CHUYÊN GIA QUÂN S Ự LIÊN XÔ TRONG CHI Ế N TRANH VI Ệ T … fileLiên Xô trong các cuộc...
Transcript of CHUYÊN GIA QUÂN S Ự LIÊN XÔ TRONG CHI Ế N TRANH VI Ệ T … fileLiên Xô trong các cuộc...
See discussions stats and author profiles for this publication at httpswwwresearchgatenetpublication299562859
CHUYEcircN GIA QUAcircN SỰ LIEcircN XOcirc TRONG CHIẾN TRANH VIỆT NAM (1954-1975
Conference Paper middot June 2014
CITATIONS
0READS
226
1 author
Nguyễn Mai Hoa
Vietnam National University Hanoi
11 PUBLICATIONS 0 CITATIONS
SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by Nguyễn Mai Hoa on 02 April 2016
The user has requested enhancement of the downloaded file
CHUYEcircN GIA QUAcircN SỰ LIEcircN XOcirc TRONG CHIẾN TRANH VIỆT NAM
(1954-1975)
Nguyễn Thị Mai Hoa
Đại học Quốc gia Hagrave Nội
Trong chiến tranh Hagrave Nội luocircn nhận được sự giuacutep đỡ nhiều mặt hiệu quả của Liecircn
Xocirc Ngoagravei ủng hộ chiacutenh trị viện trợ kinh tế phương tiện quacircn sự Liecircn Xocirc cograven cử sang Việt
Nam một đội ngũ chuyecircn gia quacircn sự hugraveng hậu coacute trigravenh độ chuyecircn mocircn tinh thần traacutech
nhiệm cao Tuy nhiecircn vigrave những lyacute do khaacutech quan chủ quan một thời gian dagravei sự coacute mặt
của chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam nằm trong magraven biacute mật Những năm gần đacircy
Cộng hogravea Liecircn bang Nga đatilde cocircng bố một số lượng lớn caacutec tagravei liệu lưu trữ về sự can dự của
Liecircn Xocirc trong caacutec cuộc chiến tranh cục bộ ở nhiều nơi trecircn thế giới nhờ thế giới nghiecircn
cứu coacute thecircm cơ sở điều kiện để higravenh dung vagrave luận giải rotilde hơn về lực lượng chuyecircn gia quacircn
sự Xocirc-viết trong chiến tranh Việt Nam
1- Quyết định gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam
Cuối những năm 50 (XX) Việt Nam Đocircng Dương khocircng thuộc khu vực quan tacircm
vagrave ưu tiecircn chiến lược của Liecircn Xocirc Quan hệ Xocirc ndashViệt khaacute mờ nhạt so với quan hệ của Liecircn
Xocirc với những nước chacircu Aacute khaacutec Thaacuteng 12-1963 khi quyết định một số vấn đề quan trọng
về đường lối caacutech mạng Việt Nam về quan hệ quốc tế Hội nghị lần thứ 9 BCH Trung ương
Đảng Lao động Việt Nam đatilde nacircng cao quan điểm về chủ nghĩa xeacutet lại hiện đại coi đoacute lagrave
nguyecircn nhacircn chiacutenh lagravem tổn thương nặng đến tigravenh đoagraven kết hữu nghị giữa caacutec nước anh em
nhất lagrave giữa Liecircn Xocirc vagrave Trung Quốc đaacutenh vagraveo trụ cột đoagraven kết của cả phe ta[1] Kết luận
đoacute khiến Liecircn Xocirc khocircng hagravei lograveng coacute phản ứng gay gắt cắt giảm viện trợ kinh tế cho Việt
Nam tới 30 vagrave đogravei Việt Nam gấp ruacutet thanh toaacuten những moacuten nợ hiện coacute [2] Quan hệ Việt
- Xocirc xấu đi trocircng thấy rơi xuống mức thấp nhất trong lịch sử quan hệ hai nước
Cuối những năm 1964 - đầu năm 1965 diễn ra một số sự kiện lagravem biến đổi căn bản
thaacutei độ của Moscow đối với Hagrave Nội Thaacuteng 10-1964 NKhorusov thocirci giữ cương vị latildenh
đạo Ban latildenh đạo mới lecircn nắm quyền Dugrave khocircng cocircng khai tuyecircn bố từ bỏ chiacutenh saacutech đối
ngoại ldquocugraveng tồn tại hogravea bigravenh nhưng Ban latildenh đạo của Liecircn Xocirc khẳng định lại vai trograve trụ
cột đối với phong tragraveo giải phoacuteng dacircn tộc Sự kiện Vịnh Bắc Bộ (1964) đatilde khiến Liecircn Xocirc
nhận thức lại vấn đề Việt Nam nhất lagrave khi ảnh hưởng của Trung Quốc ở nơi đacircy đang tăng
mạnh Trong tigravenh higravenh đoacute nếu Liecircn Xocirc khocircng coacute bước chuyển chiến lược kịp thời rất coacute
thể vị triacute của Liecircn Xocirc tại khu vực sẽ ngagravey cagraveng hạn chế vagrave Liecircn Xocirc khoacute coacute cơ hội kiềm chế
Trung Quốc ndash một đối thủ cạnh tranh nặng kyacute vagrave khocircng dễ đối phoacute
Cacircn nhắc tương quan lực lượng thế giới lợi iacutech khu vực vagrave lợi iacutech chiến lược toagraven
cầu Liecircn Xocirc điều chỉnh chiacutenh saacutech đối ngoại khởi động lại chiacutenh saacutech chacircu Aacute với điểm đến
lagrave Việt Nam Thaacuteng 2-1965 Đoagraven đại biểu cấp cao Liecircn bang CHXHCN Xocirc-viết do Chủ
tịch Hội đồng Bộ trưởng Liecircn Xocirc AN Kosygin dẫn đầu đatilde đặt chacircn tới Việt Nam sau nhiều
năm vắng boacuteng caacutec chuyecircn viếng thăm cấp cao Đacircy sự kiện bước ngoặt quan trọng trong
quan hệ Xocirc ndash Việt vốn trước đoacute khaacute băng giaacute nhằm hướng tới mục tiecircu xacircy dựng nền tảng
mới cho quan hệ đồng minh đưa quan hệ nagravey vagraveo một giai đoạn phaacutet triển khaacutec biệt căn bản
so với trước đacircy Trong caacutec cuộc thảo luận giữa AN Kosygin với Hồ Chiacute Minh Phạm Văn
Đồng vagrave caacutec latildenh đạo cấp cao của Việt Nam việc lagravem rotilde caacutec chi tiết trong quan hệ giữa hai
nước gắn với caacutec vấn đề quacircn sự lagrave nội dung trọng tacircm thường xuyecircn vagrave quan trọng Tuyecircn
bố chung được kyacute kết cuối chuyến thăm của AN Kosygin lagrave một minh chứng sinh động về
sự nồng ấm trở lại trong quan hệ Việt ndash Xocirc ldquoLiecircn Xocirc khocircng thờ ơ với an ninh của một nước
xatilde hội chủ nghĩa anh em vagrave sẵn sagraveng ủng hộ giuacutep đỡ Việt Nam[3] Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam
đatilde đạt được thỏa thuận trecircn hai vấn đề cơ bản 1- Liecircn Xocirc cam kết cung cấp vũ khiacute chống lại
sự tấn cocircng bằng khocircng lực của Hoa Kỳ củng cố khả năng phograveng thủ của Việt Nam 2-
Liecircn Xocirc sẽ thoả thuận với Trung Quốc về kế hoạch phối hợp hagravenh động giuacutep đỡ Việt
Nam[4] Hai becircn đồng yacute tổ chức cơ chế tham vấn thường xuyecircn về những vấn đề quan
trọng Cuối thaacuteng 2-1965 Liecircn Xocirc quyết định viện trợ tăng cường cho Việt Nam tăng số
lượng vagrave chủng loại vũ khiacute trang bị đồng thời đề nghị gửi Một lữ đoagraven tecircn lửa hai trung
đoagraven phograveng khocircng vagrave caacutec đơn vị kỹ thuật bảo đảm một phacircn đội maacutey bay MiG-21 (trong
đoacute coacute 12 maacutey bay chiến đấu) một tiểu đoagraven địa cầu một tiểu đoagraven trinh saacutet kỹ thuậtrdquo[5]sang
bảo vệ khu vực Hagrave Nội Hải Phograveng Để traacutenh va chạm với Trung Quốc Hagrave Nội quyết nghị
khocircng nhận caacutec đơn vị chiến đấu của Liecircn Xocirc chỉ đề nghị cử chuyecircn gia sang giuacutep vagrave xin
trang bị Cuối cugraveng Liecircn Xocirc đồng yacute cử 290 chuyecircn gia giuacutep huấn luyện kỹ thuật cho lữ
đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện phi cocircng vagrave nhacircn viecircn kỹ thuật hagraveng
khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện hải quacircn tổng số tất cả lagrave 318 người [6]
Thaacuteng 4-1965 Lecirc Duẩn dẫn đầu đoagraven đại biểu cấp cao gồm những tecircn tuổi quan trọng
của Đảng Lao động Việt Nam (Bộ trưởng Quốc phograveng Votilde Nguyecircn Giaacutep Bộ trưởng Ngoại
giao Nguyễn Duy Trinh) đến Liecircn Xocirc Chuyến thăm đatilde đạt được những kết quả to lớn trecircn
nhiều phương diện Hai nước nhất triacute ldquotiến một bước xa hơn nhằm bảo vệ chủ quyền vagrave an
ninh của Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea vagrave triển khai những biện phaacutep thiacutech hợp thực hiện
mục điacutechrdquo[7] Hai becircn đatilde kyacute thỏa thuận về viện trợ quacircn sự về việc gửi caacutec chuyecircn gia quacircn
sự Liecircn Xocirc sang Việt Nam Thocircng caacuteo chung được kyacute kết nhacircn chuyến thăm coacute đoạn viết
ldquoMột khi caacutec thế lực xacircm lược Mỹ đẩy mạnh chiến tranh chống lại Việt Nam Dacircn chủ Cộng
hogravea trong những trường hợp cần thiết nếu như Chiacutenh phủ Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea yecircu
cầu Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc sẽ cho pheacutep những cocircng dacircn Liecircn Xocirc coacute tigravenh cảm quốc tế vocirc sản
sacircu sắc mong muốn được chiến đấu cho sự nghiệp chiacutenh nghĩa của nhacircn dacircn Việt Nam
được lecircn đường tới Việt Namrdquo[8] Coacute thể coi đacircy lagrave tuyecircn bố chiacutenh thức về sự giuacutep đỡ toagraven
diện thậm chiacute lagrave bao gồm cả nguồn lực con người đối với Việt Nam dugrave Liecircn Xocirc biết rằng
sự hiện diện của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc-viết tại đacircy lagrave một mạo hiểm cho hogravea hoatilden Xocirc
ndash Mỹ
Theo tinh thần Thocircng caacuteo chung Liecircn Xocirc lập tức coacute những hagravenh động thực tế Ngagravey
6-7-1965 Hội đồng Bộ trường Liecircn bang Cộng hogravea XHCN Xocirc-viết ban hagravenh Quyết định
525-200 Về việc thagravenh lập Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại nước Việt Nam Dacircn chủ
Cộng hogravea[9] Quyết định 525-200 necircu rotilde nhiệm vụ của Đoagraven chuyecircn gia ldquotrong thời gian
ngắn nhất giảng dạy vagrave huấn luyện lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn
dacircn Việt Nam đủ khả năng taacutec chiếnrdquo[10] Tuy nhiecircn trước khi Quyết định 525-200
được ban hagravenh vagrave coacute hiệu lực cocircng taacutec chuẩn bị gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam đatilde
được Nhagrave nước Xocirc viết Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc khẩn trương xuacutec tiến thực hiện theo một
kịch bản khaacute hoagraven hảo kỹ lưỡng Ngagravey 5-1-1965 Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc ban hagravenh Nghị
định 890-317 Về việc tăng tiền trợ cấp cho caacutec sĩ quan thuộc lực lượng đặc biệt[11] vagrave
bắt đầu cocircng taacutec lựa chọn chuyecircn gia Caacutec chuyecircn gia quacircn sự phải trải qua caacutec đợt giaacutem
định y khoa nghiecircm ngặt trải qua nhiều đợt kiểm tra của caacutec Ủy ban quacircn sự Hội đồng
quacircn sự caacutec cấp với yecircu cầu cao về sức khỏe về trigravenh độ chuyecircn mocircn phẩm chất đạo đức
bản lĩnh chiacutenh trị hellip Ứng viecircn vagraveo caacutec vị triacute chỉ huy được lựa chọn gắt gao hết sức vagrave bắt
buộc phải qua được cửa ải khắt khe của Tổng cục 10[12] Bộ Tổng tham mưu vagrave sau đoacute lagrave
cuộc phỏng vấn ndash thẩm định của Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Xocirc-viết Hầu
hết caacutec chuyecircn gia đều lagrave những sĩ quan hạ sĩ quan đatilde từng tham gia cuộc chiến tranh Vệ
quốc vĩ đại vagrave chiến tranh Triều Tiecircn 1953 được tocirci luyện dagravey dạn kinh nghiệm chiến đấu
coacute trigravenh độ kỹ thuật ndash quacircn sự cao vagrave lagrave vốn quyacute của lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc Sau khi
được lựa chọn caacutec chuyecircn gia thực hiện chế độ luyện tập quacircn sự thường xuyecircn regraven luyện
thể lực nghiecircn cứu điều lệnh taacutec chiến caacutec hướng dẫn khai thaacutec sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
Cocircng taacutec nagravey được tiến hagravenh hoagraven toagraven biacute mật điacutech đến cuối cugraveng của ldquochuyến biệt phaacuteirdquo
chỉ được biết vagraveo phuacutet choacutet vagrave tiacutenh bảo mật được tuacircn thủ cho đến khi chuyecircn gia Liecircn Xocirc
ruacutet khỏi Việt Nam Trước khi bay sang Việt Nam tất cả caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đều được quaacuten triệt rằng ldquohoạt động chiến đấu của họ tại caacutec trận địa số lượng maacutey bay Mỹ
bị bắn rơi quan hệ cocircng việc cụ thể với caacutec chiến sĩ Việt Nam sẽ lagrave hograven đaacute tảng cho việc cải
thiện caacutec quan hệ chiacutenh trị ngoại giao vagrave tăng cường quan hệ hữu nghị với Việt Nam Dacircn
chủ Cộng hogravea[13]
Sau thời gian chọn lựa Ban chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự đầu tiecircn đatilde được xaacutec
định gồm Chỉ huy trưởng Thiếu tướng GA Belov (từ thaacuteng 9-1965 đến thaacuteng 10-1967)
Phoacute Chỉ huy trưởng phụ traacutech chiacutenh trị Đại taacute M Borisenko vagrave Trưởng nhoacutem chuyecircn
gia Phograveng khocircng Đại taacute AM Dưza (từ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 9-1965) Từ năm 1967 đến
năm 1975 Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam qua caacutec thời kỳ lagrave
Thượng tướng Abramov (1967-1969 Trung tướng BA Stolnikov (1968-1970) Thiếu
tướng NK Maksimenko (1970-1972) vagrave Thượng tướng A IHyupenen (1972-1975)
[14] Ban đầu trong thagravenh phần Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự chỉ coacute caacutec chuyecircn gia về tecircn lửa
phograveng khocircng kỹ thuật vocirc tuyến điện về maacutey kiểm tra - đo đạchellip sau nagravey cograven coacute thecircm phi
cocircng lực lượng kỹ thuật - kỹ sư caacutec chuyecircn gia hải quacircn chuyecircn gia xe tăng caacutec chuyecircn
gia y tếhellip
Caacutec chuyecircn gia được tiecircm chủng theo caacutec quy định của y tế thế giới (kegravem theo giấy
chứng nhận tiecircm chủng quốc tế) được phaacutet quần aacuteo thường phục được hưởng 100 lương
do Nhagrave nước Xocirc-viết trả (sổ lương được chuyển về gia đigravenh) Tại Việt Nam mỗi chuyecircn gia
được nhận tiền lương của Nhagrave nước Việt Nam tugravey theo thang bậc quacircn hagravem vagrave chức vụ
Trước ngagravey caacutec chuyecircn gia quacircn sự lecircn đường ldquothực hiện Việt Nam biacute mậtrdquo thẻ Đảng được
gửi lại Trung ương Đảng Cộng sản Liecircn Xocirc mọi giấy tờ cocircng vụ được chuyển về Tổng cục
10 Bộ Tổng tham mưu khi đến Việt Nam caacutec giấy tờ cograven lại lưu giữ tại Đại sứ quaacuten Liecircn
Xocirc
2- Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc taacutec nghiệp tại Việt Nam
Sau một thời gian nỗ lực chuẩn bị thaacuteng 4-1965 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đầu tiecircn coacute sĩ số 100 dưới sự chỉ huy của Đại taacute AM Dưza đatilde đến Việt Nam với nhiệm vụ
ldquotrong thời hạn ngắn nhất huấn luyện vagrave đưa vagraveo chiến đấu hai trung đoagraven Phograveng khocircng
Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Namrdquo[15] Cũng trong thaacuteng 4-1965 Trung tacircm huấn luyện quacircn
sự dưới sự chỉ huy của Đại taacute M Sưgankov đatilde sang đến Việt Nam trecircn cơ sở đoacute higravenh thagravenh
hai Trung tacircm huấn quacircn sự luyện số 1 vagrave 2 Từ ngagravey mugraveng 1-5 đến 15-5-1965 Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc gửi đến Việt Nam thecircm hai Trung tacircm huấn luyện quacircn sự[16] vagrave trong một
thời gian ngắn cả bốn Trung tacircm đatilde đi vagraveo hoạt động Từ thaacuteng 6-1965 đến thaacuteng 5-1967
ldquoBộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam thecircm 6 Trung tacircm huấn luyện tecircn lửa ndash
phograveng khocircng mỗi một Trung tacircm đảm nhiệm huấn luyện một trung đoagraven Phograveng khocircng Việt
Namrdquo[17] Trong hai năm 1965-1966 ldquocaacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde đagraveo tạo được 10
trung đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 3 trung đoagraven kỹ thuật vocirc tuyến 2 trung đoagraven khocircng quacircn
tiecircm kiacutechrdquo[18] Để coacute được kết quả necircu trecircn ldquotừ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 5-1966 đatilde coacute
2266 chuyecircn gia Phograveng khocircng Liecircn Xocirc đến Việt Namrdquo[19] cograven tiacutenh đến thaacuteng 12-1968
tổng cộng tất cả lagrave 3019 người [20]
Caacutec chuyecircn gia phograveng khocircng Liecircn Xocirc biecircn soạn chương trigravenh huấn luyện đề cương
kế hoạch từng buổi lecircn lớp vagrave phải lagravem việc trong điều kiện khiacute hậu thời tiết điều kiện sinh
hoạt hết sức khoacute khăn Tuy nhiecircn họ luocircn lagravem việc ldquovới yacute thức traacutech nhiệm caacute nhacircn trước
cocircng việc được giao phoacute vagrave lograveng tự hagraveo thầm lặng ẩn kiacuten becircn trong về đất nước migravenhrdquo[21]
Mỗi chuyecircn gia lagravem việc bằng hai thậm chiacute bằng ba người ngagravey lagravem việc keacuteo dagravei hơn 12
tiếng thời gian nghỉ ngơi cũng luocircn được dagravenh để ldquotham vấn caacute nhacircnrdquo hoặc để dạy thecircm
caacutec mocircn toaacuten hoacutea kỹ thuật điệnhellip cho caacutec học viecircn Việt Nam Vigrave thiếu trầm trọng phiecircn
dịch vagrave một số phiecircn dịch chưa thocircng thạo những thuật ngữ chuyecircn mocircn necircn cocircng taacutec huấn
luyện caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam được tiến hagravenh theo kiểu ldquocầm tay chỉ việc
Trong giảng dạy caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc triệt để sử dụng tranh minh họa caacutec sơ đồ tập
trung huấn luyện kỹ thuật bắn tecircn lửa kỹ năng chỉ huy phối hợp taacutec chiến cấp tiểu đoagraven
trung đoagraven nhoacutem trung đoagravenrdquo Khi caacutec chiến sĩ Việt Nam đatilde tiếp thu vagrave sử dụng thagravenh thạo
kỹ thuật caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc chuyển sang vai trograve cố vấn ngay tại chỗ vagrave đagraveo tạo lớp
chiến sĩ mới với những kỹ thuật luocircn luocircn được cải tiến hoagraven thiện tại caacutec Viện nghiecircn cứu
vagrave thiết kế ở Liecircn Xocirc Sau khi hoagraven thagravenh caacutec khoacutea huấn luyện cấp tốc với khoảng thời gian
ngắn nhất (luacutec đầu dự định lagrave 8 thaacuteng sau ruacutet xuống 6 thaacuteng vagrave cuối cugraveng thực tế huấn luyện
chỉ cograven 25 thaacuteng) Bộ Quốc phograveng Việt Nam quyết định thagravenh lập caacutec trung tiểu đoagraven hỏa
lực nhanh choacuteng chiếm lĩnh trận địa Tuy đatilde trải qua thời gian học tập huấn luyện tiacutech cực
song vagraveo thời điểm đoacute nếu chỉ coacute bộ đội Việt Nam thigrave lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn
Việt Nam cograven khaacute mỏng chưa đủ khả năng hoagraven thagravenh nhiệm vụ chiến đấu Bộ Quốc phograveng
Việt Nam vagrave Ban Chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc thocircng qua quyết định gấp ruacutet
thagravenh lập caacutec khẩu đội chiến đấu coacute quacircn số ruacutet gọn với sự tham gia của chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc vagrave số chuyecircn gia cograven thiếu đatilde được Liecircn Xocirc gửi gấp sang [22] Cuối thaacuteng 7-1965
caacutec Trung tacircm huấn luyện được biecircn chế vagraveo caacutec trung đoagraven Phograveng khocircng của Quacircn đội
Nhacircn dacircn Việt Nam nhận caacutec trang thiết bị cần thiết từ Liecircn Xocirc vagrave cugraveng tham gia chiến
đấu Thời kỳ đầu mỗi trung đoagraven Phograveng khocircng Việt Nam coacute khoảng 50 chuyecircn gia Liecircn Xocirc
cugraveng taacutec nghiệp sau đoacute khi caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam đatilde sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
thagravenh thục taacutec chiến độc lập thagravenh cocircng số chuyecircn gia Liecircn Xocirc ruacutet xuống cograven từ 10-15
người[23]
Vũ khiacute khiacute tagravei Liecircn Xocirc viện trợ cho Việt Nam được thaacuteo rời vagrave vận chuyển bằng
đường hagraveng khocircng đường bộ vagrave đường biển tới Việt Nam becircn cạnh đoacute độ ẩm ở Việt Nam
lớn nhiệt độ cao khiacute tagravei vận hagravenh gần như khocircng ngừng nghỉ lại chịu sự đaacutenh phaacute thường
xuyecircn của maacutey bay địch do vậy cần phải được lắp raacutep bảo trigrave bảo dưỡng sửa chữa kiểm
tra mức độ sẵn sagraveng chiến đấu Đaacutep ứng yecircu cầu đoacute caacutec chuyecircn gia kỹ thuật Xocirc-viết lắp
raacutep thực hiện kiểm tra định kỳ đối với caacutec loại khiacute tagravei theo đuacuteng quy trigravenh Tuy nhiecircn do
tần suất đaacutenh phaacute của maacutey bay Mỹ dagravey đặc necircn cocircng taacutec kiểm tra định kỳ trở necircn hết sức
khoacute khăn vagrave được thực hiện linh hoạt song luocircn đảm bảo đuacuteng chỉ định Caacutec chuyecircn gia kỹ
thuật tiacutech cực sửa chữa vagrave phục hồi caacutec khiacute tagravei bị hư hại hoagraven thagravenh những loại cocircng việc
magrave ngay tại Liecircn Xocirc để thực hiện chuacuteng cần phải coacute những thiết bị đặc biệt đặt trong những
xưởng cố định Cocircng việc bảo trigrave được caacutec chuyecircn gia tiến hagravenh từ khoảng 18h vagrave kết thuacutec
luacutec nửa đecircm từ 3h saacuteng trở đi lagrave chuỗi cocircng việc kiểm tra khiacute tagravei chuẩn bị chiến đấu Riecircng
việc kiểm tra khiacute tagravei được thực hiện theo quy trigravenh soạn thảo riecircng cho Việt Nam phugrave hợp
điều kiện thực tiễn vagrave đặc thugrave chiến đấu Ngoagravei những nhiệm vụ thường xuyecircn noacutei trecircn caacutec
chuyecircn gia kỹ thuật cograven trực tiếp huấn luyện đội ngũ kỹ thuật viecircn Việt Nam đưa ra những
khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng
hoạt động
Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc
hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn
Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave
nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute
hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute
thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi
cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng
ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời
tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp
maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec
phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị
Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai
becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động
quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh
baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của
Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt
Nam
Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy
nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp
tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng
tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa
phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt
Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm
1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ
sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven
gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp
quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave
chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn
Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện
phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng
xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo
đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike
đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
CHUYEcircN GIA QUAcircN SỰ LIEcircN XOcirc TRONG CHIẾN TRANH VIỆT NAM
(1954-1975)
Nguyễn Thị Mai Hoa
Đại học Quốc gia Hagrave Nội
Trong chiến tranh Hagrave Nội luocircn nhận được sự giuacutep đỡ nhiều mặt hiệu quả của Liecircn
Xocirc Ngoagravei ủng hộ chiacutenh trị viện trợ kinh tế phương tiện quacircn sự Liecircn Xocirc cograven cử sang Việt
Nam một đội ngũ chuyecircn gia quacircn sự hugraveng hậu coacute trigravenh độ chuyecircn mocircn tinh thần traacutech
nhiệm cao Tuy nhiecircn vigrave những lyacute do khaacutech quan chủ quan một thời gian dagravei sự coacute mặt
của chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam nằm trong magraven biacute mật Những năm gần đacircy
Cộng hogravea Liecircn bang Nga đatilde cocircng bố một số lượng lớn caacutec tagravei liệu lưu trữ về sự can dự của
Liecircn Xocirc trong caacutec cuộc chiến tranh cục bộ ở nhiều nơi trecircn thế giới nhờ thế giới nghiecircn
cứu coacute thecircm cơ sở điều kiện để higravenh dung vagrave luận giải rotilde hơn về lực lượng chuyecircn gia quacircn
sự Xocirc-viết trong chiến tranh Việt Nam
1- Quyết định gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam
Cuối những năm 50 (XX) Việt Nam Đocircng Dương khocircng thuộc khu vực quan tacircm
vagrave ưu tiecircn chiến lược của Liecircn Xocirc Quan hệ Xocirc ndashViệt khaacute mờ nhạt so với quan hệ của Liecircn
Xocirc với những nước chacircu Aacute khaacutec Thaacuteng 12-1963 khi quyết định một số vấn đề quan trọng
về đường lối caacutech mạng Việt Nam về quan hệ quốc tế Hội nghị lần thứ 9 BCH Trung ương
Đảng Lao động Việt Nam đatilde nacircng cao quan điểm về chủ nghĩa xeacutet lại hiện đại coi đoacute lagrave
nguyecircn nhacircn chiacutenh lagravem tổn thương nặng đến tigravenh đoagraven kết hữu nghị giữa caacutec nước anh em
nhất lagrave giữa Liecircn Xocirc vagrave Trung Quốc đaacutenh vagraveo trụ cột đoagraven kết của cả phe ta[1] Kết luận
đoacute khiến Liecircn Xocirc khocircng hagravei lograveng coacute phản ứng gay gắt cắt giảm viện trợ kinh tế cho Việt
Nam tới 30 vagrave đogravei Việt Nam gấp ruacutet thanh toaacuten những moacuten nợ hiện coacute [2] Quan hệ Việt
- Xocirc xấu đi trocircng thấy rơi xuống mức thấp nhất trong lịch sử quan hệ hai nước
Cuối những năm 1964 - đầu năm 1965 diễn ra một số sự kiện lagravem biến đổi căn bản
thaacutei độ của Moscow đối với Hagrave Nội Thaacuteng 10-1964 NKhorusov thocirci giữ cương vị latildenh
đạo Ban latildenh đạo mới lecircn nắm quyền Dugrave khocircng cocircng khai tuyecircn bố từ bỏ chiacutenh saacutech đối
ngoại ldquocugraveng tồn tại hogravea bigravenh nhưng Ban latildenh đạo của Liecircn Xocirc khẳng định lại vai trograve trụ
cột đối với phong tragraveo giải phoacuteng dacircn tộc Sự kiện Vịnh Bắc Bộ (1964) đatilde khiến Liecircn Xocirc
nhận thức lại vấn đề Việt Nam nhất lagrave khi ảnh hưởng của Trung Quốc ở nơi đacircy đang tăng
mạnh Trong tigravenh higravenh đoacute nếu Liecircn Xocirc khocircng coacute bước chuyển chiến lược kịp thời rất coacute
thể vị triacute của Liecircn Xocirc tại khu vực sẽ ngagravey cagraveng hạn chế vagrave Liecircn Xocirc khoacute coacute cơ hội kiềm chế
Trung Quốc ndash một đối thủ cạnh tranh nặng kyacute vagrave khocircng dễ đối phoacute
Cacircn nhắc tương quan lực lượng thế giới lợi iacutech khu vực vagrave lợi iacutech chiến lược toagraven
cầu Liecircn Xocirc điều chỉnh chiacutenh saacutech đối ngoại khởi động lại chiacutenh saacutech chacircu Aacute với điểm đến
lagrave Việt Nam Thaacuteng 2-1965 Đoagraven đại biểu cấp cao Liecircn bang CHXHCN Xocirc-viết do Chủ
tịch Hội đồng Bộ trưởng Liecircn Xocirc AN Kosygin dẫn đầu đatilde đặt chacircn tới Việt Nam sau nhiều
năm vắng boacuteng caacutec chuyecircn viếng thăm cấp cao Đacircy sự kiện bước ngoặt quan trọng trong
quan hệ Xocirc ndash Việt vốn trước đoacute khaacute băng giaacute nhằm hướng tới mục tiecircu xacircy dựng nền tảng
mới cho quan hệ đồng minh đưa quan hệ nagravey vagraveo một giai đoạn phaacutet triển khaacutec biệt căn bản
so với trước đacircy Trong caacutec cuộc thảo luận giữa AN Kosygin với Hồ Chiacute Minh Phạm Văn
Đồng vagrave caacutec latildenh đạo cấp cao của Việt Nam việc lagravem rotilde caacutec chi tiết trong quan hệ giữa hai
nước gắn với caacutec vấn đề quacircn sự lagrave nội dung trọng tacircm thường xuyecircn vagrave quan trọng Tuyecircn
bố chung được kyacute kết cuối chuyến thăm của AN Kosygin lagrave một minh chứng sinh động về
sự nồng ấm trở lại trong quan hệ Việt ndash Xocirc ldquoLiecircn Xocirc khocircng thờ ơ với an ninh của một nước
xatilde hội chủ nghĩa anh em vagrave sẵn sagraveng ủng hộ giuacutep đỡ Việt Nam[3] Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam
đatilde đạt được thỏa thuận trecircn hai vấn đề cơ bản 1- Liecircn Xocirc cam kết cung cấp vũ khiacute chống lại
sự tấn cocircng bằng khocircng lực của Hoa Kỳ củng cố khả năng phograveng thủ của Việt Nam 2-
Liecircn Xocirc sẽ thoả thuận với Trung Quốc về kế hoạch phối hợp hagravenh động giuacutep đỡ Việt
Nam[4] Hai becircn đồng yacute tổ chức cơ chế tham vấn thường xuyecircn về những vấn đề quan
trọng Cuối thaacuteng 2-1965 Liecircn Xocirc quyết định viện trợ tăng cường cho Việt Nam tăng số
lượng vagrave chủng loại vũ khiacute trang bị đồng thời đề nghị gửi Một lữ đoagraven tecircn lửa hai trung
đoagraven phograveng khocircng vagrave caacutec đơn vị kỹ thuật bảo đảm một phacircn đội maacutey bay MiG-21 (trong
đoacute coacute 12 maacutey bay chiến đấu) một tiểu đoagraven địa cầu một tiểu đoagraven trinh saacutet kỹ thuậtrdquo[5]sang
bảo vệ khu vực Hagrave Nội Hải Phograveng Để traacutenh va chạm với Trung Quốc Hagrave Nội quyết nghị
khocircng nhận caacutec đơn vị chiến đấu của Liecircn Xocirc chỉ đề nghị cử chuyecircn gia sang giuacutep vagrave xin
trang bị Cuối cugraveng Liecircn Xocirc đồng yacute cử 290 chuyecircn gia giuacutep huấn luyện kỹ thuật cho lữ
đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện phi cocircng vagrave nhacircn viecircn kỹ thuật hagraveng
khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện hải quacircn tổng số tất cả lagrave 318 người [6]
Thaacuteng 4-1965 Lecirc Duẩn dẫn đầu đoagraven đại biểu cấp cao gồm những tecircn tuổi quan trọng
của Đảng Lao động Việt Nam (Bộ trưởng Quốc phograveng Votilde Nguyecircn Giaacutep Bộ trưởng Ngoại
giao Nguyễn Duy Trinh) đến Liecircn Xocirc Chuyến thăm đatilde đạt được những kết quả to lớn trecircn
nhiều phương diện Hai nước nhất triacute ldquotiến một bước xa hơn nhằm bảo vệ chủ quyền vagrave an
ninh của Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea vagrave triển khai những biện phaacutep thiacutech hợp thực hiện
mục điacutechrdquo[7] Hai becircn đatilde kyacute thỏa thuận về viện trợ quacircn sự về việc gửi caacutec chuyecircn gia quacircn
sự Liecircn Xocirc sang Việt Nam Thocircng caacuteo chung được kyacute kết nhacircn chuyến thăm coacute đoạn viết
ldquoMột khi caacutec thế lực xacircm lược Mỹ đẩy mạnh chiến tranh chống lại Việt Nam Dacircn chủ Cộng
hogravea trong những trường hợp cần thiết nếu như Chiacutenh phủ Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea yecircu
cầu Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc sẽ cho pheacutep những cocircng dacircn Liecircn Xocirc coacute tigravenh cảm quốc tế vocirc sản
sacircu sắc mong muốn được chiến đấu cho sự nghiệp chiacutenh nghĩa của nhacircn dacircn Việt Nam
được lecircn đường tới Việt Namrdquo[8] Coacute thể coi đacircy lagrave tuyecircn bố chiacutenh thức về sự giuacutep đỡ toagraven
diện thậm chiacute lagrave bao gồm cả nguồn lực con người đối với Việt Nam dugrave Liecircn Xocirc biết rằng
sự hiện diện của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc-viết tại đacircy lagrave một mạo hiểm cho hogravea hoatilden Xocirc
ndash Mỹ
Theo tinh thần Thocircng caacuteo chung Liecircn Xocirc lập tức coacute những hagravenh động thực tế Ngagravey
6-7-1965 Hội đồng Bộ trường Liecircn bang Cộng hogravea XHCN Xocirc-viết ban hagravenh Quyết định
525-200 Về việc thagravenh lập Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại nước Việt Nam Dacircn chủ
Cộng hogravea[9] Quyết định 525-200 necircu rotilde nhiệm vụ của Đoagraven chuyecircn gia ldquotrong thời gian
ngắn nhất giảng dạy vagrave huấn luyện lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn
dacircn Việt Nam đủ khả năng taacutec chiếnrdquo[10] Tuy nhiecircn trước khi Quyết định 525-200
được ban hagravenh vagrave coacute hiệu lực cocircng taacutec chuẩn bị gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam đatilde
được Nhagrave nước Xocirc viết Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc khẩn trương xuacutec tiến thực hiện theo một
kịch bản khaacute hoagraven hảo kỹ lưỡng Ngagravey 5-1-1965 Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc ban hagravenh Nghị
định 890-317 Về việc tăng tiền trợ cấp cho caacutec sĩ quan thuộc lực lượng đặc biệt[11] vagrave
bắt đầu cocircng taacutec lựa chọn chuyecircn gia Caacutec chuyecircn gia quacircn sự phải trải qua caacutec đợt giaacutem
định y khoa nghiecircm ngặt trải qua nhiều đợt kiểm tra của caacutec Ủy ban quacircn sự Hội đồng
quacircn sự caacutec cấp với yecircu cầu cao về sức khỏe về trigravenh độ chuyecircn mocircn phẩm chất đạo đức
bản lĩnh chiacutenh trị hellip Ứng viecircn vagraveo caacutec vị triacute chỉ huy được lựa chọn gắt gao hết sức vagrave bắt
buộc phải qua được cửa ải khắt khe của Tổng cục 10[12] Bộ Tổng tham mưu vagrave sau đoacute lagrave
cuộc phỏng vấn ndash thẩm định của Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Xocirc-viết Hầu
hết caacutec chuyecircn gia đều lagrave những sĩ quan hạ sĩ quan đatilde từng tham gia cuộc chiến tranh Vệ
quốc vĩ đại vagrave chiến tranh Triều Tiecircn 1953 được tocirci luyện dagravey dạn kinh nghiệm chiến đấu
coacute trigravenh độ kỹ thuật ndash quacircn sự cao vagrave lagrave vốn quyacute của lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc Sau khi
được lựa chọn caacutec chuyecircn gia thực hiện chế độ luyện tập quacircn sự thường xuyecircn regraven luyện
thể lực nghiecircn cứu điều lệnh taacutec chiến caacutec hướng dẫn khai thaacutec sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
Cocircng taacutec nagravey được tiến hagravenh hoagraven toagraven biacute mật điacutech đến cuối cugraveng của ldquochuyến biệt phaacuteirdquo
chỉ được biết vagraveo phuacutet choacutet vagrave tiacutenh bảo mật được tuacircn thủ cho đến khi chuyecircn gia Liecircn Xocirc
ruacutet khỏi Việt Nam Trước khi bay sang Việt Nam tất cả caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đều được quaacuten triệt rằng ldquohoạt động chiến đấu của họ tại caacutec trận địa số lượng maacutey bay Mỹ
bị bắn rơi quan hệ cocircng việc cụ thể với caacutec chiến sĩ Việt Nam sẽ lagrave hograven đaacute tảng cho việc cải
thiện caacutec quan hệ chiacutenh trị ngoại giao vagrave tăng cường quan hệ hữu nghị với Việt Nam Dacircn
chủ Cộng hogravea[13]
Sau thời gian chọn lựa Ban chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự đầu tiecircn đatilde được xaacutec
định gồm Chỉ huy trưởng Thiếu tướng GA Belov (từ thaacuteng 9-1965 đến thaacuteng 10-1967)
Phoacute Chỉ huy trưởng phụ traacutech chiacutenh trị Đại taacute M Borisenko vagrave Trưởng nhoacutem chuyecircn
gia Phograveng khocircng Đại taacute AM Dưza (từ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 9-1965) Từ năm 1967 đến
năm 1975 Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam qua caacutec thời kỳ lagrave
Thượng tướng Abramov (1967-1969 Trung tướng BA Stolnikov (1968-1970) Thiếu
tướng NK Maksimenko (1970-1972) vagrave Thượng tướng A IHyupenen (1972-1975)
[14] Ban đầu trong thagravenh phần Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự chỉ coacute caacutec chuyecircn gia về tecircn lửa
phograveng khocircng kỹ thuật vocirc tuyến điện về maacutey kiểm tra - đo đạchellip sau nagravey cograven coacute thecircm phi
cocircng lực lượng kỹ thuật - kỹ sư caacutec chuyecircn gia hải quacircn chuyecircn gia xe tăng caacutec chuyecircn
gia y tếhellip
Caacutec chuyecircn gia được tiecircm chủng theo caacutec quy định của y tế thế giới (kegravem theo giấy
chứng nhận tiecircm chủng quốc tế) được phaacutet quần aacuteo thường phục được hưởng 100 lương
do Nhagrave nước Xocirc-viết trả (sổ lương được chuyển về gia đigravenh) Tại Việt Nam mỗi chuyecircn gia
được nhận tiền lương của Nhagrave nước Việt Nam tugravey theo thang bậc quacircn hagravem vagrave chức vụ
Trước ngagravey caacutec chuyecircn gia quacircn sự lecircn đường ldquothực hiện Việt Nam biacute mậtrdquo thẻ Đảng được
gửi lại Trung ương Đảng Cộng sản Liecircn Xocirc mọi giấy tờ cocircng vụ được chuyển về Tổng cục
10 Bộ Tổng tham mưu khi đến Việt Nam caacutec giấy tờ cograven lại lưu giữ tại Đại sứ quaacuten Liecircn
Xocirc
2- Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc taacutec nghiệp tại Việt Nam
Sau một thời gian nỗ lực chuẩn bị thaacuteng 4-1965 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đầu tiecircn coacute sĩ số 100 dưới sự chỉ huy của Đại taacute AM Dưza đatilde đến Việt Nam với nhiệm vụ
ldquotrong thời hạn ngắn nhất huấn luyện vagrave đưa vagraveo chiến đấu hai trung đoagraven Phograveng khocircng
Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Namrdquo[15] Cũng trong thaacuteng 4-1965 Trung tacircm huấn luyện quacircn
sự dưới sự chỉ huy của Đại taacute M Sưgankov đatilde sang đến Việt Nam trecircn cơ sở đoacute higravenh thagravenh
hai Trung tacircm huấn quacircn sự luyện số 1 vagrave 2 Từ ngagravey mugraveng 1-5 đến 15-5-1965 Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc gửi đến Việt Nam thecircm hai Trung tacircm huấn luyện quacircn sự[16] vagrave trong một
thời gian ngắn cả bốn Trung tacircm đatilde đi vagraveo hoạt động Từ thaacuteng 6-1965 đến thaacuteng 5-1967
ldquoBộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam thecircm 6 Trung tacircm huấn luyện tecircn lửa ndash
phograveng khocircng mỗi một Trung tacircm đảm nhiệm huấn luyện một trung đoagraven Phograveng khocircng Việt
Namrdquo[17] Trong hai năm 1965-1966 ldquocaacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde đagraveo tạo được 10
trung đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 3 trung đoagraven kỹ thuật vocirc tuyến 2 trung đoagraven khocircng quacircn
tiecircm kiacutechrdquo[18] Để coacute được kết quả necircu trecircn ldquotừ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 5-1966 đatilde coacute
2266 chuyecircn gia Phograveng khocircng Liecircn Xocirc đến Việt Namrdquo[19] cograven tiacutenh đến thaacuteng 12-1968
tổng cộng tất cả lagrave 3019 người [20]
Caacutec chuyecircn gia phograveng khocircng Liecircn Xocirc biecircn soạn chương trigravenh huấn luyện đề cương
kế hoạch từng buổi lecircn lớp vagrave phải lagravem việc trong điều kiện khiacute hậu thời tiết điều kiện sinh
hoạt hết sức khoacute khăn Tuy nhiecircn họ luocircn lagravem việc ldquovới yacute thức traacutech nhiệm caacute nhacircn trước
cocircng việc được giao phoacute vagrave lograveng tự hagraveo thầm lặng ẩn kiacuten becircn trong về đất nước migravenhrdquo[21]
Mỗi chuyecircn gia lagravem việc bằng hai thậm chiacute bằng ba người ngagravey lagravem việc keacuteo dagravei hơn 12
tiếng thời gian nghỉ ngơi cũng luocircn được dagravenh để ldquotham vấn caacute nhacircnrdquo hoặc để dạy thecircm
caacutec mocircn toaacuten hoacutea kỹ thuật điệnhellip cho caacutec học viecircn Việt Nam Vigrave thiếu trầm trọng phiecircn
dịch vagrave một số phiecircn dịch chưa thocircng thạo những thuật ngữ chuyecircn mocircn necircn cocircng taacutec huấn
luyện caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam được tiến hagravenh theo kiểu ldquocầm tay chỉ việc
Trong giảng dạy caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc triệt để sử dụng tranh minh họa caacutec sơ đồ tập
trung huấn luyện kỹ thuật bắn tecircn lửa kỹ năng chỉ huy phối hợp taacutec chiến cấp tiểu đoagraven
trung đoagraven nhoacutem trung đoagravenrdquo Khi caacutec chiến sĩ Việt Nam đatilde tiếp thu vagrave sử dụng thagravenh thạo
kỹ thuật caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc chuyển sang vai trograve cố vấn ngay tại chỗ vagrave đagraveo tạo lớp
chiến sĩ mới với những kỹ thuật luocircn luocircn được cải tiến hoagraven thiện tại caacutec Viện nghiecircn cứu
vagrave thiết kế ở Liecircn Xocirc Sau khi hoagraven thagravenh caacutec khoacutea huấn luyện cấp tốc với khoảng thời gian
ngắn nhất (luacutec đầu dự định lagrave 8 thaacuteng sau ruacutet xuống 6 thaacuteng vagrave cuối cugraveng thực tế huấn luyện
chỉ cograven 25 thaacuteng) Bộ Quốc phograveng Việt Nam quyết định thagravenh lập caacutec trung tiểu đoagraven hỏa
lực nhanh choacuteng chiếm lĩnh trận địa Tuy đatilde trải qua thời gian học tập huấn luyện tiacutech cực
song vagraveo thời điểm đoacute nếu chỉ coacute bộ đội Việt Nam thigrave lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn
Việt Nam cograven khaacute mỏng chưa đủ khả năng hoagraven thagravenh nhiệm vụ chiến đấu Bộ Quốc phograveng
Việt Nam vagrave Ban Chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc thocircng qua quyết định gấp ruacutet
thagravenh lập caacutec khẩu đội chiến đấu coacute quacircn số ruacutet gọn với sự tham gia của chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc vagrave số chuyecircn gia cograven thiếu đatilde được Liecircn Xocirc gửi gấp sang [22] Cuối thaacuteng 7-1965
caacutec Trung tacircm huấn luyện được biecircn chế vagraveo caacutec trung đoagraven Phograveng khocircng của Quacircn đội
Nhacircn dacircn Việt Nam nhận caacutec trang thiết bị cần thiết từ Liecircn Xocirc vagrave cugraveng tham gia chiến
đấu Thời kỳ đầu mỗi trung đoagraven Phograveng khocircng Việt Nam coacute khoảng 50 chuyecircn gia Liecircn Xocirc
cugraveng taacutec nghiệp sau đoacute khi caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam đatilde sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
thagravenh thục taacutec chiến độc lập thagravenh cocircng số chuyecircn gia Liecircn Xocirc ruacutet xuống cograven từ 10-15
người[23]
Vũ khiacute khiacute tagravei Liecircn Xocirc viện trợ cho Việt Nam được thaacuteo rời vagrave vận chuyển bằng
đường hagraveng khocircng đường bộ vagrave đường biển tới Việt Nam becircn cạnh đoacute độ ẩm ở Việt Nam
lớn nhiệt độ cao khiacute tagravei vận hagravenh gần như khocircng ngừng nghỉ lại chịu sự đaacutenh phaacute thường
xuyecircn của maacutey bay địch do vậy cần phải được lắp raacutep bảo trigrave bảo dưỡng sửa chữa kiểm
tra mức độ sẵn sagraveng chiến đấu Đaacutep ứng yecircu cầu đoacute caacutec chuyecircn gia kỹ thuật Xocirc-viết lắp
raacutep thực hiện kiểm tra định kỳ đối với caacutec loại khiacute tagravei theo đuacuteng quy trigravenh Tuy nhiecircn do
tần suất đaacutenh phaacute của maacutey bay Mỹ dagravey đặc necircn cocircng taacutec kiểm tra định kỳ trở necircn hết sức
khoacute khăn vagrave được thực hiện linh hoạt song luocircn đảm bảo đuacuteng chỉ định Caacutec chuyecircn gia kỹ
thuật tiacutech cực sửa chữa vagrave phục hồi caacutec khiacute tagravei bị hư hại hoagraven thagravenh những loại cocircng việc
magrave ngay tại Liecircn Xocirc để thực hiện chuacuteng cần phải coacute những thiết bị đặc biệt đặt trong những
xưởng cố định Cocircng việc bảo trigrave được caacutec chuyecircn gia tiến hagravenh từ khoảng 18h vagrave kết thuacutec
luacutec nửa đecircm từ 3h saacuteng trở đi lagrave chuỗi cocircng việc kiểm tra khiacute tagravei chuẩn bị chiến đấu Riecircng
việc kiểm tra khiacute tagravei được thực hiện theo quy trigravenh soạn thảo riecircng cho Việt Nam phugrave hợp
điều kiện thực tiễn vagrave đặc thugrave chiến đấu Ngoagravei những nhiệm vụ thường xuyecircn noacutei trecircn caacutec
chuyecircn gia kỹ thuật cograven trực tiếp huấn luyện đội ngũ kỹ thuật viecircn Việt Nam đưa ra những
khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng
hoạt động
Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc
hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn
Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave
nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute
hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute
thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi
cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng
ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời
tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp
maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec
phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị
Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai
becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động
quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh
baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của
Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt
Nam
Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy
nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp
tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng
tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa
phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt
Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm
1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ
sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven
gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp
quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave
chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn
Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện
phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng
xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo
đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike
đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
tịch Hội đồng Bộ trưởng Liecircn Xocirc AN Kosygin dẫn đầu đatilde đặt chacircn tới Việt Nam sau nhiều
năm vắng boacuteng caacutec chuyecircn viếng thăm cấp cao Đacircy sự kiện bước ngoặt quan trọng trong
quan hệ Xocirc ndash Việt vốn trước đoacute khaacute băng giaacute nhằm hướng tới mục tiecircu xacircy dựng nền tảng
mới cho quan hệ đồng minh đưa quan hệ nagravey vagraveo một giai đoạn phaacutet triển khaacutec biệt căn bản
so với trước đacircy Trong caacutec cuộc thảo luận giữa AN Kosygin với Hồ Chiacute Minh Phạm Văn
Đồng vagrave caacutec latildenh đạo cấp cao của Việt Nam việc lagravem rotilde caacutec chi tiết trong quan hệ giữa hai
nước gắn với caacutec vấn đề quacircn sự lagrave nội dung trọng tacircm thường xuyecircn vagrave quan trọng Tuyecircn
bố chung được kyacute kết cuối chuyến thăm của AN Kosygin lagrave một minh chứng sinh động về
sự nồng ấm trở lại trong quan hệ Việt ndash Xocirc ldquoLiecircn Xocirc khocircng thờ ơ với an ninh của một nước
xatilde hội chủ nghĩa anh em vagrave sẵn sagraveng ủng hộ giuacutep đỡ Việt Nam[3] Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam
đatilde đạt được thỏa thuận trecircn hai vấn đề cơ bản 1- Liecircn Xocirc cam kết cung cấp vũ khiacute chống lại
sự tấn cocircng bằng khocircng lực của Hoa Kỳ củng cố khả năng phograveng thủ của Việt Nam 2-
Liecircn Xocirc sẽ thoả thuận với Trung Quốc về kế hoạch phối hợp hagravenh động giuacutep đỡ Việt
Nam[4] Hai becircn đồng yacute tổ chức cơ chế tham vấn thường xuyecircn về những vấn đề quan
trọng Cuối thaacuteng 2-1965 Liecircn Xocirc quyết định viện trợ tăng cường cho Việt Nam tăng số
lượng vagrave chủng loại vũ khiacute trang bị đồng thời đề nghị gửi Một lữ đoagraven tecircn lửa hai trung
đoagraven phograveng khocircng vagrave caacutec đơn vị kỹ thuật bảo đảm một phacircn đội maacutey bay MiG-21 (trong
đoacute coacute 12 maacutey bay chiến đấu) một tiểu đoagraven địa cầu một tiểu đoagraven trinh saacutet kỹ thuậtrdquo[5]sang
bảo vệ khu vực Hagrave Nội Hải Phograveng Để traacutenh va chạm với Trung Quốc Hagrave Nội quyết nghị
khocircng nhận caacutec đơn vị chiến đấu của Liecircn Xocirc chỉ đề nghị cử chuyecircn gia sang giuacutep vagrave xin
trang bị Cuối cugraveng Liecircn Xocirc đồng yacute cử 290 chuyecircn gia giuacutep huấn luyện kỹ thuật cho lữ
đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện phi cocircng vagrave nhacircn viecircn kỹ thuật hagraveng
khocircng 14 chuyecircn gia huấn luyện hải quacircn tổng số tất cả lagrave 318 người [6]
Thaacuteng 4-1965 Lecirc Duẩn dẫn đầu đoagraven đại biểu cấp cao gồm những tecircn tuổi quan trọng
của Đảng Lao động Việt Nam (Bộ trưởng Quốc phograveng Votilde Nguyecircn Giaacutep Bộ trưởng Ngoại
giao Nguyễn Duy Trinh) đến Liecircn Xocirc Chuyến thăm đatilde đạt được những kết quả to lớn trecircn
nhiều phương diện Hai nước nhất triacute ldquotiến một bước xa hơn nhằm bảo vệ chủ quyền vagrave an
ninh của Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea vagrave triển khai những biện phaacutep thiacutech hợp thực hiện
mục điacutechrdquo[7] Hai becircn đatilde kyacute thỏa thuận về viện trợ quacircn sự về việc gửi caacutec chuyecircn gia quacircn
sự Liecircn Xocirc sang Việt Nam Thocircng caacuteo chung được kyacute kết nhacircn chuyến thăm coacute đoạn viết
ldquoMột khi caacutec thế lực xacircm lược Mỹ đẩy mạnh chiến tranh chống lại Việt Nam Dacircn chủ Cộng
hogravea trong những trường hợp cần thiết nếu như Chiacutenh phủ Việt Nam Dacircn chủ Cộng hogravea yecircu
cầu Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc sẽ cho pheacutep những cocircng dacircn Liecircn Xocirc coacute tigravenh cảm quốc tế vocirc sản
sacircu sắc mong muốn được chiến đấu cho sự nghiệp chiacutenh nghĩa của nhacircn dacircn Việt Nam
được lecircn đường tới Việt Namrdquo[8] Coacute thể coi đacircy lagrave tuyecircn bố chiacutenh thức về sự giuacutep đỡ toagraven
diện thậm chiacute lagrave bao gồm cả nguồn lực con người đối với Việt Nam dugrave Liecircn Xocirc biết rằng
sự hiện diện của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc-viết tại đacircy lagrave một mạo hiểm cho hogravea hoatilden Xocirc
ndash Mỹ
Theo tinh thần Thocircng caacuteo chung Liecircn Xocirc lập tức coacute những hagravenh động thực tế Ngagravey
6-7-1965 Hội đồng Bộ trường Liecircn bang Cộng hogravea XHCN Xocirc-viết ban hagravenh Quyết định
525-200 Về việc thagravenh lập Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại nước Việt Nam Dacircn chủ
Cộng hogravea[9] Quyết định 525-200 necircu rotilde nhiệm vụ của Đoagraven chuyecircn gia ldquotrong thời gian
ngắn nhất giảng dạy vagrave huấn luyện lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn
dacircn Việt Nam đủ khả năng taacutec chiếnrdquo[10] Tuy nhiecircn trước khi Quyết định 525-200
được ban hagravenh vagrave coacute hiệu lực cocircng taacutec chuẩn bị gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam đatilde
được Nhagrave nước Xocirc viết Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc khẩn trương xuacutec tiến thực hiện theo một
kịch bản khaacute hoagraven hảo kỹ lưỡng Ngagravey 5-1-1965 Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc ban hagravenh Nghị
định 890-317 Về việc tăng tiền trợ cấp cho caacutec sĩ quan thuộc lực lượng đặc biệt[11] vagrave
bắt đầu cocircng taacutec lựa chọn chuyecircn gia Caacutec chuyecircn gia quacircn sự phải trải qua caacutec đợt giaacutem
định y khoa nghiecircm ngặt trải qua nhiều đợt kiểm tra của caacutec Ủy ban quacircn sự Hội đồng
quacircn sự caacutec cấp với yecircu cầu cao về sức khỏe về trigravenh độ chuyecircn mocircn phẩm chất đạo đức
bản lĩnh chiacutenh trị hellip Ứng viecircn vagraveo caacutec vị triacute chỉ huy được lựa chọn gắt gao hết sức vagrave bắt
buộc phải qua được cửa ải khắt khe của Tổng cục 10[12] Bộ Tổng tham mưu vagrave sau đoacute lagrave
cuộc phỏng vấn ndash thẩm định của Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Xocirc-viết Hầu
hết caacutec chuyecircn gia đều lagrave những sĩ quan hạ sĩ quan đatilde từng tham gia cuộc chiến tranh Vệ
quốc vĩ đại vagrave chiến tranh Triều Tiecircn 1953 được tocirci luyện dagravey dạn kinh nghiệm chiến đấu
coacute trigravenh độ kỹ thuật ndash quacircn sự cao vagrave lagrave vốn quyacute của lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc Sau khi
được lựa chọn caacutec chuyecircn gia thực hiện chế độ luyện tập quacircn sự thường xuyecircn regraven luyện
thể lực nghiecircn cứu điều lệnh taacutec chiến caacutec hướng dẫn khai thaacutec sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
Cocircng taacutec nagravey được tiến hagravenh hoagraven toagraven biacute mật điacutech đến cuối cugraveng của ldquochuyến biệt phaacuteirdquo
chỉ được biết vagraveo phuacutet choacutet vagrave tiacutenh bảo mật được tuacircn thủ cho đến khi chuyecircn gia Liecircn Xocirc
ruacutet khỏi Việt Nam Trước khi bay sang Việt Nam tất cả caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đều được quaacuten triệt rằng ldquohoạt động chiến đấu của họ tại caacutec trận địa số lượng maacutey bay Mỹ
bị bắn rơi quan hệ cocircng việc cụ thể với caacutec chiến sĩ Việt Nam sẽ lagrave hograven đaacute tảng cho việc cải
thiện caacutec quan hệ chiacutenh trị ngoại giao vagrave tăng cường quan hệ hữu nghị với Việt Nam Dacircn
chủ Cộng hogravea[13]
Sau thời gian chọn lựa Ban chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự đầu tiecircn đatilde được xaacutec
định gồm Chỉ huy trưởng Thiếu tướng GA Belov (từ thaacuteng 9-1965 đến thaacuteng 10-1967)
Phoacute Chỉ huy trưởng phụ traacutech chiacutenh trị Đại taacute M Borisenko vagrave Trưởng nhoacutem chuyecircn
gia Phograveng khocircng Đại taacute AM Dưza (từ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 9-1965) Từ năm 1967 đến
năm 1975 Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam qua caacutec thời kỳ lagrave
Thượng tướng Abramov (1967-1969 Trung tướng BA Stolnikov (1968-1970) Thiếu
tướng NK Maksimenko (1970-1972) vagrave Thượng tướng A IHyupenen (1972-1975)
[14] Ban đầu trong thagravenh phần Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự chỉ coacute caacutec chuyecircn gia về tecircn lửa
phograveng khocircng kỹ thuật vocirc tuyến điện về maacutey kiểm tra - đo đạchellip sau nagravey cograven coacute thecircm phi
cocircng lực lượng kỹ thuật - kỹ sư caacutec chuyecircn gia hải quacircn chuyecircn gia xe tăng caacutec chuyecircn
gia y tếhellip
Caacutec chuyecircn gia được tiecircm chủng theo caacutec quy định của y tế thế giới (kegravem theo giấy
chứng nhận tiecircm chủng quốc tế) được phaacutet quần aacuteo thường phục được hưởng 100 lương
do Nhagrave nước Xocirc-viết trả (sổ lương được chuyển về gia đigravenh) Tại Việt Nam mỗi chuyecircn gia
được nhận tiền lương của Nhagrave nước Việt Nam tugravey theo thang bậc quacircn hagravem vagrave chức vụ
Trước ngagravey caacutec chuyecircn gia quacircn sự lecircn đường ldquothực hiện Việt Nam biacute mậtrdquo thẻ Đảng được
gửi lại Trung ương Đảng Cộng sản Liecircn Xocirc mọi giấy tờ cocircng vụ được chuyển về Tổng cục
10 Bộ Tổng tham mưu khi đến Việt Nam caacutec giấy tờ cograven lại lưu giữ tại Đại sứ quaacuten Liecircn
Xocirc
2- Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc taacutec nghiệp tại Việt Nam
Sau một thời gian nỗ lực chuẩn bị thaacuteng 4-1965 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đầu tiecircn coacute sĩ số 100 dưới sự chỉ huy của Đại taacute AM Dưza đatilde đến Việt Nam với nhiệm vụ
ldquotrong thời hạn ngắn nhất huấn luyện vagrave đưa vagraveo chiến đấu hai trung đoagraven Phograveng khocircng
Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Namrdquo[15] Cũng trong thaacuteng 4-1965 Trung tacircm huấn luyện quacircn
sự dưới sự chỉ huy của Đại taacute M Sưgankov đatilde sang đến Việt Nam trecircn cơ sở đoacute higravenh thagravenh
hai Trung tacircm huấn quacircn sự luyện số 1 vagrave 2 Từ ngagravey mugraveng 1-5 đến 15-5-1965 Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc gửi đến Việt Nam thecircm hai Trung tacircm huấn luyện quacircn sự[16] vagrave trong một
thời gian ngắn cả bốn Trung tacircm đatilde đi vagraveo hoạt động Từ thaacuteng 6-1965 đến thaacuteng 5-1967
ldquoBộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam thecircm 6 Trung tacircm huấn luyện tecircn lửa ndash
phograveng khocircng mỗi một Trung tacircm đảm nhiệm huấn luyện một trung đoagraven Phograveng khocircng Việt
Namrdquo[17] Trong hai năm 1965-1966 ldquocaacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde đagraveo tạo được 10
trung đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 3 trung đoagraven kỹ thuật vocirc tuyến 2 trung đoagraven khocircng quacircn
tiecircm kiacutechrdquo[18] Để coacute được kết quả necircu trecircn ldquotừ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 5-1966 đatilde coacute
2266 chuyecircn gia Phograveng khocircng Liecircn Xocirc đến Việt Namrdquo[19] cograven tiacutenh đến thaacuteng 12-1968
tổng cộng tất cả lagrave 3019 người [20]
Caacutec chuyecircn gia phograveng khocircng Liecircn Xocirc biecircn soạn chương trigravenh huấn luyện đề cương
kế hoạch từng buổi lecircn lớp vagrave phải lagravem việc trong điều kiện khiacute hậu thời tiết điều kiện sinh
hoạt hết sức khoacute khăn Tuy nhiecircn họ luocircn lagravem việc ldquovới yacute thức traacutech nhiệm caacute nhacircn trước
cocircng việc được giao phoacute vagrave lograveng tự hagraveo thầm lặng ẩn kiacuten becircn trong về đất nước migravenhrdquo[21]
Mỗi chuyecircn gia lagravem việc bằng hai thậm chiacute bằng ba người ngagravey lagravem việc keacuteo dagravei hơn 12
tiếng thời gian nghỉ ngơi cũng luocircn được dagravenh để ldquotham vấn caacute nhacircnrdquo hoặc để dạy thecircm
caacutec mocircn toaacuten hoacutea kỹ thuật điệnhellip cho caacutec học viecircn Việt Nam Vigrave thiếu trầm trọng phiecircn
dịch vagrave một số phiecircn dịch chưa thocircng thạo những thuật ngữ chuyecircn mocircn necircn cocircng taacutec huấn
luyện caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam được tiến hagravenh theo kiểu ldquocầm tay chỉ việc
Trong giảng dạy caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc triệt để sử dụng tranh minh họa caacutec sơ đồ tập
trung huấn luyện kỹ thuật bắn tecircn lửa kỹ năng chỉ huy phối hợp taacutec chiến cấp tiểu đoagraven
trung đoagraven nhoacutem trung đoagravenrdquo Khi caacutec chiến sĩ Việt Nam đatilde tiếp thu vagrave sử dụng thagravenh thạo
kỹ thuật caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc chuyển sang vai trograve cố vấn ngay tại chỗ vagrave đagraveo tạo lớp
chiến sĩ mới với những kỹ thuật luocircn luocircn được cải tiến hoagraven thiện tại caacutec Viện nghiecircn cứu
vagrave thiết kế ở Liecircn Xocirc Sau khi hoagraven thagravenh caacutec khoacutea huấn luyện cấp tốc với khoảng thời gian
ngắn nhất (luacutec đầu dự định lagrave 8 thaacuteng sau ruacutet xuống 6 thaacuteng vagrave cuối cugraveng thực tế huấn luyện
chỉ cograven 25 thaacuteng) Bộ Quốc phograveng Việt Nam quyết định thagravenh lập caacutec trung tiểu đoagraven hỏa
lực nhanh choacuteng chiếm lĩnh trận địa Tuy đatilde trải qua thời gian học tập huấn luyện tiacutech cực
song vagraveo thời điểm đoacute nếu chỉ coacute bộ đội Việt Nam thigrave lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn
Việt Nam cograven khaacute mỏng chưa đủ khả năng hoagraven thagravenh nhiệm vụ chiến đấu Bộ Quốc phograveng
Việt Nam vagrave Ban Chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc thocircng qua quyết định gấp ruacutet
thagravenh lập caacutec khẩu đội chiến đấu coacute quacircn số ruacutet gọn với sự tham gia của chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc vagrave số chuyecircn gia cograven thiếu đatilde được Liecircn Xocirc gửi gấp sang [22] Cuối thaacuteng 7-1965
caacutec Trung tacircm huấn luyện được biecircn chế vagraveo caacutec trung đoagraven Phograveng khocircng của Quacircn đội
Nhacircn dacircn Việt Nam nhận caacutec trang thiết bị cần thiết từ Liecircn Xocirc vagrave cugraveng tham gia chiến
đấu Thời kỳ đầu mỗi trung đoagraven Phograveng khocircng Việt Nam coacute khoảng 50 chuyecircn gia Liecircn Xocirc
cugraveng taacutec nghiệp sau đoacute khi caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam đatilde sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
thagravenh thục taacutec chiến độc lập thagravenh cocircng số chuyecircn gia Liecircn Xocirc ruacutet xuống cograven từ 10-15
người[23]
Vũ khiacute khiacute tagravei Liecircn Xocirc viện trợ cho Việt Nam được thaacuteo rời vagrave vận chuyển bằng
đường hagraveng khocircng đường bộ vagrave đường biển tới Việt Nam becircn cạnh đoacute độ ẩm ở Việt Nam
lớn nhiệt độ cao khiacute tagravei vận hagravenh gần như khocircng ngừng nghỉ lại chịu sự đaacutenh phaacute thường
xuyecircn của maacutey bay địch do vậy cần phải được lắp raacutep bảo trigrave bảo dưỡng sửa chữa kiểm
tra mức độ sẵn sagraveng chiến đấu Đaacutep ứng yecircu cầu đoacute caacutec chuyecircn gia kỹ thuật Xocirc-viết lắp
raacutep thực hiện kiểm tra định kỳ đối với caacutec loại khiacute tagravei theo đuacuteng quy trigravenh Tuy nhiecircn do
tần suất đaacutenh phaacute của maacutey bay Mỹ dagravey đặc necircn cocircng taacutec kiểm tra định kỳ trở necircn hết sức
khoacute khăn vagrave được thực hiện linh hoạt song luocircn đảm bảo đuacuteng chỉ định Caacutec chuyecircn gia kỹ
thuật tiacutech cực sửa chữa vagrave phục hồi caacutec khiacute tagravei bị hư hại hoagraven thagravenh những loại cocircng việc
magrave ngay tại Liecircn Xocirc để thực hiện chuacuteng cần phải coacute những thiết bị đặc biệt đặt trong những
xưởng cố định Cocircng việc bảo trigrave được caacutec chuyecircn gia tiến hagravenh từ khoảng 18h vagrave kết thuacutec
luacutec nửa đecircm từ 3h saacuteng trở đi lagrave chuỗi cocircng việc kiểm tra khiacute tagravei chuẩn bị chiến đấu Riecircng
việc kiểm tra khiacute tagravei được thực hiện theo quy trigravenh soạn thảo riecircng cho Việt Nam phugrave hợp
điều kiện thực tiễn vagrave đặc thugrave chiến đấu Ngoagravei những nhiệm vụ thường xuyecircn noacutei trecircn caacutec
chuyecircn gia kỹ thuật cograven trực tiếp huấn luyện đội ngũ kỹ thuật viecircn Việt Nam đưa ra những
khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng
hoạt động
Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc
hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn
Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave
nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute
hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute
thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi
cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng
ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời
tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp
maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec
phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị
Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai
becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động
quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh
baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của
Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt
Nam
Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy
nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp
tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng
tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa
phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt
Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm
1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ
sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven
gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp
quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave
chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn
Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện
phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng
xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo
đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike
đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
sự hiện diện của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc-viết tại đacircy lagrave một mạo hiểm cho hogravea hoatilden Xocirc
ndash Mỹ
Theo tinh thần Thocircng caacuteo chung Liecircn Xocirc lập tức coacute những hagravenh động thực tế Ngagravey
6-7-1965 Hội đồng Bộ trường Liecircn bang Cộng hogravea XHCN Xocirc-viết ban hagravenh Quyết định
525-200 Về việc thagravenh lập Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại nước Việt Nam Dacircn chủ
Cộng hogravea[9] Quyết định 525-200 necircu rotilde nhiệm vụ của Đoagraven chuyecircn gia ldquotrong thời gian
ngắn nhất giảng dạy vagrave huấn luyện lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn
dacircn Việt Nam đủ khả năng taacutec chiếnrdquo[10] Tuy nhiecircn trước khi Quyết định 525-200
được ban hagravenh vagrave coacute hiệu lực cocircng taacutec chuẩn bị gửi chuyecircn gia quacircn sự sang Việt Nam đatilde
được Nhagrave nước Xocirc viết Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc khẩn trương xuacutec tiến thực hiện theo một
kịch bản khaacute hoagraven hảo kỹ lưỡng Ngagravey 5-1-1965 Chiacutenh phủ Liecircn Xocirc ban hagravenh Nghị
định 890-317 Về việc tăng tiền trợ cấp cho caacutec sĩ quan thuộc lực lượng đặc biệt[11] vagrave
bắt đầu cocircng taacutec lựa chọn chuyecircn gia Caacutec chuyecircn gia quacircn sự phải trải qua caacutec đợt giaacutem
định y khoa nghiecircm ngặt trải qua nhiều đợt kiểm tra của caacutec Ủy ban quacircn sự Hội đồng
quacircn sự caacutec cấp với yecircu cầu cao về sức khỏe về trigravenh độ chuyecircn mocircn phẩm chất đạo đức
bản lĩnh chiacutenh trị hellip Ứng viecircn vagraveo caacutec vị triacute chỉ huy được lựa chọn gắt gao hết sức vagrave bắt
buộc phải qua được cửa ải khắt khe của Tổng cục 10[12] Bộ Tổng tham mưu vagrave sau đoacute lagrave
cuộc phỏng vấn ndash thẩm định của Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Xocirc-viết Hầu
hết caacutec chuyecircn gia đều lagrave những sĩ quan hạ sĩ quan đatilde từng tham gia cuộc chiến tranh Vệ
quốc vĩ đại vagrave chiến tranh Triều Tiecircn 1953 được tocirci luyện dagravey dạn kinh nghiệm chiến đấu
coacute trigravenh độ kỹ thuật ndash quacircn sự cao vagrave lagrave vốn quyacute của lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc Sau khi
được lựa chọn caacutec chuyecircn gia thực hiện chế độ luyện tập quacircn sự thường xuyecircn regraven luyện
thể lực nghiecircn cứu điều lệnh taacutec chiến caacutec hướng dẫn khai thaacutec sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
Cocircng taacutec nagravey được tiến hagravenh hoagraven toagraven biacute mật điacutech đến cuối cugraveng của ldquochuyến biệt phaacuteirdquo
chỉ được biết vagraveo phuacutet choacutet vagrave tiacutenh bảo mật được tuacircn thủ cho đến khi chuyecircn gia Liecircn Xocirc
ruacutet khỏi Việt Nam Trước khi bay sang Việt Nam tất cả caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đều được quaacuten triệt rằng ldquohoạt động chiến đấu của họ tại caacutec trận địa số lượng maacutey bay Mỹ
bị bắn rơi quan hệ cocircng việc cụ thể với caacutec chiến sĩ Việt Nam sẽ lagrave hograven đaacute tảng cho việc cải
thiện caacutec quan hệ chiacutenh trị ngoại giao vagrave tăng cường quan hệ hữu nghị với Việt Nam Dacircn
chủ Cộng hogravea[13]
Sau thời gian chọn lựa Ban chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự đầu tiecircn đatilde được xaacutec
định gồm Chỉ huy trưởng Thiếu tướng GA Belov (từ thaacuteng 9-1965 đến thaacuteng 10-1967)
Phoacute Chỉ huy trưởng phụ traacutech chiacutenh trị Đại taacute M Borisenko vagrave Trưởng nhoacutem chuyecircn
gia Phograveng khocircng Đại taacute AM Dưza (từ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 9-1965) Từ năm 1967 đến
năm 1975 Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam qua caacutec thời kỳ lagrave
Thượng tướng Abramov (1967-1969 Trung tướng BA Stolnikov (1968-1970) Thiếu
tướng NK Maksimenko (1970-1972) vagrave Thượng tướng A IHyupenen (1972-1975)
[14] Ban đầu trong thagravenh phần Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự chỉ coacute caacutec chuyecircn gia về tecircn lửa
phograveng khocircng kỹ thuật vocirc tuyến điện về maacutey kiểm tra - đo đạchellip sau nagravey cograven coacute thecircm phi
cocircng lực lượng kỹ thuật - kỹ sư caacutec chuyecircn gia hải quacircn chuyecircn gia xe tăng caacutec chuyecircn
gia y tếhellip
Caacutec chuyecircn gia được tiecircm chủng theo caacutec quy định của y tế thế giới (kegravem theo giấy
chứng nhận tiecircm chủng quốc tế) được phaacutet quần aacuteo thường phục được hưởng 100 lương
do Nhagrave nước Xocirc-viết trả (sổ lương được chuyển về gia đigravenh) Tại Việt Nam mỗi chuyecircn gia
được nhận tiền lương của Nhagrave nước Việt Nam tugravey theo thang bậc quacircn hagravem vagrave chức vụ
Trước ngagravey caacutec chuyecircn gia quacircn sự lecircn đường ldquothực hiện Việt Nam biacute mậtrdquo thẻ Đảng được
gửi lại Trung ương Đảng Cộng sản Liecircn Xocirc mọi giấy tờ cocircng vụ được chuyển về Tổng cục
10 Bộ Tổng tham mưu khi đến Việt Nam caacutec giấy tờ cograven lại lưu giữ tại Đại sứ quaacuten Liecircn
Xocirc
2- Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc taacutec nghiệp tại Việt Nam
Sau một thời gian nỗ lực chuẩn bị thaacuteng 4-1965 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đầu tiecircn coacute sĩ số 100 dưới sự chỉ huy của Đại taacute AM Dưza đatilde đến Việt Nam với nhiệm vụ
ldquotrong thời hạn ngắn nhất huấn luyện vagrave đưa vagraveo chiến đấu hai trung đoagraven Phograveng khocircng
Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Namrdquo[15] Cũng trong thaacuteng 4-1965 Trung tacircm huấn luyện quacircn
sự dưới sự chỉ huy của Đại taacute M Sưgankov đatilde sang đến Việt Nam trecircn cơ sở đoacute higravenh thagravenh
hai Trung tacircm huấn quacircn sự luyện số 1 vagrave 2 Từ ngagravey mugraveng 1-5 đến 15-5-1965 Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc gửi đến Việt Nam thecircm hai Trung tacircm huấn luyện quacircn sự[16] vagrave trong một
thời gian ngắn cả bốn Trung tacircm đatilde đi vagraveo hoạt động Từ thaacuteng 6-1965 đến thaacuteng 5-1967
ldquoBộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam thecircm 6 Trung tacircm huấn luyện tecircn lửa ndash
phograveng khocircng mỗi một Trung tacircm đảm nhiệm huấn luyện một trung đoagraven Phograveng khocircng Việt
Namrdquo[17] Trong hai năm 1965-1966 ldquocaacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde đagraveo tạo được 10
trung đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 3 trung đoagraven kỹ thuật vocirc tuyến 2 trung đoagraven khocircng quacircn
tiecircm kiacutechrdquo[18] Để coacute được kết quả necircu trecircn ldquotừ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 5-1966 đatilde coacute
2266 chuyecircn gia Phograveng khocircng Liecircn Xocirc đến Việt Namrdquo[19] cograven tiacutenh đến thaacuteng 12-1968
tổng cộng tất cả lagrave 3019 người [20]
Caacutec chuyecircn gia phograveng khocircng Liecircn Xocirc biecircn soạn chương trigravenh huấn luyện đề cương
kế hoạch từng buổi lecircn lớp vagrave phải lagravem việc trong điều kiện khiacute hậu thời tiết điều kiện sinh
hoạt hết sức khoacute khăn Tuy nhiecircn họ luocircn lagravem việc ldquovới yacute thức traacutech nhiệm caacute nhacircn trước
cocircng việc được giao phoacute vagrave lograveng tự hagraveo thầm lặng ẩn kiacuten becircn trong về đất nước migravenhrdquo[21]
Mỗi chuyecircn gia lagravem việc bằng hai thậm chiacute bằng ba người ngagravey lagravem việc keacuteo dagravei hơn 12
tiếng thời gian nghỉ ngơi cũng luocircn được dagravenh để ldquotham vấn caacute nhacircnrdquo hoặc để dạy thecircm
caacutec mocircn toaacuten hoacutea kỹ thuật điệnhellip cho caacutec học viecircn Việt Nam Vigrave thiếu trầm trọng phiecircn
dịch vagrave một số phiecircn dịch chưa thocircng thạo những thuật ngữ chuyecircn mocircn necircn cocircng taacutec huấn
luyện caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam được tiến hagravenh theo kiểu ldquocầm tay chỉ việc
Trong giảng dạy caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc triệt để sử dụng tranh minh họa caacutec sơ đồ tập
trung huấn luyện kỹ thuật bắn tecircn lửa kỹ năng chỉ huy phối hợp taacutec chiến cấp tiểu đoagraven
trung đoagraven nhoacutem trung đoagravenrdquo Khi caacutec chiến sĩ Việt Nam đatilde tiếp thu vagrave sử dụng thagravenh thạo
kỹ thuật caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc chuyển sang vai trograve cố vấn ngay tại chỗ vagrave đagraveo tạo lớp
chiến sĩ mới với những kỹ thuật luocircn luocircn được cải tiến hoagraven thiện tại caacutec Viện nghiecircn cứu
vagrave thiết kế ở Liecircn Xocirc Sau khi hoagraven thagravenh caacutec khoacutea huấn luyện cấp tốc với khoảng thời gian
ngắn nhất (luacutec đầu dự định lagrave 8 thaacuteng sau ruacutet xuống 6 thaacuteng vagrave cuối cugraveng thực tế huấn luyện
chỉ cograven 25 thaacuteng) Bộ Quốc phograveng Việt Nam quyết định thagravenh lập caacutec trung tiểu đoagraven hỏa
lực nhanh choacuteng chiếm lĩnh trận địa Tuy đatilde trải qua thời gian học tập huấn luyện tiacutech cực
song vagraveo thời điểm đoacute nếu chỉ coacute bộ đội Việt Nam thigrave lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn
Việt Nam cograven khaacute mỏng chưa đủ khả năng hoagraven thagravenh nhiệm vụ chiến đấu Bộ Quốc phograveng
Việt Nam vagrave Ban Chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc thocircng qua quyết định gấp ruacutet
thagravenh lập caacutec khẩu đội chiến đấu coacute quacircn số ruacutet gọn với sự tham gia của chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc vagrave số chuyecircn gia cograven thiếu đatilde được Liecircn Xocirc gửi gấp sang [22] Cuối thaacuteng 7-1965
caacutec Trung tacircm huấn luyện được biecircn chế vagraveo caacutec trung đoagraven Phograveng khocircng của Quacircn đội
Nhacircn dacircn Việt Nam nhận caacutec trang thiết bị cần thiết từ Liecircn Xocirc vagrave cugraveng tham gia chiến
đấu Thời kỳ đầu mỗi trung đoagraven Phograveng khocircng Việt Nam coacute khoảng 50 chuyecircn gia Liecircn Xocirc
cugraveng taacutec nghiệp sau đoacute khi caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam đatilde sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
thagravenh thục taacutec chiến độc lập thagravenh cocircng số chuyecircn gia Liecircn Xocirc ruacutet xuống cograven từ 10-15
người[23]
Vũ khiacute khiacute tagravei Liecircn Xocirc viện trợ cho Việt Nam được thaacuteo rời vagrave vận chuyển bằng
đường hagraveng khocircng đường bộ vagrave đường biển tới Việt Nam becircn cạnh đoacute độ ẩm ở Việt Nam
lớn nhiệt độ cao khiacute tagravei vận hagravenh gần như khocircng ngừng nghỉ lại chịu sự đaacutenh phaacute thường
xuyecircn của maacutey bay địch do vậy cần phải được lắp raacutep bảo trigrave bảo dưỡng sửa chữa kiểm
tra mức độ sẵn sagraveng chiến đấu Đaacutep ứng yecircu cầu đoacute caacutec chuyecircn gia kỹ thuật Xocirc-viết lắp
raacutep thực hiện kiểm tra định kỳ đối với caacutec loại khiacute tagravei theo đuacuteng quy trigravenh Tuy nhiecircn do
tần suất đaacutenh phaacute của maacutey bay Mỹ dagravey đặc necircn cocircng taacutec kiểm tra định kỳ trở necircn hết sức
khoacute khăn vagrave được thực hiện linh hoạt song luocircn đảm bảo đuacuteng chỉ định Caacutec chuyecircn gia kỹ
thuật tiacutech cực sửa chữa vagrave phục hồi caacutec khiacute tagravei bị hư hại hoagraven thagravenh những loại cocircng việc
magrave ngay tại Liecircn Xocirc để thực hiện chuacuteng cần phải coacute những thiết bị đặc biệt đặt trong những
xưởng cố định Cocircng việc bảo trigrave được caacutec chuyecircn gia tiến hagravenh từ khoảng 18h vagrave kết thuacutec
luacutec nửa đecircm từ 3h saacuteng trở đi lagrave chuỗi cocircng việc kiểm tra khiacute tagravei chuẩn bị chiến đấu Riecircng
việc kiểm tra khiacute tagravei được thực hiện theo quy trigravenh soạn thảo riecircng cho Việt Nam phugrave hợp
điều kiện thực tiễn vagrave đặc thugrave chiến đấu Ngoagravei những nhiệm vụ thường xuyecircn noacutei trecircn caacutec
chuyecircn gia kỹ thuật cograven trực tiếp huấn luyện đội ngũ kỹ thuật viecircn Việt Nam đưa ra những
khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng
hoạt động
Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc
hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn
Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave
nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute
hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute
thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi
cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng
ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời
tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp
maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec
phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị
Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai
becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động
quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh
baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của
Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt
Nam
Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy
nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp
tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng
tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa
phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt
Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm
1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ
sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven
gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp
quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave
chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn
Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện
phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng
xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo
đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike
đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
[14] Ban đầu trong thagravenh phần Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự chỉ coacute caacutec chuyecircn gia về tecircn lửa
phograveng khocircng kỹ thuật vocirc tuyến điện về maacutey kiểm tra - đo đạchellip sau nagravey cograven coacute thecircm phi
cocircng lực lượng kỹ thuật - kỹ sư caacutec chuyecircn gia hải quacircn chuyecircn gia xe tăng caacutec chuyecircn
gia y tếhellip
Caacutec chuyecircn gia được tiecircm chủng theo caacutec quy định của y tế thế giới (kegravem theo giấy
chứng nhận tiecircm chủng quốc tế) được phaacutet quần aacuteo thường phục được hưởng 100 lương
do Nhagrave nước Xocirc-viết trả (sổ lương được chuyển về gia đigravenh) Tại Việt Nam mỗi chuyecircn gia
được nhận tiền lương của Nhagrave nước Việt Nam tugravey theo thang bậc quacircn hagravem vagrave chức vụ
Trước ngagravey caacutec chuyecircn gia quacircn sự lecircn đường ldquothực hiện Việt Nam biacute mậtrdquo thẻ Đảng được
gửi lại Trung ương Đảng Cộng sản Liecircn Xocirc mọi giấy tờ cocircng vụ được chuyển về Tổng cục
10 Bộ Tổng tham mưu khi đến Việt Nam caacutec giấy tờ cograven lại lưu giữ tại Đại sứ quaacuten Liecircn
Xocirc
2- Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc taacutec nghiệp tại Việt Nam
Sau một thời gian nỗ lực chuẩn bị thaacuteng 4-1965 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
đầu tiecircn coacute sĩ số 100 dưới sự chỉ huy của Đại taacute AM Dưza đatilde đến Việt Nam với nhiệm vụ
ldquotrong thời hạn ngắn nhất huấn luyện vagrave đưa vagraveo chiến đấu hai trung đoagraven Phograveng khocircng
Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Namrdquo[15] Cũng trong thaacuteng 4-1965 Trung tacircm huấn luyện quacircn
sự dưới sự chỉ huy của Đại taacute M Sưgankov đatilde sang đến Việt Nam trecircn cơ sở đoacute higravenh thagravenh
hai Trung tacircm huấn quacircn sự luyện số 1 vagrave 2 Từ ngagravey mugraveng 1-5 đến 15-5-1965 Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc gửi đến Việt Nam thecircm hai Trung tacircm huấn luyện quacircn sự[16] vagrave trong một
thời gian ngắn cả bốn Trung tacircm đatilde đi vagraveo hoạt động Từ thaacuteng 6-1965 đến thaacuteng 5-1967
ldquoBộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam thecircm 6 Trung tacircm huấn luyện tecircn lửa ndash
phograveng khocircng mỗi một Trung tacircm đảm nhiệm huấn luyện một trung đoagraven Phograveng khocircng Việt
Namrdquo[17] Trong hai năm 1965-1966 ldquocaacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde đagraveo tạo được 10
trung đoagraven tecircn lửa phograveng khocircng 3 trung đoagraven kỹ thuật vocirc tuyến 2 trung đoagraven khocircng quacircn
tiecircm kiacutechrdquo[18] Để coacute được kết quả necircu trecircn ldquotừ thaacuteng 4-1965 đến thaacuteng 5-1966 đatilde coacute
2266 chuyecircn gia Phograveng khocircng Liecircn Xocirc đến Việt Namrdquo[19] cograven tiacutenh đến thaacuteng 12-1968
tổng cộng tất cả lagrave 3019 người [20]
Caacutec chuyecircn gia phograveng khocircng Liecircn Xocirc biecircn soạn chương trigravenh huấn luyện đề cương
kế hoạch từng buổi lecircn lớp vagrave phải lagravem việc trong điều kiện khiacute hậu thời tiết điều kiện sinh
hoạt hết sức khoacute khăn Tuy nhiecircn họ luocircn lagravem việc ldquovới yacute thức traacutech nhiệm caacute nhacircn trước
cocircng việc được giao phoacute vagrave lograveng tự hagraveo thầm lặng ẩn kiacuten becircn trong về đất nước migravenhrdquo[21]
Mỗi chuyecircn gia lagravem việc bằng hai thậm chiacute bằng ba người ngagravey lagravem việc keacuteo dagravei hơn 12
tiếng thời gian nghỉ ngơi cũng luocircn được dagravenh để ldquotham vấn caacute nhacircnrdquo hoặc để dạy thecircm
caacutec mocircn toaacuten hoacutea kỹ thuật điệnhellip cho caacutec học viecircn Việt Nam Vigrave thiếu trầm trọng phiecircn
dịch vagrave một số phiecircn dịch chưa thocircng thạo những thuật ngữ chuyecircn mocircn necircn cocircng taacutec huấn
luyện caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam được tiến hagravenh theo kiểu ldquocầm tay chỉ việc
Trong giảng dạy caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc triệt để sử dụng tranh minh họa caacutec sơ đồ tập
trung huấn luyện kỹ thuật bắn tecircn lửa kỹ năng chỉ huy phối hợp taacutec chiến cấp tiểu đoagraven
trung đoagraven nhoacutem trung đoagravenrdquo Khi caacutec chiến sĩ Việt Nam đatilde tiếp thu vagrave sử dụng thagravenh thạo
kỹ thuật caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc chuyển sang vai trograve cố vấn ngay tại chỗ vagrave đagraveo tạo lớp
chiến sĩ mới với những kỹ thuật luocircn luocircn được cải tiến hoagraven thiện tại caacutec Viện nghiecircn cứu
vagrave thiết kế ở Liecircn Xocirc Sau khi hoagraven thagravenh caacutec khoacutea huấn luyện cấp tốc với khoảng thời gian
ngắn nhất (luacutec đầu dự định lagrave 8 thaacuteng sau ruacutet xuống 6 thaacuteng vagrave cuối cugraveng thực tế huấn luyện
chỉ cograven 25 thaacuteng) Bộ Quốc phograveng Việt Nam quyết định thagravenh lập caacutec trung tiểu đoagraven hỏa
lực nhanh choacuteng chiếm lĩnh trận địa Tuy đatilde trải qua thời gian học tập huấn luyện tiacutech cực
song vagraveo thời điểm đoacute nếu chỉ coacute bộ đội Việt Nam thigrave lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn
Việt Nam cograven khaacute mỏng chưa đủ khả năng hoagraven thagravenh nhiệm vụ chiến đấu Bộ Quốc phograveng
Việt Nam vagrave Ban Chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc thocircng qua quyết định gấp ruacutet
thagravenh lập caacutec khẩu đội chiến đấu coacute quacircn số ruacutet gọn với sự tham gia của chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc vagrave số chuyecircn gia cograven thiếu đatilde được Liecircn Xocirc gửi gấp sang [22] Cuối thaacuteng 7-1965
caacutec Trung tacircm huấn luyện được biecircn chế vagraveo caacutec trung đoagraven Phograveng khocircng của Quacircn đội
Nhacircn dacircn Việt Nam nhận caacutec trang thiết bị cần thiết từ Liecircn Xocirc vagrave cugraveng tham gia chiến
đấu Thời kỳ đầu mỗi trung đoagraven Phograveng khocircng Việt Nam coacute khoảng 50 chuyecircn gia Liecircn Xocirc
cugraveng taacutec nghiệp sau đoacute khi caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam đatilde sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
thagravenh thục taacutec chiến độc lập thagravenh cocircng số chuyecircn gia Liecircn Xocirc ruacutet xuống cograven từ 10-15
người[23]
Vũ khiacute khiacute tagravei Liecircn Xocirc viện trợ cho Việt Nam được thaacuteo rời vagrave vận chuyển bằng
đường hagraveng khocircng đường bộ vagrave đường biển tới Việt Nam becircn cạnh đoacute độ ẩm ở Việt Nam
lớn nhiệt độ cao khiacute tagravei vận hagravenh gần như khocircng ngừng nghỉ lại chịu sự đaacutenh phaacute thường
xuyecircn của maacutey bay địch do vậy cần phải được lắp raacutep bảo trigrave bảo dưỡng sửa chữa kiểm
tra mức độ sẵn sagraveng chiến đấu Đaacutep ứng yecircu cầu đoacute caacutec chuyecircn gia kỹ thuật Xocirc-viết lắp
raacutep thực hiện kiểm tra định kỳ đối với caacutec loại khiacute tagravei theo đuacuteng quy trigravenh Tuy nhiecircn do
tần suất đaacutenh phaacute của maacutey bay Mỹ dagravey đặc necircn cocircng taacutec kiểm tra định kỳ trở necircn hết sức
khoacute khăn vagrave được thực hiện linh hoạt song luocircn đảm bảo đuacuteng chỉ định Caacutec chuyecircn gia kỹ
thuật tiacutech cực sửa chữa vagrave phục hồi caacutec khiacute tagravei bị hư hại hoagraven thagravenh những loại cocircng việc
magrave ngay tại Liecircn Xocirc để thực hiện chuacuteng cần phải coacute những thiết bị đặc biệt đặt trong những
xưởng cố định Cocircng việc bảo trigrave được caacutec chuyecircn gia tiến hagravenh từ khoảng 18h vagrave kết thuacutec
luacutec nửa đecircm từ 3h saacuteng trở đi lagrave chuỗi cocircng việc kiểm tra khiacute tagravei chuẩn bị chiến đấu Riecircng
việc kiểm tra khiacute tagravei được thực hiện theo quy trigravenh soạn thảo riecircng cho Việt Nam phugrave hợp
điều kiện thực tiễn vagrave đặc thugrave chiến đấu Ngoagravei những nhiệm vụ thường xuyecircn noacutei trecircn caacutec
chuyecircn gia kỹ thuật cograven trực tiếp huấn luyện đội ngũ kỹ thuật viecircn Việt Nam đưa ra những
khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng
hoạt động
Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc
hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn
Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave
nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute
hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute
thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi
cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng
ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời
tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp
maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec
phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị
Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai
becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động
quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh
baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của
Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt
Nam
Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy
nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp
tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng
tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa
phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt
Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm
1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ
sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven
gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp
quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave
chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn
Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện
phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng
xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo
đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike
đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
luyện caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam được tiến hagravenh theo kiểu ldquocầm tay chỉ việc
Trong giảng dạy caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc triệt để sử dụng tranh minh họa caacutec sơ đồ tập
trung huấn luyện kỹ thuật bắn tecircn lửa kỹ năng chỉ huy phối hợp taacutec chiến cấp tiểu đoagraven
trung đoagraven nhoacutem trung đoagravenrdquo Khi caacutec chiến sĩ Việt Nam đatilde tiếp thu vagrave sử dụng thagravenh thạo
kỹ thuật caacutec chuyecircn gia Liecircn Xocirc chuyển sang vai trograve cố vấn ngay tại chỗ vagrave đagraveo tạo lớp
chiến sĩ mới với những kỹ thuật luocircn luocircn được cải tiến hoagraven thiện tại caacutec Viện nghiecircn cứu
vagrave thiết kế ở Liecircn Xocirc Sau khi hoagraven thagravenh caacutec khoacutea huấn luyện cấp tốc với khoảng thời gian
ngắn nhất (luacutec đầu dự định lagrave 8 thaacuteng sau ruacutet xuống 6 thaacuteng vagrave cuối cugraveng thực tế huấn luyện
chỉ cograven 25 thaacuteng) Bộ Quốc phograveng Việt Nam quyết định thagravenh lập caacutec trung tiểu đoagraven hỏa
lực nhanh choacuteng chiếm lĩnh trận địa Tuy đatilde trải qua thời gian học tập huấn luyện tiacutech cực
song vagraveo thời điểm đoacute nếu chỉ coacute bộ đội Việt Nam thigrave lực lượng Phograveng khocircng - khocircng quacircn
Việt Nam cograven khaacute mỏng chưa đủ khả năng hoagraven thagravenh nhiệm vụ chiến đấu Bộ Quốc phograveng
Việt Nam vagrave Ban Chỉ huy Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc thocircng qua quyết định gấp ruacutet
thagravenh lập caacutec khẩu đội chiến đấu coacute quacircn số ruacutet gọn với sự tham gia của chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc vagrave số chuyecircn gia cograven thiếu đatilde được Liecircn Xocirc gửi gấp sang [22] Cuối thaacuteng 7-1965
caacutec Trung tacircm huấn luyện được biecircn chế vagraveo caacutec trung đoagraven Phograveng khocircng của Quacircn đội
Nhacircn dacircn Việt Nam nhận caacutec trang thiết bị cần thiết từ Liecircn Xocirc vagrave cugraveng tham gia chiến
đấu Thời kỳ đầu mỗi trung đoagraven Phograveng khocircng Việt Nam coacute khoảng 50 chuyecircn gia Liecircn Xocirc
cugraveng taacutec nghiệp sau đoacute khi caacutec chiến sĩ Phograveng khocircng Việt Nam đatilde sử dụng vũ khiacute khiacute tagravei
thagravenh thục taacutec chiến độc lập thagravenh cocircng số chuyecircn gia Liecircn Xocirc ruacutet xuống cograven từ 10-15
người[23]
Vũ khiacute khiacute tagravei Liecircn Xocirc viện trợ cho Việt Nam được thaacuteo rời vagrave vận chuyển bằng
đường hagraveng khocircng đường bộ vagrave đường biển tới Việt Nam becircn cạnh đoacute độ ẩm ở Việt Nam
lớn nhiệt độ cao khiacute tagravei vận hagravenh gần như khocircng ngừng nghỉ lại chịu sự đaacutenh phaacute thường
xuyecircn của maacutey bay địch do vậy cần phải được lắp raacutep bảo trigrave bảo dưỡng sửa chữa kiểm
tra mức độ sẵn sagraveng chiến đấu Đaacutep ứng yecircu cầu đoacute caacutec chuyecircn gia kỹ thuật Xocirc-viết lắp
raacutep thực hiện kiểm tra định kỳ đối với caacutec loại khiacute tagravei theo đuacuteng quy trigravenh Tuy nhiecircn do
tần suất đaacutenh phaacute của maacutey bay Mỹ dagravey đặc necircn cocircng taacutec kiểm tra định kỳ trở necircn hết sức
khoacute khăn vagrave được thực hiện linh hoạt song luocircn đảm bảo đuacuteng chỉ định Caacutec chuyecircn gia kỹ
thuật tiacutech cực sửa chữa vagrave phục hồi caacutec khiacute tagravei bị hư hại hoagraven thagravenh những loại cocircng việc
magrave ngay tại Liecircn Xocirc để thực hiện chuacuteng cần phải coacute những thiết bị đặc biệt đặt trong những
xưởng cố định Cocircng việc bảo trigrave được caacutec chuyecircn gia tiến hagravenh từ khoảng 18h vagrave kết thuacutec
luacutec nửa đecircm từ 3h saacuteng trở đi lagrave chuỗi cocircng việc kiểm tra khiacute tagravei chuẩn bị chiến đấu Riecircng
việc kiểm tra khiacute tagravei được thực hiện theo quy trigravenh soạn thảo riecircng cho Việt Nam phugrave hợp
điều kiện thực tiễn vagrave đặc thugrave chiến đấu Ngoagravei những nhiệm vụ thường xuyecircn noacutei trecircn caacutec
chuyecircn gia kỹ thuật cograven trực tiếp huấn luyện đội ngũ kỹ thuật viecircn Việt Nam đưa ra những
khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng
hoạt động
Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc
hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn
Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave
nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute
hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute
thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi
cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng
ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời
tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp
maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec
phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị
Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai
becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động
quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh
baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của
Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt
Nam
Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy
nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp
tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng
tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa
phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt
Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm
1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ
sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven
gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp
quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave
chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn
Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện
phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng
xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo
đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike
đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
khuyến caacuteo về vận hagravenh giải thiacutech caacutec quy tắc kỹ thuật higravenh thagravenh ở caacutec học viecircn kỹ năng
hoạt động
Cugraveng lagravem nhiệm vụ huấn luyện tại sacircn bay quacircn sự Nội Bagravei caacutec phi cocircng Liecircn Xocirc
hướng dẫn huấn luyện caacutec chiến sĩ Khocircng quacircn Việt Nam kỹ thuật bay Caacutec phi cocircng Liecircn
Xocirc thường xuyecircn hoạt động trong tigravenh trạng quaacute tải lagravem việc tới hơn 12 giờ đồng hồ vagrave
nhiều hơn thếngagravey bay trecircn những chiếc maacutey bay kiểu Xpaacuteccơ khocircng được trang bị vũ khiacute
hoặc những maacutey bay chiến đấu MiG-21U trong tigravenh trạng bất cứ luacutec nagraveo sacircn bay cũng coacute
thể bị tấn cocircng vagrave những chiếc Xpaacuteccơ coacute tốc độ chậm coacute thể bị bắn hạ Hagraveng đecircm caacutec phi
cocircng Liecircn Xocirc thực hiện xoay vograveng khoảng 20 chuyến bay huấn luyện hoặc nhiều hơn hagraveng
ngagravey thực hiện caacutec chuyến bay thử nghiệm kiểm tra sau khi bảo trigrave trong mọi điều kiện thời
tiết thậm chiacute đocirci khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trực tiếp [24] Khocircng hiếm trường hợp
maacutey bay bay luyện tập do chuyecircn gia Liecircn Xocirc điều khiển bị maacutey bay Mỹ truy đuổi vagrave caacutec
phi cocircng đatilde phải hạ caacutenh thẳng xuống sacircn bay khocircng coacute caacutec thiết bị định vị
Trong chiến tranh Việt Nam caacutec phương tiện kỹ thuật quacircn sự hiện đại được cả hai
becircn tham chiến sử dụng rộng ratildei Quacircn đội Mỹ đatilde tiến hagravenh tại Việt Nam caacutec hoạt động
quacircn sự hết sức đang dạng từ taacutec chiến điện tử hagraveng ragraveo bom migraven đến do thaacutem tigravenh
baacuteohellipNhằm giuacutep Việt Nam đối phoacute một caacutech hiệu quả với những thủ đoạn chiến tranh của
Mỹ chuyecircn gia khoa học quacircn sự Liecircn Xocirc với nhiều chuyecircn ngagravenh khaacutec nhau đatilde tới Việt
Nam
Cuối năm 1966 đầu năm năm 1967 Khocircng quacircn Mỹ đatilde sử dụng caacutec higravenh thức gacircy
nhiễu với cường độ mạnh vagrave sử dụng tecircn lửa chống ra đa đồng thời khống chế caacutec tổ hợp
tecircn lửa phograveng khocircng Việt Nam bằng caacutec phương tiện vocirc tuyến điện tử trecircn tất cả caacutec băng
tần sử dụng caacutec higravenh thức gacircy nhiễu đối với soacuteng vocirc tuyến aacutep trong khi caacutec tổ hợp tecircn lửa
phograveng khocircng S-75 chưa được bảo vệ tốt Trước tigravenh higravenh đoacute thaacuteng 6-1967 Chiacutenh phủ Việt
Nam đề nghị Liecircn Xocirc gấp ruacutet gửi gấp sang số khiacute tagravei quacircn sự trong kế hoạch viện trợ năm
1967 đặc biệt lagrave caacutec khiacute tagravei chống nhiễu caacutec trạm rađa SNAR-6 caacutec loại khiacute tagravei bổ
sung[25] Nhận được yecircu cầu Liecircn Xocirc khocircng chỉ nhanh choacuteng đaacutep ứng về vật chất magrave cograven
gửi sang Việt Nam nhoacutem chuyecircn gia khoa học tecircn lửa vagrave nhoacutem chuyecircn gia cocircng nghiệp
quốc phograveng (8-1967) trong đoacute coacute nhagrave khoa học tagravei năng phụ traacutech thiết kế tecircn lửa S-75 vagrave
chuyecircn gia quacircn sự ldquohuyền thoại IPShavkunrdquo [26] Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
ldquonghiecircn cứu chiến thuật phương thức vagrave phương phaacutep hoạt động chiến đấu của Khocircng quacircn
Mỹ nghiecircn cứu caacutec phương tiện chiến đấu mới địch đang sử dụngrdquo[27] nhằm tigravem ra biện
phaacutep giảm bớt hoặc loại trừ hiệu quả caacutec phương tiện ấy Caacutec chuyecircn gia đatilde nhanh choacuteng
xaacutec định những biện phaacutep đối phoacute với loại tecircn lửa tự tigravem mục tiecircu Shrike đưa ra khuyến caacuteo
đối với khacircu phoacuteng caacutec tecircn lửa trong điều kiện kẻ địch sử dụng tecircn lửa chống rada Shrike
đề xuất những cải tiến quan trọng đối với hệ thống tecircn lửa phograveng khocircng S-75
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
Để giuacutep Việt Nam đối phoacute với cuộc chiến điện tử gacircy nhiễu khống chế hệ thống tecircn
lửa phograveng thủ thaacuteng 5-1968 Đoagraven chuyecircn gia quacircn sự gacircy nhiễu vagrave taacutec chiến điện tử do
Trung taacute VX Kixilov chỉ huy bay sang Việt Nam [28] Triển khai nghiecircn cứu ở khu vực
khocircng quacircn Mỹ hoạt động tiacutech cực nhất dugrave thiếu những khiacute tagravei tối tacircn song phaacutet huy mọi
khả năng caacutec chuyecircn gia đatilde saacuteng tạo ra những thiết bị kỹ thuật nhờ đoacute nhanh choacuteng ldquoxaacutec
định rotilde cơ chế taacutec động của nhiễu đối với hệ thống baacutem saacutet mục tiecircu tigravem ra nguyecircn nhacircn
lagravem cho tecircn lửa keacutem hiệu quảrdquo[29] Kết quả được chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Binh chủng
Phograveng khocircng - khocircng quacircn Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam Caacutec chuyecircn gia điện tử Xocirc-viết tổ
chức caacutec buổi học nacircng cao nghiệp vụ cho caacutec chuyecircn viecircn Việt Nam Nội dung giảng dạy
ldquođược thảo luận lựa chọn cho phugrave hợp điều kiện vagrave trigravenh độ của học viecircn vagrave được Trưởng
đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phecirc chuẩnrdquo[30]
Trong khocircng khiacute chiến tranh Lạnh bao trugravem toagraven cầu việc nắm bắt caacutec biacute mật vũ khiacute
khiacute tagravei hiện đại trở thagravenh yecircu cầu cấp thiết Do vậy giuacutep đỡ Việt Nam về quacircn sự caacutec nhagrave
latildenh đạo Liecircn Xocirc cograven quan tacircm tới cơ hội thu thập thocircng tin về vũ khiacute của Mỹ vagrave thử
nghiệm vũ khiacute của Liecircn Xocirc trecircn chiến trường Việt Nam Thaacuteng 8-1965 trong cuộc hội đagravem
với Đại tướng Votilde Nguyecircn Giaacutep vagrave Thứ trưởng Quốc phograveng Trần Sacircm Đại sứ Liecircn Xocirc
Serbacov vagrave chuyecircn viecircn quacircn sự Liecircn Xocirc tại Việt Nam Ivanov đề nghị Việt Nam hợp taacutec
cugraveng Liecircn Xocirc tigravem hiểu tiacutenh năng kỹ thuật chiến thuật caacutech chế tạo vagrave phương phaacutep sử dụng
những loại vũ khiacute trang bị quacircn sự của Mỹ đatilde vagrave đang sử dụng ở Việt Nam [31] Được sự
đồng yacute của Việt Nam trong năm 1965 Tổng cục 10 Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội Liecircn Xocirc
đatilde thagravenh lập nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự thu nhặt nghiecircn cứu chiến lợi phẩm của Mỹ Thaacuteng
10-1965 Đoagraven chuyecircn gia khoa học quacircn sự ldquogồm caacutec chuyecircn viecircn cao cấp của caacutec Học
viện quacircn sự vagrave Viện nghiecircn cứu khoa học Bộ Quốc phograveng caacutec chuyecircn gia - caacuten bộ thiết kế
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng chuyecircn gia điện tử thiết bị dẫn đường vagrave thocircng tin liecircn
lạcrdquo[32]hellip đatilde sang Việt Nam vagrave lập tức bắt tay thu thập đạn migraven chưa nổ caacutec loại suacuteng
ống phế liệu của caacutec maacutey bay Mỹ bị bắn rơi kiểm tra những trường hợp vũ khiacute của Liecircn Xocirc
hoạt động chưa tốt vagrave gửi những mẫu hữu iacutech nhất về Moscow Từ năm 1965 đến năm
1974 Liecircn Xocirc đatilde gửi sang Việt Nam tất cả 40 chuyecircn gia quacircn sự cao cấp Liecircn Xocirc caacutec
ngagravenh cocircng nghiệp quốc phograveng cho mục điacutech trecircn[33] Để hoagraven thagravenh nhiệm vụ Đoagraven
chuyecircn gia trực tiếp lagravem việc tại hiện trường trong hoagraven cảnh thiếu caacutec thiết bị chuyecircn dụng
nguy hiểm luocircn rigravenh rậpTừ thaacuteng 5-1965 đến thaacuteng 1-1967 nhoacutem chuyecircn gia đatilde ldquolượm lặt
lựa chọn vagrave gửi về Liecircn Xocirc hơn 700 chủng loại thiết bị quacircn sự vagrave vũ khiacute Mỹrdquo[34] Trecircn cơ
sở những dữ liệu thu thập được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc biecircn soạn những tagravei liệu
quacircn sự giaacute trị ldquođưa những đề xuất điều chỉnh caacutec loại vũ khiacute của Liecircn Xocirc coacute tiacutenh năng phugrave
hợp hoặc vượt trội chống lại trang thiết bị quacircn sự của Mỹrdquo[35] Caacutec thuyết minh vagrave mẫu
vật được nhoacutem chuyecircn gia gửi về Liecircn Xocirc đatilde goacutep phần cải tiến caacutec loại vũ khiacute khiacute tagravei đang
sử dụng trecircn chiến trường Việt Nam ldquocho pheacutep giảm đaacuteng kể chi phiacute vagrave thời gian nghiecircn
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
cứu sản xuất những vũ khiacute tương tự thuacutec đẩy nền cocircng nghiệp quốc phograveng Xocirc-viết phaacutet
triển nhanh choacutengrdquo[36]
Nhằm giuacutep Việt Nam chống lại chiến lược phong tỏa bờ biển của Mỹ ragrave phaacute bom
migraven trecircn caacutec cửa cảng theo đề nghị của Việt Nam thaacuteng 8-1972 Liecircn Xocirc cử một tổ 4 người
sang nghiecircn cứu thaacuteng 10-1972 Liecircn Xocirc cử thecircm 18 người cugraveng với 36 tấn khiacute tagravei mograve lặn
[37] Tuy nhiecircn do chưa quen với caacutec loại bom migraven mới của Mỹ necircn hiệu quả cocircng taacutec ragrave
phaacute khocircng cao mặc dugrave caacutec chuyecircn gia lagravem việc rất tiacutech cực nhiệt tigravenh
Từ cuối năm 1974 với những thay đổi trong cuộc khaacuteng chiến chống Mỹ lực lượng
chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ruacutet dần vagrave quy chế chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được thay
bằng quy chế cố vấn quacircn sự Liecircn Xocirc chức vụ Trưởng đoagraven chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc
thay bằng chức vụ Trưởng đoagraven cố vấn quacircn sự becircn cạnh Bộ trưởng Quốc phograveng Việt Nam
[38]
3- Cải tiến vagrave ứng dụng kỹ thuật quacircn sự - kinh nghiệm từ Việt Nam
Nhận sự ủy thaacutec của Nhagrave nước Xocirc-viết tham gia vagraveo chiến tranh Việt Nam chuyecircn
gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde cống hiến sức lực triacute tuệ thậm chiacute tiacutenh mạng với mong muốn giuacutep
những người anh em Việt Nam ruacutet ngắn quatildeng đường đi tới nền hogravea bigravenh hằng mong đợi
Với sự giuacutep đỡ của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc Việt Nam đatilde xacircy dựng được hệ thống
Phograveng khocircng ndash khocircng quacircn hiện đại hugraveng mạnh với binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng phaacuteo
cao xạ caacutec phi đội maacutey bay tiecircm kiacutech binh chủng kỹ thuật vocirc tuyến hệ thống caacutec đagravei chỉ
huy vagrave caacutec phương tiện liecircn lạc Trong khoacutei lửa chiến tranh Việt Nam chuyecircn gia quacircn sự
Liecircn Xocirc đatilde cugraveng với caacutec chuyecircn gia Việt Nam nghiecircn cứu tiacutech cực cải tiến phaacutet triển hệ
thống phograveng thủ phograveng khocircng - khocircng quacircn của Việt Nam trecircn hai phương diện Kỹ thuật
vagrave chiến thuật
Về kỹ thuật chuyecircn gia hai nước đatilde cải tiến caacutec đagravei trinh saacutet hiện đại hoacutea caacutec bộ khiacute
tagravei tecircn lửa phograveng khocircng mở rộng đaacuteng kể caacutec tiacutenh năng chiến đấu của tecircn lửa mở rộng tầm
tiecircu diệt vagrave khả năng đối phoacute với caacutec maacutey bay coacute sử dụng biện phaacutep cơ động traacutenh tecircn lửa
Nhờ cocircng sức đoacuteng goacutep của caacutec chuyecircn gia ldquotrong tất cả caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng
đều đatilde coacute những cải tiến hoagraven thiện coacute taacutec dụng nacircng cao khả năng chống nhiễu của mạch
hồi trong đagravei điều khiển tecircn lửa đatilde lagravem tăng 25 - 3 lần độ điều khiển chiacutenh xaacutec tecircn lửa
nhằm vagraveo mục tiecircu đang cơ động sử dụng chế độ thocircng tin giả trong mạch của maacutey vocirc
tuyến phaacutet lệnhrdquo[39] Caacutec chuyecircn gia cograven đưa ra biện phaacutep phograveng traacutenh tecircn lửa chống ra da
bằng caacutech sử dụng caacutec phương tiện phaacutet soacuteng đaacutenh lạc hướng vagrave một loạt biện phaacutep coacute tiacutenh
chất tổ chức - kỹ thuật như chỉnh lại caacutec tần số lagravem việc của đagravei điều khiển tecircn lửa của caacutec
thiết bị phản hồi nacircng cao cocircng suất caacutec maacutey phaacutet tiacuten hiệu phản hồi của tecircn lửa Ngagravey 30-3-
1968 sau khi cải tiến khối điều khiển FR-15 của tecircn lửa S-75 một maacutey bay F-111A của Mỹ
bị tecircn lửa S-75 Dvina bắn rơi Sự kiện nagravey quan trọng đến mức noacute được Bộ trưởng Bộ Quốc
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
phograveng Liecircn Xocirc Andei Grechko baacuteo caacuteo trực tiếp lecircn Tổng biacute thư LBreznev Từ năm 1965
đến năm 1972 ldquohệ thống rada của S-75 (SAM-2) đatilde được cải tiến 4 lần với 40 nội dung kỹ
thuật để bắt kịp cuộc chiến tranh điện tử của Khocircng quacircn Mỹrdquo[40] Những cải tiến kỹ thuật
necircu trecircn đảm bảo cho bộ đội Phograveng khocircng Việt Nam đạt hiệu quả cao trong chiến đấu
khiến ldquoquacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay60 lần chiếc xuất kiacutech (trong chiến tranh Triều Tiecircn
khocircng quacircn Mỹ bị tổn thất 1 maacutey bay750 lần chiếc xuất kiacutech)rdquo[41] chấm dứt sự thống trị
của B-52 F-111 F-105hellip trecircn bầu trời vagrave những cuộc neacutem bom khocircng bị trừng phạt xuống
miền Bắc Việt Nam
Về chiến thuật caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc phối hợp với binh chủng Phograveng
khocircng Việt Nam aacutep dụng rộng ratildei phương phaacutep cơ động tiểu đoagraven tecircn lửa tổ chức phục
kiacutech bất ngờ phoacuteng tecircn lửa vagraveo maacutey bay địch thiết lập trận địa giả đi đocirci với aacutep dụng
những nguyecircn tắc mới trong cấu tạo caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng tạo ra caacutec cụm
đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng coacute cơ cấu hỗn hợp[42] Caacutec chuyecircn gia cũng chuyển từ phương
phaacutep huấn luyện chiến đấu cho caacutec trắc thủ của caacutec khẩu đội sang phương phaacutep tổ chức hiệp
đồng đồng bộ caacutec khẩu đội caacutec đại đội caacutec tiểu đoagraven caacutec đơn vị cho phugrave hợp caacutec thay đổi
chiến thuật
Nhờ caacutec cải tiến phaacutet triển kỹ thuật chiến thuật ldquotrong hai cuộc chiến tranh phaacute hoại
miền Bắc 1965-1968 vagrave 1972 caacutec đơn vị tecircn lửa SAM-2 của Quacircn đội Nhacircn dacircn Việt Nam
đatilde đaacutenh 3542 trận trong đoacute coacute 588 trận đaacutenh ban đecircm tiecircu thụ 5885 quả đạn bắn rơi 788
maacutey bay của khocircng lực Hoa Kỳ 366 chiếc rơi tại chỗ trong đoacute coacute 43 maacutey bay B-52 bigravenh
quacircn 71 quả đạn diệt được một maacutey bay bảo đảm an toagraven trong sử dụng vagrave nacircng cao độ
chiacutenh xaacutec khi chiến đấurdquo[43]
Kinh nghiệm taacutec chiến của caacutec đơn vị tecircn lửa Phograveng khocircng -của khocircng quacircn ở Việt
Nam đatilde được phacircn tiacutech nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave được aacutep dụng rộng ratildei trong cocircng taacutec huấn
luyện chiến đấu của Binh chủng Phograveng khocircng Liecircn Xocirc vagrave ở tất cả caacutec nước tham gia Hiệp
ước Vaacutecsava Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc đatilde cho soạn thảo vagrave phaacutet hagravenh những bản thocircng baacuteo
kỹ thuật bằng nhiều thứ tiếng phổ biến những tổng kết chiến tranh vagrave những đề xuất về cải
tiến cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng khocircng trecircn cơ sở kinh nghiệm từ chiến tranh Việt
Nam Những thocircng tin thu thập được trong quaacute trigravenh taacutec chiến ở Việt Nam đều được đem
giảng dạy rộng ratildei trong caacutec trường quacircn sự của Liecircn Xocirc kể cả tại caacutec trường quacircn sự coacute
caacutec caacuten bộ quacircn sự nước ngoagravei theo học
Caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa phograveng khocircng được caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc vagrave Việt
Nam cải tiến hiện đại hoacutea đatilde giuacutep binh chủng tecircn lửa phograveng khocircng của Liecircn Xocirc vagrave của
những nước được cung cấp caacutec bộ khiacute tagravei tecircn lửa ấy coacute bước nhảy vọt về chất lượng vagrave hiệu
quả hoạt động Caacutec chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tổng kết kinh nghiệm chiến tranh ở Việt
Nam nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng nguyecircn tắc mới trong cơ cấu caacutec cụm đơn vị tecircn lửa phograveng
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
khocircng ở Liecircn Xocirc Kinh nghiệm chiến đấu ở Việt Nam được phổ biến aacutep dụng cho cuộc
chiến tranh 7 ngagravey (6-1967) giữa Ai Cập (coacute Liecircn Xocirc đứng sau) vagrave Israe Ngoagravei ra ldquoChiacutenh
phủ Liecircn Xocirc quyết định sao cheacutep một số kiểu vũ khiacute Mỹ như tecircn lửa đạn đạo Sparrow-3
động cơ maacutey bay caacutec thiết bị điện tử trong ngagravenh cocircng nghiệp của Liecircn Xocircrdquo[44] đẩy nhanh
kỹ thuật quacircn sự quốc phograveng phaacutet triển
Dưới sự chỉ đạo của Thiếu tướng V X Kixhanxki - Trưởng nhoacutem chuyecircn gia tecircn
lửa một nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc đatilde tiến hagravenh phacircn tiacutech hệ thống hoacutea vagrave tổng kết
kinh nghiệm taacutec chiến vagrave xuất bản cuốn saacutech Kinh nghiệm taacutec chiến của binh chủng tecircn lửa
phograveng khocircng ở Việt Nam Ra đời ngagravey 23-2-1968 cuốn saacutech được phổ biến đến từng tiểu
đoagraven tecircn lửa vagrave trong cuộc thi caacutec taacutec phẩm khoa học quacircn sự mang tecircn M V Phrunze do
Bộ Quốc phograveng Liecircn Xocirc tổ chức (1972) cuốn saacutech đatilde được trao giải nhất vagrave hiện vẫn đang
được sử dụng trong caacutec khoa chuyecircn ngagravenh tại caacutec trường quacircn sự Liecircn bang Nga
Trong chiến tranh Việt Nam theo thống kecirc của Tổng cục taacutec chiến Bộ Tổng tham
mưu caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc từ ngagravey 11-7-1965 đến ngagravey 31-12-1974 đatilde coacute 6359
sĩ quan tướng lĩnh vagrave hơn 4500 binh sĩ hạ sĩ quan caacutec lực lượng vũ trang Liecircn Xocirc tham gia
chiến đấu trong số đoacute coacute 13 người đatilde hy sinh tại Việt Nam[45] Vigrave lograveng quả cảm tinh thần
chiến đấu quecircn migravenh sự hy sinh cao cả vagrave những đoacuteng goacutep to lớn đối với nhacircn dacircn Việt
Nam từ năm 1965 đến năm 1973 2190 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng caacutec phần
thưởng của Nhagrave nước Liecircn Xocirc hơn 3000 chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc được tặng thưởng
caacutec huacircn chương vagrave huy chương của nước Việt Nam Dacircn chủ Cộng hograveardquo[46]
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đảng toagraven tập tập 24 Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội
2000 tr 738
[2] VV Ivanov Hợp taacutec Xocirc-Việt vagrave lập trường của Trung Quốc những năm 1965-1967 Tạp chiacute
Nước Nga vagrave Chacircu Aacute ndash Thaacutei Bigravenh Dương 4 2010 tr 69 (tiếng Nga)
[3]Việt Nam-Liecircn Xocirc 30 năm quan hệ 1950-1980 Nxb Tiến bộ Matxcơva 1982 tr 107
[4] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Nxb Lịch sử Matxcơva 1996 tr22 (tiếng Nga)
[5] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Nxb Quacircn đội nhacircn dacircn Hagrave Nội 2003 tập 3 tr
200
[6] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 3 tr212
[7] Lịch sử Việt Nam narodru (tiếng Nga)
[8] Những hiệp định vagrave thỏa thuận giữa Liecircn Xocirc vagrave Việt Nam Đại từ điển Baacutech khoa toagraven thư Nxb
Từ điển Matxcơva 2005 tr299-231 (tiếng Nga)
[9] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Quyển số 7
mục I (tiếng Nga)
[10] Sổ ghi cheacutep caacutec tagravei liệu giải mật của Trung tacircm lưu trữ quốc gia Liecircn bang Nga Tlđd
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
[11 ] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ 4 (29) 2006 (tiếng Nga)
[12] Tổng cục 10 lagrave Tổng cục Hợp taacutec quacircn sự quốc tế trực thuộc Bộ Tổng tham mưu caacutec lực
lượng vũ trang Liecircn Xocirc
[13] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng ArtOfWarru 2-2011 (tiếng Nga)
[14] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Matxcơva 2003 tr40 (tiếng Nga)
[15] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Nxb Yauza Eksmo
Matxcơva 2008 tr247-248 (tiếng Nga)
[16] Alexander Okorokov Những cuộc chiến tranh biacute mật của Liecircn Xocirc Sđd tr247
[17] Việt Nam Tạp chiacute Điểm tin hoạt động vũ trụ Tlđd
[18] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Matxcơva 2000 (tiếng
Nga)
[19] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr47
[20] Bộ Tổng tham mưu Quacircn đội nhacircn dacircn Việt Nam Biecircn niecircn sự kiện Bộ Tổng tham mưu trong
khaacuteng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975) Sđd tập 5 tr610
[21] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[22] ZABorisovich Chiến thắng khocircng hề dễ dagraveng Tlđd
[23] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr45
[24] IP Ivanovik Những chiếc MiG trecircn bầu trời Việt Nam ArtOfWarru 3-2012 (tiếng Nga)
[25]Tagravei liệu lưu trữ Bộ Quốc phograveng Phocircng Bộ Tổng tham mưu Hồ sơ số 1146
[26] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[27] S A Ivanovich Cuộc chiến tranh thứ ba của tocirci ArtOfWarru 4-2009 (tiếng Nga)
[28] HH Kolecsnik Về sự tham gia của caacutec chuyecircn gia quacircn sự Xocirc ndashviết trong chiến tranh Việt
Nam ArtOfWarru 5- 2009 (tiếng Nga)
[29] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Nxb Eczamen Matxcơva 2005 tr 372
(tiếng Nga)
[30] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 378
[31] Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Quacircn ủy Trung ương Hồ sơ 402
[32] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 342
[33] BV Gromova (chủ biecircn) Caacutec cuộc chiến tranh vagrave xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ XX
Sđd tr97
[34] CGIvannovik Từ ghi cheacutep của nhagrave thử nghiệm ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[35] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr 30
[36] Tập thể taacutec giả Chiến tranh Việt Nam Nhigraven lại qua thaacuteng nămhellip Tlđd
[37]Tagravei liệu lưu trữ Trung tacircm lưu trữ Bộ Quốc phograveng phocircng Bộ Tổng tham mưu hồ sơ số 163
[38] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 390
[39] Chiến tranh Việt Namhelliplagrave như thế đoacute (1965 - 1973) Sđd tr 298
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats
[40] Baacutech khoa tri thức quốc phograveng toagraven dacircn Nxb Chiacutenh trị quốc gia Hagrave Nội 2003 tr418
[41] VBAlecsandrovik Nhật kyacute chỉ huy trưởng nhoacutem chuyecircn gia quacircn sự Liecircn Xocirc ở Việt Nam
ArtOfWarru 9-2008 (tiếng Nga)
[42] KVYakolevich Chiến tranh Việt Nam qua đaacutenh giaacute của sĩ quan Sở chỉ huy lực lượng phograveng
khocircng Liecircn Xocirc ArtOfWarru 5-2009 (tiếng Nga)
[43] Nghiecircm Đigravenh Tiacutech (chủ biecircn) Lịch sử bộ đội tecircn lửa phograveng khocircng (1965-2005) Nxb Quacircn đội
Nhacircn dacircn Hagrave Nội 2005 tr 575-576
[44] IV Gaiduk Liecircn Xocirc vagrave chiến tranh Việt Nam Sđd tr30
[45] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287
[46] Александр Окороков Секретные войны Советского Союза Sđd tr 287-288
View publication statsView publication stats