GELENEKSEL TÜRK EL SANATLARI

“CİLT SANATI”

CİLT SANATI

2

CİLT NEDİR?

Bir dergi veya kitabın yaprakları ve sırası bozulmadan bir arada tutabilmek için yapılan

koruyucu kapağa “cilt “ denilmektedir.

Cilt “deri” anlamına gelmektedir.

Cilt ustalarına mücellit ve mücellide denilmektedir.

CİLT SANATI

3

Klasik Türk Cildinin Kısımları

CİLT SANATI

4

Klasik Bir Türk Cildinin Özellikleri

Kapaklar kitap boyunda olup kenarlarından dışarı taşmaz.

Şiraze el ile örülür.

Sırt düzdür ve yazı bulunmaz.

Kitap kabında teyzinat her iki kapakta olup, sertap ve mıklep üzerindedir.

Klasik usulde ezme altın kullanılır. Zer mühre ile parlatılır.

CİLT SANATI

5

Klasik Türk Cildinin Yapılışı

Kitabın sayfaları numaralandırılır, kuru ve ıslak temizliği yapılır.

Sayfaların restorasyonu yapılır ve formalar dikişe hazırlanır.

Hazırlanan formaların sırt dikişi mumlanmış ipek ip(ibrişim) veya pamuk ipliği ile yapılır.

Dikişten sonra cenderede kitabın sırtına ince bir bez (mermerşahi) yapıştırılır ve kurumaya bırakılır.

Formaların ortası saplamalarla tespit edilerek gizli kolon ve şiraze kolonu atılır.

CİLT SANATI

6

İbrişim ile şiraze örülür.

Kapak ölçüleri kâğıt üzerine alınır. Kitabın kalınlığına ve ebadına uygun seçilen mukavva üzerine ölçüler aktarılır.

Yapılacak cilt çeşidine göre mukavva üzerinde işlem yapılır (Şemse ciltse çivilerle oyulur). Tıraşlanmış deri ile mukavvalar kaplanır.

Eğer kapak süslemesinde altın kullanılacaksa kapaklar jelatinlenir.

Elde ezilen altınlar kullanılarak kitap süslemesi tamamlanır.

Kapaklar kitaba geçirilir ve verniklenir.

CİLT SANATI

7

Klasik Cilt Çeşitleri

Şemse Ciltler Zilbahar Ciltler

Cihar köşe Ciltler Murassa Ciltler

Lake Ciltler

CİLT SANATI

8Cihar köşe cildi

Lake Cilt

CİLT SANATI

9CİLT SANATI TARİHİ

Kâğıdın icadından önce parşömen ve papirüs üzerine yazılan yazılar rulo şeklinde, tahtadan yapılmış kutularda saklanmaktadır. Daha sonra parşömenler katlanarak formalar haline getirilmiş ve dikilerek ciltlenmiştir.

CİLT SANATI

10

Sanat niteliği taşıyan ilk ciltler 7- 9. yy’larda Mısır’ da Koptlar, Orta Asya’da Uygurlar tarafından meydana getirilmiştir.

Hoço (Kara Hoço)’da bulunan Uygurlara ait ciltlerin üzerinde para izleri ve bıçakla şekil verilmiş geometrik desenler vardır

Uygurların 9. yy larda Samerra’ya gelmesiyle ciltçilik burada gelişip yaygınlaşmıştır.

CİLT SANATI

11

ANADOLU SELÇUKLULARI’NDA CİLT SANATI

Anadolu Selçuklu ciltlerinin tezyinatında motiflerin zenginliği dikkati çekmektedir.

Ön ve arka kapak farklı süslenmiştir.

Daha çok geometrik süsleme tercih edilmiş, Rumi, Şemse, Geçme-Girift örgülü, yazılı ve bitkisel süslemeler de kullanılmıştır.

CİLT SANATI

12

OSMANLI’DA CİLT SANATI

Osmanlı Döneminin ilk cilt örnekleri Fatih Sultan Mehmet zamanına aittir.

Derinin değişik renkleri kullanılmış şemse ve köşebentlerin zemini altınla kaplanmıştır. Bu dönemde deriden farklı lake ve kumaş ciltler de yapılmıştır.

İlk ciltçilik lonca teşkilatı II. Bayezid zamanında (1481- 1512) kurulmuştur.

16.yy’da cilt sanatı zirveye ulaşmıştır. Bu dönemde şemseler oval olup, bezemelerde yenilikler yapılmıştır.

Murassa cildin ilk örneği saz üslubuyla tasarlanmıştır

CİLT SANATI

13

III. Ahmet (1703–1730) zamanında yeni teknikler ortaya çıkmış, rugani tekniğinin en güzel örnekleri bu dönemde yapılmıştır.

Bu devrin sonunda klasik tarzdan uzaklaşılarak Avrupa tesirli Barok-Rokoko tarzında ciltler yapılmıştır.

19.yy’da klasik tarzdan farklı olarak deri aplike, deri rölyef gibi çeşitli ciltler yapılmıştır. Barok ve rokoko tarzı ciltler fazlaca rağbet görmüştür.

CİLT SANATI

14

Anadolu Selçuklu Dönemi

16. yy yaldız salbek şemseli, zencirekli eser

CİLT SANATI

1518. yy salbek şemseli, zencirekli özbek tarzı eser

19. yy buket şemseli, zencirekli ve köşebentli eser

CİLT SANATI

1619. yy buket şemseli, zencirekli müklepli eser

koyu vişne rengi, üzeri gümüş madalyon ve bordürlü

CİLT SANATI

17