VIỆN VẬT LÝ Võ Thị Lan Anh NGHIÊN CỨU CÁC MÔ HÌNH VẬT LÝ ...
Chuyên đề vật lý “Một số ứng dụng phổ biến của vật lý...
Transcript of Chuyên đề vật lý “Một số ứng dụng phổ biến của vật lý...
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
VT L V Y HC Vt L l mt ngnh khoa hc t nhin rt th v . Vt L bao trm nhiu lnh vc nh Quang Hc (tn sc,khc x,phn x), in(in trng,t trng ..) ,C hc (lc,chuyn ng,dao ng,..),Vt L ht nhn(phng x,cc ng v phng x..). Ngoi ra Vt L cn c cc chuyn ngnh khc nh: Vt l l thuyt, in t c s.. Nh vy Vt l l mt mc xch kt ni nhiu ngnh khoa hc, nhiu lnh vc trong cuc sng . Do , Vt L c rt nhiu cng trnh c ng dng trong khoa hc cng nh i sng phc v trc tip nhu cu ca con ngi nh:giao thng vn ti,sn xut cng nghip,trong lnh vc cng ngh thng tin,truyn thngMt ng dng khng th khng nhc n ca Vt L l ng dng ca Vt L trong Y Hc,n gp phn quan trng trong vic chun on,iu tr,chm sc sc khe cho con ngi vi mt s phng php mang li hiu qu cao nh: Vt L tr liu,chp X Quang,chiu x,chiu tia phng x,chiu tia laser.. ni ln tm quan trng ca a ng dng Vt L. Bi vit sau y xin trnh by mt s ng dng ca Vt L v Quang Hc,Nhit Hc,in, C Hc v Vt l ht nhn trong Y Hc ni ln s lin kt gia Vt L vi khoa hc k thut m ta ng dng trong cuc sng thng ngy. V th chng ta hy cng tm hiu gp cho ni dung bi vit c y hn. MT S NG DNG: I-QUANG HC Chng ta c th k n mt s ng dng tiu biu sau:tia laser,tia X ,knh quang hc. 1,Tia laser Tc dng: Gp phn khng nh trong vic ci thin sc khe v v p cho con ngi. Trong tr liu:tia laser c s dng thay cho dao m c bit hu hiu trong m ni soi, Laser c chia lm 3 loi chnh:laser rn,laser lng,laser kh. Cc loi laser thng c s dng: Laser kh: He-Ne, He-Ne,CO2, Argon Laser rn: Nd:YAG, Er:YAG, Er:glass Laser bn dn: Diode Laser mu: Rh6G Laser hi kim loi: hi vng, hi ng Laser excimer: ArF, XeCl, KrF Laser ho hc Laser in t t do Phng php iu tr:gm 3 phng php chnh:chiu ngoi,laser chm v laser ni mch Chng ta s i tm hiu tc dng ca tia laser i vi tng lnh vc trong y hc -Trong thm m: S TH HIN XUYN SU iu tr cc tn thng sc t da v hnh sm,Cc u cc trn da , dng quang ng mch (trong ngoi khoa da liu),iu tr cc tn thng mch mu, lm lt lp t bo thoi ha
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
trn da mt da mt c mng,mn v p, tr hn.tn thng mch mu da v di da,so li,tn nhang,mn, bnh vy nn v xa nhn nhm tr ha da,ty lng
-Trong phu thut tim Tia laser c tc dng Ti to s phn b mch bng laser xuyn qua c tim,to hnh mch bng laser chc qua da,ni vi phu ng mch bng laser
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
Ngoi ra laser cn ng dng trong phu thut tai-mi-hng bng cch s dng Laser CO2 bc song trong khong 10 m Laser neodym-YAG rt thch hp lm teo nhng ph n v cc m cha nhiu nc khc, chng hn bu tht mi. Hng huyt cu, cht mu ca mu, hp th nh sng c bc sng nm trong khong 500 n 600 nm. -Phu thut c Cc khi u hng, thc qun, hay thanh qun thng c ct b ngay c khi.tuy nhin nh vy s gy mt sc cho bnh nhn do laser l mt bin php rt hu hiu. Vi phng php ny ngi ta ch cn dng mt tia sng ct chnh xc ca mt laser CO2, c iu khin mt vi my iu khin c kim tra bng knh hin vi, s li nhng tn thng nh hn rt nhiu, thm ch chng cn ti x l nh phu thut. -Phu thut mi Vi bnh ny liu php laser s rt ng tin cy trong vic ct nh cc cnh bm di. Nu kt hp dng cc k thut ni soi s cho php iu tr ngoi tr, chiu x v trc tip quan st. M s teo li, hnh thnh cc vt so- v mi li thng sut nh trc. -Phu thut tai Trong phu thut tai tia laser t ra rt hu hiu. Bng cch s dng laser co2 bc s c th phu thut m khng cn tip xc,c th tin hnh mt cch ht sc nh nhng, bo v bnh nhn. Ngoi ra phng php ny cn cho php ct b cc xn m vn khng lm cc ch xung quanh b tn tht v nhit, cng c th m tai trong m khng gy nguy him g. iu ny rt cn thit mt s bnh nhn, bnh x cng tai l qu trnh thay i li cc xn, tin hnh song song vi s tin trin dn dn ca cc nghnh ngng v bnh tai. Vic c l mng nh m khng cn tip xc cng ht sc d dng thc hin nh phu thut bng laser. -ng dng laser-trong nhn khoa Tc dng ca laser trong nhn khoa Quang ng vng mc trong bnh tiu ng Quang ng vng mc trong bong vng mc iu tr glaucoma(bnh m nhn thng gi l thin u thng,ng th hai trong nhng nguyn nhn gy m la sau c thy tinh th ) bng laser Laser Excimer trong iu tr tt khc x ca mt nh cn th,vin th hay lon th bng cch thay i bn knh cong ca b mt gic mc bng laser excimer.
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
Mt cn th,hiu chnh mt v mt sau khi hiu chnh bng laser Excimer
2,Tia X Tia X c bc sng trong khong: 10-11m n 10-8m Tnh cht: Kh nng xuyn thu ln,gy ra hin tng pht quang mt s cht,lm en phim nh, knh nh, Ion ha cc cht kh, tc dng mnh ln c th sng, gy hi cho sc khe. Trong y hc: To nh bng X quang l mt trong nhng k thut chn on hnh nh s dng ph bin trong y hc v k thut. Nguyn l to nh da trn s lan truyn v hp th ca tia X trong qu trnh i qua mi trng vt cht khng ng nht. Mt trong nhng tc dng ni bt ca tia X i vi y hc:gip xc nh bnh l v xng, nhng c th gip ch d ra cc bnh tt v phn mm. nh l kho st ngc, chn on bnh v phi nh l vim phi, ung th phi hay ph n phi, v kho st vng bng, c th d ra s tc rut (tc ng thc qun), trn kh (t lng ni tng), trn dch (trong cc khoang bng). Trong vi trng hp, s dng tia X gy tranh ci, nh l si mt (t khi cn tia X) -Tia X cn c s dng khm nh thnh mch mu hay nghin cu tng phn ca l hng trong ni tng Cc gii phu thnh mch mu, nh cc s can thip y t ca h thng ng mch, da ch yu vo cc my o nhy vi tia X nh v cc thng tn tim tng c th cha tr. X tr tia X, mt s can thip y t, hin nay dng chuyn bit cho ung th, dng cc tia X c nng lng mnh.
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
3,Cc loi knh quang hc. Hin nay t l tt khc x c bit l cn th c xu hng tng cao khng ch Vit Nam m trn ton th gii. Tt khc x l mt thiu st quang hc ca mt khin cho nh sng khi i qua cc mi trng trong sut ca mt khng hi t trn vng mc khi mt trng thi ngh khng iu tit.
nh m phng mt bnh thng nh m phng mt cn th
nh m phng mt vin thi nh m phng mt lon th i vi mt cn th hnh nh hi t trc vng mc Mt vin th hnh nh hi t sau vng mc. c bit hn l mt lon th : Gic mc chiu ng (trc 90 - lt ct mu ) c cong t hn chiu ngang (trc 180 - lt ct mu xanh). Do khi nh sng chiu vo mt, chm tia sng trc 90 (mu ) c hi t xa hn v chm tia sng trc 180 (mu xanh) c hi t khong cch gn hn. Cch khc phc cc tt ca mt l mang knh vin th (thu knh hi t) a nh tr v ng trn vng mc. Quy c:
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
II-NG DNG CA IN TRONG Y HC Ta c th phn loi ng dng ca in trong y hc bao gm ng dng ca in trng v ng dng ca t trng. 1, ng dng ca t trng T trng l g? T trng l mi trng vt cht c bit sinh ra quanh cc in tch chuyn ng hoc do s bin thin ca in trng hoc c ngun gc t cc mment lng cc t. Xt v bn cht, t trng v in trng l cc biu hin ring r ca mt trng thng nht l in t trng.. Vy ng dng ca t trng vo trong y hc th nh th no? Tng tc ca t trng vi vt cht sng -Lu lng mu tng ln s lm tng kh nng chuyn ti oxy, c hai vic ny gip cho kh nng cha bnh ca c th tng ln. -Vic thay i s di chuyn ca ion calci: t trng c th a ion calci ti iu tr ch xng b gy ch mt na thi gian so vi bnh thng hoc c th gip cho vic ly calci khi khp xng b vim hoc khp xng b au. -S cn bng pH ca nhng th dch khc nhau trong c th ( thong mt s cn bng pH xy ra khi m) dng nh c th thay i nh t trng. -S sn xut hormon t cc tuyn ni tit c th hoc tng ln hoc gim xung nh kch thch ca t trng. -S thay i hot ng ca men v nhng qu trnh sinh ha khc cng b tc ng bi t trng. Tc dng ca t trng ln c th ngi: Nghin cu ca V.M. Bogoliubov v G.N. Ponomarenko 1999: -T trng khng i : gim nht ca mu, gim s phn hy trong tun hon mu, tng trao i cht mao mch; gim au; kch thch dinh dng cc b; gin n mao mch cc b; tng cng min dch.
Quy c l du (-)
Knh phn k
Knh hi t Quy c l du (+)
Knh cn th
Xp bn tri hp knh
Xp bn phi hp knh
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
-T trng dng xung : kch thch thn kinh ; kch thch dinh dng; hot ha mch (nh hng n ng knh mch mu, c bit l ng mch); gim au (dng gy t); chng vim. -T trng bin thin : hot ha mch; chng vim; chng ph n; kch thch dinh dng; gim au (dng gy t) cc b; gim ng mu. A,T i vi h xng Kch thch i vi c 4 giai on trong qu trnh hnh thnh canxi xng sau gy: Bng n tng trng qun th t bo ti v tr gy, tng tng hp AND v phn chia t bo. Tng tng hp cc cht cn bn xng. Canxi ha t chc sn si ca can non (quan trng nht). Tn to mch mu v xm nhp mch mu vo sn si. B,T i vi h thn kinh Th cm t c hiu y l tuyn tng: vai tr hng u trong vic iu phi cc qu trnh tm sinh l quan trng ca c th. N lin h a dng vi cc hp phn ca no; lin h vi thn kinh thc vt qua cc dy giao cm; lin h vi vng mc, di i, nhn cnh no tht, ty sng B la bn c bit no ca mt s loi chim, c voi, cc phn t Fe3O4, gip thu nhn nhng thng tin c ch t t trng bn ngoi kh nng nh hng ca ng vt. ngi cng c 1 c quan tng t, chnh l tuyn tng, c th b t trng tc ng cc thay i tm sinh l ca c th, bao gm c cc kh nng d thng nh ngoi cm, lin lc t xa, dng ch di chuyn vt C,T i vi h tun hon Tn to mch mu: Kch thch sinh tng hp AND, hnh thnh cc cu trc tng t mao mch trong thi gian vi ngy (i chng l vi thng).Tc ng trc tip ln dng chy (tng tc): Do nh hng ln h thng in tch mng t bo v cu hnh khng gian ca cc i phn t, lm gim nht ca mu.Hai hiu ng trn lm tng vi tun hon, gim nguy c nghn mch sau chn thng.Gy hiu ng st t: Tc ng ln chnh phn t Hb, rt tch cc nhng ni mu chy chm v nng xy cao (nh cc ng mch ch)Hiu ng gin mch: Tc dng ny nh hng h ng mu v cc cc mu ng, ci thin mc nui dng cc vng b thng tn. D,T i vi h min dch C min dch th dch v min dch t bo.Nhiu nghin cu chng t in t trng xung thch hp lm tng hot tnh thc bo, th hin cc ch s: % bch cu thc bo, s ht trung bnh c 1 bch cu thc bo.Thng k trong 10 nm vin Odessa ti lin bang Nga trn 920 bnh nhn h xng khp c m c iu tr bng t trng cho thy: so vi phc kinh in th t l tn ph do cc bin chng nhim trng gim 3 ln. E,Mt s vt liu t ang c s dng gi gn sc khe
Dy truyn t: gn 5-6 vin t, tc ng ln vng phn x vai c. Vng t c tay: gn 4-5 vin t, tc ng ln ng mch c tay (ng mch quay)
iu chnh tun hon ngoi vi. ai lng t: gn cc vin t gn vng ct sng lng nhm gim au, hn ch thoi
ha. dp t: gn 2-3 vin t tng ng vi cc huyt v chnh lng bn chn nhm n
nh t trng c th.
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
Gi t: gn 10-20 vin t trn khn tri gi iu ha tun hon vng u c, to gic ng thoi mi.
Cc (nc) t: gn nam chm thnh v y, cch ly vi nc trong cc. Sau khi vo 5-10 pht nc s tng hot tnh, gim nht, ung iu ha t trng ni sinh, tun hon mu v dch th. 1-2h sau nu ko dng, nc s tr li bnh thng.
2,ng dng ca in trng trong y hc A/DNG IN XUNG Xung in l mt dng xung khng lin tc trong mt thi gian ngn c xung sau l khong ngh. Dng in xung l dng in c nhiu xung in lin tip to ra. Dng in xung khng i hng l dng in xung mt chiu, dng xung lun i hng gi l dng in xung xoay chiu. a/ Tc dng sinh l ca dng in xung Tc dng c ch : gim au v gim trng lc c Tc dng kch thch thn kinh c Hin tng quen ca c th i vi dng in xung b/ S dng dng in xung trong iu tr au Dng xung mt chiu: tng tc cc Ti cc (+): tc dng c ch(gim hng phn)nn c tc dng gim au Ti cc (-) : tc dng kch thch, gin mch, nn c dng kch thch thn kinh c * Dng xoay chiu : Khng phn cc nn khng gy tn thng da do c th tng cng cao tc dng su. B/DNG IN MT CHIU 1.Tc dng
Tc dng ln cc ion Tc dng gin mch
in di thuc. in di thuc (electrophoresis) l phng php dng dng in mt chiu di chuyn mt s ion thuc iu tr vo c th hoc ly cc ion thuc c hi ra khi c th.
-
Chuyn vt l Mt s ng dng ph bin ca vt l trong y hc
III. MT S NG DNG CA C -NHIT TRONG Y HC A. NG DNG CA NHIT :
1,IU TR NHIT NNG: a,Tc dng ca nhit nng: Phn ng vn mch: nhit nng gy gin ng mch nh v mao mch ti ch, c th lan rng ra mt b phn hay ton thn. Tc dng gin mch lm tng cng tun hon, tng cng dinh dng v chuyn ha ti ch, t c tc dng gim au i vi cc chng au mn tnh. Vi h thn kinh: c tc dng an thn, iu ha chc nng thn kinh, th gin c co tht, iu ha thn kinh thc vt. do c tc dng tt vi cc chng au mn tnh gy co c. Tc dn gim au: ph thuc vo loi au v nguyn nhn au. Cc phng php iu tr: nhit dn truyn- paraffin: c tnh ca paraffin: Paraffin l hn hp c nhiu hydrocarbua t du ha, paraffin dng trong iu tr l loi tinh khit, trung tnh, mu trng, khng c. Khi p ming paraffin nng vo da s kch thch tng tit m hi nhng m hi ny vn cn ng li lm cho da lun m, mm mi v tng tnh n hi. Cc phng php s dng Paraffin: p Paraffin. Nhng Paraffin. bc x hng ngoi: c tnh ca hng ngoi: Bc x hng ngoi l bc x khng nhn thy c c bc sng trong khong 760-400000nm, ngun pht c nhit cng cao th bc x ra tia hng ngoi c bc sng cng nh. L bc x c nhit lng cao nn gi l bc x nhit. xuyn su ca bc x hng ngoi vo c th nhn chung l rt km, ch khong 1-3mm.