùiVûeê @ûiò ùMûUòG RûMûùe iÚòe ùjûA bûaòfò ]ûWòeê@û Keòaû _ûAñ ùjùf ùKcòZò Keòaò Zûjû cêñ RûYò^[ôfò, Kò«ê ùcû c^ùe ajêZ @ûMâj [ûG û \òù^ jVûZþ ùcûe bûMý]eu ijòZ ùbU ùjûAMfû û cêñ Zûuê _·ûeòfò ]ûWòeê@û Kùf K’Y fûb aYê@û eê@û Kùf K’Y lZò ùi ùcùZ Zûue cìfýaû^ icd ù\A aêSûA[ôùf Gaõ IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûcûù^ KéhK ùlZâ aò\ýûkd ù~ûR^û iµKðùe cùZ aêSûAùf Gaõ Gjû cû¤cùe ·hòbûA cû^uê ù^A GK KéhK ùlZâ aò\ýûkd @ûùdûR^ KeûMfû û G[ôùe @ûù¸ Zòeògò RY ·hú @õgMâjY Keò[ôfê û

Gjò ùlZâ aò\ýûkdùe ·hòbûA cû^uê @û]ê^òK _âYûkúe ^ìZ^ mû^ ùK÷ûgk iõ_Kðùe Zûfòc _â\û^ KeûMfû aòùhg bûaùe Gjò ùlZâ aò\ýûkde gòlû \òai cû^uùe aòj^ aòùgû]^, MRû _eúlû, ZkòùNeûe ~ZÜ Z[û iûe MêWòKe Kû~ðý Gaõ _âùdûM _âYûkú iµKðùe aêSûA\ò@û ~ûA[ôfû û Gjû \ßûeû cêñ bf bûaùe aêSò_ûeòfò ù~, ]û^ ·hùe 3 [e iûe _âù~ûM Ke~ûG û _â[c [eKê eê@ûiûe Kêjû~ûG Gaõ ~ûjûe _eòcûY 35 kg DAP I 25 kg Potas Gjûe 15 \ò^ _ùe 35 kg Uria

_òfiûe bûaùe Gaõ Zûe 20 \ò^ _ùe 18 kg Uria I 5 kg Patas

ù[ûWiûe jòiûaùe _âù~ûM Keû~òaû aòhdùe cñê aêSò_ûeòfò û GjûKê c]ý ·hùlZâùe _âùdûM Keû~ûA ·hú cû^uê _õêLû^ê_êõL aêSûA \ò@û~òaûeê @ûù¸cûù^ ·h _âYûkúKêê VòK bûùa jé\dwc Keò _ûeòfê û cùZ Gjò ]ûWòeê@û _âYûkú bffûMòfû ùi ùcû Rcòe cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ C_ù\g ù\A[ôùf Gaõ cêñ Zûuê ùcû Rcòe cûUò ^cê^û _eúlû _ûAñ ù\A[ôfò û cûUò _eúlû `kû`k @^ê~ûdú cûUòùe [ôaû Lû\ýiûee @bûa iµKðùe ùi[ôùe CùfäL Keû~ûA[ôfû Gaõ ùi[ô_ûAñ @^êùcû\òZ iûe iµKðùe cêñ RûYòaû _ûAñ ilc ùjûA_ûeò[ôfò û Zû _ùe aòj^ c¤ _eúlû Keòaû _ûAñ _eúlû MûeKê _VûA[ôùf û jûAaâòWþ aòj^ @ûYò Zkò _KûA[ôfò û Zkò ùjaûe \g _¦e \ò^ c¤ùe ùeûM ù_ûK Kafeê elûKeòaû _ûAñ IRDMS iõiÚû Zûe`eê còfò[ôaû Cartap Hydrochloride _KûA aòùgû]^ Keò[ôfò û Zû _ùe ]ûWò eê@û Keò[ôfò û ùcûe iaê ahð bkò ù~còZò aYê@û ùeûA[ûG ùi bkò eê@û ^ Keò ]ûWò eê@û Keò[ôfò û

IRDMS iõiÚûe Kéhòùaùghm gâú~êq eùcg P¦â \ûi I CO. bûMý]e ai«ò@û c¤ ùR÷aòK iûe Gaõ @Yêiûe aýajûe Keòaû _ûAñ cùZ _eûcgð ù\A[ôùf û IRDMS iõiÚû Ze`eê cùZ GKe _òQû PSB- 2 kg & Azosprilium- 2 kg Gaõ Zinc

Sulphate- 4 kg còfò[ôfû û GjûKê cêñ ]ûWòeê@û Keòaû _ìaðeê ùgh IW ·hùe _âùdûM Keò cûUòùe bfbûaùe cògûA ]ûWòeê@û Keò[ôfò û cSòùe cSòùe ùicûù^ @ûiò ·h RcòKê aêfò ù\Lê[ôùf û ùcû Rcòe ùeûM ù_ûK fûMòaû @ûe¸ cûùZâ cêñ Zûuê RYûA [ôfò ùicûù^ \êA Zò^ò \ò^ bòZùe KúU^ûgK Jh] Chloropyriphos @ûYò ù\A[ôùf I Zûe aýajûe c¤ ùKcòZò Keû~òa Kjò[ôùf û

9

Zû iùw iùw Zûu K[û cû^ò ùÆ ùciò^þùe KòU^ûgK Jh] 1 ltr. _ûYòùe 2 ml ùÆâ Keòaû \ßûeû ùeûM ù_ûK \ûCeê ̀ ifKê elû Keò _ûeòfò û cêñ Giaê ùcû Rcòùe ^ò¡ðûeòZ _âYûkúùe _âù~ûM Keò[ôfò Gaõ @^êba Kfòù~, ùcûe ]û^ MQ MêWòKeê @]ôK iõLýK _òf aûjûeò MQ MêWòK jéÁ_éÁ ùjûA@Qò û ùcûe G ahð @ûM ahð @ù_lû bf `ik ùjûA@Qò û cêñ ]û^ @ck _ùe ù\Lôfòù~ ùcûe GKe _âZò 24 KêA�ûf jòiûaùe 96 KêA�ûf ]û^ _ûA@Qò û ~ûjûe @^êcû^òK cêfý 1 fl 35 jRûe Uuû @]ôK ùja Gaõ cêñ Lyð iµKðùe jòiûa Keò ù\Lôfòù~, ùcûU 40 jRûe Uuû Lyð ùjûA@Qò ~ûjû _ìaðahð cû^u Zêk^ûùe Kcþ ùjûAQò û ~\ò @ûMûcò \ò^ùe cêñ Gjò ]ûWò eê@û _âYûkúùe ·hKùe ùcûe _eòaûee @û[ôðK @bûa ejòa ^ûjó û Kcþ icdùe I Kcþ _eògâcùe @]ôK Rcò ·hKeò _ûeòQò û G ahð c¤ @ûM ahð @ù_lû ajêZ bf @ck ùjûAQò û GZZþ aýZòZþ cêñ ùcûe ^òR aýajûe _ûAñ ùcû aûWòùe cûQ ·h, K\kú ·h, _^ò _eòaû AZýû\ò aòbò^Ü _âKûe ·h KeêQò û Gjò iaê ·hKê @ûMûcò \ò^ùe aýaiûdúK bûùa Keòaû _ûAñ cêñ ù~ûR^û KeòQò I G[ô_ûAñ @ûagýK iÚùk ùcûe ·hKû~ðýùe ~ûjû @iêaò]û ùja ùi aòhdùe cêñ Kéhò aòùghm Gaõ IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûuê _·eò aêSòaû _ûAñ c^ùe iÚòe KeòQò û

·h Kû~ýðKê cêñ MêeêZß ù\A iõ_û\^ Keò[ôaûeê G ahð (2015-16) RMZiòõj_êe Ròfäû Éeúd _ûYò _�ûdZ _l _ûk^ Ciôaùe i`k ·hò eìù_ _êeÄéZ ùjûA@Qò Gjò Ciôaùe eûRý ieKûeu Ze`eê cû^ýae icaûd Gaõ @aKûeú c«ú gâú~êq \ûùcû\e eûCZ cùjû\d i¹û^úZ Keò[ùôf û _ûYò _�ûdZe Ròfäû Éeòd cùjûiôaùe i¹û^úZ ùjûA[ôaûeê cñê MaðòZ ùi[ô_ûAñ cêñ IRDMS iõiÚûe KcðK�ðû cû^uê ]^ýaû\ ù\C@Qò û

_âùcû\ Kêcûe cògâMâûc- Kò@ûWòwòeò

10

\òMòZûeú _ûYò_�ûdZe RùY ·húue i`k KûjûYú

cêñ @còd LUê@û, Mâûc- aûeaûUò@û (Z«ò@û) e RùY c¤c ·hú û ·hùcûe ùaChû, ·hKeò ùcû iõiûe _âZò ù_ûhY Kùe û ·h Kê QûWò ùcûe @^ýKòQò @ûd_^Úû ^ûjòñ û _âZò ahð ùcû RcòKê cêñ cûUò cû bûaò _êRû Kùe, cû ùcû C_ùe i«êÁ ùjûA ~ûjû _â\û^ Ke«ò cêñ Pkò~ûG û cêñ ·h Rcòùe _âZòahð VòK icdùe aêYû, eê@û, ùaChY AZýû\ò iaêKòQò Keò[ûG û Kò«ê IRDMS ^ûcK GK iiÚûe ùMûÂò iõMVK gâú~êq @ù\÷Z Kêcûe ùR^û @ûiò ùcû ·h Gaõ Pò«û]ûeûKê a\fûA ù\ùf Gaõ C^ÜZ mû^ ùKøgkùe ·h Keòaû _ûAñ _eûcgð ù\ùf û

IRDMS KcðK�ðûcûù^ @ûc MâûcKê @ûiò Mâûce icÉ ·húbûA cû^uê WûKò @ûc ·he _âYûkú aòhdùe _Pûeò aêSò[ôùf Gaõ _ùe @ûcKê cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ _eûcgð ù\A[ôùf û @ûùc cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ ·h Rcòeê cûUò ^cê^û iõMâjKeò ù\A[ôfê û cûUò _eúlû `k @^ê~ûdú cûUòùe @bûa ejò~ûA[ôaû Lû\ý iûeKê _êeY Keòaû _ûAñ ùicûù^ @ûcKê _eûcgð ù\A[ôùf û aêYòaû _ìaðeê aòj^Kê Carbendazim cû¤cùe aòùgû]^ Keò aêYò [ôfò Gaõ ZkòKê ^òùeûM eLòaû _ûAñ IRDMS \ßûeû \ò@û~ûA[ôaû Granular Pesticide cû¤cùe Zkò ùNeûKê aòùgû]^ Keò[ôfò û cùZ G\òMùe iaêVê aW i`kZû @ûYò ù\A[ôfû ]ûWòeê@û û ]û^ Kê aYê@û eê@û _eòaù�ð ]û^Kê ]ûWòùe eêAaû \ßûeû cñê @^êba Kfòù~ Kcþ Lyðùe ùcûe iaê aòf ùeûAaû Kû~ðý ùgh ùjûAMfû û ]û^ MQ @]ôK _òf, gqò gûkú I ù_ûKcû^u \ûCeê elû ùjûA_ûeòfû û cûUò _eòlû `k @^ê~ûdú IRDMS \ßûeû _â\û^ Keû~ûA[ôaû @Yêiûe (Micro Nutrient - Zincsulphate) RúaûYê iûe Azospirilium & PSB e aýajûe Keò Zûe iê`k @ûRò _ûA@Qò û

IRDMS \ßûeû @ûùdû~òZ KéhK ùlZâ aò\ýûkdùe ù~ûM\û^ Keò ·h i´§ùe aòùghmû^ Kéhò aòùhûgm gâú~êq eùcg P¦â \ûi iûeu Vûeê _ûA, ZûjûKê VòK icdùe ùcû ·h Kû~ðýùe fMûA[ôfò û ùlZùe ùeûM ù_ûKKê \c^ Keòaû _ûAñ Kéhò aòùghmu Vûeê _eûcgð ù^A[ôfò Gaõ IRDMS \ßûeû _â\û^ Keû~ûA[ôaû KúU^ûgK Jh] Chloropyriphos Kê 1 fòUe _ûYòùe 2 còfò ùfLñûG cògûA _âùdûM Keò[ôfò û ~ûjû \ßûeû cêñ @ûRò ùcû Rcòeê aòMZ ahð GKe _âZò 19 KêA�ûf ]û^ _ûA[ôaû iÚùk G ahð IRDMS e ZZßûa]û^ùe ]û^ ·h Keò GKe _âZò 29 KêA�ûf ]û^ @ck Keò @û^¦òZ ùjûA@Qò ö

IRDMS \ßûeû @ûc _ûYò_�ûdZeê 20 RY ·hò ùlZâ _eòbâcY Kû~ðýKâcùe KUK aò\ýû]e_êe Vûùe @aiÚòZ ùK¦âòd ]û^ MùahYû ùK¦â, aòj^ _eúlûMûe bêaù^gße I Kéhò ùa÷hdúK aògß aò\ýûkd bêaù^gßeKê Kéhò iµKòðZ Kû~ðýKâc ù\Lôaû _ûAñ ~ûA[ôfê û G[ôùe cêñ aòbò^Ü Kòice ]û^, cêM I aòbò^Ü _^ò_eòaû ·h iµKùe RûYòaûKê _ûA[ôfò Gaõ Rcòe Kòic @^ê~ûdú Xò_Rcòùe _^ò_eòaû, c¤c I Lûf Rcòùe ]û^·h Keòaû _âYûkú iµKðùe ùiVûùe [ôaû aòùghm cû^u Vûeê _·eò aêSò_ûeò[ôfò û

aYê@û eê@û Keòaû \ßûeû ùcûe @]ôK icd eê@ûùe ieò~ûG, Kò«ê G ahð cêñ ]û^Kê ]ûWòùe eêAaû \ßûeû Kcþ icd c¤ùe ùcûe eê@û Kû~ðý ieò~òaû \ßûeû Leò` Pûh _ùe ùcûe GK GKe Cyû Rcòùe ·h Keò cêñ _^ò_eòaû ̀ if ~[û Kýû_iòKcþ, aòUþ, MûRe I aò^è AZýû\ò Pûh Keò C_ôû\^ Keò_ûeòQò û ZûjûKê ùcû ̂ òR LûAaû Lyð _ùe cêñ ̂ òKUiÚ ejûcû aRûeùe aòKâòKeûA 40 jRûe Uuû _ûA_ûeòQò û

~ûjû\ßûeû _^ò_eòaû ·h Keò ùcû iõiûeKê Lêiòùe PfûA _ûeòQò û ùcû Kéhò Kû~ðý c¤ùe 2015- 16 ahð ùcû _ûAñ GK ÊeYúd ahð IRDMS \ßûeû cêñ Gahð @]ôK i`kZû _ûA[òaûeê ùcûe _ûL _ùWûgò Mâûce ·hòcûù^ cùZ i`kZûe aûU aòhdùe @ù^K _âgÜ _Pûeê Q«ò û cêñ ùicû^uê ùcûe @^êbêZò iµKùe aêSûA KjòQò û

G[ô_ûAñ IRDMS e KcðK�ðûuê @ùgh ]^ýaû\ û Gjò ]ûeûKê aRûA eLôaû _ûAñ cêñ iõKÌ Keò@Qò û

@còd LUê@û, Mâûc- aûeaûUò@û

11

MùeA _ûYò _�ûdZ RùY ·húue i`k KûjûYú

MùeA _ûYò_�ûdZ @]ô^iÚ bâceùKûfû (MbXò) Mâûce gâú~êq iê]ûKe cê\êfò RùY lê\â·hú û ùi 4 GKe Rcò ·h Ke«ò û _âùZýK ahð bfò Gahð c¤ ùi Zûue ùijò 4 GKe RcòKê ·h Keò[ôùf û @ûùc Zûu ijòZ iûlûZ Keò Gahðe ·hKûcùe _ûA[ôaû i`kZû I aò`kZû aòhdùe _·eò aêSò[ôfê Gaõ ùi C�e ùe Zûu i`kZû @ûc @ûMùe a‰ð^û Keò[ôùf û

cêñ iê]ûKe cê\êfò, _òZû- \òaûKe cê\êfò @û¸ Mâûce ^ûc bâceùKûfû (MbXò) MâûcUò MùeA _ûYò_�ûdZe @«MðZ û ùcûe RcòUò MùeA iacûA^þe @]ô^iÚ ùhûV ^õ 12-L e ùghbûMùe @aiÚòZ û cêñ @ûMeê ùcûe Rcòùe _êeêYûKûke ^òdc @^êiûùe ·h Kû~ýð Keê[ôfò, Kò«ê G ahð IRDMS iõiÚûe iûjû~ý I ijù~ûMùe cêñ a�ðcû^ @û¸ _ûYò _�ûdZùe RùY i`k ·hú eìù_ ^òRe _eòPd iéÁò Keò_ûeòQò û cêñ @ûRò @Zýû]ê^òK mû^ ùKøgkùe ·h Keò 4 GKe Rcòeê 102 KêA�ûf ]û^ @ck Keò_ûeòQò û G[ô_ûAñ ùcûe ^òÂû_e Kû~ýð Gaõ IRDMS iõiÚûe KcðPûeú cû^u ijûdZû I ijù~ûM ùcûùZ i`kZûe ùiû_û^ùe _j�ûA _ûeòQò ^òcÜ fòLôZ _\ùl_ MêWòK cñê Pûh Kû~ýðùe fMûA [ôaûeê G i`kZû _ûAQò û

IRDMS iõiÚûe ijdZûùe cêñ ùcû Rcòe cûUò ^cê^ûuê _eúlû Keòaû _ûAñ _VûA[ôfò Gaõ cé�òðKû _eúlûe GK KûWð _ûA[ôfò ù~Cñ[ôùe Kò @ûagýK aòbò^Ü icdùe @Yêiûe I eûiûd^òK iûee _âù~ûM ùfLû~ûA[ôfû û cûUò _eúlû KûWÿð @^ê~ûdú @^êùcû\^ Keû~ûA[ôaû iûeKê cñê Rcòùe _âùdûM Keò[ôfò ö cêñ ùcûe aò\ô^Kê IRDMS iõiÚûe ijûdZûùe aòùgû]^ Keò[ôfò Gaõ aòj^uê MRû _eúlû _ûAñ _VûA[ôfò û ]û^ ZkòKê ù_ûK \ûCeê elû Keòaû _ûAñ ]û^Zkò Eê@ûe iûZ\ò^ _ìaðeê Granual Pestiside _KûA[ôfò û ]û^ ZkòKê eê@û ùjaû _ìaðeê RcòKê bfKeò Kû\ê@ Keò[ôfò û ùijò Kû\ê@ùe @Yêiûe, ùR÷aiûe (P.S.B., Azospirilum & Zinc Sulphate) AZýû\ò cûUòij

bfKeò cògûA Kû\ê@ Rcòùe _KûA[ôfò û IRDMS iõiÚûe ijûdZûeê cêñ 4 GKe RcòKê G ahð ]ûWòùe eê@û ]û^ ·h Keò[ôfò Gaõ IRDMS iõiÚûe Kéhò aòùghm u ij ù~ûMûù~ûM Keò @ûagýK @^ê~ûdú iûe, Jh] I Rke aýajûe Keò[ôfò û IRDMS iõiÚû Ze`eê ùjC[ôaû “KéhK ùlZâ aò\ýûkdùe” ù~ûM ù\A ·h R^òZ aòbò^Ü _âKûe aòhdùe RûYòaûKê _ûA[ôfò Gaõ ùcûe aòbò^Ü _âKûe ·h R^òZ _âgÜe icû]û^ _ûA _ûeò[ôfò û KéhK ùlZâ aò\ýûkdùe gòlû \ò@û~ûA[ôaû ·h _ûVýKâc MêWòKê ·hKû~ýðùe fMûA [ôfò ö

ùghùe IRDMS iõiÚû Ze`eê ùjC[ôaû ghý KûU Kû~ðýKâcùe ùcûe RcòKê aQû~ûA[ôfû Gaõ ùcûe Rcòùe 5còUe ùe 5còUe Keû~ûA[ôfû û ùcûe 4 GKe RcòKê _ìað ahðcû^uùe 70-75 KêA�ûf ]û^ @ck jêG Kò«ê 2015 Leò` EZêùe IRDMS iõiÚûe ijûdZû I @û]ê^òK mû^ ùKøgkùe cêñ ùijò 4 GKe Rcòeêê 110 KêA�ûf ]û^ @ck Keò_ûeò[ôfò û

cêñ @ûi«û ahð ^ò¿�ò ù^AQò cêñ ùcûe RcòKê 2015 Leò` EZê ùe ù~_eò ·h Keò[ôfò ùijò_eò _âZòahð @û]ê^òK mû^ ùKøgkùe ·h Keòaò û cêñ @ûRò ù~Cñ i`k ·hú eìù_ _eòMYòZ ùjûA_ûeòQò ùi[ôfûMò IRDMS iõiÚûe ùMûÂú iõMVK gâú MêeêPeY _…^ûdK I @^ýû^ý KcðK�ûuê @ùgh @ùgh ]^ýaû\ RYûCQò û cêñ _âZògéZò ù\C@QòKò @ûMûcú \ò^ùe cêñ Gaõ ùcûe ·hú bûAcûù^ Gjò _¡Zò @af´^Keò @]ôKeê @]ôK `if C_ôû\^ Keò _ûeòaê û

gâú~êq iê]ûKe cê\êfò, bâceùKûfû (MbXò)

12

]ûWòeê@û Keò[ôaû RùY i`k ·hòue KûjûYú

cêñ Rd« Kêcûe ùfuû, cû]a _ûYò _�ûdZ ^õ-30 @«ðMZ \Šcòe Mâûce aûiò¦û @ùU û ùcûe _ûV _Xû _ùe aòMZ 3 ahð ]eò ·hKû~ðýùe aû_ûuê iµê‰ð iûjû~ðý Keê@Qò û Gjò ahð Leò` ·h _êaðeê ùcûe IRDMS iõiÚûe KcðPûeú u ijòZ iûlûZ ùjûA[ôfû û IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûcûù^ KéhK ùlZâ aò\ýûkd ù~ûR^û iþõ_Kðùe cùZ aêSûAùf Gaõ Gjû cû¤cùe ·hòbûA cû^uê ù^A GK KéhK ùlZâ aò\ýûkd MV^ KeûMfû û G[ôùe @ûù¸ Zòeògò RY ·hú @õgMâjY Keò[ôfê û Gjò ùlZâ aò\ýûkdùe ·hòbûA cû^uê ^ìZ^ @û]ê^òK _âYûkúe ^ìZ^ mû^ ùK÷ûgk iõ_Kðùe Zûfòc _â\û^ KeûMfû Gaõ GjûKê ·hùlZâùe _âùdûM Keû~ûA ·hú cû^uê _õêLû^ê_êõL aêSûA\ò@û~òaûeê @ûù¸cûù^ ·h _âYûkúKêê VòK bûùa jé\dwc Keò _ûeòfê û

ùicûù^ cùZ KéhK ùlZâ aò\ýûkdùe ·h iµKùe ajêZ KòQò _eûcgð ù\A[ôùf û ùicû^ue _eûcgð @^ê~ûdú _â[ùc cêñ ùcû Rcòeê ùicû^ue C_iÚòZòùe cûUò iõMâj Keò cûUò _eúlû _ûAñ ù\A[ôfò û Gjû_ùe ùcûe ]û^ aòj^Kê _eòlû _ûAñ _Vû ~ûA[ôfû û IRDMS iõiÚûe Kcð·eòcûù^ cùZ ]ûWòeê@û _âYûkúùe ·hKeòaû _ûAñ _eûcgð ù\A[ôùf Gaõ @ûagýK ijù~ûM _ûAñ _âZògéZò ù\A[ôùf û GYê cêñ G ahð @û¸e 4 GKe Rcò ]ûWò eê@ûùe ·h KeòQò û cêñ _â[ùc IRDMS iõiÚû \ßûeû \ò@û~ûA[ôaû eûiûd^òK Jh] cû¤cùe (Kûað�ûARòcþ) 1 Kòùfû aòj^ùe 2 Mâûc Jh] cògûA aòj^ aòùgû]^ Keò Zkò _KûA[ôfò û ZkòKê aòùgû]^ Keòaû _ûAñ 1 GKe Rcòùe Zkò _ûAñ 1 Kòùfû \û^û\ûe (KûUðû_ jûAùWâûùKäûeûAW) IRDMS iõiÚû \ßûeû cùZ \ò@û~ûA[ôfû û GjûKê cêñ ùcû Rcòùe _âùdûM Keò[ôfò û ]û^ ùeûAaû _ìaðeê IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûcûù^ cùZ ]ûWò ùeûAaûe _âYûkú Gaõ ùR÷aiûe I @Yêiûee _âùdûM aòhdùe aêSûA[ôùf û ùijò @^ê~ûdú IRDMS iõiÚû \ßûeû \ò@û ~ûA[ôaû _ò.Giþ.aò. I @ûùRûÆòeòfòdc iûe GKe _âZò 4 ùKRò (_òGi.aò 2 ùKRò I @ûùRûÆòeòfòdc 2 ùKRò) jòiûaùe cùZ còfò[ôfû I Ròuþifù`Uþ GKe _âZò 4 ùKRò còfò[ôfû û

ZûjûKê cêñ ùcû Rcòùe _âùdûM Keò[ôfò û ùeûM ù_ûK _ûAñ IRDMS iõiÚû \ßûeû \ò@û~ûA[ôaû Jh] ùKäûùeû_ûAeò`iþ GKe _âZò 400 còfò jòiûaùe \ò@û~ûA[ôfû I IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûu _eûcgð @^ê~ûdú 1 fòUe _ûYòùe 2 còfò jòiûaùe _âùdûM Keò[ôfò û G ahð cêñ IRDMS iõiÚûe KcðK�ðû Gaõ Kéhò aòùghm u _âZýl Z�ßûa]û^ùe ·h Keò[ôfò û GYê G ahð cêñ _ìað ahð @ù_lû @]ôK @ck _ûAQò û _ìað ahð cêñ 1 GKeeê 18 eê 20 KêA�ûf @ck _ûA[ôaû ùaùk Gahð 25 KêA�ûf @ck _ûA _ûeòQò û

IRDMS iõiÚû \ßûeû @ûc _ûYò_�ûdZeê 20 RY ·hò ùlZâ _eòbâcY Kû~ðýKâcùe KUK aò\ýû]e_êe Vûùe @aiÚòZ ùK¦âòd ]û^ MùahYû ùK¦â, aòj^ _eòlûMûe bêaù^gße I Kéhò ùa÷hdúK aògß aò\ýûkd bêaù^gßeKê Kéhò iµKðòZ Kû~ðýKâc ù\Lôaû _ûAñ ~ûA[ôfê û G[ôùe cêñ aòbò^Ü Kòice ]û^, cêM I aòbò^Ü _^ò_eòaû ·h iµKðùe ~ûYòaûKê _ûA[ôfò Gaõ Rcòe Kòic @^ê~ûdú Xò_Rcò _^ò_eòaû, c¤c I Lûf Rcòùe ]û^·h Keòaû _âYûkú iµKðùe ùiVûùe [ôaû Kéhò ùa÷mû^òK cû^u Vûeê _·eò aêSò_ûeò[ôfò û

GYê cêñ ajêZ Lêiò IRDMS iõiÚû \ßûeû @ûùc ajêZ KQò Kéhò _âYûkú RûYò _ûeòQê û ùi[ô_ûAñ cêñ IRDMS iõiÚû Kê ]^ýaû\ ù\C@Qò û

Rd« Kêcûe ùfuû, Mâûc- \Šcòe

13

cjûaúe _ûYò _�ûdZe i`k KûjûYú _ûYò _�ûdZ \ßûeû i`k ijbûMú Rk ùiP^ _eòPûk^û

ijbûMú Rk ùiP^ _eò·k^û ùKak RkùiP^ aýaiÚûKê _eò·f^û I Rk _eò·k^ûKê aêSû~ûG ^ûjó û Gjû ijòZ iûcìjòK aû ùMûÂú MZ bûaùe Kû~ðý MêWòKê iµû\^û Keòaû ùjCQò ijbûMú Rk ùiP^ _eò·k^û û Gjû\ßûeû @Ì _eògâcùe Gaõ Lyðùe @]ôK ·hú i\iý cû^ue Kû~ðý icû_^ ùjûA_ûùe û ijbûMòZû bò�òùe Kû~ðý KeûMùf KéhK iõMV^ Z[û _ûYò_�ûdZ Éeùe iûcêjòK Kû~ðýKâc Reò@ûùe Rke i\ê_ù~ûM ùjûA_ûeòaû ijòZ C^ÜZ _âYûkúùe ·hKû~ðý Keû~ûA ·hòbûA cû^ue @û[ôðK cû^\Š Kê iê\éX Keû~ûA _ûeòa û Gjû \ßûeû Mâûc�kùe aiaûi Keê[ôaû KéhK cû^u _ûAñ ^òcÜfòLôZ iêaò]û iêù~ûM iéÁò ùjûA _ûeòa û

- _ûYò _�ûdZ @�ke ·hòcû^u c¤ùe GKZû aé¡ò NUòaû ijòZ Mâûc Mâûc c¤ùe iê iµK iéÁò ùjûA _ûeòa û

_ûYò_�ûdZe aòbò^Ü C_ KcòUò cû^u \ßûeû Kû~ðý MêWòKê jûZKê ù^A ·hò Gaõ Kéhò gâcòK cû^ue RòaòKû ^òaðûje C^ÜZ -_^Úûcûù^ @ak´^ Keò @]ôK C_ûRð^ ùjûA _ûeòa û

_âPkòZ `if _~ðýûdùe @ûagýK _eòa�ð^ @ûYò Rcòe C_ôû\òKû gqò Kê Ké¡ò Keû~ûA _ûeòa û -

KéhòRûZ \âaýe C_~êq aRûee iêù~ûM iéÁò _ûAñ aòbò^Ü Éeùe @ûagýK _\ùl_ ù^A ùja û -

_ûYò_�ûdZe KéhK cû^uê igqòKeY KeûA C_~êq ù~ûR^û _âÉêZò Gaõ Gjûe cìfýûd^ Keû~ûA _ûeòa û -

ù~ûR^û MêWòKê ^ò]ûeòZ icdùe Kû~ðýlc Keû~ûA _ûeòa û -

·hòbûA cû^u Rúa^ ùg÷kúùe _eòa�ð^ ùjûA _ûeòa û -

ijbûMú Rk ùiP^ _eòPûk^û cû¤cùe Zûk\Šû aéjZ Rk ùiP^ C_ _âKÌ @«ðMZ cjûaúe _ûYò _�ûdZ ^õ 38 e ·hòcûù^ _ûYò _�ûdZ ijûdZûùe IRDMS iõiÚûe Kcðú cû^u _eûcgð Kâùc iûcêjòK bò�òùe Kû~ðýKeò i`kZû jûif KeòQ«ò û Cq i`kZû iµKùe _ûYò _�ûdZe iµû\K gâú~êq igõûhê ùgLe \ûi Zûue @^êbêZò Kê a‰ð^û Keò KjòQ«ò û

Giúd C^Üd^ aýûu ijûdZûùe IWògû ieKûeu Rk iµ\ aòbûe \ßûe Kû~ðýKûeò ùjûC[ôaû ic^ßòZ Rk ùiPòZ Kéhò I Rk _eò·k^û _ê¬ò fMûY Kû~ðýKâc \ßûeû IRDMS iõiÚû _ûYò _�ûdZe igqò KeY Kû~ðý 2011 ciòjû Wòùi´e cûiùe jûZKê ù^ùf û Gjû _e Vûeê IRDMS iõiÚûe Kcðúcûù^ _ûYò _�ûdZ @�ke icÉ Mâûc MêWòKùe _âûe¸òK ibû Gaõ iùPZ^Zû ibû KeûA ùfûK cû^uê _ûYò _�ûdZ iµKðùe aêSûAaû ijòZ ijbûMú Rk ùiP^ _eò·k^û iµKùe aêSûAùf û Gjò @û]ûeùe ùicûù^ _ûYò _�ûdZ cû¤cùe ùMûÂò MZ K~ðý Kê MêZêZß _â\û^ Keò[ôùf û

ùMûÂòMZ Kû~ðý \ßûeû Kc _eògâc Gaõ @Ì Lyðùe @]ôK ùfKu _ûAñ Kû~ðý KeòjêG û ùMûÂòMZ bûùa Kû~ðýKâcKê Kâòdû^ßd^ Keòaû _ûAñ IRDMS iõiÚûe Kcðúcûù^ _âùZýK ibûùe @ûùfP^û Kùf Gaõ Gjûe Kû~ðý Keòaûe _âKâòdû iµKùe _êvû^ê_êv aêSûAùf û Cq ùMûÂòMZ Kû~ðýKê _ûYò _�ûdZùe Kû~ðýKûeò Kûeòaû _ûAñ Leò` ù~ûR^ûe ùKùZK Kû~ðýKê ~[û- cûUò _eúlû, aòj^ Kâd, aòj^ aòùgû]^, aòj^ MRû _eúlû, iûcêjòK ZkòùNeû

14

_âÉêZò Gaõ `if @ck_ùe akKû igýe aòKâòaUû AZýû\ò Kû~ðýKê ùMûÂòMZ bûùa iµû\^ KeûMfû û 2014 Leò` EZê _ûAñ ù~ûR^û ùgh ùjaû _ùe _ûYò _�ûdZùe _âùZýKê PKKê GK dê^òUþ ^ò@û~ûA Kû~ðýKâc @ûe¸ KeûMfû û Gjò Kû~ðý_ûAñ _â[ùc ·ôhòcûù^ @ûMâj _âKûg Keò^[ôùf û ùi[ô_ûAñ _âùZýK PKeê @ûMâjú ·hòcû^uê ù^A ùMûUòG ùMûUòG \k KeûMfû û _âùZýK \k Kê _eò·k^û Keòaû_ûAñ ùicûu c¤eê \êA Zò^ò RYKê \ûAZß _â\û^ KeûMfû Gaõ Kû~ðýKâcùe iûcòf ùjûA[ôaû ·hòcû^uê ZûfòKû Keòaû ijòZ ùicû^u @ûagýK _eòcûYKê ZûfòKû Keû~ûA Z\^êiûùe ·hòcû^u Vûeê Uuû @û\ûd KeûMfû Gaõ _eò·k^û \ûAZßùe [ôaû ibýcû^uê \ò@ûMfû û ùicûù^ ZûfòKû cêZûaK aòj^ _âùdûM Keò ·hòcû^u c¤ùe ZûfòKû cêZûKa _â\û^ Kùf û Gjò _¡Zò @af´^ Keòaû \ßûeû @^ý ·hòcûù^

iêaò]û _ûA _ûeòùf û VòK ùijò_eò ùMûUòG iÚû^ ùe icÉuê GKûVò Keò aòj^ aòùgû]^ _âYûkúKê _â\gð^ (Demo) cû¤cùe gòlû ù\aû\ßûeû @^ý ·hòcûù^ gòlû fûbKeò ^òR ^òRe aòj^Kê aòùgû]ôZ Keò_ûeòùf û Gjû _ùe _âùZýK PKùe 10 eê 15 RY ·hò GKZâ ùjûA ùMûUòG Rcòùe PkòùNeû _âÉêZ Keò ]û^ Zkò _KûAaûeê icÉ ·hò ^òR ^òRe Rcò _âÉêZ Keòaûùe iêaò]û jûif Keòaû ijòZ @Ì Rkùe @]ôK Rcò_ûAñ Zkú iõMâj Keò_ûeòùf û Gjû _ùe ·h_ûAñ Rke @ûagýKZûKê cêLý C_û\û^ cù^Keò ·hòcûù^ ^òR ^òRe PKùe Rk ùiP^ _ûAñ ù~ûR^û _âÉêZ Kùf Gaõ ùeûùUi^þ Keò _âùZýK PKe cêLýcû^u _âùZýl ZZßûa]û^ùe Rk _eòPûf^û Keòaû \ßûeû PKe icÉ ·hòcû^u RcòKê iêaò]ûùe Rk ùiP^ Keû~ûA _ûeòfû û PK @«MZð ·hòcûù^ @ûùfP^û Keò ]û^ aòj^ _âù~ûM Keò[ôaûeê GK _âKûe ]û^ I GK icd @a]ôe ]û^ ·h KeûMfû û G[ôù~ûMê Rk _eòPûk^ûùe iêaò]û ùjûA _ûeòaû ijòZ GK icdùe iaê Rcòeê `if CVûA \ßZúd `if _ûAñ iêù~ûM iéÁò Keû~ûA _ûeòfû û _ûYò _�ûdZe ibû_Zò, iµû\K Gaõ ·hòcûue cZûcZ @^ê~ûdú Gjò iaê Kû~ðýùe _âùZýK _~ðýûdùe IRDMS iõiÚûe KcðPûeúcûù^ ·hòcû^u ijòZ ejò Kû~ðý iµû\^Kê jûZ]eò gòLûA [ôaûeê i`kZû i¸a ùjûA _ûeòfû û Gjò i`kZûKê flKeò MZ Leò` EZê (2015) ùe _ìað ahð Zêf^ûùe @]ôK ·hò Cq ùMûÂòMZ Kû~ðýùe iûcòf ùjûA Kû~ðýKâc MêWòKe `ûA\û ù^A[ôùf û

gâú ggûõgê ùgLe \ûiiµû\K, cjûaúe _ûYò _�ûdZ ^õ- 38

15

^ûkò@û_ûk _ûYò _�ûdZùe RùY ·hòue i`k KûjûYú

RMZþiòõj_êe Ròfäû @«MðZ KêRw aäKe aYòKê\ ùMûùU ùQûUò@û Mâûc Gjû ^ûfò@û_ûk _ûYò _�ûdZ ^õ-64ùe @«bêðq ö Cq _ûYò _�ûdZe cêñ gâú ]ôùe¦â ^û[ ùPø]ôeú, Mâûc aYòKê\ aòMZ 10 ahðeê @]ôK ùja _êeêYû Xwùe ·h Keò@ûiê[ôfò û IRDMS e KcðK�ðû @ûc _ûYò _�ûdZe GK ùa÷VK WKûA[ôùf û ùi ùi[ôùe ]ûWòeê@û aòhdùe @ûùfûP^û Keò[ôùf û Kò_eò cûUò _eúlû I aòj^ aòùgû]^ Keò ·hKû~ðýùe fûb CVûA _ûeòùa I ^òRe @û[ôK C^ÜZò Keò_ûeòùa, ùi aòhdùe @ûùfûP^û Keò[ôùf û

cêñ ùi ùa÷÷VKeê ~ûjû gêYò ~ûA[ôfò, ZûjûKê Kûcùe fùMAaò ùaûfò bûaò[ôfò û cêñ Zûuê @ûC[ùe ]ûWò eê@û aòhdùe _·eò[ôfò û ùi ùcûùZ ajêZ bf bûaùe ]ûWòeê@û _âYûkúe aòbò^Ü _~ðýûd MêWòK aòhdùe aêSûAù\A[ôùf û ùcûe @ûMâj aXòMfû, cêñ Zûuê cûUò _eúlû I aòj^ _eúlû Keòaû _ûAñ ù\A[ôfò û cûUò I aòj^ _eúlûe `kû`k @ûiòaû _ùe jûAaâòW aòj^ RIL-030 @ûYò Zkò _KûA[ôfò û ZkòKê ùeûM ù_ûK Kafeê elû Keòaû _ûAñ IRDMS iõiÚû \ßûeû còkò[ôaû CARTAP HYDROCHLORIDE cû¤cùe aòùgû]^ Keò[ôfò û Zkò ùjaûe 15\ò^ c¤ùe RcòKê ·h Keòaû ùaùk IRDMS iõiÚû ù\A[ôaû ùR÷aiûe Gaõ @Yêiûe (Zinc

Sulphate, PSB & Azospirilium)Kê Kû\ê@ùe aýajûe Keò[ôfò û Zûjû _ùe ZkòKê ]ûWòùe ùeûA[ôfò û IRDMS iõiÚûe KcðK�ðû cSòùe cSòùe @ûiò ù\Lô ~ûC[ôùf û @ûMeê @Yêiûe I RòaûYê iûe aýajûe iµKðùe @ûù\ø RûYò^[ôfò û IRDMS iõiÚû cû¤cùe còfê[ôaû RúaûYê iûeKê aýajûe Keòaû \ßûeû ùeûM ù_ûK \ûCeê Flû ùjaû iùw iùw bf @ck c¤ ùjûA @Qò û @û¸cûù^ Kò«ê G ahð ·hKû~ðý _ìaðeê IRDMS

KcðK�ðû cû^ue ijûdZûùe @ûc _ûYò _�ûdZùe GK Leò` ù~ûR^û _âÉêZ Keò[ôfê I Gjò ù~ûR^û _ûAñ _âùZýK ibûùe cñê ù~ûùM\A Kû~ýðKâc MêWòKê aêSê[ôfò û @ûc _ûYò_�ûdZeê 10 RY ·hòue cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ iÚòe KeûMfû Gaõ ùcû Rcòeê cêñ GK cûUò ^cê^û iõMâj Keò _eúlû _ûAñ ù\A[ôfò û cûUò _eúlû _ùe cûUòùe [ôaû @iêaò]û Gaõ @ûagýK ùjC[ôaû iûe iµKðùe cùZ RYûA \ò@ûMfû û

cêñ ùcû Rcòùe `kû`k eòù_ûU @^ê~ûdú @^êùcû\òZ iûe _âù~ûM Keòaû _ûAñ _âÉêZ ùjfò û Gjû _ùe ùcû Rcò _ûAñ aòj^ iMâjKeò ùiMêWòKê IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûu _eûcgð @^ê~ûdú 1 ùKRò ]û^ùe 2 Mâûc Kûaðû^Šò~òcþ ùMûkûA aòùgû]^ Kfò û July cûi _â[c i¯ûjùe ùcûe 5 GKe Rcò_ûAñ GKe _òQû 20 ùKRò jòiûaùe 100 ùKRò ]û^ MRûKeò Zkò _âÉêZ Kfò Gaõ ZûjûKê ùcûe Rcòùe ]ûWòeê@û _âYûkúùe ùeûAfò û ]û^Kê ùeûAaû _ìaðeê RcòKê bfbûaùe ·hKeò ùgh IW ·hùe cìkiûe jòiûaùe GKe _âZò D.A.P. 40 Kò.Mâû. I _Uûiþ 25 Kò.Mâû. I dêeò@û 7 Kò.Mâû Rcòùe _âùdûM Kfò û Gjûe 15 \ò^_ùe _òfiûe jòiûaùe dêeò@û GKe _âZò 35 Kò.Mâû. _âùdûM Kfò û Zû_ùe ù[ûW iûe ù[ûW @ûiòaûe 10 \ò^ _ìaðeê _âù~ûM Kfò û GjûKê GKe _âZò dêeò@û 18 Kò.Mâû. I _Uûiþ iûe 10 Kò.Mâû. jòiûaùe _âùdûM Kfò û

]û^ ù[ûW ùjaû _ìaðeê cñê ù\Lôfò ù~ Rcòùe ùeûM ù_ûK fûMò@Qò, ùi[ô_ûAñ 1 fòUe _ûYòùe 2 còfò cûZâûùe GKeKê 400còfò jòiûaùe ùKäûùeû_ûAeò`iþ ùÆâ Kfò û Gjò icd c¤ùe IRDMS iõiÚû \ßûeû @ûc _ûYò _�ûdZùe GK KéhK ùlZâ aòò\ýûkd Kû~ðýKâc Pûfê[ôfû û ùijò ùlZâ aò\ýûkdùe cêñ @õgMâjY Keò ^ìZ^ @û]ê^òK _âYûkúe ·hKû~ðý iµKðùe gòlû _ûA[ôfò û KéhK ùlZâ aò\ýûkdeê gòlû Keò[ôaû mû^Kê cêñ ·hKû~ðýùe fMûA[ôaûeê @]ôK C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ilc ùjfò û IRDMS iõiÚû Ze`eê @ûc _ûYò _�ûdZKê ]ûWòeê@û ·hùe C^ÜZò @ûYòaû _ûAñ 100 GKe Rcò _ûAñ ùR÷aiûe, @Yêiûe I KúU^ûgK Jh] a�^ Keû~ûA[ôfû û Gjû c¤ùe ùcûe 5 GKe Rcò c¤eê 1 GKe _ûAñ Carbendism 50 gm I PSB- 2 kg, Zinc Sulphate- 4 kg

& Azosprilium- 2 kg _â\û^ Keû~ûA[ôfû û Cq iûeKê MâjY Keò cêñ iVòK _eòcûYùe ùcû Rcòùe IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûu

16

_eûcgðùe _âùdûM `kùe _ìað ahð Zêk^ûùe ùcûe Gahð 40 KêA�ûf ]û^ @]ôK @ck ùjfû û _êað ahð cû^uùe cêñ ùcû Rcòeê GKe _âZò 17 KêA�ûf ]û^ _ûC[ôaû iÚùk G ahð GKe _âZò 25 KêA�ûf ]û^ _ûA@Qò û

IRDMS iõiÚû \ßûeû @û¸ _ûYò _�ûdZeê 4 RY ·hòuê ùlZâ _eòbâcY Kû~ðýKâcùe KUK aò\ýû]e_êe Vûùe @aiÚòZ ùK¦âòd ]û^ MùahYû ùK¦â, aòj^ _eòlûMûe bêaù^gße I Kéhò ùa÷hdúK aògß aò\ýûkd bêaù^gßeKê Kéhò iµKòZ Kû~ðýKâc ù\Lôaû _ûAñ ~ûA[ôfê û G[ôùe cêñ ]û^ MùahYû @^êÂû^eê aòbò^Ü Kòice ]û^ iµKùe RûYòaûKê _ûA[ôfò Gaõ Rcòe Kòic @^ê~ûdú Xò_Rcò, c¤c Ròc Gaõ Lûf Rcòùe ]û^·h Keòaû _âYûkú iµKðùe ùiVûùe [ôaû aòùghm cû^u Vûeê _·eò aêSò_ûeò[ôfò û

@û¸e Gjò @�kKê fêY@�k bûùa _eòMYòZ Keû~ûC[ôaûeê fêYû Rcòùe Kòbkò ]û^ `ife @ck aé¡ò ùjûA_ûeòa û ùi aòhdùe _·eò aêSòfòù~, fêYò @�k _ûAñ ùKùZK fêYò ijYú ]û^ Kòic ~[û- _u~, Giþ.

@ûe. 26 aò., fêYògâú, _ûUYú 23 _âbéZò ]û^·h KeûMùf @]ôK @ck Keû~ûA _ûeòa û G[ô _ûAñ cêñ Gahð Kéhò aòbûM Vûeê Cq Kòice ]û^Kê iõMâj Keò ùcûe 2 GKe fêYòRcòùe ·h Keòaû _ûAñ ^ò¿Zò ù^AQò û

bêaù^gße aòj^ _eúlY ùK¦â _eò\gð^ Keò cêñ aòj^ aòùgû]^ _¡Zò iµKðùe RûYòaû ijòZ aòj^ùe [ôaû aòbò^Ü _âKûe ùeûM ù_ûK iµKðùe RûYòaû _ûAñ ilc ùjfò û Gjû_ùe Kéhò aògß aò\ýûkd bêaù^gße Vûùe @aiÚòZ ic^ÜòZ KéhòùlZâ _â\gð^ Keò, GK iÚû^ùe aòbò^Ü _âKûe Kéhò bòqòK Kû~ðý ~[û ]û^ ·h, `k ·h, cûQ ·h, KêKêWû ·h, aZK ·h, QZê ·h Gaõ ùMû _ûk^ AZýû\ò aòhdùe RûYò_ûeò[ôfò û

IRDMS iiÚûe ajêcêLú Kû~ðýKâc \ßûeû @û¸ _ûYò _�ûdZe KéhòKû~ðýùe C^ÜZò ùjaû ijòZ cêñ KéhòKû~ðý iµKðùe @]ôK Z[û ^ìZ^ mû^ @ûjûeY Keò_ûeòQò û cêñ ùi[ô_ûAñ IRDMS iõiÚûe KcðK�ûðcû^uê ]^ýaû\ ù\CQò û cê RùY Pûhú ùjaû ijòZ Gjò ^ûkò@û_ûk _ûYò _�ûdZe iõ_û\K @ùUö ùZYê RùY _ûYò _�ûdZ iõ_û\K jòiûaùe K[û ù\C@Qò ùR ùcû _ûYò _�ûdZùe Gjò C^ÜZ Pûh _âYûkúùe Kò_eò @]ôKeê @]ôK Pûhú Pûh Keò Zûu Rúa^ RúaòKûùe C^ÜZò @ûYò _ûeòùa ùi \òMùe i\û ùPÁòZ ejòaòö

gâú~êq ]ôùe¦â ^û[ ùPø]ôeúMâûc- aYòKê\

17

^úkcû]a _ûYò _�ûdZe RùY i`k ·húue KûjûYú

^úkcû]a _ûYò _�ûdZ ^õ – 34 @«MðZ Mwû]e_êe Mâûce RùY ·hú ùjCQ«ò gâú~êq @eêY _âiû\ ÊûAñ, ùi Pûhùe Kòbkò i`kZû _ûA_ûeòQ«ò Gaõ Kûjû cû¤cùe Gjò i`kZû Zûuê còfò_ûeòQò, ùi Zûjû _eò_âKûg KeòQ«ò û

ùcûe ^ûc @eêY _âiû\ ÊAñ, Mâûc- Ké¾P¦â_êe aäK- Geicû, Rò.- RMZiòõj_êe û ùcûe ^òRÊ 6 GKe Rcò ·hKeò ùcûe KêUê´ _âZò ù_ûhY Kùe û cêñ ahðKê \êA _âKûe `if Keò[ûG, ~[û- ]û^ Gaõ cêM, Gjò `ifKê cêñ _êeêYû _âYûkúùe ·h Keò[ûG û ùZYê ùi[ôeê @ck Kcþ _eòcûYùe _ûA[ûG û ]û^ ·hKê cêñ @ûc @�kùe PòeûPeòZ _â[ûùe ·fò[ôaû aYê@û eê@û Keò[ûG û ùi[ôùe ùKCñ icdùe K’Y iaê @ûagýK Zûjû RûYò^[ûG û ~[û- VòKþ icdùe iûe, Jh] AZýû\ò Kò_eò _âùdûM Keòaò, ùeûM ù_ûK Kò_eò ^òdªY Keòaò Gaõ ùKCñ Jh] _âùdûM Keòaò ùi iaê K[û RûYò ^[ôaûeê ùcûe ]û^ ·h @]ôK _eòcûYùe @ck Keò_ûùe ^ûjó û ~ûjû `kùe cêñ fûbaû^ ùjûA_ûùe ^ûjó û

VòKþ ùijò icdùe @ûc @�kùe 2014 ciòjûùe _ûYò _�ûdZ MV^ KeûMfû û IWògû ieKûeue ic^ßòZ Rk ùiPòZ Kéhò I Rk _eò·k^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc \ßûeû IRDMS iõiÚû @ûc _ûYò _�ûdZùe C^ÜZò cìkK Kû~ðýKâc @ûe¸ Kùf û Gjò Kû~ðýKâc cû¤cùe _â[ùc IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûcûù^ Mâûc Mâûc aêfò ·hòcû^uê GKZâòZ KeûAùf Gaõ IRDMS iõiÚû e Z�ßûa]û^ùe ·hú bûAcû^uê ù^A GK KéhK ùlZâ aò\ýûkd MV^ KeûMfû û Gjò aò\ýûkdùe ·hú bûAcû^uê ^ìZ^ _âYûkúùe aû ^ìZ^ mû^ ùKøgkùe Kò_eò ·h Keòùa ùi aòhdùe @aMZ KeûMfû û aòùgh bûaùe Kò_eò ]ûWò eê@û _âYûkúùe ]û^ ·h Keòùa ùi aòhdùe ·húcû^uê @aMZ KeûMfû û ·hò Kò_eò cûUò _eúlû I aòj^ aòùgû]^ Keò ^òRe fûb CVûA _ûeòa, ^òRe @û[ôðK C^ÜZò

Keò_ûeòa, ùi aòhdùe @ûùfûP^û Keò[ôùf û cêñ ùi ùa÷VKùe ù~ûMù\A[ôfò Gaõ ùicû^ue K[ûgêYò ùcû c^ùe ^ìZ^ @ûgû i�ûe ùjûA[ôfû û ZûjûKê Kûcùe fMûAaû _ûAñ c^É Kfò û Gjò aòhdùe _êvû^ê_êv RûYòaû _ûAñ IRDMS iõiÚûe KcðK�ûðuê ]ûWòeê@û aòhdùe _·eò aêSòfò û

_â[ùc cêñ IRDMS iõiÚû cû¤cùe ùcûe cé�òKû _eúlû _ûAñ _VûAfò û Zû _ùe ùcûe 400 Mâûce aòj^ _eúlû KeòaûKê ù\fò û 15 \ò^ _ùe Gjò iaê eòù_ûUð @ûiòaû _ùe ùcûe Rcòùe ùKCñ iaê Rò^òh \eKûe I ùcûe aòj^ C_~êq Kò ^ûjó, Zûjû eòù_ûUð eê RûYòaû _ùe GjûKê Kû~ðýùe fMûAfò û Zû _ùe C_~êq _âYûkúùe Rcò _âÉêZ KeûAfò IRDMS iõiÚû Ze`eê \ò@û~ûA[ôaû Jh] iûjû~ýùe ùcûe aòj^Kê aòùgû]^ Kfò û Zû _ùe ZkòùNeû _âÉêZ Keò, ùi[ôùe ]û^ Zkò _KûAfò û ZkòKê aòùgû]^ Keòaû _ûAñ Zkò ùNeûùe CARTAP HYDROCHLORIDE ̂ ûcK Zkò aòùgû]K Jh] 7 \ò^ _ìaðeê _KûA, ùijò ZkòKê ù^A cêLý Rcòùe ùeûA[ôfò û ]û^ ùeûAaû ùaùk RcòKê bfbûaùe _âÉêZ Keò ]ûWò Kê ]ûWò 8 A�þ Gaõ MQKê MQ 6 A�þ aýa]û^ eLò[ôfò û

Zû _ùe Rcòùe Kò_eò bûaùe iûe _âùdûM Keòaû aû ùKCñ icdùe iûe _âùdûM Keòaò ùi K[û IRDMS iõiÚû e Kéhò aòùghmue _eûcgð MâjY Kfò, ùicûù^ eûiûd^òK iûe _eòaù�ð ùR÷aòK iûe aû @Yêiûe _ùdûM KeòaûKê Kjòùf û Gjò iûe _âùdûM Zò^ò [eùe KeòaûKê Kjòùf, _â[ùc cìkiûe Kû\ê@ icdùe ùgh IW ·hùe _âùdûM Keò eê@û~òa, ùeûAaûe 18

\ò^ _ùe _òf iûe _âùdûM Keû~òa, ùghiûe ù[ûW @ûiòaûe 15 \ò^ _ìaðe _âùdûM KeòaûKê Kjòùf Gaõ Gjòiûe c¤ IRDMS iõiÚûeê ùcûùZ cûMYûùe ù~ûMûAù\ùf û IRDMS iõiÚûe Kéhò aòùghmu _eûcgð @^ê~ûdú cêñ ùcûe Rcòùe iûe _âùdûM Kfò û

Zû _ùe KéhK ùlZâ aò\ýûkde ùgh Kû~ýðKâc giýKûU Kû~ðýKâc KeûMfû û Gjò Kû~ýðKâcùe ùcû Rcòeê 5 cò.ùe 5 cò. @õgKê giýKûU Keò ù\LûMfû ù~ 17.5 Kò.Mâû. ]û^ ùjûAQòö G[ôùe cêñ RûYòaûKê _ûAfò ù~ @ûM @ù_lû @]ôK @ck ùjûA@Qò û @ûMeê cêñ GRe _òQû 21 Kßò�ûf jòiûaùe ]û^ _ûA[ôfò Kò«ê ]ûWò eê@û Keòaû `kùe aû IRDMS iõiÚûe Kéhò aòùghmu _eûcgð @^êiûùe Kû~ðýKeòaû `kùe G ahð cêñ GKe _âZò 28 Kßò�ûf ]û^ _ûA @]ôK @[ð C_ûRð^ Keò_ûeò @Qò û

]û^ _ùe cêñ ùcûe Rcòùe cêM ·h Kùe, Kò«ê Rk ùiP^ iêaò]û ^[ôaûeê cêñ ùcûe icÉ 6 GKe Rcòùe cêM ·h ^Keò 3 GKe Rcòùe ·h Kùe û @Ì Rcòùe cêM ·h Keê [ôaûeê ùi[ôeê fûb _ûA_ûùe ^ûjó û G ahð cêñ IRDMS iõiÚûe Kéhò aòùghmu _eûcgð @^êiûùe cêMKê aòùgû]^ Keò Zûe iûZ \ò^ _ùe ùi[ôùe, eûAùRûaò@c KfPe I _ò.Giþ.aò.ùe C_·e Keò ZûKê Rcòùe aêYò@Qò û Gjò iaê ^ìZ^ _âYûkúùe cêM ·h Keòaû `kùe ùcûe G ahð bf cêM `if ùjûA _ûeòaû ù^A cêñ @ûgû KeêQò û ùcûe ^ò½òZ @]ôK @ck ùja, ~ûjû \ßûeû ùcû Rúa^]ûeY cû^\Š iê\éX ùjûA _ûeòa û ùZYê Gjò iaê ùcûe i`kZû _ûAñ cêñ _ûYò _�ûdZ KcðK�ûð I @ûA. @ûe. Wò. Gcþ. Giþ. iõiÚûKê ]^ýaû\ RYûC@Qò û

@eêY _âiû\ ÊûAñMâûc- Ké¾P¦â_êe

18

19

_u_ûk _ûYò _�ûdZ Zûk\Šû Mâûce RùY ·húue i`k KûjûYú

Zûk\Šû Mâûce gâú~êq iû^¦ P¦â iûjê RùY lê\â·hú û ùi 3 GKe Rcò ·h Ke«ò û _âùZýK ahð bkò G ahð c¤ ùi Cq Rcòùe ·h Keò[ôùf û Zûu ijòZ iûlûZ Keò G ahðe ·h Kû~ðýùe _ûA[ôaû i`kZû I aò`kZû iµKðùe _Pûeò aêSòaûeê, Zûu C�eùe ùi Kjò[ôùf ù~ _ìað ahð GKe _òQû jûeûjûeú 20 KêA�ûf jòiûaùe 60 aÉû ]û^ _ûA[ôùf û Kò«ê G ahð ùi 27 KêA�ûf jòiûaùe 81 aÉû ]û^ @ck KeòQ«ò û Gjûe KûeY K’Y _·eòaûùe ùi Kjò[ôùf ù~ _ìað ahð cû^uùe ùi Zûu Rcòùe ùKak dêeò@û Gaõ Wò.G._ò. iûe _âùdûM Keê[ôùf Gaõ Zûjû iVòK _eòcûYùe I C_~êq icdùe _KûC^[ôùf û ùi ù~ùZùaùk ~ûjû _ûC[ùôf Zûjû _KûC[ôùf ~ûjû `kùe Kò @ûagýKZû @^ê~ûdú cûUòùe iûee @bûa ejê[ôfû Gaõ KòQò iûe aýajûe ùjûA ^ _ûeò cûUòKê KVò^ Keòù\C[ôfû û

Kò«ê G ahð ·hKû~ðý _ìaðeê IRDMS KcðK�ðû cû^ue ijûdZûùe @ûc _ûYò _�ûdZùe GK Leò` ù~ûR^û _âÉêZ Keû~ûA[ôfû I Gjò ù~ûR^û _ûAñ _âùZýK ibûùe cñê ù~ûùM\A Kû~ýðKâc MêWòKê aêSê[ôfò, @ûc _ûYò _�ûdZeê 100 RY ·hòue cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ iÚòe KeûMfû Gaõ ùcû Rcòeê cêñ GK cûUò ^cê^û iõMâj Keò _eúlû _ûAñ ù\A[ôfò û cûUò _eúlû _ùe cûUòùe [ôaû @iêaò]û Gaõ @ûagýK ùjC[ôaû iûe iµKðùe cùZ RYûA \ò@ûMfû û cêñ ùcû Rcòùe ̀ kû`k eòù_ûUð @^ê~ûdú @^êùcû\òZ iûe _âùdûM Keòaû _ûAñ _âÉêZ ùjfò û Gjû _ùe ùcû Rcò _ûAñ aòj^ iõMâjKeò ùiMêWòKê IRDMS iõiÚûe KcðK�ðûu _eûcgð @^ê~ûdú GK ùKRò ]û^ùe \êA Mâûc Kûaðû^Šò~òc ùMûfûA aòùgû]^ Kfò û July

cûi _â[c i¯ûjùe ùcûe 3 GKe Rcò_ûAñ GKe _òQû 20 ùKRò jòiûaùe 60 ùKRò ]û^ MRûKeò Zkò _âÉêZ Kfò Gaõ ZûjûKê ùcûe Rcòùe ]ûWòeì@û _âYûkúùe ùeûAfò û ]û^Kê ùeûAaû _ìaðeê RcòKê bfbûaùe ·hKeò ùgh IW ·hùe cìkiûe jòiûaùe GKe _âZò D.A.P. 40 Kò.Mâû. I _Uûiþ 25 Kò.Mâû. I dêeò@û 7 Kò.Mâû Rcòùe _âùdûM Kfò û Gjûe 21 \ò^_ùe _òfiûe jòiûaùe dêeò@û GKe _âZò 35 Kò.Mâû. _âùdûM Kfò û Zû_ùe ù[ûW iûe ù[ûW @ûiòaûe 15 \ò^ _ìaðeê _âùdûM Kfò û GjûKê GKe _âZò dêeò@û 18 Kò.Mâû. I _Uûiþ iûe 10 Kò.Mâû. jòiûaùe _âùdûM Kfò û

]û^ ù[ûW ùjaû _ìaðeê cñê ù\Lôfò ù~ Rcòùe ùeûM ù_ûK fûMò@Qò, ùi[ô_ûAñ cêñ IRDMS iõiÚû \ßûeû còfò[ôaû ùKäûùeû_ûAeò`iþ Kê GK fòUe _ûYòùe \êA còfò cûZâûùe GKeKê 400 còfò jòiûaùe ùÆâ Kfò û Gjò icd c¤ùe IRDMS iõiÚû \ßûeû @ûc _ûYò _�ûdZùe GK KéhK ùlZâ aòò\ýûkd Kû~ðýKâc Pûfê[ôfû û ùijò ùlZâ aò\ýûkdùe cêñ @õgMâjY Keò ^ìZ^ @û]ê^òK _âYûkúe ·hKû~ðý iµKðùe gòlû _ûA[ôfò û KéhK ùlZâ aò\ýûkdeê gòlû Keò[ôaû mû^Kê cêñ ·hKû~ðýùe fMûA[ôaûeê @]ôK C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ilc ùjfò û IRDMS iõiÚû Ze`eê @ûc _Yò _�ûdZKê ]ûWòeê@û ·hùe C^ÜZò @ûYòaû _ûAñ 175 GKe Rcò _ûAñ ùR÷aiûe, @Yêiûe I KúU^ûgK Jh] a�^ Keû~ûA[ôfû û Gjû c¤ùe ùcûe 3 GKe Rcò c¤eê 1 GKe _ûAñ Carbendazim 50 gm I PSB- 2 kg,

Zinc Sulphate- 4 kg & Azospirilium- 2 kg _â\û^ Keû~ûA[ôfû û Cq iûeKê MâjY Keò cêñ iVòK _eòcûYùe ùcû Rcòùe IRDMS KcðK�ðûu _eûcûgðùe _âùdûM `kùe _ìað ahð Zêk^ûùe ùcûe Gahð 21 KêA�ûf ]û^ @]ôK @ck ùjfû û ùi[ô_ûAñ cêñ IRDMS iõiÚûKê ]^ýaû\ RYûCQò û cêñ _âZògâêZò ù\C@Qò Kò @ûMûcú \ò^ùe cêñ Gjò _¡Zò @ak´^Keò @]ôK `if C_ôû\^ Keòaò û

gâú~êq iû^¦ P¦â iûjê, Mâûc- Zûk\Šû

20

iû^òùfû _ûYò _�ûdZe RùY ·húue i`k KûjûYú

iû^òùfû _ûYò _�ûdZ ^õ -55 @«MðZ Z@ñeû Mâûce iêKû« Kêcûe Lê�ò@û ùjCQ«ò RùY ·hú û ùi Kò_eò ·hùe i`kZû _ûA_ûeòQ«ò I Kûjû cû¤cùe ùi i`k ùjûA_ûeòQ«ò Zûjû _eò_âKûg KeòQ«ò û

ùcûe ^ûc iêKû« Kêcûe Lê�ò@û ùcûe 3 GKe ^òRÊ Rcò ·h Kùe ùi[ôùe cñê ahðKê \êA _âKûe `if ·h Keò[ûG û ~[û- ]û^ Gaõ cêM, Gjò \êA _âKûe _õif ·hKê _êeêYû _¡Zòùe ·h Keò[ûG û ùZYê ùi[ôeê @ck Kc _eòcûYùe _ûA[ûG û ]û^ ·hKê cêñ _ûL _ùWûgú ·húcû^u @^êKeYùe Keò[ûG I ùi[ôùe ùKCñ icdùe K’Y iaê @ûagýK Zûjû RûYò ^[ôaûeê VòK icdùe iûe Jh] AZýû\ò Kò_eò _âùdûM Keòaò aû ùKCñ icdùe iûe _âùdûM Keòaò Gaõ ùeûM ù_ûK Kò_eò ^òdªY Keòaû ijòZ ùeûM ù_ûK ^òdªY ajòðübêZ ùjùf ùKCñ Jh] _âù~ûM Keòa, ùi iaê K[û RûYò ^[ôaûeê ùcûe ]û^ ·heê @]ôK _eòcûYùe @ck ùjûA_ûùe ^ûjó û ~ûjû `kùe cêñ fûbaû^ ùjûA_ûùe ^ûjó û

VòK ùijò icdùe @ûc @�kùe 2014 ciòjûùe _ûYò _�ûdZ MV^ KeûMfû IRDMS e KcðK�ðûcûù^ KéhK ùlZâ aò\ýûkd ù~ûR^û iþõ_Kðùe @û¸cû^uê aêSûAùf Gaõ Gjû cû¤cùe ·hòbûA cû^uê ù^A GK KéhK ùlZâ aò\ýûkd MV^ KeûMfû û G[ôùe @ûù¸ Zòeògò RY ·hú @õgMâjY Keò[ôfê û Gjò ùlZâ aò\ýûkdùe ·hòbûA cû^uê ^ìZ^ @û]ê^òK _âYûkúe mû^ ùKøgk iõ_Kðùe Zûfòc _â\û^ KeûMfû Gaõ GjûKê ·hùlZâùe _âùdûM Keû~ûA ·hú cû^uê _õêLû^ê_êõL aêSûA\ò@û~òaûeê @ûù¸cûù^ ·h _âYûkúKêê VòK bûùa jé\dwc Keò _ûeòfê û Kò_eò ]û^ aû cêM ·h Keòùa ùijò icdùe Gjò aò\ýûkdùe aêSûA \ò@ûMfû û cêLýZü ]ûWòeê@û ]û^·h Kò_eò Keòùa ùi aòhdùe ·hò cû^uê @aMZ KeûMfû û iaêVûeê aWK[û ùjfû @ûù¸cûù^ dêeò@ûKê _òf iûe ùaûfò RûYò^[ôfê û cêñ ùijò KéhK ùlZâ aò\ýûkdeê RûYòfò û _â[ùc cêñ IRDMS cû¤cùe ùcûe cûUò _eúlû KeòaûKê _VûA [ôfò û Zû_ùe ùcûe aòj^Kê _eúlû KeòaûKê _VûA[ôfò û

ùijò iaê eòù_ûUð @ûiòaû _ùe ùcûe Rcòùe KY-KY iûe Gaõ ùKùZ _eòcûYùe @ûagýK ùijò @^êiûùe cêñ ùcûe Rcòùe _âùdûM Kfò I ùcûe aòj^ Zkò _Wòaû _ûAñ C_~êq Kò ^êùjñ _eúlû ùjûA @ûiòaû _ùe ùcûe aòj^Kê aòùgû]^ Kfò I Zû _ùe ZkòùNeû Kò_eò _âÉêZ Keû~òa I ùijò Zkò Kò_eò aòùgû]^ Keû~òa I ùKùZ \ò^ _ùe Zkò ~ûA cêLý Rcòùe ]ûWòeê@û Keû~òa, ùi aòhdùe Kéhò aòùgûhmu _eûcgð MâjY Keò[ôaûeê cêñ ùijò jòiûaùe _â[ùc ]ûWòeê@û _ìaðeê ùgh IW ·ùhùe cìkiûe jòiûaùe GKe _âZò D.A.P. 35 eê 40 Kò.Mâû. I _Uûiþ 20 Kò.Mâû. I dêeò@û 5 Kò.Mâû Rcòùe _âùdûM Kfò û Gjûe 18 \ò^_ùe _òfiûe jòiûaùe dêeò@û GKe _âZò 35 Kò.Mâû. _âùdûM Kfò û Zû_ùe ù[ûW iûe ù[ûW @ûiòaûe 10 \ò^ _ìaðeê _âùdûM Kfò û GjûKê GKe _âZò dêeò@û 18 Kò.Mâû. I _Uûiþ

21

iûe 10 Kò.Mâû. jòiûaùe _âùdûM Kfò û ]û^ ù[ûW ùjaû _ìaðeê cñê ù\Lôfò ù~ Rcòùe ù_ûK fûMò@Qò ùi[ô_ûAñ GK fòUe _ûYòùe \êA còfò cûZâûùe GKeKê 400còfò jòiûaùe ùKäûùeû_ûAeò`iþ ùÆâ Kfò û Gjò iaê _¡Zò @af´^ Keòaû _ùe cêñ ùcûe Rcòùe @ûM @ù_lû @]ôK @ck _ûA _ûeòQò û

@ûMeê cñê GKe _âZò 15 eê 18 KêA�ûf jòiûaùe ]û^ _ûC[ôfòê Kò«ê ^ìZ^ mû^ ùK÷gk fûbKeò ]ûWòeê@û Keòaû _ùe @ûagýK icdùe iûe Jh] _âù~ûM Keòaû `kùe Gùa cêñ GKe _âZò 28 eê 30 KêA�ûf ]û^ _ûC@Qò, ~ûjû `kùe cêñ @]ôK fûbaû^ ùjûA_ûeòQò û Giaêe i`kZû `Qùe IRDMS iõiÚûe ijù~ûM ejòQò û

]û^ ieòaû _ùe cêñ ùcûe Rcòùe cêM ·h Kùe, Kò«ê Rk ùiP^e iêaò]û ^ [ôaûeê cêñ ùcûe iaê Rcòùe cêM ·h Keò_ûùe ^ûjó û Kcþ Rcòùe cêM ·h Keò[ûG, Kò«ê _ûYò _�ûdZ MV^ ùjaû_ùe @ûc @�kùe @]ôK Rcòùe RkùiP^ iêaò]û ùjûA_ûeòQò û ~ûjû ̀ kùe @ûùc @]ôK Rcòùe cêM ·h Keò_ûeêQê û Gjò cêM ·hKê c¤ cêñ _â[ùc ùcûe cêM aòj^Kê aòùgû]^ Keò ùcûe Rcòe aêYò[ûG û Gjû IRDMS iõiÚûe Kéhò aòùgûhmu _eûcgð Kâùc iûe Jh] c¤ _âù~ûM Keò[ûG û ùi[ô_ûAñ cê c¤ cêMeê bf @ck _ûA[ûG û Gjû \ßûeû cêñ ùcûe iû]ûeY Ròa^ùe iê]ûe Keò _ûeòQò û ùcûùZ @ûCKûjû _ûLùe jûZ _ZûA aûKê _Wê^ûjó, Kò´û @^ýKûjûe iûjû~ý ùfûWòaûKê _Wê^ûjòñ û Gjû _Qùe IRDMS iõiÚûe cêLý ijûdZû @Qò û

RkùiP^e iêaò]û `kùe cêñ ùcûe KòQò Xò_ Rcòùe c¤ _^ò_eòaû ·h Keê@Qò û ~ûjû `kùe ùi[ôeê c¤ cêñ fûbaû^ ùjûA_ûeêQò û ùZYê ùcûe GA i`kZû ù~ûMêñ cêñ _ûYò _�ûdZe KcðK�ðû I IRDMS iõiÚûe icÉ KcðPûeú cû^uê @ùgh ]^ýaû\ RYûCQò û

iêKû« Kêcûe Lê�ò@ûMâûc- Z@ñeû

22

ùiûc_êe _ûYò _�ûdZe i`k iµû\K @Rd bìdûñ

Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûeu \ßûeû Zûk\Šû aéjZ RkùiP^ _âKÌùe MVòZ icê\ûd 73 _ûYò _�ûdZ c]ýùe ùiûc_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò^õ-11) ùMûùU @MâYò _ûYò _�ûdZ bûùa RYûgêYûö Gjò _ûYò _�ûdZUò Rk iµ\ @^êaòbûM, ùiûc_êe @]ô^ùe ejòQòö RùY ~êa _âZòbû I @ûL _ûL @�kùe RYû gêYû gâú @Rd Kêcûe bìdûñ, 2014 ciòjûùe _ûYò _�ûdZ ^òaûðP^ùe ^ìZ^ bûaùe iµû\K jòiûaùe ^òaûðPòZ ùjûAQ«òö Rkiõ_\ aòbûM, IWÿògû ieKûeu ijûdZûùe _eòPûkòZ “IWÿògû cc^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc (OIIAWMIP)” ùe gâú bìdñû, @ûA.@ûe.Wò.Gc.Gi KcðK�ðûu ij _ûYò _�ûdZe ùa÷VK MêWÿòK ^òdcòZ bûaùe KeûCQ«òö Gjò ùa÷VK bòZùe Kû~ðý^òaûðjú ùa÷VK, iû]ûeY _eòh\

ùa÷VK, Kéhò iùPZ^Zû ùa÷VK MêWÿòK KeûCQ«òö 2015-16 Leò` I eaò Pûh _ìaðeê ùiûc_êe _ûYò _�ûdZùe iû]ûeY _eòh\ ùa÷VKùe _ûYò _�ûdZe Leò` I eaò Pûh _ûAñ ù~ûRû^ _âÉêZ Keû~ûAQò I _ûeúZ ù~ûR^ûKê Kû~ðýKûeú Keû~ûCQòö Rk iµ\ aòbûM \ßûeû Gjû GK cùWf _ûYò _�ûdZ jòiûaùe ^ò@û~ûA[òaûeê ̂ òdc @^ê~ûA Gjò _ûYò _�ûdZe 100 RY Pûhúu Vûeê cûUò ^cê^û iõMâj Keû~ûA, KUK RMZ_êe Vûùe [òaû cé�òKû _eúlûMûeùe _eúlû Keû~ûAQòö gâú bìdûñu Z�ßûa]û^ùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe Kéhò aòùghm I ùMûÂú iõMVK cûù^ Gjò cûUò _eúlûe `kû`k I @^êùcû\òZ iûe _âùdûM C_ùe _ûYò _�ûdZ ùa÷VKùe Pûhúcû^uê aêSûA, cûUò _eúlûe `kû`k KûWð MêWÿòK Pûhúcû^uê a�^ Keû ~ûA_ûeòQòö

Leò` Pûhùe ù~ûR^û cêZûaK PòjÜU Pûhúcû^ue aòj^ ^cê^û iõMâj Keû~ûA, bêaù^gße iÚòZ eûRý aòj^ _eúlûMûeùe

_eúlû Keû~ûAQòö `kû`k MêWÿòK aòÉéZ bûaùe Pûhúcû^uê aêSûA \ò@û~ûA `kû`ke KûWð MêWÿòK a�û ~ûA_ûeòQòö `kùe Pûhúcûù^ C_~êq aòj^ Kòic cû]ýcùe _ûYò _�ûdZùe Pûh Keò _ûeòQ«òö gâú bìdûñ _ûYò _�ûdZùe Pûhúcû^uê ]ûWÿò eê@û Pûh _ûAñ iõMVòZ Keò _ûeòQ«òö _ûYò _�ûdZùe ]ûWÿò eê@ûùe Pûh C_ùe iùPZ^Zû aé¡ò _ûAQòö

Zûu cû`ðZùe Gjò _ûYò _�ûdZùe @ûùMâû ibòði ùi�e (Agro

Service Centre) UòG ùLûfòaû _ûAñ _âdûi Rûeò eLòQ«òö G[e _ûYò _�ûdZùe ]ûWÿòeê@ûùe Pûh Keò[òaû Pûhúcûù^ _âÉûaòZ Leò`þ ù~ûR^ûùe ùR÷aòK I @Yê iûe ij @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ KcðK�ðûu Vûeê Zûfòcþ _ûA ùjKÖe _òQû 80 eê 85 KêA ûfþ ]û^ _ûA _ûeòQ«òö ùi[ô_ûAñ ùi Rk iµ\ aòbûM I @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.GiKê ]^ýaû\ ù\AQ«òö

23

Pûhúeê _ûYò _�ûdZ iµû\K - Pûhú aòbêZò bìhYu i`k ~ûZâû

aòbìZòbìhY iûc«eûd, ^éiòõj^û[ _ûYò _�ûdZ (_ò:_ò-09) iµû\K @U«òö IWÿògû ieKûeu “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc (OIIAWMIP)” ùe ^éiòõj^û[ _ûYò _�ûdZ (_ò.:_ò-09)ùe Leò`þ I eaò ù~ûR^û Kû~ðýKûeú ùjCQòö Gjû GK cùWfþ _ûYò _�ûdZ @ùUö

Gjò _ûYò _�ûdZ ahð (2015-16)ùe ù^A[òaû CùfäL^úd Kûc MêWÿòK C_ùe KjòaûKê ùi ~ûA KjòQ«ò G[e Pûhúcûù^ ]ûWÿòeê@û Pûh Keò[òaû Pûhúcûù^ bf @ck _ûAQ«òö ùjKÖe _òQû 80 eê 90 KêA�ûf ]û^ _ûAQ«òö MZ ahð Zêk^ûùe ùjKÖe _òQû 10 eê 15 KêA�ûf ]û^ @]òKû @ck ùjûAQòö @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. KcðK�ðûu ijûdZûùe ùi PkòZ Leò` 2015-16 ù~ûR^û @^ê~ûdú _âZýl bûaùe Kû~ðýKâc

MêWÿòKùe iûcòf ùjûAQ«òö cùWf _ûYò _�ûdZ jòiûaùe Leò` 2015-16ùe _ûYò _�ûdZùe _âÉûaòZ 100 RY _ûYò _�ûdZ Pûhúcû^ue cûUò _eúlû @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Gi. cû]ýcùe KUK, RMZ_êe Vûùe [òaû ieKûeú cé�òKû _eúlûMûeùe Keû~ûAQòö eûRý aòj^ _eúlû Mûeùe c]ý Pûhúcû^ue aòj^ _eúlû ij @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. cû]ýcùe _ûYò _�ûdZùe @aiÚòZ [òaû Mûñ MêWÿòKùe aòj^ aòùgû]^û @bò~û^ Kû~ðýKâc Keû~ûAQòöö ùi c]ý Pûhú jòiûaùe GK ùjKÖeùe ]ûWÿò eê@ûùe ]û^ Pûh Keò _âûd 85 KêA�ûf ]û^ _ûAQ«òö KéhKùlZâ aò\ýûkd cû]ýcùe _ûYò _�ûdZe 30 RY Pûhúuê _âgòlY \ò@û~ûAQòö

_ûYò _�ûdZùe Pûhúcû^uê eûiûd^òK iûe Kc _âùdûM ij ùR÷aòK I @Yêiûe _âùdûM C_ùe iùPZ^ KeûA _~ðýûdKâùc

@^êùcû\òZ ùR÷aòK I @Yêiûe a�^ Keû~ûA aòbûMúd @]òKûeúuê RYûA \ò@û~ûAQòö Pûhúcû^u giý KûU Keû~ûA, ]û^ @cke PòZâ _ûYò _�ûdZe Pûhúcû^uê \gûð ~ûAQòö eaòùe c]ý cêM I _^ò _eòaû Pûh _ûAñ Pûhúcû^uê aQû ~ûA _âÉûaòZ ù~ûR^û @^ê~ûA iûe I Zûfòcþ _â\û^ Keû~ûCQòö _ûYò _�ûdZe 5ùMûUò Êdõ ijûdK \ke 50 RY cjòkû Leò`þ I eaòùe QZê Pûh Keò ùaWþ _òQû 1 eê 1.5 ùKRò QZê ùKRò _âZò 100Uuûùe aòKòQ«òö

_ûYò _�ûdZùe _ûYò _�ûdZ ^òdc @^ê~ûA icÉ ùeRòÁe Pûfê Keû~ûAQòö 2007-2008 ciòjûeê ùjûA^[òaû _ûYò _�ûdZ Kýûi aêKþ @ûA.@ûe.Wò.Gc.Giþ cû]ýcùe Keû~ûA Pûfê Keû~ûAQò G aûa\ùe _âgòlY c]ý \ò@û~ûAQòö ùi[ô_ûAñ ùi Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûe I @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. KcðK�ðûuê Gjò i`kZû _Qùe ]^ýaû\ ù\AQ«òö

24

cû’ ZûeòYú _ecjõi _ûYò _�ûdZ (_ò._ò-01)e i`k aò§ûYò

gâú~êq aògß^û[ \ûg cû’ ZûeòYú _ecjõi _ûYò _�ûdZ (_ò._ò ^õ-01)e ibû_Zò bûaùe 2014ùe _ê^ü _ûYò _�ûdZ ^òaûðP^ _ùe \ûdòZß MâjY Keò[ôùfö “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc (OIIAWMIP)” ùe _ûYò _�ûdZKê iê\éXÿòKeY Kû~ðýKâcùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ ijûdZûùe ùi _ûYò _�ûdZùe Leò`-2015 ù~ûR^ûùe cùWfþ _ûYò _�ûdZ jòiûaùe 100RY Pûhúue cûUò _eúlû iÚû^úd KUK RMZ_êe Vûùe [òaû cé�òKû _eúlûMûe Vûùe _eúlû KeûA[òùfö cé�òKû _eúlû `kû`k @^ê~ûA @^êùcû\òZ Lû\ýiûe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Gi ùiaû ijûdK \ke @bòm Kéhò aòùghm \ßûeû Pûhúcû^uê aêSûA cé�òKû ÊûiÚý KûWð _â\û^ KeûA _ûeòQ«òö gâú \ûg Gjò Kû~ðýKê _âZýl bûaùe Z\ûeL Keò[òùfö

Gùa ùi @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ ijûdZûùe _ûYò _�ûdZ _ûAñ @ûagýK LûZû MêWÿòK Pûfê KeòQ«òö ùiMêWÿòK ùjfû _ûYò _�ûdZe ùa÷VK ù^ûUòi LûZû, Kû~ðý ^òaûðjú ùa÷VK LûZû, iû]ûeY _eòh\ ùa÷VK LûZû, _ûYò _�ûdZ bì]ûeK ZûfòKû, ^ìZ^ ibý I ibýûu LûZû, _ûYò _�ûdZ ùeûKW LûZû (Kýûi aêKþ), _ûYò _�ûdZ iùPZ^Zû _ûAñ ùjC[òaû ùa÷VK LûZû, _ûYò _�ûdZ eiò\ ajò, _ûYò _�ûdZe _ýûWþ ij @^ýû^ý @ûagýK ùeRòÁe ~[û aòfþ ùeRòÁe, @ûÉò I iµ�ò ùeRòÁe, RkKe \ûaò I @iêf ùeRòÁe I ùK^ûf ceûcZò I elYû ùalY ùeRòÁe AZýû\ò ùeRòÁe _ûYò _�ûdZ @]ô^òdc 2002 I ^òdcûakú 2003 @^ê~ûA _âÉêZ Keû~ûAQòö

_ûYò _�ûdZe iÚûdú Méj_ûAñ gâú \ûg Rkiµ\, IWÿògû ieKûeu ijKûeú ~ªú, aòeòaûUú I Kògû^ ^Me iaWòbòR^e ijKûeú ^òaûðjú ~ªú, Kògû^ ^MeKê _âÉûa ù\AQ«òö

_ûYò _�ûdZ ^òaûðP^ _ùe _�ûdZ @]ô^òdc 2002 I ^òdcûakú 2003 @^ê~ûA _ûYò _�ûdZe @ûagýKúd ia-KcòUò cû^ MV^ Keû~ûA @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ.e KcðK�ðûcû^u ijù~ûMùe _âgòlY Kûc KeûA _ûeòQ«òö ~ûjû `kùe KcòUò ibý/ibýûcûù^ KcòUòùe ùicû^u bìcòKû C_ùe iùPZ^ ùjûA _ûeòQ«òö

KéhK ùlZâ aò\ýûkd ùjC Kò´û Kéhò _eòbâcY ùjC Pûhúcûù^ ]ûWÿò eê@û Pûh ijòZ eûiûd^òK iûe @ù_lû ùR÷aòK I @Yêiûe _âùdûM Keò Pûh Keòaû C_ùe _ûYò _�ûdZe Pûhúcû^uê ùa÷VK cû]ýcùe aêSûA _ûeòQ«òö _ûYò _�ûdZ giý KûU `kû`kKê @^ê]ýû^ Kùf Pûhú ùjKÖe _òQû jûeûjûeò 80 KêA�ûf _~ðý« ]û^ _ûAQ«òö Gjò giý KûU icdùe @ûA.@ûe.Wò.Gc.Giþ.e Kéhò aòùghm ]û^ @ck icdùe @ck aé¡òe ^ìZ^ \òMMêWÿòK aZûAQ«òö

@Yê ù~ûR^û _âÉêZ icdùe _âÉûaòZ jòZû]òKûeúcû^uê ù^A Zûu

ijù~ûMùe iò.@ûA.Rò (Common Interest Group) MV^ Keû~ûA _ûeòQòö gâú \ûg c]ý _ûYò _�ûdZùe ejê[òaû @MâYú Pûhúu iêaò]û _ûAñ @ûùMâû ibòði ùi�e (Agro Service Centre) iÚû_^ _ûAñ ùPÁû KeêQ«òö Gjû ùjùf _ûYò _�ûdZe Pûhúcûù^ ^ìZ^ Kéhò ~ª_ûZò ij ^ìZ^ mû^ ùKøgk _âùdûM Keò Pûheê @]ôK @ck _ûA _ûeòùa ùaûfò Zûue @ûgûö

QZê Pûh cû]ýcùe _ûYò _�ûdZùe ejò[òaû Êdõ ijûdK \ke cjòkûcû^uê @û[òðK Êûaf´ú Keòaû _ûAñ ùPÁû Rûeò eLôQ«òö Leò`ùe _ûk I eaòùe ]ôwòeò QZê Zûh Keû~ûCQòö C_ô^Ü QZê iÚû^úd ùa_ûeúcû^uê aòKâd Keò Êdõ ijûdK \ke cjòkûcûù^ KòQò @[ð ùeûRMûe KeêQ«òö gâú \ûg _ûYò _�ûdZe ejê[òaû icÉ _âKûee jòZû]ôKûeúcû^u _ûAñ bò^Ü

bò^Ü ù~ûR^ûùe ùicû^uê iûcòf KeûA ùicû^u _eòaûee @û[ôðK @bòaé¡ò _ûAñ _âdûi Rûeò eLôQ«òö @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ.Kê _ûYò _�ûdZ Kûcùe Kâòdûgúk KeûAaûùe Zûue @a\û^ ejòQòö @ûMKê cû’ ZûeòYú _ecjõi _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.^õ-01)Kê GK i`k _ûYò _�ûdZ bûaùe MXÿò ùZûkòaû Zûue GK cûZâ flýö

25

26

Pûhú \òM´e cjû«òu Pûh K[û

RMZiòõj_êe Ròfäûe aòeòWÿò aäK @«MðZ RùY i`k Pûhú, ^ûc Zûue \òM´e cjû«òö adi 70 ahðö 17 ahðeê ùi Pûh KûcKê ^òRe Kcð_^Úû eìùa aûQò ù^AQ«òö Pûh _ûAñ Zûue @ûMâj Kjòùf ^ iùeö _òfû ùaùk _ûV _Xÿû ij ùi Pûh Kûcùe Zûu aû_ûuê iûjû~ý Keò @ûiê[ôùfö Zûue ^òRÊ Rcò KòQò ^[ôfûö aû_û @^ýcû^u Vûeê bûMùe Rcò @ûYò Pûh Keê[ôùfö _eòaûee @û[ôðK iÚòZò GùZ bf ^[ôfûö Pûheê ~ûjû @ck jêG ùi[ôeê @]û Rcò cûfòKuê ù\aû _ùe ~ûjû eêùj ùi[ôùe Zûue _eòaûe beY ù_ûhY jêGö ùijò @bûa @^ûU^ bòZùe aû_û Zûue 2 GKe Rcò KòYò ù\A[ôùfö ùijò 2 GKe Rcò ijòZ bûM Pûh Keò ùi _eòaûe e @ûagýKZûKê ùc�ûA[ôùfö \òM´e aûaêu c^ùe Kò«ê ùMûùU Ê_Ü [ôfûö ùi Pûjêñ[ôùf KòQò PûKòeú aûKòeò ^ Keò ùi Pûh Keòùaö ùi[ò_ûAñ Zûuê @ù^K KÁ ijòaûKê _Wÿò[òfûö PûhKê aXÿûAaû _ûAñ Zûue Azû [òùf c]ý ùi ^òeê_ûd [òùfö Zûuê ù~ùZùaùk 17 ahð adi ùjûA[òùf ùi _ûV _Xÿû QûWÿò Pûh

Kûcùe ^òùdûRZ ùjûA[ôùfö c^e K[ûKê c^ùe cûeò KcðùlZâùe ùi @ûùMA Pûfò[ôùfö “Kû§ @fêMêYò ù_U @cûe” bkò Pûheê ~ûjû KòQò ùeûRMûe ùjC[ôfû, Zûjû Ne _ûAñ Lyð ùjûA ~ûC[òfûö

_û� bCYú, aû_û, cû’ I \òM´e aûaêuê ù^A Zûu _eòaûeö Gjû bòZùe bCYúcû^u aûjûNe KeûA [ôùf I Zûu ^òR c]ý aûjûNe ùjûA[òfûö aûjûNe icdùe Zûu gßgêe Neê ùMûùU iûAKf ù~øZêK jòiûaùe còkò[òfûö iûAùKf PXÿò aêfòaû @ù_lû ùijò iûAKfKê aòKò Rcò KòYòaûKê ùi c^iÚ Kùfö ùi[ô_ûAñ ùi iûAKfUòKê 250 Uuûùe aòKâò Keò ùijò Uuûùe ùi ùMûùU GKe Pûh Rcò KòYò[ôùfö

ùijò Vûeê Zûue Rcò KòYû ùMûùU iCK ùjûA~ûA[ôfûö Gùa Zûu _ûLùe 10 GKeeê @]òK Rcò @Qòö ùi iaê RcòKê ùi _êeûZ^ _âYûkúùe Pûh Keê[òùfö ~ù[Á Rcò [ôùf c]ý ùi jûWÿ bwû _eògâc Keò Rcòeê CPòZ _ûeògâcòK _ûA _ûeê^[ôùfö ùi icdùe ùi MêY×eê 8 ùMøYò ]û^ @ck Keê[ôùfö Gjò icdùe Rk iµ\ aòbûM Ze`eê Rk ùiPòZ Rcòe cûfòKcû^uê ù^A _âùZýK iÚû^ùe _ûYò _�ûdZcû^ MV^ KeûMfûö ùi[ôc]ýeê ùfûK^û[RúC _ûYò _�ûdZ -_ò._ò.^õ-12e ibû_Zò eìù_ \òM´e cjû«òuê \ûAZß @_ðY KeûMfûö _ûYò _�ûdZ cû]ýcùe @û]ê^òK _âYûkúùe Pûh Keò Rcòeê @]ôKeê @]òK _eòcûYùe ̀ if @ck Keòaû [òfû Rk iµ\ aòbûMe cêLý flö ù_û[ô aò\ýû bkò ieKûeue ù~ûR^û aûUùe ejòMfûö iúcòZ KcðPûeú [òaûeê ieKûeú ù~ûR^ûMêWÿòK ùfûKcû^u _ûLùe _j�ò _ûeòfû ^ûjóö VòKþ Gjò icdùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. ^ûcK GK ùaieKûeú @^êÂû^ ieKûe I ùfûKcû^u c]ýùe ù~ûMiìZâ elû Keòaû

27

_ûAñ @ûùMA @ûiò[ôùfö @û]ê^òK ~ª_ûZò Z[û C^ÜZ _âYûkúùe Pûh Keòaû _ûAñ Pûhúcû^uê iùPZ^ KeûAaû [òfû @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ.e cìk flýö Rkiµ\ aòbûM ijûdZûùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. Pûhúcû^uê aòbò^Ü _âKûe Zûfòcþ _â\û^ Keò[ôùfö

_â[c _~ðýûdùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. \ßûeû \òM´e aûaêu Rcòeê cûUòe ̂ cê^û iõMâj Keû~ûA _eúlû Keû~ûA[ôfûö _ea�ðú _~ðýûdùe aòj^e MRû _eúlû Keû~ûA C^ÜZ cû^e aòj^Kê \òM´e aûaê Pûh _ûAñ aýajûe Keò[ôùfö @ûA.@ûA.Wò.Gcþ.Giþ.e Kéhò aòùghmcû^u Z�ßûa]û^ùe aòj^ aòùgû]^ Keû~ûA[ôfû Gaõ Zkò ùNeùe Jh] (Danadara) _âùdûM Keû~ûA[òfûö Gjû _ùe Kéhò aòùghmcû^u Z�ßûa]û^ùe \òM´e aûaê ]ûWÿò eê@û _âYûkúùe Pûh Keò[ôùfö _~ðýûdKâùc Kéhò aòùghmu _eûcgð ù^A ùi Rcòùe iûe Jh] _âùdûM Keò[ôùfö

]û^ _eòaû _ùe Zûu Rcòùe GK ^cê^û giý KûU Kû~ðýKâc Keû~ûA [ôfûö G[ôeê iìPòZ ùjfû ù~ PkòZ ahð Zûu Rcòeê 1 MêY×eê 75 eê 80 ùKRò ]û^ @ck ùjûAQòö ]û^ @ck ieòaû _ùe @ûA.@ûe.Wò.Gc.Giþe Kcðúcûù^ Zûu ijòZ iûlûZ Keò Zûue cZûcZ _Pûeò [ôùfö

Lêiòe ijòZ ùi RYûA[ôùf ù~ iaê ahð Vûeê PkòZ ahð bf @ck ùjûAQòö _ìaðeê MêY× _âZò 30 eê 35 ùKRò ]û^ @ck ùjC[ôfûö Kò«ê PkòZ ahð ùijò Zêk^ûùe ~ù[Á bf @ck ùjûA@Qòö _ìaðeê Pûhùe ùi Lyð @^ê_ûZùe fûb _ûC ^[ôùfö Kò«ê PkòZ ahð @ckeê Zûuê @ûcô iù«ûh còkòQòö Zûu Kjòaû @^ê~ûA ~\ò icÉ Pûhú ]ûWÿò eê@û Pûh Keòùa ùZùa @ck ^ò½òZ bûaùe @]òK ùjaö Pûh _âZò Pûhúcû^ue @ûMâj Kcò ~ûC[òaû icdùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe ijbûMòZûKê ùi @ù^K _âgõiû KeòQ«òö

28

Pûhú Rdeûcu i`k KûjûYú

Zûk\Šû aéjZ RkùiP^ C_ _âKÌ @«MðZ Zûe_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.-22)e @MâYú Pûhú Rdeûc ^ûdKö Zûe_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.-22)e ùi _ìaðZ^ ibû_Zò [ôùfö Gjò _ûYò _�ûdZùe ejò[òaû 5 ùMûUò Mûñ bòZeê @MâYú Mûñ jeòg_êeùe Pûhú Rdeûc ^ûdKue Neö

Zûue Pûh Rcò jòiûaùe cûZâ 2 GKe ù_÷ZéK iµ�ò ejòQòö ùi Rcòùe ùi Leò`þ EZêùe ]û^ I eaò EZêùe cêM, aòeò I _^ò _eòaû Pûh Keò[û«òö MZ 2015-16 ahð Leò` EZêùe ]ûWÿò eê@û Pûh Keò Zû. 27.01.2016eòL \ò^ RMZiòõj_êe Ròfäû Vûùe Rk ùiP^ aòbûM Ze`eê @ûùdûRòZ _ûYò _�ûdZ _l _ûk^ @aieùe i`k Pûhú jòiûaùe icaûd cªú W. \ûùcû\e eûCZu Vûeê i¹û^òZ ùjûAQ«òö ùijò Pûheê Zûue 3 _âûYú KêUê´ Gùa @ûeûcùe Pkò ~ûCQ«òö Leò` I eaò ù~ûR^ûùe _âÉêZ Pûh LiWÿûùe ùi ]û^, cêM, aòeò ijò _^ò _eòaûùe ̀ êf I a§û ùKûaò, UcûùUû, aûAMY AZýû\ò ̂ òdcòZ bûaùe Pûh KeêQþ«òö

_ûYò _�ûdZ K[û KjòaûKê ~ûA ùi KjòQ«ò 2007-08 ciòjûùe Rk iõ_\ aòbûM, IWÿògû ieKûe ù~ùZùaùk _ûYò _�ûdZ MêWÿòK Zûk\Šû ùK^ûf iòÁcùe MV^ Kùf, ùiùZùaùk Zûuê Zûe_êe _ûYò _�ûdZe ibû_Zò jòiûaùe _ûYò _�ûdZe icÉ ùiûV ù^Zûcûù^ ^òaûðPòZ Keò[ôùfö KUK I _ûeû\ú_ VòK cSòùe ejò[òaû Gjò Zûe_êe _ûYò _�ûdZe ibû_Zò ùjùa ùaûfò ùi ùKùa aògßûi Keò ^[ôùfö @^ýcû^uê iêù~ûM ù\aûùe aògßûi eLê[òaû gâú ^ûdK MZ 2014 ciòjûùe @^êÂòZ _ûYò _�ûdZ ^òaûðP^ùe ̂ òRKê _êYò [ùe ibû_Zò ù\øWÿùe iûcòf KeûA ̂ [ôùfö G[ò_ûAñ @ù^K Pûhúu @^êùeû] ùi c]ý Uûkò ù\A[ôùfö ùKak Pûh C_ùe icd ù\aûKê ùi Pò«û Keò[ôùfö Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûeu \ßûeû _eòPûkòZ “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc” ùe _ûYò _�ûdZKê igqòKeY

Keòaû _ûAñ [òaû @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. ^ûcK ùaieKûeú @^êÂû^ iõÆgðùe @ûiòaû _ùe PûhKê _âû]û^ý ù\CQ«òö

@ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ ijûdZûùe aòMZ 3ahð ùjfû ùi ahðKê ahð Pûhùe C^ÜZò KeêQ«òö Zûu Rcòe cûUò _eúlû @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Gi cû]ýcùe Kéhò I Lû\ý C_ôû\^ ^òùŸðgûkd, IWÿògû ieKûeu @]ú^ùe [òaû KUK RMZ_êe Vûùe @aiÚòZ “ieKûeú cé�òKû _eúlûMûe” ùe Keû ~ûA Zûjûe `kû`k ij @^êùcû\òZ Lû\ýiûe ~[û ùR÷aòK LZ (U^/GKe), ~alûeRû^ (dêeò@û) (KòMâû/GKe) `i`eiþ (Gi.Gi._ò.Kò.Mâû/GKe), _Uûi (cêýùeU @`þ _Uûi) Kò.Mâû/GKe,_ûYò _�ûdZ ùa÷VK cû]ýcùe Kéhò aòùghm cû^u Vûeê aêSòQ«òö ]û^ aòj^ _eúlû c]ý @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. cû]ýcùe

29

bêaù^gße iÚòZ eûRý aòj^ aòùgû]^ _eúlûMûe Vûùe Keû~ûAQò Gjû \ßûeû ùlZùe iVòK aòj^ _âùdûM Keò @ck c]ý @]òK _ûAQ«òö @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ I aäK Éeùe [òaû ijKûeú Kéhò Kû~ðýûkd, IWÿògû ieKûeu ijù~ûMùe ]ûWÿò eê@û Pûh aòMZ \êA Leò` EZêùe ùi Keò @ûiêQ«òö

MZ 2014-15 Leò`þ ahðùe 1018 ]û^ aòj^ùe ]ûWÿò eê@û Pûh Keò ùjKÖe _òQû 60 KêA�ûf ]û^ _ûA[òaû ùaùk 2015-16 Leò`þ ahðùe ʉð]û^ aòj^ùe ùi ]ûWÿòeê@û Pûh Keò ùjKÖe _òQû 72 KêA�ûf ]û^ @ck KeòQ«òö @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. Ze`eê Leò`þ ù~ûR^û cêZûaK _âgòlY \ò@û~ûA @Yê iûe I RúaûYê iûe a�^ ij Gjûe _âùdûM

C_ùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ Ze`eê \ò@û ~ûA[òaû Cartap Hydrochloride cû]ýcùe ZkòKê iaê aòùgû]^ Keò[ôùfö Zkò ùeûAaûe 15 \ò^ _ùe ùi Rcòe Kû\ê@ùe Zinc Sulphate aýajûe Keò[ôùfö Zû_ùe ùi ZkòKê ]ûWÿòùe ùeûA[ôùfö @Yê iûe I RúaûYê iûe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ I _ûYò _�ûdZ ijù~ûMùe Zûuê \ò@û~ûA[ôfûö Gjû`kùe ùi ùeûM I ù_ûK \ûCeê ^òR PûhKê iêelòZ Keò_ûeò[ôùfö

Kéhò C_ùe _âgòlY ù^aû ij aòMZ 2ahð ùjfû @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ cû]ýcùe ùi KUK aò\ýû]e_êe Vûùe @aiÚòZ ùK¦âúd ]û^ MùahYû ùK¦â, bêaù^gße, iûc«eû_êe Vûùe [òaû eûRý aòj^ _eúlûMe I iòeò_êe, bêaù^gße Vûùe [òaû IWÿògû Kéhò ùa÷hdòK aògß aò\ýûkdeê Pûh C_ùe aòbò^Ü @bòmZû MâjY KeòQ«òö

eaò Pûhùe c]ý ù~ûR^û @^ê~ûA _ûYò _�ûdZ \ßûeû ijù~ûM còkêQòö G[ô_ûAñ ùi @ck @]ôKû _ûAaû _ûAñ @ûgû eLôQ«òö ]ôùe ]ôùe ^ìZ^ _âYûkúùe Pûh Keòaû_ûAñ ùi ùPÁû KeêQ«òö Rk iµ\, aòbûM IWÿògû ieKûe I @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe ijù~ûM Kûc^û KeòQ«òö

30

Pûhú _ùe¦â aògßûku Pûh iµKðòZ KûjûYú

KUK ije Vûeê cûZâ 15 Kò.cò. \ìeùe @Qò Mûñ UòG, ̂ ûñ Zûe jêfò_êeö ùiA Mûñùe ej«ò Pûhú _ùe¦â aògßûkö cûZâ 1.8 ùWiòcòfþ Rcòeê Pûh Kûc @ûe¸ Keò Gùa ùi 12 GKe Rcòe cûfòK ùjûA _ûeòQ«òö G[e Leò`-2015-16ùe _ûLû_ûLô 1.5 fl Uuû LyðKeò 4 fleê D¡ßð Uuû ùeûRMûe Keò _ûeòQ«òö G[e ùi iaê Rcòùe ]ûWÿò eê@û Pûh KeòQ«ò I eûiûd^òK iûe Lêaþ Kc aýajûe KeòQ«òö ùi[ô_ûAñ ùi _ìað ahð Zêk^ûùe Kc Lyð Keò @]òK fûbaû^ ùjûAQ«òö @ûMûcú ahð MêWÿòKùe ~\ò Rk iµ\ aòbûM I Kéhò aòbûMe ijù~ûM ejòa Zûjû ùjùf ùi ^ìZ^ ]û^ aòj^ Kòicùe Pûh KeòaûKê c^iÚ KeòQ«òö ùi[ô_ûAñ @ûA.@ûeþ.Wò.Gcþ.Giþ. e ùiaû ijûdK \ke ijù~ûM ùi Kûc^û KeòQ«òö

Leò` I eaò ù~ûR^ûùe ùi _ûYò _�ûdZ cû]ýcùe ijù~ûM _ûAQ«òö cûUò _eúlû ij, aòj^ aòùgû]^, cûUò _eúlû @^ê~ûA @ûagýK ùjC[òaû aòj^ Kòic I iûe C_ùe ùi _âgòlY, @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ \ßûeû _ûAQ«òö Zûu ^òR K[û KjòaûKê ~ûA ùi KjòQ«ò, aýqòMZ bûaùe ùi ]û^ MùahYû ùK¦â I IWÿògû

Kéhò ùa÷hdòK aògßaò\ýûkdKê _eòbâcY ùe ~ûA Pûh aòhdùe ^ìZ^ \òM _ûAQ«òö @ûA.@ûe.Wò.Gc.Giþ.e icd C_ù~ûMú Pûh aòhdùe ijù~ûM I _âgòlY fûb\ûdK ùjûA _ûeêQòö ùi[ô_ûAñ ùi _ìað ahð Zêk^ûùe @]òK @ck _ûAQ«òö

Pûhùe ^òRKê ic_òð ù\A[òaû Gaõ iað\û ji ji a\^ùe ejê[òaû Pûhú _ùe¦â Kj«ò Gjò Pûheê ùi bf NeUòG Keò _ûeòQ«òö Nee ~ûaZúd @ûiaûa _Zâ Zò@ûeò Keò _ûeòQ«òö _òfûcû^uê bf gòlû \úlû ù~ûMûA ù\A _ûeòQ«òö Ne _ûAñ MûWÿò.Pûh _ûAñ UâûKÖe I Kéhò ~ª_ûZò Keò _ûeòQ«òö jêGZ ùi PûKòeú Keò[ôùf GZòKò Rò^òh Keò _ûeò^[ûù« ùaûfò Kj«òö Pûh Kûcùe ^ì@û ^ì@û _eúlû cû^ ùjCQò I Gjû @ûMKê Pûhú bûA cû^Kê @]òK ijù~ûM Keòa ùaûfò Zûue ]ûeYûö ^òR @^êbìZòKê @ûMKê aXÿûAaûKê ~ûA KjòQ«ò icd [ôfû Pûhú bûAcûù^ Pûh Kûc _ûAñ ahûðKê @ù_lû Keò ejê[ôùfö ieKûeu aòbûM KY I Zûe Kû~ðý _eòie KY ùfûKcûù^ RûYê ^[ôùfö ]úùe ]úùe Rk iµ\ aòbûM, Kéhò aòbûM, ù~ûMûY aòbûM AZýû\ò @ù^K ieKûeú aòbûM Pûh Kûcùe Pûhúcû^uê iûjû~ý KeêQ«òö 7-8 aùhð Zùk aòbûMúd @]ôKûeú cû^Kê ùbUò ùjC ^[ôfû Kò @iêaò]û RYûA ùjC ^[ôfû Kò«ê Gùa aòbûMúd @]ôKûeú cûù^ @ûMZ ùa÷VKùe bûM ù^A iciýûe icû]û^ _ûAñ ùPÁû KeêQ«òö

@ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Gi ̂ ûcK GK ùaieKûeú @^êÂû^Kê “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc” ùe _ûYò _�ûdZKê iê\éXÿ Keòaû _ûAñ \ûAZß \ò@û ~òaû _ùe Pûhúu C^ÜZò NUòQòö @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ \ßûeû Zûu Rcòe cûUò _eúlû, _ûeµeòK _¡Zòùe aòj^ MRû _eúlû, ]ûWÿò eê@ûùe Pûh, ùR÷aòK _¡Zò Pûh, ]û^ Pûhùe ùeûM ù_ûK iciýû icû]û^ _ûAñ aòbò^Ü icdùe _âgòlY, icd@^ê~ûA ]û^e ~ZÜ ù^aû ijòZ @Yê I RúaûYê iûe ùi _ûAQ«òö giý KûU KeûA @cke PòZâ, @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. aòùghm \k KeòQ«òö aòMZ 2ahðe @ckeê ÆÁ PòZâ @ûiòQòö ù~CñVò ùjKÖe _òQû 50-60 KêA�ûf ]û^ @ck ùjC[ôfû ùiVûeê ùi GùZ 70-80 KêA�ûf ]û^ _ìað @ù_lû Kc Lyðùe _ûA _ûeòQ«òö ]û^ ijòZ Pûhùe aòaò]Zû @ûYòaû

31

_eòù_âlúùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. \ßûeû ùK¦âúd ]û^ MùahYû ùK¦â, aò\ýû]e_êe, KUK I IWÿògû Kéhò I ùa÷hdòK aògßaò\ýûkd, gòeò_êe, bêaù^gßeKê ~ûA KòQò KòQò gòlû fûb Keò @ûiòQ«òö ]û^ ij, cêM, @ûLê, _^ò _eòaû Pûh, aûWÿòùe gûM @céZbŠû AZýû\ò Pûh KeêQ«òö @ûMKê ^ìZ^ mû^ ùKøgk _âùdûM Keò Pûhùe C^ÜZò Keòaû Zûu flýö Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûe Gjò “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc” Pûfê Keòaû \ßûeû ]ûWÿò eê@û Pûh ij ]û^ @ck bf ùjûAQòö G[ô_ûAñ ùi aòbûMúd ieKûeú ~ªú, ^éiòõj^û[ _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.-09)e ibû_Zò eùcg aòùgûdú, iµû\K aòbêZò bìhY iûc«eûd I @ûA. @ûe.Wò._ò.Giþ. KcðK�ðûuê ]^ýaû\ ù\AQ«òö

32

bò^Ülceê iò.@û.Rò.e iµû\K - egàòe¬^ iûjê

Zûk\Šû aéjZ C_ _âKÌ @]ú^ùe [òaû 73 ùMûUò _ûYò _�ûdZ c]ýeê ùaû]_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò. ^õ-25)e aûiò¦û egàò e¬^ iûjêö ùaû]_êe Mûñùe Zûue cûZâ 9MêY× Rcò ejòQòö ^òùR RùY bò^Ü lc ùjûA[òaûeê Gjò Pûh RcòKê bûM Pûhúu ijûdZûùe Pûh KeêQ«òö _âûd 60 _âZògZeê @]òK bò^Ülc [òaû gâú iûjê _òfû \ò^Uò ajê NûZ _âZòNûZùe KUòQòö Kò«ê ùi cû^iòK Éeùe iê\éXÿ [òaûeê iaê NûZ _âZòNûZKê iûc^û Keò @ûMKê aWÿòQ«òö

Zûu ij @ûùfûP^û icdùe ùi ̂ òRe _òfû \ò^eê @ûRò _~ðý« NUYû Kâc MêWÿòK KjòaûKê ~ûA KjòQ«ò ÊMðZ _òZû c\^ ùcûj^ iûjê I cû’ MùŠA iûjêue icê\ûd 6 bûA bCYú c]ýeê ùi 3 bûAu c]ýùe ùi aWÿö ùi 1986 ciòjûùe ù~ùZ ùaùk (+2) aòmû^

_Xÿê[òùf, ùijò icdùe Zûu aû_û I _ùe _ùe cû’ c]ý PûfòMùfö ùi icdùe Zûue bf _ûV ùjC[ôfû I ùi _ûV _XÿûKê ù^A @ù^K Ê_Ü ù\Lò[ôùfö Kò«ê ù~ùZùaùk Zûue aû_û ùicû^uê QûWÿò @ûe _ûeòKò Pûfò Mùf, aWÿ _ê@ jòiûaùe Ne PkûAaû \ûAZß Zûu C_ùe _Wÿòfûö ùijò icdùe ^òRe 2 iû^ bûA I 3 bCYú bòZeê 2 RYu aòaûj \ûAZß Zûu cêŠ C_ùe ejò[òfûö Rcò aûWÿò Kcþ [òaûeê ùi Mûñ _òfûcû^uê UòCi^þ Keòaû @ûe¸ Kùfö _ûV _Xÿû Zûue aýûNûZ ùjfûö Z[û_ò ùi _Zâ aò^òcd _ûVýKâc cû]ýcùe _ùe MâûRêGUþ UòG ùjûA _ûeò[ôùfö

KUK Vûeê _ûeû\ú_ @ûWÿKê Mfû ùakKê, KUK Vûeê cûZâ 25 Kò.cò. \ìeùe Zûu Mûñ ùaû]_êeö eûÉû NûU I Mc^ûMc^e iêaò]û [òaûeê, ùaû]_êe GK aòKgòZ Mûñe cû^ýZû _ûAQòö Gjò Mûñ ^ûùe c]ý ùaû]_êe _ûYò _�ûdZ (_û._^õ-25) ^ûcùe 2007-08 ciòjûeê Rk iõ_\ aòbûM, IWÿògû Ze`eê MV^ Keû~ûAQòö _ûYò _�ûdZ MV^ _ùe gâú iûjê _ûYò _�ûdZe aòbò^Ü Kû~ðýKâcùe @õg MâjY KeêQ«òö _ûYò _�ûdZe @Yê ù~ûR^û (Micro Plan) _âÉêZ icdùe Zûue @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ e ùiaû ijûdK \k I ùMûÂú iõMVK ij ù~ûM ùjûA[ôfûö

2009 ciòjûùe Blood Cancer \ßûeû bò^Ülc ùjûA~ûA[ôùf I @Yê ù~ûR^ûùe Kò_eò ùi fûbaû^ ùjùa ùi[ô_ûAñ ùi iò.@ûA.Rò. aòhdùe RûYò[ôùfö bò^Ülc cû^uê ù^A MV^ Keû~ûA[òaû gâú ùfûK^û[RúC bò^Ülc iõMV^e ibû_Zò \ûAZß c]ý ùi ù^A[ôùfö ùfûKiµKð akùe ùi cêLýcªú eòfò`þ _ûY×òeê ùi U.50,000/- (_Pûg jRûe Uuû cûZâ) _ûA[ôùfö _â]û^cªú eòfò`þ _ûY×ò _ûAñ U.1,00,000/- (GK fl Uuû cûZâ) iûjû~ý ijù~ûM _ûAñ @ûùa\^ Keò[òùf Kò«ê Zûu @aùjkû _ûAñ Gjû còkò _ûeò ^[ôfûö

ùi[ô_ûAñ ùi \êüLòZ ùjûA ̂ [ôùfö UòCi^ ij 2000 ciòjûeê LIC GùR� bûùa Kûc @ûe¸ Keò[òaûeê Zûue Pkòaû _ûAñ KòQò @iêaò]û ùjC^[ôfûö Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûe, _ûYò _�ûdZKê iê\éXÿúKeY _ûAñ ù~ùZùaùk “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc (OIIAWMIP) “Gjò _ûYò _�ûdZùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ cû]ýcùe Pûfê KeûAùf ùiùZùaùk _ûYò _õPûdZ @Yêù~ûR^û _âÉêZ icdùe iò.@ûA.Rò. (Common Interest Group) MV^ _ûAñ jòZû]òKûeú cû^u Pd^ ùaùk Zûu ^ûc eLû ~ûA[ôfûö bìcòjò^, aò]aû, Êûcú _eòZýqû I bò^Ülc ùfûKcû^uê ùijò icdùe PòjÜU Keò _ûYò _�ûdZ iû]ûeY _eòh\ ùa÷VKùe _ûYò _�ûdZe @Yê ù~ûR^ûKê c¬êe KeûAaû _ûAñ aòbûMúd @]ôKûeòuê _Vû ~ûA[ôfûö

2015 ciòjûùe ùijò @Yê ù~ûR^ûùe iÚû^òZ 18 RY jòZû]òKûeú cû^uê ù^A 08/10/2015 ZûeòLùe gâúeûc

iò.@ûA.Rò. ùiûiûAUò ùeRòùÁâi^ @ûKÖ-1860ùe _¬òKeY KeûMfû I Gjûe iµû\K jòiûaùe gâú iûjêuê jòZû]òKûeúcûù^ iað i¹Zò Kâùc cù^û^úZ Keò[ôùfö

Rkiµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûeu \ßûeû ^òùdûRòZ ùR.G`._ò.@ûe (J.F.P.R) \k, _ûYò _�ûdZ ibû_Zò I @ûA. @ûeþ.Wò.Gcþ.Giþ ùMûÂú iõMVKu còkòZ ijù~ûMùe gâúeûc iò.@ûA.Rò.e MV^e flý I CùŸgý C_ùe 18 RYò@û jòZû]òKûeúcû^uê ùa÷VK cû]ýcùe aêSûA [ôùfö

_ea�ðú icdùe _ûYò _�ûdZe Leò` I eaò ù~ûR^û 2015-16ùe _ûYò _�ûdZ ùaû]_êe I @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ còkòZ bûaùe ù~ûR^û cêZûaK iò.@ûA.Rò.e ibý I iµû\K jòiûaùe QZê Pûh Keòaû _ûAñ Zûu ^û aQû ~ûA[ôfûö Cbd

Leò` I eaò EZê ~[ûKâùc _ûk I ]ôwòeò QZê Pûh _ûAñ ùi ijù~ûM _ûYò _�ûdZeê _ûAQ«òö QZê ùaWþ _òQû ùi 1eê 1.5ùKRòe _ûk I ]ôwòeò QZê _ûAñ ùK.Rò. 140 Uuû \eùe aòKòQ«òö a�ðcû^ QZêKê cêLý Pûh jòiûaùe ùi MâjY KeòaûKê _âÉêZ ùjCQ«òö G[ò_ûAñ @ûagýK QZê c¬òe ù~ûMûWÿ KeûA ù\aû ij c¬ò còkòaû RûMû ij ù~ûMûù~ûM iÚû_^ KeûA ù\aû _ûAñ @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ e ijûdZû ùfûWÿòQ«òö

egàòe¬^ iûjêùaû]_êe, ùaû]_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.-25)

33

34

Rû^ùKgßeú _ûYò_�ûdZe ibû_Zòu Pûh KûjûYú

KUK Ròfäû @«MðZ KUK i\e aäKe R^ûw ùMûUòG ùQûUò@û Mûñ, Gjò MûñUò Rû^ùKgßeú _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.^õ-07)ùe [òaû 9 ùMûUò Mûñ bòZeê ùMûUòGö gâú icùe¦â _âiû\ eûd Gjò _ûYò _�ûdZe ibû_Zò bûaùe 30.04.2007 ciòjûeê ejò @ûiòQ«òö _ûYò _�ûdZùe ùK^ûf _ûYò Kê iêaò^òù~ûM Keò Pûhú cûù^ fûb _û@û«ê Gjû Zûue _â[c flýö a�ðcû^ ùi ]ûWÿò eê@û Pûhú jòiûaùe _eòPòZö Kéhò aòbûM I @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe ijù~ûMùe ùi ]ûWÿò eê@û Pûh Keòaû _ûAñ @ûùMA @ûiòQ«òö RùY ~êa Pûhú jòiûaùe ùi PûhKê _ûYò _�ûdZùe iað _â[ùc _âû]û^ý ù\CQ«òö _ìaðeê _êeêYû Xÿwùe Pûh Keò ùi cûZâ ùjKÖe _òQû 60eê 65 KêA�ûf ]û^ @ck Keê[ôùfö Gùa ùi \êA ùjKUe Rcòeê _âûd 160 KêA�ûf ]û^ @ck Keò _ûeòQ«òö

ùi[ô_ûAñ ùi @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ.e Kéhò aòùghm I ùMûÂú iõMVKKê ùgâd ù\AQ«òö Zûueò Z�ßûa]û^ùe _ûYò _�ûdZùe 100 Pûhú iò]û ikL bûaùe ]ûWÿò eê@û Pûh Keò ]û^ @ck @]ôK Keò _ûeòQ«òö

IWÿògû ieKûeue ic^ßòZ Rk ùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc \ßûeû @ûA.@ûeþ.Wò.Gcþ.Giþe ijù~ûMùe Zûu _ûYò _�ûdZùe ù~Cñ Leò` I eaò ù~ûR^û _âÉêZ ùjCQò ùi[ôùe _ûYò _�ûdZe Pûhú cû^uê iê`k còkêQòö Gjò Kû~ðýKâc cû]ýcùe _â[ùc Gjò iõiÚûe KcðK�ðûcûù^ _ûYò _�ûdZùe [òaû icÉ Mûñ MêWÿòK aêfò, Pûhòcû^uê ù^A ùa÷VK KeûAùfö ùicûù^ ùijò ùa÷VKùe ]ûWÿò eê@û aòhdùe @ûùfûP^û Keò[ôùfö Pûhú Kò_eò cûUò _eúlû I aòj^ aòùgû]^ Keò ̂ òRe fûb CVûA _ûeòa, ̂ òRe @û[ôðK C^ÜZò Keò_ûeòa, ùi aòhdùe @ûùfûP^û Keò[ôùfö ùijò iaê ùa÷VKùe _ûYò _�ûdZ ibû_Zò jòiûaùe ùi ù~ûMù\A[û«òö ùijò ùa÷VK MêWÿòKùe Kéhò aòùghmcûù^ Pûh C_ùe ^ì@û ^ì@û Z[ý ù\A[û«ò ~ûjû Pûh _ûAñ ajê C_ù~ûMúö

ùi Pûhú jòiûaùe Zûu cûUò _eúlû I aòj^ _eúlû Keòaû _ûAñ ù\A[òùfö cûUò I aòj^e _eúlû `kû`k @ûiòaû_ùe Zûu Rcòùe [òaû Lû\ýiûee @bûa iõ_Kðùe ùi ùijò eòù_ûUðeê RûYò _ûeòùf Gaõ Zû _ùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe KcðK�ðû ij _eûcgð ù^A Zkò _KûA[òùfö ZkòKê ùeûM ù_ûK Kakeê elû Keòaû_ûAñ @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. ù\A[òaû Cartap Hydrochloride cû]ýcùe Zkò iaê aòùgû]^ Keò[ôùfö Zkò ùjaûe 15 \ò^ c]ýùe RcòKê Pûh Keòaûùaùk @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe cû]ýcùe ù~ûMûA \ò@û ~ûA[òaû Zinc Sulphate Kû\ê@ùe aýajûe Keò[ôùfö Zûjû_ùe

35

ZkòKê ]ûWÿòùe ùeûA[òùfö cSòùe cSòùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe Kéhò aòùghm I ùMûÂú iõMVK cûù^ iò]ûikL bûaùe Pûh Rcò MêWÿòK aêfò ~û@û«òö KòQò @iêaò]û [ôùf _eûcgð ù\A ~û@û«òö @ûMeê @Yêiûe I ùR÷aiûe aýajûe iµKðùe @ûù\ø ùi RûYò ^[ôùfö

Gjò iõiÚû cû]ýcùe còkê[òaû RúaûYê iûeKê aýajûe Keòaû \ßûeû ùeûM ù_ûK \ûCeê elû ùjaû iõùM iõùM bf @ck c]ý ùjûA@Qòö Zûu _ûYò _�ûdZeê cùWf _ûYò _�ûdZ jòiûaùe 100 RY Pûhòue cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ iÚòe Keû~ûA[òfû Gaõ Zûu Rcòeê c]ý GK cûUò ^cê^û iõMâj Keò _eúlû _ûAñ \ò@û~ûA[ôfûö cûUò _eúlû @^ê~ûA Gjûe `kû`k I @^êùcû\òZ iûe _âùdûM C_ùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ.e Kéhò

aòùghmcûù^ iêPûA[ôùfö Zû_ùe Zûu Rcò _ûAñ aòj^ aýajûe _ìaðeê 120 ùKRò ]û^ MRûKeò Zkò _âÉêZ Keò[òùf Gaõ Zû _ùe Rcòùe ]ûWÿòeê@û _âYûkúùe ùciò^ iûjû~ýùe ùeûA[òùfö ]û^Kê ùeûAaû _ìaðeê RcòKê bfbûaùe PûhKeò ùgh IWÿ Pûhùe cìkiûe jòiûaùe GKe _âZò DAP 35 Kò.Mâû. I _Uûiþ 25 Kò.Mâû. I dêeò@û 7 Kò.Mâû. Rcòùe _âùdûM Keò[ôùfö GjûKê GKe _âZò dêeò@û 15 Kò.Mâû. I _Uûiþ iûe 10 Kò.Mâû. jòiûaùe _âùdûM Keò[òùfö ]û^ ù[ûWÿ ùjaû _ìaðeê ùi ù\Lôùf ù~ Rcòùe ù_ûK fûMò@Qò, ùi[ò_ûAñ 1 fòUe _ûYòùe 2 còfò cûZâûùe GKeKê 400 cò.fò. jòiûaùe ùKäûùeû_ûAeò`iþ ùÆâ Keò[ôùfö @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. @ûagýK ùR÷aiûe, @Yêiûe I KúU^ûgK Jh] ù~ûMûAaû iõùM iõùM Zûjûe _âùdûM C_ùe _ûYò _�ûdZ ùa÷VKùe aêSûAù\C[òùfö Zûue 1 GKe Rcòùe _eúlûcìkK bûùa PûhKeòaû_ûAñ PSB-2 kg, Zinc Sulphate-4 kg & Azospirilium-2kg còkò[ôfûö Cq iûeKê ùi MâjY Keò iVòK _eòcûYùe ùi Rcòùe _âùdûM Keò[ôùfö _â[ùc ùi Gjò iêaò]û _ûYò _�ûdZ ibû_Zò ùjûA[òaûeê Zûjû MâjY KeòaûKê @cw ùjC[òùf Kò«ê ùi _ûYò _�ûdZe Pûhú _â[ùc Zû _ùe ibû_Zò _ùe Gjò ]ûeYû ù\fû_ùe ùi Gjû MâjY Keò[òùfö _ûYò _�ûdZe ibû_Zò ^òùR C\ûjeY iéÁò ^ Kùf Zûjû @^ý Pûhúcû^u _ûAñ ù_âeYû ù~ûMûA _ûeòa ^ûjóö Gjû ijòZ Pûhòcû^ue Pûh C_ùe @]òK mû^ @ûjeY _ûAñ, _ûYò _�ûdZe 20 RY Pûhú cû^u bòZeê ùi c]ý _eòbâcY Kû~ðýKâcùe CRRI Bidyadharpur Cuttack, SSTL,

Samantarapur, Bhubaneswar & OUAT,Siripur Bhubaneswar Kê aêfò ~ûA[ôùfö Gjò @aieùe aò\ýû]êe_êe ]û^ MùahYû ùK¦â _eò\gð^ Keò ùiVûùe ]û^ Pûh iõ_Kðùe @bòm Kéhò ùa÷mû^òKcû^uVûeê mû^ @ûjûeY Keò[ôùfö bêaù^gße aòj^ _eúlY ùK¦â _eò\gð^ Keòùi aòj^ aòùgû]^ _¡Zò iµKðùe RûYòaû ijòZ aòj^ùe [òaû aòbò^Ü _âKûe ùeûM ù_ûK Z[û ùiMêWÿòKe _âZòKûe iµKðùe RûYòaû _ûAñ ilc ùjûA[ôùfö Gjû_ùe Kéhò aògßaò\ýûkd bêaù^gße Vûùe @aiÚòZ, KéhòùlZâ MêWÿòKê _eò\gð^ Keò, ic^ßòZ Pûh C_ùe ]ûeYû _ûA[ôùfö GK iÚû^ùe Kò_eò aòbò^Ü _âKûe Kéhò bò�òK Kû~ðý ~[û ]û^ Pûh, `k Pûh, cûQ Pûh, KêKêWÿû Pûh, aZK Pûh, QZê Pûh Gaõ ùMû _ûk^ Pûh Keû~ûG ùi aòhdùe ùi RûYò_ûeò[ôùfö

@ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ \ßûeû _ûYò _�ûdZùe ajêcêLú Kû~ðýKâc MêWÿòK Keû~ûCQòö aòùgh Keò Kéhò C_ùe ajê ^ì@û ^ì@û K[û RûYò ùjCQòö Pûhú I _ûYò _�ûdZ ibû_Zò bûaùe \êA \êA ùMûUò Kûc @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe ijûdZûùe Keò ùjCQòö ùi[ô_ûAñ ùi Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûe I @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe icÉ KcðK�ðû cû^uê ]^ýaû\ mû_^ KeòQ«òö

36

ùaùfgßeú aògß Êdõ ijûdK \ke i`k QZêPûh KûjûYú

ùaùfgßeú aògß Êdõ ijûdK ùMûÂú, 2015 ciòjûùe ]eû]e_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.^õ-19)ùe [òaû eû]û^Me Mâûce 20 RY icbûaû_^Ü cjòkûuê ù^A MV^ Keû~ûA[òfûö IWÿògûe RMZiòõj_êe Ròfäû @«MðZ eNê^û[_êe aäK Z[û Kòùgûe ^Me Rk ùiP^ ia WòbòR^ @]ú^ùe [òaû eNê^û[_êe Rk ùiP^ aòbûM \ßûeû _eòPûkòZ Gjò ]eû]e_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.^õ.-19)e Gjò Êdõ ijûdK \k ic^ßòZ gògê aòKûg Kû~ðýKâcùe iÚû^úd @w^aûWÿò \ßûeû MV^ Keû~ûA[ôfûö

Gjò \kUò QZê Pûh Keòaû _ìaðeê ^òR bòZùe ùKak _Aiû ù\Y ù^Y QWÿû @ûC KòQò Kûc Keê ^[ôùfö IWÿògû ieKûeu Rk iõ_\ aòbûM

\ßûeû Kû~ðýKûeú ùjC[òaû I @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. \ßûeû _eòPûkòP “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc” ùe _ûYò _�ûdZùe ùjûA[òaû Leò`þ I eaò (2015-16) ù~ûR^ûùe QZê Pûh Keòaû _ûAñ Gjò Êdõ ijûdK \kKê _ûYò _�ûdZ cû]ýcùe Pd^ Keû~ûA[ôfûö Gjò ù~ûR^û @^ê~ûA _ûYò _�ûdZe KcðK�ðû, Rk ùiP^ aòbûMe KcðPûeúcû^u C_iÚòZùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe KcðK�ðûcûù^ _ûk QZê Pûh C_ùe Gjò Êdõ ijûdK \k icÉ 20 RY i\iýûuê iûcêjòK bûaùe 10Uò ùaWþ _âÉêZò C_ùe _âgòlY _â\û^ Keò[ôùfö

Gjò _ûYò _�ûdZe Leò` ù~ûR^û cêZûaK @ûagýK ùjC[òaû _ûkQZê cõRò I _fò[ô^ Êdõ ijûdK \kKê ù~ûMûA \ò@û~òaû ij, QZê Pûh _ûAñ RûMû PòjÜU ij QZê Pûh C_ùe _âgòlY @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþe KcðK�ðû ù\A[ôùfö Êdõ ijûdK \ke ibýûcûù^ QZê Pûh _ûAñ @ûagýK ^Wÿû I ùPûKWÿ ù~ûMûWÿ Keò[òùfö ùijò_eò eaò ù~ûR^ûùe ]ôwòWÿò QZê cõRò ij _fò[ô^ ù~ûMûA \ò@û~òaû ij, RûMû PòjÜU I QZê Pûhe _âgòlY c]ý @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. e KcðK�ðû cûù^ _â\û^ Keò[ôùfö ~ûjû `kùe MZ Leò` (2015-16)ùe Gjò Êdõ ijûdK \k _ûk QZêeê _âZò ùaWeê jûeûjûeò 1.25 eê 1.5 Kò.Mâû. _~ðý« QZê @ck Keò _ûLû_ûLô 100 eê 150 Uuû _ûA _ûeòQ«òö

_â[ùc _â[ùc \ke @]ôKûõg i\iýû Gjò QZê Pûh C_ùe MêeêZß ù\C ̂ [ôùfö _ûYò _�ûdZ KcðK�ðû @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ. e Kéhò aòùghm, ùMûÂú iõMVK I iað_eò Rk iõ_\ aòbûMe ijKûeú ~ªúu ijûdZûùe QZê Pûh GK fûb\ûdK Pûh Êdõ ijûdK \kKê aêSûA \ò@û ~ûA[ôfûö RMZiòõj_êe Ròfäûùe QZê Pûhe @ûagýKZû ejòQòö QZê Pûhùe Kcþ Lyðùe @]òK fûb còkò[ûG ùaûfò aêSûA \ò@û ~ûA[òfûö iað_eò IWÿògû I IWÿògû aûjûee ùfûK cû^K _ûLùe QZêe Pûjò\û ejò[òaûeê IWÿògûe @]ôKûõg RûMûùe QZê Pûh C_ùe _âû]û^ý ejòQòö QZêùe ajê_eòcûYùe _êÁòiûe ejò[òaûeê Gjû cYòh _ûAñ C_ûù\d ùjûA[ûGö ùijò_eò Gjûe KòMâû _âZò cìfý c]ý @]òK ejê[òaûeê aýaiûd _ûAñ C_~êq ejò[ûGö aRûeùe aòbò^Ü QZêe icd C_ù~ûMò Pûjò\û ejò[òaûeê QZê iõùM iõùM aòKâò ùjûA~ûGö Nùe ùjC Kò´û ùjûùUfùe QZê ZeKûeúe @ûagýKZû @^ý ^òeûcòh ZeKûeú @ù_lû @]òK ejò[ûG ùaûfò _âgòlYùe aêSûA \ò@û~òaû `kùe ùicûù^ QZê Pûh Keòaû _ûAñ @ûMâj _âKûg Keò[ôùfö _âÉûaòZ eaò ù~ûR^û 2015-16ùe c]ý Gjò Êdõ ijûdK \ke i\iýûcûù^ ]ôwòeò QZê Pûh Keò kûbaû^ ùjûAQ«òö Leò` I eaòùe ~[ûKâùc cûZâ 20 eê 30 Uuû Lyð Keò _ûLû_ûLô ùaWÿ _òQû 100Uuûeê 150 Uuû _~ðý« ùicûù^ _ûA _ûeòQ«òö ùaùfgßeú aògß Êdõ ijûdK \ke icÉ i\iýûu cZ ùjfû, ]eû]e_êe _ûYò _�ûdZ (_ò._ò.^õ-19) 2007-08 ciòjûeê MV^ KeûMfûYò, Kò«ê _ûYò _�ûdZ @õgaòùgh ùjûA c]ý ùicûù^ ùKùa QZê Pûh Keòaû_ûAñ iûji ù~ûMûWÿ Keò _ûeê^[ôùfö Gjò “IWÿògû ic^ßòZ RkùiPòZ Kéhò I Rk _eòPûk^û _ê¬òfMûY Kû~ðýKâc” cû]ýcùe @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ.e KcðK�ðûu ù~ûMêñ ùicûù^ QZê Pûh Keòaûe iûji RêUûA _ûeòQ«òö

LûAaû _ûAñ ùjC Kò́ û \êA _Aiû ùeûRMûe _ûAñ ùjC GYòKò Gjò \ke icÉ i\iýû @ûA. @ûe.Wò.Gcþ.Giþ. \ßûeû \ò@û~ûA[òaû QZê Pûh _âgòlY cû]ýcùe Gùa ùicûù^ ò̂dcòZ bûaùe QZê Pûh Keò _ûeòùaö ùi[ô_ûAñ Gjò Êdõ ijûdK \k Ze`eê Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûe I Gjûe aòbûMúd KcðPûeú, @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ I ]eû]e_êe _ûYò _�ûdZKê KéZmZû mû_^ KeòQ«òö @ûMûcú \ò̂ ùe Gjò ùaùfgßeú aògß Êdõ ijûdK \k i\iýû QZê Pûh ijòZ @^ýû^ý @[ð _â\û^Kûeú Kûc MêWÿòK ~[û - ]ì_KûVò, ò̂̀ ûAf, aXÿò _û_Wÿ I @^ýû^ý Pûjò\û cêZûaK Kûc jûZKê ù^A \êA _Aiû ùeûRMûe Keò _ûeòaûeKê ijù~ûM KeòaûKê aûjûeòQ«òö G[ô_ûAñ Rk iµ\ aòbûM, IWÿògû ieKûe I Gjûe aòbûMúd KcðPûeú Z[û @bòm @ûA.@ûe.Wò.Gcþ.Giþ.e KcðK�ðûu _ê̂ ü ijù~ûM Kûc^û KeòQ«òö

@ûA.@ûeþ.Wò.Gcþ.Giþ_äU ^õ 473, Kfòw cûùKðU, ^dû_fäú

bêaù^gße -12ùUfò`ýûKè: 0674-2546413