Chuyen de Daiso on Thi Lop10
-
Upload
chang-trai-kho-tinh -
Category
Documents
-
view
135 -
download
0
Transcript of Chuyen de Daiso on Thi Lop10
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 1
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 2
KHI QUT KIN THC TP HP
1. Tp hp s t nhin K hiu l: N.
Phn t ca tp hp: N = { 0, 1, 2,, n,}
Cc k hiu khc: Tp hp s t nhin c s "0":
N0 = { 0, 1, 2, ..., n, ...}
Tp hp s t nhin khng cha s "0" l: N
* = {1, 2, ..., n, ...}.
Cc tnh cht ca php cng cc s t nhin: Vi a, b, c l cc s t nhin, ta c: (1) Tnh cht giao hon: a + b = b + a (2) Tnh cht kt hp: (a + b) + c = a + (b + c) (3) Tnh ng nht khi cng: a + 0 = 0 + a = a. (4) Tnh cht phn phi ca php cng i vi php nhn: (b + c)a = b.a + c.a
Cc tnh cht ca php nhn cc s t nhin: Vi a, b, c l cc s t nhin, ta c: (1) Tnh cht giao hon: a.b = b.a (2) Tnh cht kt hp: (a.b).c = a.(b.c) = a.b.c (3) Tnh ng nht khi nhn: a.1 = 1.a = a (4) Tnh cht phn phi ca php nhn i vi php cng: a(b + c) = a.b + a.c
2. Tp hp s nguyn K hiu l: Z.
Phn t ca tp hp:
Z = {0, 1, 2, ..., n, ...} Cc k hiu khc:
Tp hp cc s nguyn m l - N = {-1, -2, ..., -n, ...} Tp hp cc s nguyn dng l + N = {+1, +2, ..., +n, ...} Cc php ton trn s nguyn:
Ton Cng Ton Tr Ton Nhn Ton Chia
a + 0 = a
a + a = 2a
a + (-a) = 0
a - 0 = a
a - a = 0
(a) - (-a) = 2a
a x 0 = 0
a x 1 = a
a x a = a2
a x
a
1= 1
0
a=
1
a = a
a
a= 1
1
a
= -a
3. Tp hp s hu t K hiu l: Q.
Phn t ca tp hp:
mx | x , n 0; m,n
n
ZQ
Mt s k hiu khc: Tp hp cc s hu t khng m l Q+. Tp hp cc s hu t dng l Q*.
Cc cch biu din s hu t: Biu din trong h thp phn v cc h c s khc.
S hu t c th l s thp phn hu hn hoc s thp phn v hn tun hon. Dy cc ch s lp li trong biu din thp phn ca cc s thp phn v hn tun hon c gi l chu k. S cc ch s trong chu k ny c th chng minh c rng khng vt qua gi tr tuyt i ca b.
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 3
Biu din bng lin phn s. Mt s thc l s hu t khi v ch khi biu din lin phn s ca n l hu hn. 4. Tp hp s thc
K hiu l: R Cc k hiu khc:
Tp hp s thc khng m l R+ Tp hp cc s thc dng l R*
Cc php ton trn tp s thc: Php cng, php tr, php nhn, php chia, php ly tha, php logarit.
5. Tp hp s v t K hiu l: I Phn t ca tp hp:
I = R\Q
Trong ton hc, s v t l s thc khng phi l s hu t, ngha l khng th biu din c
di dng t s a
b
, vi a, b l cc s nguyn.
V d: S thp phn v hn c chu k thay i: 0.1010010001000010000010000001...
S 2 = 1,41421 35623 73095 04880 16887 24209 7... S pi () = 3,14159 26535 89793 23846 26433 83279 50288 41971 69399 37510 58209 74944 59230 78164 06286 20899 86280 34825 34211 70679...
6. Cc php ton trn tp hp:
a. Hp ca cc tp hp: nh ngha: Hp ca tp hp A v tp hp B l tp hp gm tt c cc phn t thuc t nht mt trong hai tp hp A v B.
K hiu: A B
Phn t ca A B = {x| x A hoc x B}
b. Giao ca cc tp hp: nh ngha: Giao ca tp hp A v tp hp B l tp hp gm tt c cc phn t thuc hai tp hp A v B.
K hiu: A B
Phn t ca A B = {x| x A v x B}
c. Hiu ca cc tp hp: nh ngha: Hiu ca tp hp A v tp hp B l tp hp gm tt c cc phn t thuc tp hp A nhng khng thuc tp hp B.
K hiu: A \ B
Phn t ca A \ B = {x| x A v x B}
d. Phn ca cc tp hp:
nh ngha: Nu A B th B\A c gi l phn b ca tp hp A trong tp hp B. K hiu: CAB.
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 4
CHUYN 2 CN THC
1. Cn bc hai: Khi nim: x c gi l cn bc hai ca s khng m a
x2 = a.
K hiu: x a , vi a 0.
iu kin xc nh ca biu thc A l: A xc nh A 0 . V d:
(1) Cn bc hai ca 25 l 525 .
(2) Cn bc hai ca 12 l 3212 .
(3) iu kin 2x c ngha l x - 2 0 x 2.
(4) Tnh 23x .
Ta c: 3x3x3x 2 Hay
3x3x 2 v 3x3x3x 2 Cc php bin i cn thc
A.B A. B, A 0; B 0
A A
, A 0; B 0B B
2A B A B, B 0
A 1
A.B, A.B 0; B 0B B
22m. A Bm
, B 0; A BA BA B
n. A Bn
, A 0; B 0; A BA BA B
2
A 2 B m 2 m.n n m n m n , (vi m, n 0, vi
m n A
m.n B
2
AA Lu : Vi mi s thc a, gi tr tuyt i ca a.
K hiu: |a| nh ngha:
a a 0
a a a < 0
nu
nu
nh ngha trn cho thy, gi tr tuyt i ca a l mt s khng m. 2. Cn bc ba:
K hiu: Cn bc ba ca mt biu thc (hoc mt s) A l: 3 A .
Ta c: 3 3A A . V d:
1) 3 33 8 2 2 2)
33 x 2 x 2
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 5
3. Cn bc cao: Cn bc chn: Vi mi s t nhin m, n, k > 1, ta c:
2k 2kA A .
2k 2k 2kA.B A . B , A.B 0
2k
2k
2k
AA, A.B 0; B 0
B B
2k2k 2kA .B A . B, B 0
m m.nn A A, A 0 V d:
(1) Cn bc 4 ca 16 l 4 44 16 2 2.
(2) Cn bc 4 ca (x + 2)2 l 2
4 x 2 x 2 , (x + 2 0).
Ch : 2k A c ngha khi A 0. Cn bc l: Vi mi s t nhin m, n, k > 1, ta c:
2k 1 2k 1A A.
2k 1 2k 12k 1 A.B A. B
2k 1
2k 12k 1
A A, B 0
B B
2k 12k 1 2k 1A .B A. B
V d:
(1) Cn bc 3 ca 27 l 3273 .
(2) Cn bc 3 ca (4 - x)3 l x4x43 3 . Ch : i vi cn bc l th biu thc trong du cn khng quy nh du m hoc dng.
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 6
CHUYN 3 HNG NG THC
1. Kin thc c bn: 1.1. hng ng thc ng nh: (a + b)
2 = a
2 + 2ab + b
2 (Bnh phng ca mt tng)
(a - b)2 = a
2 - 2ab + b
2 (Bnh phng ca mt tng)
a2 - b
2 = (a - b)(a + b) (Hiu hai bnh phng)
(a + b)3 = a
3 + 3a
2b + 3ab
2 + b
3 (Lp phng ca mt tng)
(a - b)3 = a
3 - 3a
2b + 3ab
2 - b
3 (Lp phng ca mt tng)
a3 + b
3 = (a + b)(a
2 - ab + b
2) (Tng hai lp phng) a
3 - b
3 = (a - b)(a
2 + ab + b
2) (Hiu hai lp phng) 1.2. Cc hng ng thc nng cao: (a + b + c)
2 = a
2 + b
2 + c
2 + 2ab + 2bc + 2ac
(a + b + c)3 = a
3 + b
3 + c
3 + 3(a + b)(b + c)(c + a)
a3 + b
3 + c
3 - 3abc = (a + b + c)(a
2 + b
2 + c
2 - ab -bc - ca)
an - b
n = (a - b)(a
n-1 + a
n-2b + +abn-1 + bn-1)
(a + b)n = k k n-k
nC a b
= 0 n 1 n-1 2 n-2 2 k n-k k n-1 n-1 n nn n n n n n
C a + C a b + C a b +...+ C a b +...+ C ab + C b (Nh thc
Newton)
(Vi
k
n
n!C =
k! n - k ! v n! = 1.2.3.4(n-1).n)
Ch : n! c l n giai tha.
2. Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch hng ng thc sau: a) (3 - 2x)
2 b) (2x + 1)
2 c) 9 - 25x
2
Gii a) (3 - 2x)
2 = 3
2 - 2.3.2x + (2x)
2 = 9 - 12x + 4x
2
b) (2x + 1)2 = (2x)
2 + 2.2x.1 + 1
2 = 4x
2 + 4x + 1
c) 9 - 25x2 = 3
2 - (5x)
2 = (3 + 5x)(3 - 5x)
Bi tp 2: Phn tch hng ng thc sau: a) (7 + 3x)
3 b) (9x + 2)
3
Gii a) (7 + 3x)
3 = 7
3 + 3.7
2.3x + 3.7.(3x)
2 + (3x)
3 = 343 + 441x + 189x
2 + 27x
3
b) (9x - 2)3 = (9x)
3 - 3.(9x)
2.2 + 3.9x.2
2 - 2
3 = 729x
3 - 486x
2 + 108x - 8
Bi tp 3: Phn tch hng ng thc sau: a) 1 - 27x
3 b) 216x
3 + 8
Gii a) 1 - 27x
3 = 1
3 - (3x)
3 = (1 - 3x)[1
2 + 1.3x + (3x)
2] = (1 - 3x)(1+ 3x + 9x
2)
b) 216x3 + 8 = (6x)
3 + 2
3 = (6x + 2)[(6x)
2 - 6x.2 + 2
2] = (6x + 2)(36x
2 - 12x + 4)
Bi tp 4: a v dng hng ng thc: a) 2x
2 + 4x + 2 b) x
2 - 6x + 9
c) x3 + 12x
2 + 48x + 64 d) 8x
3 - 12x
2 + 6x - 1
Gii a) 2x
2 + 4x + 2 = 2(x
2 + 2.x.1 + 1
2) = 2(x + 1)
2
b) x2 - 6x + 9 = x
2 - 2.x.3 + 3
2 = (x - 3)
2
c) x3 + 12x
2 + 48x + 64 = x
3 + 3.x
2.4 + 3.x.4
2 + 4
3 = (x + 4)
3
d) 8x3 - 12x
2 + 6x - 1 = (2x)
3 - 3.(2x)
2.1 + 3.2x.1
2 - 1
3 = (2x - 1)
3
Bi tp 5: Phn tch hng ng thc sau: a) (x
2 + x + 1)
2 b) (x
2 + 2x - 3)
2
Gii a) (x
2 + x + 1)
2 = (x
2)
2 + x
2 + 1
2 + 2.x
2.x + 2.x
2.1 + 2.x.1 = x
4 + x
2 + 1 + 2x
3 + 2x
2 + 2x
= x4 + 2x
3 + 3x
2 + 2x + 1
b) (x2 + 2x - 3)
2 = (x
2)
2 + (2x)
2 + 3
2 + 2.x
2.2x - 2.x
2.3 - 2.2x.3 = x
4 + 4x
2 + 9 + 4x
3 - 6x
2 - 12x
= x4 + 4x
3 - 2x
2 - 12x + 9
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 7
Bi tp 6: Tnh nhanh:
a) 20042 - 16 b) 892
2 + 892.216 + 108
2
c) 993 + 1 + 3(99
2 + 99) d) 20,03.45 + 20,03.47 + 20,03.48
Gii a) 2004
2 - 16 = 2004
2 - 4
2 = (2004 - 4)(2004 + 4) = 2000.2008 = 4016000.
b) 8922 + 892.216 + 108
2 = 892
2 + 2. 892.108 + 108
2 = (892 + 108)
2 = 1000
2 = 1000000.
c) 993 + 1 + 3(99
2 + 99) = 99
3 + 3.99
2 + 3.99 + 1
3 = (99 + 1)
3 = 100
3 = 1000000.
d) 20,03.45 + 20,03.47 + 20,03.48 = 20,03(45 + 47 + 48) = 20,03.200 = 20,03.2.100 = 4006.
Bi tp 7 : Vit biu thc 2
4n 3 25 thnh tch
Gii
2
4n 3 25 = (4n + 3)2 - 52 = (4n + 3 + 5)(4n + 3 - 5) = (4n + 8)(4n - 2)
Bi tp 8 : Chng minh vi mi s nguyn n biu thc 2
2n 3 9 chia ht cho 4.
Gii Ta c: (2n + 3)
2 - 9 = (2n + 3)
2 - 3
2 = (2n + 3 + 3)(2n + 3 - 3) = (2n + 6)2n = 4n(n + 3)
Biu thc 4n(n + 3) lun chia ht cho 4. Vy (2n + 3)2 - 9 chia ht cho 4. Bi tp 9: Vit biu thc sau di dng tch
a) 2 2
x + y + z - 2 x + y + z y + z + y + z
b) 2 2
x y z y z
c) 2
x 3 4 x 3 4
d) 2
25 10 x 1 x 1
Gii
a) 2 2
x + y + z - 2 x + y + z y + z + y + z = [(x + y + z) - ( y + z)]2
= (x + y + z - y - z)2 = x
2.
b) 2 2
x y z y z = [(x + y + z) + (y + z)][(x + y + z) - ( y + z)]
= (x + y + z + y + z)(x + y + z - y - z)
= x(x + 2y + 2z)
c) 2
x 3 4 x 3 4 = (x + 3)2 + 2.(x + 3).2 + 22
= [(x + 3) + 2]2 = (x + 3 + 2)
2
= (x + 5)2
d) 2
25 10 x 1 x 1 = 52 + 2. 5.(x + 1) + (x + 1)2
= [5 + (x + 1)]2
= (5 + x + 1)2
= (x + 6)2
Bi tp 10: Vit biu thc sau di dng hng ng thc:
a) x y z t . x y z t
b) x y z t . x y z t
2 4c) 2 3 1 3 1 3 1 Gii
a) x y z t . x y z t = [(x + y) + (z + t)][(x + y) - (z - t)] = (x + y)
2 - (z - t)
2
b) x y z t x y z t = [(x - y) + (z - t)] [(x - y) - (z - t)] = (x - y)
2 - (z - t)
2
2 4c) 2 3 1 3 1 3 1 = (3 - 1)(3 + 1)(3
2 + 1)(3
4 + 1)
= (32 - 1)(3
2 + 1)(3
4 + 1)
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 8
= (34 - 1)(3
4 + 1)
= 38 - 1
3. Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch cc hng ng thc sau: a) (3x + 4)
2 b) (2x - 5)
2 c) 49 - x
4
Bi tp 2: Phn tch cc hng ng thc sau: a) (x + y + z)
3 b) (y - z + t)
3
c) 8x3 - 125 b) 27y
3 + 64z
3
Bi tp 3: Vit cc biu thc sau di dng hng ng thc: a) x
2 - 6x + 9 b) 25 + 10x + x
2
c) x3 + 15x
2 + 75x + 125 d) x
3 - 9x
2 + 27x - 27
Bi tp 4: Vit cc biu thc sau di dng hng ng thc: a) x
2 + 10x + 26 + y
2+ 2y b) x
2 - 2xy + 2y
2 + 2y + 1
c) x2 - 6x + 5 - y
2 - 4y d) 4x
2 - 12x - y
2 + 2y + 1
Bi tp 5: Rt gn biu thc: a) (x + 1)
2 - (x - 1)
2 - 3(x + 1)(x - 1)
b) 5(x - 2)(x + 2) - 21
6 8x 172
c) (x + y)3 + (x - y)
3
d) (x + y - z)2 - (x - z)
3 - 2xy + 2yz.
Bi tp 6: Cho x + y = 7. Tnh gi tr ca biu thc: M = (x + y)3 + 2x2 + 4xy + 2y2. Bi tp 7: Cho x - y = 7. Tnh gi tr ca biu thc: A = x(x + 2) + y(y - 2) - 2xy + 37. Bi tp 8: Cho a2 + b2 + c2 + 3 = 2(a + b + c). Chng minh rng: a = b = c = 1. Bi tp 9: Chng minh rng: (10a + 5)2 = 100a(a + 1) + 25. T hy nu nhng cch tnh nhm bnh phng ca mt s t nhin c tn cng bng ch s 5.
p dng tnh: 252; 352; 652; 752. Bi tp 10: Tnh: A = 12 22 + 32 42 + 20042 + 20052.
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 9
CHUYN 4 PHN TCH A THC THNH NHN T
1. Kin thc cn nh: Phn tch a thc thnh nhn t l mt kin thc thuc chng trnh Ton lp 8. y l dng ton tng i phc tp. Loi ton ny thng c p dng rng ri trong cc k thi HSG, thi chuyn cp, thi vo trng chuyn, ... Cc phng php phn tch a thc thnh nhn t: Phng php 1: Dng hng ng thc ng nh. Phng php 2: t nhn t chung. Phng php 3: Tch hng t. Phng php 4: Phi hp nhiu phng php. Phng php 5: Thm v bt cng mt hng t. Phng php 6: i bin s. Phng php 7: Xt gi tr ring. Phng php 8: Dng h s bt nh. Phng php 9: Nhm nghim.
2. Phng php dng hng ng thc ng nh Phng php: Nm chc 7 hng ng thc ng nh v cc hng ng thc nng cao. Nhn dng hng ng thc vi cc dng biu thc phc tp. V d: Nu ta bit hng ng thc bnh phng ca mt tng l (A + B)2 th [(A + C) + (B - C)]2 ta phi bit. H bc ly tha ca mt bin hoc mt s v a v dng hng ng thc. Thm mt cht t duy, sng to trong cch bin i xut hin hng ng thc.
a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc (x + y)2 (x y)2 thnh nhn t.
Gii (x + y)
2 (x y)2 = [(x + y) (x y)].[(x + y) + (x y)]
= (x + y x + y)(x + y + x y) = 2y.2x = 4xy.
Bi tp 2: Phn tch a6 b6 thnh nhn t. Gii
a6 b6 =
2 23 3a b = (a3 b3 )( a3 + b3 )
= (a b)(a2 + ab + b2)(a + b)(a2 ab + b2) Bi tp 3: Phn tch a thc x12 - y4 thnh nhn t.
Gii x
12 - y
4 = (x
6)
2 - (y
2)
2 = (x
6 + y
2)(x
6 - y
2) = (x
6 + y
2)(x
3 - y)(x
3 + y)
Bi tp 4: Phn tch a thc sau thnh nhn t: x4 - 4x3 + 4x - 1 Gii x
4 - 4x
3 + 4x - 1 = (x
4 - 4x
3 + 4x
2) - (4x
2 - 4x + 1)
= x2(x - 2)
2 - (2x - 1)
2 = [(x(x - 2) + 2x - 1][x(x - 2) - (2x - 1)]
= (x2 - 1)(x
2 - 4x + 1) = (x + 1)(x - 1)(x
2 - 4x + 1)
Bi tp 5: Phn tch a thc sau thnh nhn t: x4 - 2x3 - 3x2 + 4x + 4
Gii x
4 - 2x
3 - 3x
2 + 4x + 4 = (x
2 - 1)
2 - 2(x
2 - 1)(x + 1) + (x + 1)
2
= [(x2 - 1) - (x + 1)]
2 = (x + 1)
2(x - 2)
2
Bi tp 6: Phn tch a thc sau thnh nhn t: 9x2 4
Gii 9x
2 4 = (3x)2 22 = ( 3x 2)(3x + 2)
Bi tp 7: Phn tch a thc sau thnh nhn t: 8 27a3b6 Gii 8 27a3b6 = 23 (3ab2)3 = (2 3ab2)( 4 + 6ab2 + 9a2b4) Bi tp 8: Phn tch a thc sau thnh nhn t: 25x4 10x2y + y2
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 10
Gii 25x
4 10x2y + y2 = (5x2 y)2
Bi tp 9: Phn tch a thc sau thnh nhn t: a16 + a8b8 + b16
Gii Ta c th vit: a
16 + a
8b
8 + b
16 = a
16 + 2a
8b
8 + b
16 - a
8b
8
= (a8 + b
8)
2 - (a
4b
4)
2
= (a8 + b
8 - a
4b
4)( (a
8 + b
8 + a
4b
4)
Ta li c: a
8 + b
8 + a
4b
4 = (a
4 + b
4)
2 - (a
2b
2)
2
= (a4 + b
4 - a
2b
2)(a
4 + b
4 + a
2b
2)
Mt khc: a
4 + b
4 + a
2b
2 = (a
2 + b
2)
2 - (ab)
2
= (a2 + b
2 - ab)(a
2 + b
2 + ab)
Do , ta c: a
16 + a
8b
8 + b
16 = (a
8 - a
4b
4 + b
8)(a
4 - a
2b
2 + b
4)(a
2 - ab + b
2)(a
2 + ab + b
2)
Bi tp 10: Phn tch a thc sau ra tha s: A = x4 + 6x3 + 7x2 - 6x + 1
Gii Ta c th vit: A = x
4 + 6x
3 + 7x
2 - 6x + 1
= (x4 + 3x
3 - x
2) + (3x
3 + 9x
2 - 3x) - x
2 - 3x + 1
= x2(x
2 + 3x - 1) + 3x(x
2 + 3x - 1) - (x
2 + 3x - 1)
= (x2 + 3x - 1)
2
Vy A = (x2 + 3x - 1)2
b) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch a thc sau thnh nhn t: (x + y)2 - 9x2 Bi tp 2: Phn tch a thc (2n + 5)2 - 25 thnh nhn t. Bi tp 3: Phn tch a thc thnh nhn t: 64 - 27a3b6. Bi tp 4: Phn tch a thc thnh nhn t: 4(x +1)2 - 25(x - 1)4 Bi tp 5: Phn tch a thc thnh nhn t: 25(2x +3)2 - 10 (4x2 - 9) + (2x - 3)2
Bi tp 6: Phn tch a thc thnh nhn t: x4+ x3 + 2x2 + x +1 Bi tp 7: Phn tch a thc thnh nhn t: x3 + 2x2y + xy2 - 9x Bi tp 8: Phn tch a thc thnh nhn t: (a + b + c)3 - a3 - b3 - c3. Bi tp 9: Phn tch cc a thc thnh nhn t: a) A = (a + 1)(a + 3)(a + 5)(a + 7) + 15
b) B = 4x2y
2(2x + y) + y
2z
2(z - y) - 4z
2x
2(2x + z)
3. Phng php t nhn t chung Phng php: Tm nhn t chung ca cc h s nu c (CLN ca cc h s) hoc l nhng n, a thc c mt trong tt c cc hng t. Phn tch mi hng t thnh tch ca nhn t chung v mt nhn t khc hoc nhn t chung ca cc bin (mi bin chung ly s m nh nht). Nhm a v dng: A.B + A.C = A(B + C).
A.B + A.C + A.D = A.(B + C + D).
Vit nhn t chung ra ngoi du ngoc, vit cc nhn t cn li ca mi hng t vo trong du ngoc (k c du ca chng). Lu : i vi a thc th ta c cch bin i nh sau: Tm nghim ca a thc (i xng th c th l -1 hoc 1) i vi cc a thc bc chn th ta chia cho x2 (vi x2 khng l nghim ca a thc). i vi a thc bc l th ta nhm nghim l thng ca c hng t c s m cao nht v c ca hng t t do. Ri a a thc v a thc bc l v lm tng t. Ta c th p dng thm quy tc ng nht h s (ch phi gii h phng trnh hoc cch khc tm cc h s ca cc a thc): V d: Phn tch a thc: ax2 + bx + c = (ax + d)(x + e)
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 11
Mt a thc bc hai c th phn tch thnh tch ca hai a thc bc nht. Mt a thc bc ba c th phn tch thnh tch ca hai a thc bc nht v bc hai. Cc a thc cn li th c th phn tch tng t. Dng chung:
n n 1 p p 1 q q 1n n 1 1 0 p p 1 1 0 q q 1 1 0a x a x ... a x a a x a x ... a x a a x a x ... a x a (Vi p + q = n v p, q, n N) a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc 14x2 y 21xy2 + 28x2y2 thnh nhn t. Gii 14x
2 y 21xy2 + 28x2y2 = 7xy.2x 7xy.3y + 7xy.4xy
= 7xy.(2x 3y + 4xy) Bi tp 2: Phn tch a thc 10x(x y) 8y(y x) thnh nhn t. Gii 10x(x y) 8y(y x) = 10x(x y) + 8y(x y) = 2(x y).5x + 2(x y).4y = 2(x y)(5x + 4y) Bi tp 3: Phn tch a thc 9x(x y) 10(y x)2 thnh nhn t.
Gii 9x(x y) 10(y x)2 = 9x(x y) 10(x y)2 = (x y)[9x 10(x y)] = (x y)(10y x) Bi tp 4: Phn tch a thc sau thnh nhn t: 2x(y z) + 5y(z y ) Gii 2x(y z) + 5y(z y ) = 2(y - z) 5y(y - z) = (y z)(2 - 5y) Bi tp 5: Phn tch a thc sau thnh nhn t: xm + xm + 3
Gii x
m + x
m + 3 = x
m (x
3 + 1) = x
m( x+ 1)(x
2 x + 1)
b) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch a thc x3 - 2x2 + x thnh nhn t.
Bi tp 2: Phn tch a thc 2 3 3 4 3 35x y 25x y 10x y thnh nhn t.
Bi tp 3: Phn tch a thc 5(x - y) - y(x - y) thnh nhn t.
Bi tp 4: Phn tch a thc 4 2 2 5 415x 10x y 5x y thnh nhn t.
Bi tp 5: Phn tch a thc xt(z - y) - yt(y - z) thnh nhn t.
3. Phng php nhm hng t Phng php: Dng cc tnh cht giao hon, kt hp ca php cng cc a thc, ta kp hp nhng hng t ca a thc thnh tng nhm thch hp, ri dng cc phng php khc phn tch nhn t theo tng nhm v phn tch chung i vi cc nhm. La chn cc hng t thch hp thnh lp nhm nhm lm xut hin mt trong hai dng sau hoc l t nhn t chung, hoc l dng hng ng thc. Thng thng ta da vo cc mi quan h sau: Quan h gia cc h s, gia cc bin ca cc hng t trong bi ton. Thnh lp nhm da theo mi quan h , phi tho mn: Mi nhm u phn tch c. Sau khi phn tch a thc thnh nhn t mi nhm th qu trnh phn tch thnh nhn t phi tip tc thc hin c na. Dng bi ton: A.B + A.C + E.B + E.C = (A.B + A.C) + (E.B + F.C)
= A(B + C) + E(B + C)
= (B + C)(A + E)
a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc x2 xy + x y thnh nhn t. Gii x
2 xy + x y = (x2 xy) + (x y)
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 12
= x(x y) + 1.(x y) = (x y)(x + 1) Bi tp 2: Phn tch a thc x2 2x + 1 4y2 thnh nhn t.
Gii x
2 2x + 1 4y2 = (x2 2x + 1) (2y)2
= (x 1)2 (2y)2 = (x 1 2y)(x 1 + 2y) Bi tp 3: Phn tch a thc x2 2x 4y2 4y thnh nhn t. Gii x
2 2x 4y2 4y = (x2 4y2 ) + ( 2x 4y )
= (x + 2y)(x 2y) 2(x + 2y) = (x + 2y)(x 2y 2)
Bi tp 4: Phn tch a thc sau thnh nhn t: P = 4 3 2 2x x 2 m 1 x mx m . Gii
2 2 4 3 2
2 22 2 4 2
2 2
2
2 2
P m m 2x x x x 2x
x x x 9x m 2m x x 2x .
2 2 4 4
x 3x m x
2 2
m x 2x m x x
Bi tp 5: Phn tch a thc sau thnh nhn t: 2x3 3x2 + 2x 3 Gii 2x
3 3x2 + 2x 3 = ( 2x3 + 2x) (3x2 + 3)
= 2x(x2 + 1) 3( x2 + 1)
= ( x2 + 1)( 2x 3)
Bi tp 6: Phn tch a thc sau thnh nhn t: x2 2xy + y2 16
Gii x
2 2xy + y2 16 = (x y)2 - 42
= ( x y 4)( x y + 4) b) Bi tp t luyn Bi tp 1: Phn tch a thc xy + xz + 3y + 3z thnh nhn t. Bi tp 2: Phn tch a thc x3 - 4x2 + 4x - 1 thnh nhn t. Bi tp 3: Phn tch a thc x2y2 + 1 - y2 - x2 thnh nhn t. Bi tp 4: Phn tch a thc a3 + b3 - a - b thnh nhn t. Bi tp 5: Phn tch a thc a3 + a2b - ab2 - b3 thnh nhn t. 4. Phng php tch hng t Phng php: Tch hng t thnh nhiu hng t nhm: Lm xut hin hng ng thc hiu ca hai bnh phng hoc hiu ca hai hng t l an - bn. Lm xut hin cc h s mi hng t t l vi nhau, nh lm xut hin nhn t chung. Lm xut hin hng ng thc v nhn t chung. Vic tch hng t thnh nhiu hng t khc l nhm lm xut hin cc phng php hc nh: t nhn t chung, dng hng ng thc, nhm nhiu hng t l vic lm ht sc cn thit i vi hc sinh trong gii ton. Ch :
phn tch a thc dng tam thc bc hai: ax2 + bx + c, (a 0) thnh nhn t. Ta tch hng t: bx = b1x + b2x sao cho b1b2 = ac i vi a thc f(x) c bc t ba tr ln, lm xut hin cc h s t l, tu theo c im ca cc h s m ta c cch tch ring cho ph hp nhm vn dng phng php nhm hoc hng ng thc hoc t nhn t chung. Phng php chung: Bc 1: Tm tch ac, ri phn tch a.c ra tch ca hai tha s nguyn bng mi cch:
a.c = a1.c1 = a2.c2 = a3.c3 = = ai.ci =
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 13
Bc 2: Chn hai tha s c tng bng b, chng hn chn tch: a.c = ai.ci vi b = ai + ci
Bc 3: Tch bx = aix + cix. T nhm hai s hng thch hp phn tch tip. a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc f(x) = 3x2 8x + 4 thnh nhn t. Gii Cch 1 (tch hng t 3x2) 3x
2 8x + 4 = 4x2 8x + 4 x2
= (2x 2)2 x2 = (2x 2 x)( 2x 2 + x) = (x 2)(3x 2) Cch 2 (tch hng t : 8x) 3x
2 8x + 4 = 3x2 6x 2x + 4
= 3x(x 2) 2(x 2) = (x 2)(3x 2) Cch 3 (tch hng t : 4) 3x
2 8x + 4 = 3x2 12 8x + 16
= 3(x2 22 ) 8(x 2)
= 3(x 2)(x + 2) 8(x 2) = (x 2)(3x + 6 8) = (x 2)(3x 2) Bi tp 2: Phn tch a thc 6x2 + 7x 2 thnh nhn t. Gii 6x2 + 7x 2 = 6x2 + 4x + 3x 2 = ( 6x2 + 4x) + (3x 2) = 2x(3x 2) + (3x 2) = (3x 2)(2x + 1) Bi tp 3: Phn tch a thc sau ra tha s: n3 7n + 6 Gii n
3 7n + 6 = n3 n 6n + 6
= n(n2 1) 6(n 1)
= n(n 1)(n + 1) 6(n 1) = (n 1)[n(n + 1) 6] = (n 1)(n2 + n 6) = (n 1)(n2 2n + 3n 6) = (n 1)(n(n 2) + 3(n 2)) = (n 1)(n 2)(n + 3) Bi tp 4: Phn tch a thc x4 30x2 + 31x 30 thnh nhn t. Gii Ta c cch tch nh sau: x
4 30x2 + 31x 30 = x4 + x 30x2 + 30x 30
= x(x3 + 1) 30(x2 x + 1)
= x(x + 1)(x2 x + 1) 30(x2 x + 1)
= (x2 x + 1)(x2 + x 30)
= (x2 x + 1)(x 5)(x + 6)
Bi tp 5: Phn tch a thc A = 9x2 - 10x + 1 thnh nhn t. Gii Cch 1: Tch hng t "bc nht", lm xut hin hai tch c hai nhn t chung: A = 9x
2 - 9x - x + 1 = (9x
2 - 9x) - (x - 1)
= 9x(x - 1) - (x - 1) = (x - 1)(9x - 1)
Cch 2: Tch hng t bc hai thnh: A = 10x
2 - 10x - x
2 + 1
= (10x2 - 10x) - (x
2 - 1) = 10x(x - 1) - (x + 1)(x - 1)
= (x - 1)[10x - (x + 1)] = (x - 1)(9x - 1).
Bi tp 6: Phn tch a thc A = x4 + x2 + 1 thnh nhn t:
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 14
Gii A = x
4 + 2x
2 + 1 - x
2 = (x
2 + 1)
2 - x
2 = (x
2 - x + 1)(x
2 + x + 1)
Bi tp 7: Phn tch a thc A = 2(x2 + x - 5)2 - 5(x2 + x) + 28 thnh nhn t:
Gii A = 2(x
2 + x - 5)
2 - 5(x
2 + x - 5) + 3
= 2(x2 + x - 5)
2 - 2(x
2 + x - 5) - 3(x
2 + x - 5) + 3
= [2(x2 + x - 5)
2 - 2(x
2 + x - 5)] - [3(x
2 + x - 5) - 3]
= 2(x2 + x - 5)[ (x
2 + x - 5) - 1] - 3[(x
2 + x - 5) - 1]
= (x2 + x - 6)(2x
2 + 2x - 13) = (x - 2)(x + 3)( 2x
2 + 2x - 13)
Ch : Ta c th t n ph: y = x2 + x - 5. Khi A = 2y2 - 5y + 3 Bi tp 8: Phn tch a thc f(x) = 3x2 + 8x + 4 thnh nhn t. Hng dn Phn tch ac = 12 = 3.4 = (3).(4) = 2.6 = (2).(6) = 1.12 = (1).(12) Tch ca hai tha s c tng bng b = 8 l tch a.c = 2.6 (a.c = ai.ci). Tch 8x = 2x + 6x (bx = aix + cix)
Gii Cch 1: Tch hng t bx. 3x
2 + 8x + 4 = 3x
2 + 2x + 6x + 4 = (3x
2 + 2x) + (6x + 4)
= x(3x + 2) + 2(3x + 2)
= (x + 2)(3x +2)
Cch 2 (tch hng t bc hai ax2) Lm xut hin hiu hai bnh phng: f(x) = (4x
2 + 8x + 4) x2 = (2x + 2)2 x2 = (2x + 2 x)(2x + 2 + x)
= (x + 2)(3x + 2)
Tch thnh 4 s hng ri nhm : f(x) = 4x
2 x2 + 8x + 4 = (4x2 + 8x) ( x2 4) = 4x(x + 2) (x 2)(x + 2)
= (x + 2)(3x + 2)
f(x) = (12x2 + 8x) (9x2 4) = = (x + 2)(3x + 2)
Cch 3 (tch hng t t do "c") Tch thnh 4 s hng ri nhm thnh hai nhm: f(x) = 3x
2 + 8x + 16 12 = (3x2 12) + (8x + 16) = = (x + 2)(3x + 2)
Cch 4 (tch 2 s hng, 3 s hng) f(x) = (3x
2 + 12x + 12) (4x + 8) = 3(x + 2)2 4(x + 2) = (x + 2)(3x 2)
f(x) = (x2 + 4x + 4) + (2x
2 + 4x) = = (x + 2)(3x + 2)
Cch 5 (nhm nghim) Ch : Nu f(x) = ax2 + bx + c c dng A2 2AB + C th ta tch nh sau:
f(x) = A2 2AB + B
2 B2 + C = (A B)2 (B2 C)
Bi tp 9: Phn tch a thc f(x) = 4x2 - 4x - 3 thnh nhn t. Hng dn Ta thy 4x2 - 4x = (2x)2 - 2.2x. T ta cn thm v bt 12 = 1 xut hin hng ng thc.
Gii f(x) = (4x
2 4x + 1) 4 = (2x 1)2 22 = (2x 3)(2x + 1)
Bi tp 10: Phn tch a thc f(x) = 9x2 + 12x 5 thnh nhn t. Gii Cch 1: f(x) = 9x
2 3x + 15x 5 = (9x2 3x) + (15x 5)
= 3x(3x 1) + 5(3x 1) = (3x 1)(3x + 5) Cch 2: f(x) = (9x
2 + 12x + 4) 9 = (3x + 2)2 32 = (3x 1)(3x + 5)
Bi tp 11: Phn tch a thc sau thnh nhn t: 2x2 - 5xy + 2y2. Gii Phn tich a thc nay tng t nh phn tich a thc : f(x) = ax2 + bx + c. Ta tach hang t th 2 : 2x
2 - 5xy + 2y
2 = (2x
2 - 4xy) - (xy - 2y
2) = 2x(x - 2y) - y(x - 2y).
b) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch a thc x2 - 5x + 6 thnh nhn t. Bi tp 2: Phn tch a thc 3x2 - 16x + 5 thnh nhn t.
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 15
Bi tp 3: Phn tch a thc 8x2 + 30x + 7 thnh nhn t. Bi tp 4: Phn tch a thc 6x2 - 7x - 20 thnh nhn t. Bi tp 5: Phn tch a thc x3 - 5x2 + 8x - 4 thnh nhn t.
5. Phng php phi hp nhiu phng php Phng php: L s kt hp gia cc phng php nhm nhiu hng t, t nhn t chung, dng hng ng thc, tch hng t. Bit k thut nhn bit dng bit cch p dng phng php no. a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc x4 9x3 + x2 9x thnh nhn t. Gii x
4 9x3 + x2 9x = x(x3 9x2 + x 9)
= x[(x3 9x2 ) + (x 9)]
= x[x2 (x 9) + 1.(x 9)]
= x(x 9)(x2 + 1) Bi tp 2: Phn tch a thc A = (x + y + z)3 x3 y3 z3 thnh nhn t. Gii A = (x + y + z)
3 x3 y3 z3 = [(x + y) + z]3 x3 y3 z3
= (x + y)3 + z
3 + 3z(x + y)(x + y + z) x3 y3 z3
= [(x + y)3 x3 y3 ] + 3z(x + y)(x + y + z)
= 3xy(x + y) + 3(x + y)(xz + yz + z2 )
= 3(x + y)( xy + xz + yz + z2)
= 3(x + y)(y + z)(x + z)
Bi tp 3: Phn tch a thc A = (a - b)3 + (b - c)3 + (c - a)3 thnh nhn t:
Gii Ch : Nu: m + n + p = 0 th m3 + n3 + p3 = 3mnp. Nhn thy: (a - b) + (b - c) + (c - a) = 0 nn ta c ngay: A = (a - b)
3 + (b - c)
3 + (c - a)
3 = 3(a - b)(b - c)(c - a).
Bi tp 4: Phn tch cac a thc sau thnh nhn t : 3xy2 12xy + 12x Gii 3xy
2 12xy + 12x = 3x(y2 4y + 4) = 3x(y 2)2
Bi tp 5: Phn tch cac a thc sau thnh nhn t : 3x
3y 6x2y 3xy3 6axy2 3a2xy + 3xy = 3xy(x2 2y y2 2ay a2 + 1)
= 3xy[( x2 2x + 1) (y2 + 2ay + a2)]
= 3xy[(x 1)2 (y + a)2] = 3xy[(x 1) (y + a)][(x 1) + (y + a)] = 3xy( x 1 y a)(x 1 + y + a) b) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch a thc x3 + 6x2 + 9x thnh nhn t. Bi tp 2: Phn tch a thc A = 2x2 - 3xy + y2 - x - 1 thnh nhn t: Bi tp 3: Phn tch a thc A = 8x4 - 2x3 - 3x2 - 2x - 1 thnh nhn t. 6. Phng php thm v bt mt cng mt hng t: Phng php: Phng php thm v bt cng mt hng t nhm s dng phng php nhm xut hin dng t nhn t chung hoc dng hng ng thc. i vi phng php ny mun nm chc th cch tt nht l lm tht nhiu bi tp, ch khng c dng tng qut. Lu : i vi ton phn tch a thc thnh nhn t "gim dn s m ca ly tha": x
3m+2 + x
3m+1 + 1 th u cha nhn t x2 + x + 1.
Do khi phn tch th phi ch lm xut hin dng x2 + x + 1 v cc du "+" c th thay bng du "-". a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc x4 + x2 + 1 thnh nhn t. Phn tch:
Tch x2 thnh 2x
2 x2 : (lm xut hin hng ng thc) Ta c x
4 + x
2 + 1 = x
4 + 2x
2 + 1 x2 = (x4 + 2x2 + 1) x2
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 16
Thm x v bt x: (lm xut hin hng ng thc v t nhn t chung) Ta c x
4 + x
2 + 1 = x
4 x + x2 + x + 1 = (x4 x) + (x2 + x + 1)
Gii x
4 + x
2 + 1 = x
4 x + x2 + x + 1
= (x4 x) + (x2 + x + 1)
= x(x 1)(x2 + x + 1) + (x2 + x + 1) = (x
2 + x + 1)(x
2 x + 1)
Bi tp 2: Phn tch a thc x5 + x4 + 1 thnh nhn t. Cch 1: Thm x
3 v bt x3 (lm xut hin hng ng thc v t nhn t chung)
Gii x
5 + x
4 + 1 = x
5 + x
4 + x
3 x3 + 1
= (x5 + x
4 + x
3 )+ (1 x3 )
= x3(x
2+ x + 1)+ (1 x )(x2+ x + 1)
= (x2+ x + 1)(x
3 x + 1 )
Cch 2: Thm x3, x
2, x v bt x3, x2, x (lm xut hin t nhn t chung)
Gii x
5 + x
4 + 1 = x
5 + x
4 + x
3 x3 + x2 x2 + x x + 1
= (x5 + x
4 + x
3) + ( x3 x2 x ) + (x2 + x + 1)
= x3(x
2 + x + 1) x(x2 + x + 1) + (x2 + x + 1)
= (x2 + x + 1)(x
3 x + 1 )
Ch : Cc a thc c dng x4 + x2 + 1, x5 + x + 1, x5 + x4 + 1, x7 + x5 + 1,.; tng qut nhng a thc dng x3m+2 + x3n+1 + 1 hoc x3 1, x6 1 u c cha nhn t x2 + x + 1. Bi tp 3: Phn tch a thc x4 + 4 thnh nhn t. Gi : Thm 2x2 v bt 2x2 : (lm xut hin hng ng thc)
Gii x
4 + 4 = x
4 + 4x
2 + 4 4x2 = (x2 + 2)2 (2x)2 = (x2 + 2 2x)( x2 + 2 + 2x)
Bi tp 4: Phn tch a thc x4 + 16 thnh nhn t. Gii Cch 1: x
4 + 4 = (x
4 + 4x
2 + 4) 4x2
= (x2 + 2)
2 (2x)2 = (x2 2x + 2)(x2 + 2x + 2)
Cch 2: x4 + 4 = (x
4 + 2x
3 + 2x
2) (2x3 + 4x2 + 4x) + (2x2 + 4x + 4)
= (x2 2x + 2)(x2 + 2x + 2)
Bi tp 5: Phn tich a thc x5 + x - 1 thnh nhn t Gii Cch 1: x5 + x - 1 = x5 - x4 + x3 + x4 - x3 + x2 - x2 + x - 1 = x
3(x
2 - x + 1) - x
2(x
2 - x + 1) - (x
2 - x + 1)
= (x2 - x + 1)(x
3 - x
2 - 1).
Cch 2: Thm va bt x2: x
5 + x - 1 = x
5 + x
2 - x
2 + x - 1 = x
2(x
3 + 1) - (x
2 - x + 1)
= (x2 - x + 1)[x
2(x + 1) - 1] = (x
2 - x + 1)(x
3 - x
2 - 1).
Bi tp 6: Phn tich a thc x7 + x + 1 thnh nhn t. Gii x
7 + x
2 + 1 = x
7 x + x2 + x + 1 = x(x6 1) + (x2 + x + 1)
= x(x3 1)(x3 + 1) + (x2+ x + 1)
= x(x3 + 1)(x - 1)(x
2 + x + 1) + ( x
2 + x + 1)
= (x2 + x + 1)(x
5 - x
4 x2 - x + 1)
Lu y: Cc a thc dng x3m + 1 + x3n + 2 + 1 nh x7 + x2 + 1, x4 + x5 + 1 u cha nhn t l x2 + x + 1.
Bi tp 7: Phn tch da thc 4x 4 +81 thnh nhn t.
Gii
Ta thm v bt vo a thc 4x 4 +81 hng t 36x 2 ta c:
4x4 +81 = 4x
4+36x
2 +81 -36x
2 = (2x
2+9)
2 (6x)2 = 2 22x 6x 9 2x 6x 9
Nhn xt: Trong trng hp ny dng cho a thc c hai hng t. Bi tp 8: Phn tch a thc x5 + x -1 thnh nhn t. Gii
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 17
Ta thm bt x4, x3, x2 nh sau: x
5 + x - 1 = x
5 + x
4 +x
3 + x
2 - x
4 - x
3 - x
2 + x - 1
= (x5 - x
4 + x
3) + (x
4 - x
3 + x
2) (x2 - x + 1 )
= x3(x
2 - x + 1) + x
2(x
2 - x + 1) - (x
2 - x + 1)
= (x2 - x + 1)(x
3 + x
2 - 1)
Bi tp 9: Phn tch a thc sau thnh nhn t: A = a10 + a5 + 1 Gii A = (a
10 + a
9 + a
8) + (a
7 + a
6 + a
5) + (a
5 + a
4 + a
3) + (a
2 + a + 1) - (a
9 + a
8 + a
7) - (a
6 + a
5 + a
4) - (a
3
+ a2 + a)
= a8(a
2 + a + 1) + a
5(a
2 + a + 1) + a
3(a
2 + a + 1) - a
7(a
2 + a + 1) - a
4(a
2 + a + 1) - a(a
2 + a + 1)
b) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch a thc A = x7 + x2 + 1 thnh nhn t. Bi tp 2: Phn tch a thc A = x5 + x4 + 1 thnh nhn t. Bi tp 3: Phn tch a thc A = x7 + x5 + 1 thnh nhn t. Bi tp 4: Phn tch a thc A = x8 + x7 + 1 thnh nhn t. Bi tp 5: Phn tch a thc A = x5 + x1 - 1 thnh nhn t. 7. Phng php i bin s (t n s ph): Phng php: Phng php ny thng dng a mt a thc bc cao v a thc c bc thp hn. Phng php ny khng c cng thc tng qut. Trong phng php ny, c trng hp c bit khi phn tch: Phn tch a thc i xng thnh nhn t. Lu : Cch gii mt s phng trnh. Cn s dng thm phng php thm bt hng t. Khi phn tch a thc i xng bc chn thnh nhn t th ta chia cho a thc cho x2 (hay l
t x2 lm nhn t chung), nhm hai hng t thch hp ri t n ph cho 1
xx
.
Cc a thc i xng bc l lun c nghim l - 1. Phn tch a thc thnh hai nhn t l (x + 1) v nhn t th 2 l a thc i xng bc chn. phn tch ht a thc th phn tch a thc th hai theo tng qut a thc i xng bc chn. Phng php ny dng n gin hn cc biu thc v a biu thc v dng gn hn.
a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc A = x4 + 4x3 + 5x2 + 4x + 1 thnh nhn t.
Gii (y l a thc i xng bc chn) Nhn thy x = 0 khng l nghim ca a thc trn. Ta t x2 lm nhn t chung. Khi :
2 2
2
1 1A = x x + + 4 x + + 5
x x
t: y = 1
xx
2
2 2
2
2 2
2
1 1y x x 2
x x
1y 2 x
x
Lc ny:
A = x2(y
2 + 4y + 3)
= x2(y + 3)(y + 1)
= 2 2 21 1
x x 3 x 1 x 3x 1 x x 1x x
Bi tp 2: Phn tch a thc x5 + 5x4 + 2x3 + 2x2 + 5x + 1 thnh nhn t. HD: y l a thc i xng bc l. Ta t nhn t (x + 1) v nhn t cn li l a thc bc chn th lm tng t.
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 18
Bi tp 3: Phn tch a thc sau thnh nhn t : x(x + 4)(x + 6)(x + 10) + 128
Gii Ta c: x(x + 4)(x + 6)(x + 10) + 128 = (x
2 + 10x)(x
2 + 10x + 24) + 128
t x2 + 10x + 12 = y. a thc a cho co dang: (y - 12)(y + 12) + 128 = y
2 - 16
= (y + 4)(y - 4) = (x2 + 10x + 16)(x
2 + 10x + 8)
= (x + 2)(x + 8)(x2 + 10x + 8)
Nhn xt: Nh phng php i bin ta a a thc bc 4 i vi x thnh a thc bc 2 i vi y. Bi tp 4: Phn tich a thc sau thanh nhn t : A = x4 + 6x3 + 7x2 - 6x + 1.
Gii Cch 1. Gi s x 0. Ta vit a thc di dang:
2 2
2
1 1A x x 6 x 7
x x
t 2 22
1 1x y x y 2
x x .
Do o: A = x
2(y
2 + 2 + 6y + 7) = x
2(y + 3)
2 = (xy + 3x)
2
= 2
221x x 3x x 3x 1
x
= (x
2 + 3x - 1)
2.
Dng phn tich nay cung ung vi x = 0. Cch 2. A = x4 + 6x3 - 2x2 + 9x2 - 6x + 1 = x4 + (6x3 -2x2) + (9x2 - 6x + 1) = x
4 + 2x
2(3x - 1) + (3x - 1)
2 = (x
2 + 3x - 1)
2.
b) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: x(x + 4)(x + 6)(x + 10) + 128 Bi tp 2: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: (x2 + 4x + 8)2 + 3x(x2 + 4x + 8) + 2x2 Bi tp 3: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: (x2 + x)2 + 4x2 + 4x - 12 Bi tp 4: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: x2 + 2xy + y2 + 2x + 2y - 15 Bi tp 5: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: (x2 + y2 + z2)(x + y + z)2 + (xy + yz + zx)2 8. Phng php xt gi tr ring: Phng php: Trc ht ta xc nh dng cc tha s cha bin ca a thc, ri gn cho cc bin cc gi tr c th xc nh tha s cn li. i vi cc bi ton dng ny th ta lun nhn bit s ging nhau v vi tr ca cc bin trong biu thc. Cch gii thng dng l s dng phng php l lun vi tr ca mt bin so vi cc bin cn li. a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc sau thnh nhn t: P = x2 (y - x) + y2(z - x) + z2(x - y) Gii Gi s thay x bi y th P = y2(y - z) + y2(z - y) = 0 Nh vy P cha tha s x - y. Ta li thy nu thay x bi y, thay y bi z, thay z bi x th P khng i (ta ni a thc P c th hon v vng quanh bi cc bin x, y, z. Do nu P cha tha s x - y th cng cha tha s y - z, z - x.
Vy P phi c dng: P = k(x - y)(y - z)(z - x). Ta thy k phi l hng s (khng cha bin) v P c bc 3 i vi tp hp cc bin x, y, z cn tch (x - y)(y - z)(z - x) cng c bc ba i vi tp hp cc bin x, y, z. V ng thc:
x2 (y - x) + y
2(z - x) + z
2(x - y) = k(x - y)(y - z)(z - x).
ng vi mi x, y, z nn ta gn cho cc bin x, y, z cc gi tr ring. Chng hn x = 2, y = 1, z = 0. Ta c k = - 1.
b) Bi tp t luyn:
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 19
Bi tp 1: Phn tch a thc sau thnh nhn t: Q =a(b + c - a
2)
2 + b(c + a - b)
2 + c(a + b - c)
2 + (a + b - c)(b + c - a)(c + a - b)
Bi tp 2: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: M = a(m - a)
2 + b(m - b)
2 + c(m - c)
2 - abc, vi 2m = a + b + c.
Bi tp 3: Phn tch a thc sau thnh nhn t: A = (a + b + c)(ab + bc + ca) - abc
B = a(a + 2b)3 - b(2a + b)
3.
C = ab(a + b) - bc (b + c) + ac(a - c)
D = (a + b)(a2 - b
2) + (b + c)(b
2 - c
2) + (c + a)(c
2 - a
2)
E = a3(c - b
2) + b
3(a - c
2) + c
3(b - a
2) + abc(abc - 1)
F = a(b - c)3 + b(c - a)
3 + c(a - b)
3
G = a2b
2(a - b) + b
2c
2(b - c) + a
2c
2(c - a)
H = a4(b - c) + b
4(c - a) + c
4(a - b)
9. Phng php dng h s bt nh: Phng php: Gi s a thc f(x) = ax2 + bx + c c nghim m, n th a thc s c vit li:
f(x) = ax2 + bx + c = a(x - m)(x - n)
Sau ng nht h s c hai v ca phng trnh, tc l gii h phng trnh hoc nhm tm h s th ta s tm c cc h s m, n. a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc sau thnh nhn t: A = 3x2 + 4x + 1 Gii Gi s a v b l hai nghim ca a thc trn. Khi , ta vit li nh sau: 3x
2 + 4x + 1 = 3(x - a)(x - b)
3x2 + 4x + 1 = 3x2 + x(-3b - 3a) + 3ab ng nht h s ta c:
4a 1a b
3a 3b 4 31
1 3ab 1 bab 3
3
Vy A = 3x2 + 4x + 1 = 1
3 x 1 x x 1 3x 13
.
Bi tp 2: Phn tch a thc sau thnh nhn t: x4 + 6x3 + 7x2 + 6x + 1
Gii Nhn thy a thc trn khng c nghim hu t. Do ta s phn tch a thc trn thnh tch ca hai a thc bc hai. x
4 + 6x
3 + 7x
2 + 6x + 1 = (x
2 + ax + 1)(x
2 + cx + 1)
S dng phng php ng nht h s, ta c: x
4 + 6x
3 + 7x
2 + 6x + 1 = (x
2 + x + 1)(x
2 + 5x + 1)
Bi tp 3: Phn tch a thc sau thnh nhn t: x4 - 3x3 - x2 - 7x + 2. Gii
Nhn thy cc s 1, 2 u khng l nghim ca a thc, nn C khng c nghim hu t. Nh vy, nu a thc C phn tch c thnh nhn t th phi c dng. (x
2 + ax + b)(x
2 + cx + d) = x
4 + (a + c)x
3 + (ac + b + d)x
2 + (ad + bc)x + bd.
ng nht cc h s ca a thc ny vi a thc cho, ta c h phng trnh:
a c 3
ac b d 1
ad bc 7
bd 2
Gii h ny ta tm c (a; b; c; d) = (1; 2; -4; 1). Vy a thc cho c phn tch thnh: (x2 + x + 2)(x2 - 4x + 1). a thc ny khng phn tch thnh nhn t thm c na. Bi tp 4: Phn tich a thc sau thanh nhn t : x4 - 6x3 + 12x2 - 14x - 3
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 20
Gii Ta ln lt th cc nghim 1; 3 khng l nghim ca a thc , a thc khng co nghim nguyn cng khng co nghim hu t . Nh vy a thc trn p hn tich c thnh nhn t thi phi c dng: (x
2 + ax + b)(x
2 + cx + d) = x
4 +(a + c)x
3 + (ac+b+d)x
2 + (ad+bc)x + bd
= x4 - 6x
3 + 12x
2 - 14x + 3.
ng nht cc h s ta c:
Xt bd = 3 vi b, d Z, b { 1, 3}. Vi b = 3 th d = 1, h iu kin trn tr thanh
a c 6
ac 8
a 3c 14
2c = -14 - (-6) = -8.
Do o c = -4, a = -2. Vy x4 - 6x3 + 12x2 - 14x + 3 = (x2 - 2x + 3)(x2 - 4x + 1). b) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: 4x4 + 4x3 + 5x2 + 2x + 1 Bi tp 2: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t: C = 3x
2 + 22xy + 11x + 37y + 7y
2 + 10
D = x4 - 7x
3 + 14x
2 - 7x + 1
E = x4 - 8x + 63
10. Phng php nhm nghim (thm): Phng php: nh l: Nu f(x) c nghim x = a th f(a) = 0. Khi , f(x) c mt nhn t l x - a v f(x) c th vit di dng f(x) = (x - a).q(x) Nh vy a thc f(x) s c nhn t l (x - a). Lc tch cc s hng ca f(x) thnh cc nhm, mi nhm u cha nhn t l x a. Lu : Phng php ny ch p dng nhiu cho a thc c h s nguyn:
P(x) = anxn + an-1x
n-1 + ... + a1x + a0.
H qu 1: Nu f(x) c tng cc h s bng 0 th f(x) c mt nghim l x = 1. T f(x) c mt nhn t l x 1. H qu 2: Nu f(x) c tng cc h s ca cc lu tha bc chn bng tng cc h s ca cc lu tha bc l th f(x) c mt nghim x = 1. T f(x) c mt nhn t l x + 1.
H qu 3: Nu f(x) c nghim nguyn x = a v f(1) v f(1) khc 0 th
f 1
a 1
v
f 1
a 1
u l s
nguyn.
Ngi ta chng minh nghim ca a thc: P(x) = anx
n + an-1x
n-1 + ... + a1x + a0.
L nghim ca hng t t do a0.
Ngi ta cng chng minh c nghim ca a thc c dng p
xq
, trong p l c ca a0 v
q l c ca hng t cao nht an. a) Bi tp p dng: Bi tp 1: Phn tch a thc f(x) = x3 + x2 + 4 thnh nhn t. Gii Ln lt kim tra vi x = 1, 2, 4, ta thy f(2) = (2)3 + (2)2 + 4 = 0. a thc f(x) c mt nghim x = 2, do n cha mt nhn t l x + 2. T , ta tch nh sau Cch 1 : f(x) = x
3 + 2x
2 x2 + 4 = (x3 + 2x2) (x2 4) = x2(x + 2) (x 2)(x + 2)
= (x + 2)(x2 x + 2).
Cch 2 : f(x) = (x3 + 8) + (x
2 4) = (x + 2)(x2 2x + 4) + (x 2)(x + 2)
= (x + 2)(x2 x + 2).
Cch 3 : f(x) = (x3 + 4x
2 + 4x) (3x2 + 6x) + (2x + 4)
= x(x + 2)2 3x(x + 2) + 2(x + 2) = (x + 2)(x2 x + 2).
Cch 4 : f(x) = (x3 x2 + 2x) + (2x2 2x + 4) = x(x2 x + 2) + 2(x2 x + 2)
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 21
= (x + 2)(x2 x + 2).
Bi tp 2: Phn tch a thc f(x) = 4x3 - 13x2 + 9x - 18 thnh nhn t. Gii Cc c ca 18 l 1, 2, 3, 6, 9, 18. f(1) = 18, f(1) = 44, nn 1 khng phi l nghim ca f(x). D thy khng l s nguyn nn 3, 6, 9, 18 khng l nghim ca f(x). Ch cn 2 v 3. Kim tra ta thy 3 l nghim ca f(x). Do , ta tch cc hng t nh sau: f(x) = 4x
3 - 12x
2 - x
2 + 3x + 6x - 18
= 4x2(x - 3) - x(x - 3) + 6(x - 3)
=(x 3)(4x2 x + 6) Bi tp 3: Phn tch a thc f(x) = 3x3 - 7x2 + 17x - 5 thnh nhn t.
Gii Cc c ca 5 l 1, 5. Th trc tip ta thy cc s ny khng l nghim ca f(x). Nh vy
f(x) khng c nghim nghuyn. Xt cc s 1 5
; 3 3
, ta thy 1
3 l nghim ca a thc.
Do a thc c mt nhn t l 3x 1. Ta phn tch nh sau: f(x) = (3x3 x2) (6x2 2x) + (15x 5) = (3x 1)(x2 2x + 5). Bi tp 4: Phn tch a thc sau thnh nhn t: x3 5x2 + 8x 4. Gii Nhn thy a thc c 1 + (5) + 8 + (4) = 0 nn x = 1 l mt nghim ca a thc. a thc c mt nhn t l x 1. Ta phn tch nh sau : f(x) = (x
3 x2) (4x2 4x) + (4x 4) = x2(x 1) 4x(x 1) + 4(x 1)
= (x 1)( x 2)2 Bi tp 5: Phn tch a thc sau thnh nhn t: x3 5x2 + 3x + 9.
Gii Nhn thy, a thc x3 5x2 + 3x + 9 c 1 + 3 = 5 + 9 nn x = 1 l mt nghim ca a thc. a thc c mt nhn t l x + 1. Ta phn tch nh sau : f(x) = (x
3 + x
2) (6x2 + 6x) + (9x + 9) = x2(x + 1) 6x(x + 1) + 9(x + 1)
= (x + 1)( x 3)2
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 22
CHUYN 5 TP XC NH
1) Kin thc c bn: Bi ton: Cho biu thc: y = f(x), vi x l n s. nh ngha: Tp xc nh ca hm s l tp hp nhng gi tr lm cho biu thc c ngha. K hiu: D = {x| f(x) c ngha (iu kin)} 2) Tp xc nh ca mt s biu thc:
Biu thc:
f xA =
g x TX: D = {x| g(x) 0}
Biu thc: A = f x TX: D = {x| f(x) 0}
Ch : Nu nA = f x th Khi n l s l,vi mi x u tha mn. Khi n l s chn th f(x) 0.
Biu thc:
f xA =
g xc TX: D = {x| g(x) > 0}
Biu thc: A = f(x) c TX: D = R (vi f(x) = anxn + an-1x
n-1 + ... + a1x + a0)
3. Bi tp p dng: Bi tp 1: Tm tp xc nh ca biu thc sau:
y = 3x2 + 2x + 1
Gii iu kin xc nh D = R. Bi tp 2: Tm tp xc nh ca biu thc:
y = 3x2 + x - 1 +
1 - x
x + 2
Gii
iu kin xc nh: D = x | x + 2 0 = x | x -2 Bi tp 3: Tm tp xc nh ca biu thc:
y = x - 3 - x -1
Gii
iu kin xc nh: x - 3 0 x 3
x 3x -1 0 x 1
Bi tp 4: Tm iu kin xc nh ca biu thc:
1 3A = -
x - 2 x x + 2
Gii
iu kin xc nh:
x - 2 > 0 x > 2
x 0 x 0 x > 2
x + 2 > 0 x > -2
Bi tp 5: Tm tp xc nh ca biu thc:
a aT = a + ab
b b
Gii
iu kin xc nh: b 0 a < 0, b < 0
ab > 0 a > 0, b > 0
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 23
4. Bi tp t luyn: Bi tp 1: Tm tp xc nh ca biu thc:
x 1 x - x x + xB = - -
2 2 x x +1 x -1
Bi tp 2: Tm tp xc nh ca biu thc:
3x + 3P =
x + x + x +13 2
Bi tp 3: Tm tp xc nh ca biu thc:
P = x - 2x +1 + x - 6x + 92 2
Bi tp 4: Tm tp xc nh ca biu thc:
x + 2 x + 2 x + 1P = - +
x -1x - 2 x + 1
Bi tp 5: Tm tp xc nh ca biu thc:
x -1 x +1 1P = - .
x - 2 x - 3x + 4 x + 4
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 24
CHUYN 6 RT GN BIU THC
1. Kin thc c bn: Dng khai trin ca mt s biu thc:
a - b = a + b a - b , vi a, b 0.
3 32 23 3 3a + b = a b a - ab + b+ 3 32 23 3 3a - b a - b a + ab + b= a a a , 3 vi a 0
a a , 2 vi a 0
Ch : Trc khi rt gn phi tm iu kin xc nh ca biu thc (nu c).
2 2A + A - B A - A - B
+ = A + B2 2
2
2
22
1 1 1= -
n n +1 n n +1
1= n +1 - n
n + n +1
k +111+ =
k + 2k k k + 2
1 1 1= -
n +1 n + n n +1 n n +1
1 1 1 11+ + = 1+ -
n n n +1n +1
2) Bi tp p dng: Bi tp 1: Rt gn biu thc:
A = (a + 3)(a - 3)(a2 + 6a + 9)( a
2 - 6a + 9)
Gii A = (a
2 - 9)(a + 3)
2(a - 3)
2 = (a
2 - 9)
3 = a
6 - 27a
4 + 243a
2 - 729
Lu : Bi ton ny c a v dng hng ng thc. Bi tp 2: Rt gn biu thc sau:
5 3 + 50 5 - 24 1 1A = - - +1
75 - 5 2 5 - 2 5 + 2
Gii
5 3 + 5 2 5 - 2 6 1 1A = - - +1
5 3 - 5 2 5 - 2 5 + 2
5 3 + 2 5 - 2 6 5 + 2 - 5 + 2 = - -1
35 3 - 2
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 25
2
2 2
5 3 + 2 3 - 2 2 2 = - -1
35 3 - 2
5 3 - 2 3 - 22 2
= - -135 3 - 2
2 2 = -
3
Lu : Bi ton ny s dng phng php a tha s ra ngoi du cn v hng ng thc a2 - b
2.
Bi tp 3: Rt gn biu thc sau: 19 3 9 4
9 10 10
2 .27 +15.4 .9M =
6 .2 +12
( thi HSG min Bc nm 1997) Gii
18 919 9 18 8 19 9 18 9
9 9 10 10 10 19 9 20 10 18 9
2 .3 2 + 52 .3 + 5.3.2 .3 2 .3 + 5.2 .3 1M = = = =
2 .3 .2 + 4 .3 2 .3 + 2 .3 2 .3 .2 1+ 2.3 2
Lu : Bi ton ny s dng phng php a v dng chung ca ly tha t v mu. Bi tp 4: Rt gn biu thc sau:
6 44 2 3 2
8x - 27 y -1A = :
4x + 6x + 9 y + y + y +1
Gii
32 3 3 2
4 2 3 2
2 4 2 2
4 2
2x - 3 y -1 y + y + y +1A = :
4x + 6x + 9 y + y + y +1
2x - 3 4x + 6x + 9 2x - 3 = : y -1 =
4x + 6x + 9 y -1
Lu : Bi ton ny c a v dng hng ng thc. Bi tp 5: Rt gn biu thc sau:
3 31+ 1-
2 2A = +3 3
1+ 1+ 1- 1-2 2
Gii Ta c:
2
3 +13 4 + 2 31+ = =
2 4 4
2
3 -13 4 - 2 31- = =
2 4 4
Do , ta c:
2 2
3 +1 3 -1
2 2 3 +1 3 -1A = + = + = 1
2 3 2 33 +1 3 3 -1 3
2 2
Lu : Nhn bit bi ton ny l dng 2A = A xut hin mu.
Bi tp 6: Rt gn biu thc sau:
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 26
A = 4 + 15 10 - 6 4 - 15 Gii
2
A = 10 - 6 4 + 15 4 - 15 = 10 - 6 4 + 15
V 10 - 6 = 2 5 - 3 > 0 nn ta c:
2
A = 2 5 - 3 4 + 15 = 2 8 - 2 15 4 + 15 = 4 = 2
Lu : Bi ton ny c a v dng ng ca hng ng thc. Bi tp 7: Rt gn biu thc sau:
19 18 2 20A = 1978 1979 +1979 +...+1979 +1980 -1979 +1 Gii
19 18 2 20
20 20
20 20
A = 1979 -1 1979 +1979 + ... +1979 +1980 -1979 +1
= 1979 -1 -1979 +1
= 1979 -1+1979 +1 = 0
Lu : Bi ton ny c a v dng ng ca hng ng thc nng cao: an - bn. Bi tp 8: Rt gn biu thc sau:
2 x - 9 x + 3 2 x +1A = - -
x - 5 x + 6 x - 2 3 - x
Gii iu kin xc nh: x 0, x 4; x 9. Ta c:
Mu thc chung l: x - 5 x + 6 = x - 2 x - 3
2 x - 9 - x - 9 + 2 x -1 x - 2 x - x - 2A = =
x - 2 x - 3 x - 2 x - 3
x +1 x - 2 x +1 = =
x - 3x - 3 x - 2
Lu : Nhn bit dng bi ton ny l phi quy ng tm mu thc chung. Sau tm nhn t chung ca t v mu. Bi tp 9: Rt gn biu thc sau:
1 1 1 1A = + : -
x +1 x -1 x -1 x +1
Gii iu kin: x > 1.
2 2
2
2
x +1 + x -1 x +1 - x -1A = :
x -1 x -1
x +1 + x -1x +1 + x -1 = =
x +1- x +1x +1 - x -1
= x + x -1
Lu : Bi ton ny s dng cch quy ng v rt gn nhn t chung (ging nhau) ca t v mu. Bi tp 10: Rt gn biu thc sau:
2
3 2
2y + 5y + 2A =
2y + 9y +12y + 4
( thi HSG ton quc nm 1978)
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 27
Gii Ta c t thc: 2y
2 + 5y + 2 = (2y
2 + 4y) + (y + 2) = 2y(y + 2) + (y + 2)
= (y + 2)(2y + 1)
Ta c mu thc: 2y
3 + 9y
2 + 12y + 4 = (2y
3 + 4y
2) + (5y
2 + 10y) + (2y + 4)
= 2y2(y + 2) + 5y(y + 2) + 2(y + 2)
= (y + 2)(2y2 + 5y + 2) = (y + 2)
2(2y + 1)
V 2y2 + 5y + 2 = (y + 2)(2y + 1)
Do iu kin bi ton l: 1
y -2; y -2
Suy ra:
2
y + 2 2y +1 1A = =
y + 2y + 2 2y +1
Lu : Bi ton ny khng th a hng ng thc m cn phi phn tch t v mu thc xut hin nhn t chung. Bi tp 11: Rt gn biu thc sau:
A = 2 + 3. 2 + 2 + 3 . 2 + 2 + 2 + 3 . 2 - 2 + 2 + 3
Gii Ta c:
2 + 2 + 2 + 3 . 2 - 2 + 2 + 3 = 4 - 2 + 2 + 3 = 2 - 2 + 3
2 + 2 + 3 . 2 - 2 + 3 = 4 - 2 + 3 = 2 - 3
A = 2 + 3. 2 - 3 = 1
Lu : Bi ton ny c hiu l "cn chng cn" th ta phi gii quyt 2A = A t trong ra
ngoi gim dn bc ca cn thc. Bi tp 12: Rt gn biu thc sau:
1 x xA = + :
x x +1 x + x
Gii iu kin: x > 0.
x +1+ x x x +1+ xA = : =
xx x +1 x x +1
Lu : Bi ton ny nhn bit c ngy l phi quy ng v tm nhn t chung ca t v mu. Bi tp 13: Rt gn biu thc sau:
4 - 2 3A =
6 - 2
Gii
2
3 -14 - 2 3 3 -1 2A = = =
26 - 2 2 3 -1 2 3 -1
Lu : Bi ton ny c a v dng hng ng thc v 2A = A sao cho xut hin nhn t
ging nhau ca t v mu. Bi tp 14: Rt gn biu thc sau:
A = 3 2 + 6 6 - 3 3 Gii
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 28
2
3 4 - 2 3A = 6 3 +1 3 2 - 3 = 6 3 +1
2
3 3 -1 6 3 +1 3 3 -1 = 6 3 +1 =
2 2
= 3 3 +1 3 -1 = 6
Lu : Nhn bit c dng ton 2A = A v sau a v dng hng ng thc.
Bi tp 15: Rt gn biu thc sau:
a + b - 2 ab 1A = :
a - b a + b
Gii iu kin: a > 0, b > 0, a b.
2 2 2
a - 2 a. b + b a - b1 1A = : = :
a - b a + b a - b a + b
= a - b a + b = a - b
Bi tp 16: Rt gn biu thc sau:
1x
1x
1xx
1x
1xx
2x:1P vi 1x0
Gii
1x
1x
1xx
1x
1xx
2x:1P
)1x)(1x(
1x
1xx
1x
)1xx)(1x(
2x:1P
1x
1
1xx
1x
)1xx)(1x(
2x:1P
)1xx)(1x(
1xx
)1xx)(1x(
)1x)(1x(
)1xx)(1x(
2x:1P
)1xx)(1x(
)1xx()1x(2x:1P
)1xx)(1x(
xx:1P
)1xx)(1x(
)1x.(x:1P
1xx
x:1P
Suy ra: x
1xxP
Lu : Ta nhn bit ngay l s dng hng ng thc a2 - b2 v (a - b)2.
3) Bi tp t luyn Bi tp1: Cho biu thc:
a + 2 5P = - +
a + 3 a + a - 6
1
2 - a
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 29
a) Rt gn P b) Tm gi tr ca a P < 1 Bi tp 2: Cho biu thc:
P = x x + 3 x + 2 x + 2
1- : + +x +1 x - 2 3 - x x - 5 x + 6
a) Rt gn P b)Tm gi tr ca x P < 0. Bi tp 3: Cho biu thc:
P = x -1 1 8 x 3 x - 2
- + : 1-9x -13 x -1 3 x +1 3 x +1
a) Rt gn P
b) Tm cc gi tr ca x P = 5
6
Bi tp 4: Cho biu thc:
P = a 1 2 a
1+ : -a +1 a -1 a a + a - a -1
a) Rt gn P b) Tm gi tr ca a P < 1
c) Tm gi tr ca P nu a = 19 -8 3
Bi tp 5: Cho biu thc:
P=2 3 3a (1- a) 1- a 1+ a
: + a . - a1+ a 1- a 1+ a
a) Rt gn P
b) Xt du ca biu thc M = a.1
P -2
Bi tp 6: Cho biu thc:
P = x +1 2x + x x +1 2x + x
+ -1 : 1+ -2x +1 2x -1 2x +1 2x -1
a) Rt gn P
b) Tnh gi tr ca P khi x 1= 3 + 2 22
Bi tp 7: Cho biu thc:
P = 2 x 1 x
- : 1+x +1x x + x - x -1 x -1
a) Rt gn P b) Tm x P0 Bi tp 8: Cho biu thc:
P=3
3
2a +1 a 1+ a- . - a
a + a +1 1+ aa
a) Rt gn P
b) Xt du ca biu thc P 1- a
Bi tp 9: Cho biu thc:
P = 1- a a 1+ a a
+ a . - a1- a 1+ a
a) Rt gn P
b) Tm a P < 7 - 4 3
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 30
Bi tp 10: Cho biu thc:
P = 2 x x 3x + 3 2 x - 2
+ - : -1x - 9x + 3 x - 3 x - 3
a) Rt gn P
b) Tm x P < 1
2
c) Tm gi tr nh nht ca P Bi tp 11: Cho biu thc:
P = x - 3 x 9 - x x - 3 x - 2
-1 : - -x - 9 x + x - 6 2 - x x + 3
a) Rt gn P b) Tm gi tr ca x P < 1 Bi tp 12: Cho biu thc:
P = 15 x -11 3 x - 2 2 x + 3
+ -x + 2 x - 3 1- x x + 3
a) Rt gn P
b) Tm cc gi tr ca x P = 1
2
c) Chng minh P 2
3
Bi tp 13: Cho biu thc:
P=2
2
2 x x m+ -
4x - 4mx + m x - m, (vi m > 0)
a) Rt gn P b) Tnh x theo m P = 0. c) Xc nh cc gi tr ca m gi tr x tm c cu b tho mn iu kin x > 1. Bi tp 14: Cho biu thc:
P =2a + a 2a + a
- +1a - a +1 a
a) Rt gn P b) Bit a >1 Hy so snh P vi |P|. c) Tm a P = 2 d) Tm gi tr nh nht ca P. Bi tp 15: Cho biu thc:
P = a +1 ab + a a +1 ab + a
+ -1 : - +1ab +1 ab -1 ab +1 ab -1
a) Rt gn P
b) Tnh gi tr ca P nu a = 2 - 3 v b = 3 -1
1+ 3
c) Tm gi tr nh nht ca P nu a + b = 4
Bi tp 16: Cho biu thc:
P = a a -1 a a +1 1 a +1 a -1
- + a - +a - a a + a a a -1 a +1
a) Rt gn P b) Vi gi tr no ca a th P = 7 c) Vi gi tr no ca a th P > 6 Bi tp 17: Cho biu thc:
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 31
P =
2
a - b + 4 ab a b - b a.
a + b ab
a) Tm iu kin P c ngha. b) Rt gn P
c) Tnh gi tr ca P khi a = 2 3 v b = 3
Bi tp 18: Cho biu thc:
P = 2a + a -1 2a a - a + a a - a
1+ -1- a 1- a a 2 a -1
a) Rt gn P
b) Cho P =6
1+ 6 tm gi tr ca a
c) Chng minh rng P > 2
3
Bi tp 19: Cho biu thc:
P = a -1 . a - b3 a 3a 1
- + :a + ab + b a a - b b a - b 2a + 2 ab + 2b
a) Rt gn P b) Tm nhng gi tr nguyn ca a P c gi tr nguyn
Bi tp 20:
1a
1
1a
1:
1a
aa
)1a)(2a(
2a3aP ( vi 1a0 )
a) Rt gn P.
b) Tnh gi tr ca P khi 324a .
c) Tm a sao cho 1P
1 .
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 32
CHUYN 7 CC PHNG PHP BIN I BIU THC
1. Bin i biu thc nguyn: a. Kin thc c bn: Phng php: Ta bin i t mt v ca ng thc (p dng hng ng thc) chuyn thnh biu thc bng v cn li. Xt tnh cht ca mt s biu thc c bit a ra cch phn tch ng theo yu cu bi ton. p dng bin i theo mt v tr thnh v cn li hoc hai v cng v mt kt qu c th. b) Bi tp p dng: Bi tp 1: Chng minh cc ng thc sau: a) a
3 + b
3 + c
3 - 3abc = (a + b+ c)(a
2 + b
2 + c
2 - ab - bc - ca)
b) (a + b + c)3 - a
3 - b
3 - c
3 = 3(a + b)(b + c)(c + a)
Gii a) a
3 + b
3 + c
3 - 3abc = (a + b)
3 + c
3 - 3abc - 3a
2b - 3ab
2
= (a + b+ c)[(a + b)2 - (a + b)c + c
2] - 3ab(a + b + c)
= (a + b+ c)[(a + b)2 - (a + b)c + c
2 - 3ab]
= (a + b+ c)(a2 + b
2 + c
2 - ab - bc - ca). (pcm)
b) (a + b + c)3 - a
3 - b
3 - c
3 = [(a + b + c)
3 - a
3] - (b
3 + c
3)
= (b + c)([(a + b + c)2 + (a + b + c)a + a
2] - (b + c)(b
2 - bc + c
2)
= (b + c)(3a2 + 3ab + 3bc + 3ca)
= 3(b + c)[(a(a + b) + c(a + b)]
= 3(a + b)(b + c)(c + a). (pcm) Bi tp 2: Cho x + y + z = 0. Chng minh rng: 10(x7 + y7 + z7) = 7(x2 + y2 + z2)(x5 + y5 + z5)
Gii T x + y + z = 0. Suy ra: z = x(x + y). Ta c:
x5 + y
5 + z
5 = x
5 + y
5 - (x + y)
5
= -5(x4y + 2x
3y
2 + xy
4)
= -5xy(x3 + 2x
2y + 2xy
2 + y
3)
= -5xy[(x + y)(x2 + y
2 - xy) + 2xy(x + y)]
= -5xy(x + y)(x2 + y
2 + xy) (1)
v
x2 + y
2 + z
2 = x
2 + y
2 + (x + y)
2
= 2(x2 + y
2 + xy) (2)
m
x7 + y
7 + z
7 = x
7 + y
7 - (x + y)
7
= -7(x6y + 3x
5y
2 + 5x
4y
3 + 5x
3y
4 + 3x
2y
5 + xy
6)
= -7xy(x + y)(x2 + y
2 + xy)
(3)
T (1), (2) v (3) ta c iu phi chng minh. c) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Cho a + b + c = 0. Chng minh rng: a) a
3 + b
3 + c
3 = 3abc.
b) 2(a4 + b
4 + c
4) = (a
2 + b
2 + c
2)
2.
Bi tp 2: Chng minh cc hng ng thc sau: a) (a
2 + b
2)(c
2 + d
2) = (ac + bd)
2 + (ad - bc)
2
b) a3 + b
3 + c
3 - 3abc = (a + b + c)(a
2 + b
2 + c
2 - ab - bc - ac)
Bi tp 3: Chng minh rng nu cc s a, b, c tha mn: a
4 + b
4 + (a - b)
4 = c
4 + d
4 + (c - d)
4 th a
2 + b
2 + (a - b)
2 = c
2 + d
2 + (c - d)
2
Bi tp 4: Cho a3 - 3ab2 = 19, b3 - 3a2b = 98. Tnh P = a2 + b2. Bi tp 5: Cho a, b l hai s tha mn iu kin: a2 - 3ab + 2b2 + a - b = a2 - 2ab + b2 - 5a + 7b = 0.
Chng minh rng: ab - 12a + 15b = 0.
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 33
Bi tp 6: Khai trin biu thc: a4 + (a + b)4 thnh dng 2K + 1 v phn tch K thnh tch cc tha s. Bi tp 7:
a) Chng minh ng thc: x + y + |x - y| = max{x, y}, vi x, y R.
b) Chng minh ng thc: a + b a - b 2 a + b a - b 2 1 1 1
+ - + + + = 4max , , ab ab c ab ab c a b c
vi a, b, c 0. Bi tp 8: Tm tt c cc s nguyn dng n sao cho: a thc x3n+1 + x2n + 1 chia ht cho a thc x2 + x + 1. Bi tp 9: Cho x + y + z = 0. Chng minh rng: 2(x5 + y5 + z5) = 5xyz(x2 + y2 + z2).
( thi HSG tnh nm hc 2005 - 2006) Bi tp 10: Cho a2 - b2 = 4c2. Chng minh rng: (5a - 3b + 8c)(5a - 3b - 8c) = (3a - 5b)2.
2. Bin i hu t a. Kin thc c bn: Phng php: S dng cc bin i thng thng a n kt lun theo yu cu bi ton. Vn dng gi thit chn hng gii nhanh v chnh xc. i vi cc bi ton c s m bc n ca cc hng t, c th s dng phng php quy np. Lu : y l kin thc cn thit chng minh cc bt ng thc hay tm GTLN, GTNN. b) Bi tp p dng: Bi tp 1: Cho a + b + c = 0; a, b, c 0. Chng minh ng thc:
2 2 2
1 1 1 1 1 1+ + = + +
a b c a b c
Gii Ta c:
2
2 2 2
1 1 1 1 1 1 1 1 1+ + = + + + 2 + +
a b c a b c ab bc ca
2 2 2
2 2 2
2 a + b + c1 1 1= + + +
a b c abc
1 1 1= + + .
a b c
Suy ra iu phi chng minh. Bi tp 2: Chng minh rng nu a, b, c khc nhau th:
b -c c -a a - b 2 2 2
+ + = + +a - b a -c b -c b -a c - a c - b a - b b -c c -a
Gii Bin i v tri:
a - c - a - b b - a - b - c c - b - c - ab - c c - a a - b+ + = + +
a - b a - c b - c b - a c - a c - b a - b a - c b - c b - a c - a c - b
1 1 1 1 1 1 = - + - + -
a - b a - c b - c b - a c - a c - b
2 2 2
= + +a - b b - c c - a
c) Bi tp t luyn:
Bi tp 1: Cho xyz = 1. Chng minh rng: 1 1 1
+ + =11+ x + xy 1+ y + yz 1+ z + zx
Bi tp 2: Cho a, b, c, d l cc s thc tha mn iu kin:
a c a + c= = , a.c 0.
b d 3b -d Chng minh rng: b2 = d2.
Bi tp 3: Cho a, b, c l cc s thc tha mn iu kin 1 1 1
a + = b + = c +b c a
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 34
a) Cho a = 1. Tnh b, c.
b) Chng minh rng nu a, b, c i mt khc nhau th a2b2c2 = 1. c) Chng minh rng nu a, b, c dng th a = b = c.
Bi tp 4:
a) Cho a, b, c tha abc 0 v ab + bc + ca = 0. Tnh a + b b + c c + a
P =abc
.
b) Cho a, b, c tha (a + b)(b + c)(c + a) 0 v 2 2 2 2 2 2a b c a b c
+ + = + +a + b b + c c + a b + c c + a a + b
.
Chng minh rng: a = b = c.
Bi tp 5: Cho x > 0 tha iu kin: 22
1x + = 7
x. Tnh gi tr ca biu thc 5
5
1P = x +
x.
Bi tp 6: Cho a, b, x, y l cc s thc tha mn x2 + y2 = 1 v 4 4x y 1
+ =a b a + b
.
Chng minh rng:
2006 2006
10031003 1003
x y 1+ =
a b a + b.
Bi tp 7: Cho a, b, c l cc s thc tha mn b c v 2 2ac - b bd - c
= = k.a - 2b + c b - 2c + d
Chng minh: ad - bc
k =a - b - c + d
.
Bi tp 8: Cho a, b, c l cc s thc i mt khc nhau v khc 0, tha mn iu kin a + b + c = 0.
Chng minh rng: a b c b -c c -a a - b
+ + + + = 9.b -c c - a a - b a b c
Bi tp 9: n gin biu thc:
3 4 53 3 2 2
1 1 1 1 1 1+ +
a + b a + b a + ba + b a + b a + b
Bi tp 10: Chng minh rng nu: (a2 + b2)(x2 + y2) = (ax + by)2 v x, y khc 0 th a b
=x y
.
Bi tp 11: Chng minh rng nu: (a2 + b2 + c2)(x2 + y2 + z2) = (ax + by + cz)2 v x, y, z khc 0
th a b c
= =x y z
.
Bi tp 12: Cho a, b, khc 0 tha mn a + b = 1. Chng minh rng:
3 3 2 2
2 ab - 2a b+ =
b -1 a -1 a b +3
3. Bin i v t
a. Kin thc c bn: Phng php: p dng hng ng thc bin i. Mt s bng lin quan n cn bc n, c th s dng phng php quy np a n kt lun theo yu cu bi ton. Ging cc bi ton rt gn.
b) Bi tp p dng:
Bi tp 1: Chng minh ng thc:
4 449 20 60 49 20 60
32
Gii
2 24 44 4 5 + 2 6 + 5- 2 649 + 20 60 + 49 - 20 60
VT 1 = =2 2
4 44 43 + 2 + 3 - 2
=2
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 35
3 + 2 + 3 - 2
= = 2 32
Bi tp 2: Cho a 0. Chng minh rng: 2 2 2
2 2
a - a a + a- + a +1 = a -1
a + a +1 a - a +1
Gii
Hng dn: t n ph: a = x 0
c) Bi tp t luyn:
Bi tp 1: Cho a, b > 0 v c 0. Chng minh rng: 1 1 1
0 a b a c b ca b c
Bi tp 2: Chng minh rng cc s sau l s nguyn:
a) 2 3+ 5- 3+ 48
A =6 + 2
b) 3 348 48
B 1 19 9
Bi tp 3: Cho x l s nguyn. Chng minh rng nu x khng phi l s chnh phng th x l s v t.
Bi tp 4: Chng minh rng s = 2 + 2 + 3 - 6 -3 2 + 3 l mt nghim ca phng
trnh x4 - 16x
2 + 32 = 0.
Bi tp 5: Chng minh rng nu
3 3 3ax by cz
1 1 11
x y z
th 2 2 2 3 3 33 ax by cz a b c .
Bi tp 6: Chng minh rng nu 3 3 3 3a b c a b c th vi s nguyn dng l n ta c n n n na b c a b c .
Bi tp 7: Cho 2 2xy 1 x 1 y a Tnh 2 2S x 1 y y 1 x .
Bi tp 8: Cho a > 0 v 24 2 2 0.a a Chng minh rng: 4 2
a 12
a a 1 a
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 36
CHUYN 7 CC PHNG PHP BIN I BIU THC
1. Bin i biu thc nguyn: a. Kin thc c bn: Phng php: Ta bin i t mt v ca ng thc (p dng hng ng thc) chuyn thnh biu thc bng v cn li. Xt tnh cht ca mt s biu thc c bit a ra cch phn tch ng theo yu cu bi ton. p dng bin i theo mt v tr thnh v cn li hoc hai v cng v mt kt qu c th. b) Bi tp p dng: Bi tp 1: Chng minh cc ng thc sau: a) a
3 + b
3 + c
3 - 3abc = (a + b+ c)(a
2 + b
2 + c
2 - ab - bc - ca)
b) (a + b + c)3 - a
3 - b
3 - c
3 = 3(a + b)(b + c)(c + a)
Gii a) a
3 + b
3 + c
3 - 3abc = (a + b)
3 + c
3 - 3abc - 3a
2b - 3ab
2
= (a + b+ c)[(a + b)2 - (a + b)c + c
2] - 3ab(a + b + c)
= (a + b+ c)[(a + b)2 - (a + b)c + c
2 - 3ab]
= (a + b+ c)(a2 + b
2 + c
2 - ab - bc - ca). (pcm)
b) (a + b + c)3 - a
3 - b
3 - c
3 = [(a + b + c)
3 - a
3] - (b
3 + c
3)
= (b + c)([(a + b + c)2 + (a + b + c)a + a
2] - (b + c)(b
2 - bc + c
2)
= (b + c)(3a2 + 3ab + 3bc + 3ca)
= 3(b + c)[(a(a + b) + c(a + b)]
= 3(a + b)(b + c)(c + a). (pcm) Bi tp 2: Cho x + y + z = 0. Chng minh rng: 10(x7 + y7 + z7) = 7(x2 + y2 + z2)(x5 + y5 + z5)
Gii T x + y + z = 0. Suy ra: z = x(x + y). Ta c:
x5 + y
5 + z
5 = x
5 + y
5 - (x + y)
5
= -5(x4y + 2x
3y
2 + xy
4)
= -5xy(x3 + 2x
2y + 2xy
2 + y
3)
= -5xy[(x + y)(x2 + y
2 - xy) + 2xy(x + y)]
= -5xy(x + y)(x2 + y
2 + xy) (1)
v
x2 + y
2 + z
2 = x
2 + y
2 + (x + y)
2
= 2(x2 + y
2 + xy) (2)
m
x7 + y
7 + z
7 = x
7 + y
7 - (x + y)
7
= -7(x6y + 3x
5y
2 + 5x
4y
3 + 5x
3y
4 + 3x
2y
5 + xy
6)
= -7xy(x + y)(x2 + y
2 + xy)
(3)
T (1), (2) v (3) ta c iu phi chng minh. c) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Cho a + b + c = 0. Chng minh rng: a) a
3 + b
3 + c
3 = 3abc.
b) 2(a4 + b
4 + c
4) = (a
2 + b
2 + c
2)
2.
Bi tp 2: Chng minh cc hng ng thc sau: a) (a
2 + b
2)(c
2 + d
2) = (ac + bd)
2 + (ad - bc)
2
b) a3 + b
3 + c
3 - 3abc = (a + b + c)(a
2 + b
2 + c
2 - ab - bc - ac)
Bi tp 3: Chng minh rng nu cc s a, b, c tha mn: a
4 + b
4 + (a - b)
4 = c
4 + d
4 + (c - d)
4 th a
2 + b
2 + (a - b)
2 = c
2 + d
2 + (c - d)
2
Bi tp 4: Cho a3 - 3ab2 = 19, b3 - 3a2b = 98. Tnh P = a2 + b2. Bi tp 5: Cho a, b l hai s tha mn iu kin: a2 - 3ab + 2b2 + a - b = a2 - 2ab + b2 - 5a + 7b = 0.
Chng minh rng: ab - 12a + 15b = 0.
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 37
Bi tp 6: Khai trin biu thc: a4 + (a + b)4 thnh dng 2K + 1 v phn tch K thnh tch cc tha s. Bi tp 7:
a) Chng minh ng thc: x + y + |x - y| = max{x, y}, vi x, y R.
b) Chng minh ng thc: a + b a - b 2 a + b a - b 2 1 1 1
+ - + + + = 4max , , ab ab c ab ab c a b c
vi a, b, c 0. Bi tp 8: Tm tt c cc s nguyn dng n sao cho: a thc x3n+1 + x2n + 1 chia ht cho a thc x2 + x + 1. Bi tp 9: Cho x + y + z = 0. Chng minh rng: 2(x5 + y5 + z5) = 5xyz(x2 + y2 + z2).
( thi HSG tnh nm hc 2005 - 2006) Bi tp 10: Cho a2 - b2 = 4c2. Chng minh rng: (5a - 3b + 8c)(5a - 3b - 8c) = (3a - 5b)2.
2. Bin i hu t a. Kin thc c bn: Phng php: S dng cc bin i thng thng a n kt lun theo yu cu bi ton. Vn dng gi thit chn hng gii nhanh v chnh xc. i vi cc bi ton c s m bc n ca cc hng t, c th s dng phng php quy np. Lu : y l kin thc cn thit chng minh cc bt ng thc hay tm GTLN, GTNN. b) Bi tp p dng: Bi tp 1: Cho a + b + c = 0; a, b, c 0. Chng minh ng thc:
2 2 2
1 1 1 1 1 1+ + = + +
a b c a b c
Gii Ta c:
2
2 2 2
1 1 1 1 1 1 1 1 1+ + = + + + 2 + +
a b c a b c ab bc ca
2 2 2
2 2 2
2 a + b + c1 1 1= + + +
a b c abc
1 1 1= + + .
a b c
Suy ra iu phi chng minh. Bi tp 2: Chng minh rng nu a, b, c khc nhau th:
b -c c -a a - b 2 2 2
+ + = + +a - b a -c b -c b -a c - a c - b a - b b -c c -a
Gii Bin i v tri:
a - c - a - b b - a - b - c c - b - c - ab - c c - a a - b+ + = + +
a - b a - c b - c b - a c - a c - b a - b a - c b - c b - a c - a c - b
1 1 1 1 1 1 = - + - + -
a - b a - c b - c b - a c - a c - b
2 2 2
= + +a - b b - c c - a
c) Bi tp t luyn:
Bi tp 1: Cho xyz = 1. Chng minh rng: 1 1 1
+ + =11+ x + xy 1+ y + yz 1+ z + zx
Bi tp 2: Cho a, b, c, d l cc s thc tha mn iu kin:
a c a + c= = , a.c 0.
b d 3b -d Chng minh rng: b2 = d2.
Bi tp 3: Cho a, b, c l cc s thc tha mn iu kin 1 1 1
a + = b + = c +b c a
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 38
a) Cho a = 1. Tnh b, c.
b) Chng minh rng nu a, b, c i mt khc nhau th a2b2c2 = 1. c) Chng minh rng nu a, b, c dng th a = b = c.
Bi tp 4:
a) Cho a, b, c tha abc 0 v ab + bc + ca = 0. Tnh a + b b + c c + a
P =abc
.
b) Cho a, b, c tha (a + b)(b + c)(c + a) 0 v 2 2 2 2 2 2a b c a b c
+ + = + +a + b b + c c + a b + c c + a a + b
.
Chng minh rng: a = b = c.
Bi tp 5: Cho x > 0 tha iu kin: 22
1x + = 7
x. Tnh gi tr ca biu thc 5
5
1P = x +
x.
Bi tp 6: Cho a, b, x, y l cc s thc tha mn x2 + y2 = 1 v 4 4x y 1
+ =a b a + b
.
Chng minh rng:
2006 2006
10031003 1003
x y 1+ =
a b a + b.
Bi tp 7: Cho a, b, c l cc s thc tha mn b c v 2 2ac - b bd - c
= = k.a - 2b + c b - 2c + d
Chng minh: ad - bc
k =a - b - c + d
.
Bi tp 8: Cho a, b, c l cc s thc i mt khc nhau v khc 0, tha mn iu kin a + b + c = 0.
Chng minh rng: a b c b -c c -a a - b
+ + + + = 9.b -c c - a a - b a b c
Bi tp 9: n gin biu thc:
3 4 53 3 2 2
1 1 1 1 1 1+ +
a + b a + b a + ba + b a + b a + b
Bi tp 10: Chng minh rng nu: (a2 + b2)(x2 + y2) = (ax + by)2 v x, y khc 0 th a b
=x y
.
Bi tp 11: Chng minh rng nu: (a2 + b2 + c2)(x2 + y2 + z2) = (ax + by + cz)2 v x, y, z khc 0
th a b c
= =x y z
.
Bi tp 12: Cho a, b, khc 0 tha mn a + b = 1. Chng minh rng:
3 3 2 2
2 ab - 2a b+ =
b -1 a -1 a b +3
3. Bin i v t
a. Kin thc c bn: Phng php: p dng hng ng thc bin i. Mt s bng lin quan n cn bc n, c th s dng phng php quy np a n kt lun theo yu cu bi ton. Ging cc bi ton rt gn.
b) Bi tp p dng:
Bi tp 1: Chng minh ng thc:
4 449 20 60 49 20 60
32
Gii
2 24 44 4 5 + 2 6 + 5- 2 649 + 20 60 + 49 - 20 60
VT 1 = =2 2
4 44 43 + 2 + 3 - 2
=2
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 39
3 + 2 + 3 - 2
= = 2 32
Bi tp 2: Cho a 0. Chng minh rng: 2 2 2
2 2
a - a a + a- + a +1 = a -1
a + a +1 a - a +1
Gii
Hng dn: t n ph: a = x 0
c) Bi tp t luyn:
Bi tp 1: Cho a, b > 0 v c 0. Chng minh rng: 1 1 1
0 a b a c b ca b c
Bi tp 2: Chng minh rng cc s sau l s nguyn:
a) 2 3+ 5- 3+ 48
A =6 + 2
b) 3 348 48
B 1 19 9
Bi tp 3: Cho x l s nguyn. Chng minh rng nu x khng phi l s chnh phng th x l s v t.
Bi tp 4: Chng minh rng s = 2 + 2 + 3 - 6 -3 2 + 3 l mt nghim ca phng
trnh x4 - 16x
2 + 32 = 0.
Bi tp 5: Chng minh rng nu
3 3 3ax by cz
1 1 11
x y z
th 2 2 2 3 3 33 ax by cz a b c .
Bi tp 6: Chng minh rng nu 3 3 3 3a b c a b c th vi s nguyn dng l n ta c n n n na b c a b c .
Bi tp 7: Cho 2 2xy 1 x 1 y a Tnh 2 2S x 1 y y 1 x .
Bi tp 8: Cho a > 0 v 24 2 2 0.a a Chng minh rng: 4 2
a 12
a a 1 a
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 40
CHUYN 9 TNH GI TR CA BIU THC
1. Kin thc c bn: Phng php: Thng thng gii dng ton ny ta phi rt gn trc. Sau thay cc gi tr ca bin vo v tnh ton.
p dng mt s tnh cht ca cc biu thc, phn thc, hng ng thc phn tch bi ton. 2. Bi tp p dng:
Bi tp 1: Tnh gi tr ca biu thc: M = 7260136
Gii Ta c:
M = 2
2136 7260 11 2.11. 15 15 11 15
Vy: M = 11 + 15
Bi tp 2: Tnh gi tr ca biu thc: M = 15281528
Gii Ta c:
323535
55.3.2355.3.2315281528M2222
Vy: M = - 2 3
Bi tp 3: Tnh gi tr ca biu thc: N = 5122935
Gii Ta c:
115555215
526535355122935N
2
2
Vy: N = 1
Bi tp 4: Tnh gi tr ca biu thc: Q = xx21x2xx21x2 22 ti x = 4:
Gii Ta c:
x21xx1xx x)1x(x21xx)1x(x21x
xx21x2xx21x2Q 22
Thay x = 4, ta c: Q = 4.
Bi tp 5: Tnh gi tr ca biu thc: M = 48 - 752 + 108 - 1477
1
Gii Ta c:
M = 48 - 752 + 108 - 1477
1 = 3.16 - 3.252 + 36.3 - 3.49
7
1
= 34 - 310 + 36 - 3 = - 3
Bi tp 6: Tnh gi tr ca biu thc: S =
x1x
)x3(x1x3xx3 2
ti x = 10.
Gii Ta c:
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 41
0xxx
1x
1xxx
1x
xx x
1x
xx
x1x
xx.x3x.x3xx
1x
)x3(x1x3xxS
33
3 3223
3 2
Vy: S = 0
Bi tp 7: Tnh gi tr ca biu thc: M = 1x21x 84 (vi x > 1), ti x = 256.
Gii Ta c:
M = 882884 x11x11x1x21x Vy: M = 2.
c) Bi tp t luyn: Bi tp 1: Cho cc s thc dng a v b tho mn: a100 + b100 = a101 + b101 = a102 + b102 Hy tnh gi tr ca biu thc: P = a2004 + b2004.
Bi tp 2: Cho 1 1 1
+ + = 0.a b c
Tnh gi tr ca biu thc: 2 2 2
ab bc caS = + +
c a b.
Bi tp 3: Cho a3 + b3 + c3 = 3abc.
Tnh gi tr ca biu thc: a b c
S = 1 + 1 + 1 +b c a
Bi tp 4: Cho a + b + c = 0 v a2 + b2 + c2 = 14. Tnh gi tr ca biu thc: A = a4 + b4 + c4. Bi tp 5: Cho x + y + z = 0 v xy + yz + zx = 0. Tnh gi tr ca biu thc: B = (x - 1)
2007 + y
2008 + (z + 1)
2009.
Bi tp 6: Cho a2 + b2 + c2 = a3 + b3 + c3 = 1. Tnh gi tr ca biu thc: C = a2 + b9 + c1945. Bi tp 7: Tnh gi tr ca biu thc: a) A = x
4 - 17x
3 + 17x
2 - 1x + 20 ti x = 16.
b) B = x5 - 15x
4 + 16x
3 - 29x
2 + 13x ti x = 14.
c) C = x14
- 10x13
+ 10x12
- 10x11
+ ... + 10x2 - 10x + 10 ti x = 9.
d) D = x15
- 8x14
+ 8x13
- 8x12
+ ... - 8x2 + 8x - 5 ti x = 7.
Bi tp 8: Tnh gi tr ca biu thc: a) A = x
3(x
2 - y
2) + y
2(x
3 - y
3) vi x = 2; |y| = 1. b) B = M.N vi |x| = 2. Bit rng: M = -2x2 + 3x + 5; N = x2 - x + 3 Bi tp 9: Cho a3 - 3ab2 = 19 v b3 - 3a2b = 98. Hy tnh: E = a2 + b2.
Bi tp 10: Tnh gi tr ca biu thc: 81 1 36 1+ 14641 1- 14641
A = + + + +121 121 81 122 120
p s: A = 52
33
Bi tp 11: Tnh gi tr ca biu thc: N = 1296
243 + 363 + - 30723
Bi tp 12: Tnh gi tr ca biu thc: Q = 3 1x3x3xx21x , ti x = 5
p s: Q = 5 +1
Bi tp 13: Tnh gi tr ca biu thc sau: T = 50329872 p s: T = 0.
Bi tp 14: Cho biu thc sau: P = 35 + 2 17 5 -38
5 + 14 - 6 5 p s: P =
3
1
Bi tp 15: Tnh gi tr ca biu thc: G = 336 6216216425
p s: G = 0.
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 42
Bi tp 16: Tnh gi tr ca biu thc: E = 33
3
3
12.12
p s: E = 1.
Bi tp 17: Tnh gi tr ca biu thc: M = 526526 . p s: M = 2
Bi tp 18: Tnh gi tr ca biu thc: L = n2n
n2n
1x2x
x4x4
ti x = 2. p s: L = 2.
Bi tp 19: Tnh gi tr ca biu thc: Q = nn 2
n
x
2
x
11.x ti x = 2n. p s: Q = 3.
Bi tp 20: Tnh gi tr ca biu thc sau: A = 3 3 3 364 + 27 + 2 + 64 - 27 -1
p s: A = 3.
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 43
CHUYN 10 TM GI TR NGUYN CA BIU THC
1. Kin thc c bn: Phng php:
tm gi tr x nguyn sao cho biu thc
A x
B x
(trong A(x), B(x) l nhng a thc) nhn gi
tr nguyn, ta lm nh sau:
Bin i
A x Q x
P x
B x B x
, Deg Q(x) < Deg B(x). Dn n tm s nguyn a sao cho Q(a)
chia ht cho B(a).
2. Bi tp p dng:
Bi tp 1: Tm s nguyn n sao cho biu thc
2n 5
n 2
l s nguyn.
Gii
Ta c:
2n 5 1
2
n 2 n 2
biu thc
2n 5
n 2
l s nguyn th
1
n 2
phi l s nguyn. V 2 l s nguyn.
Do : n + 2 phi l c ca 1. Suy ra:
n + 2 = 1 n = -1.
n + 2 = -1 n = -3.
Bi tp 2: Tm s nguyn n sao cho biu thc
6
n 6n 10
n 3
l s nguyn.
Gii
Ta c:
2
2 n 3 2n 6n 11 2n 3
n 3 n 3 n 3
Biu thc trn c gi tr nguyn khi
2
n 3
l s nguyn.
Do : n + 3 phi l c ca 2. Hay n + 3 = 2; n + 3 = -2; n + 3 = 1; n + 3 = -1
Vy n = -1; -5; -2; - 4.
Bi tp 3: Tm s nguyn x sao cho biu thc
5
3
x 1
x 1
nhn gi tr nguyn.
Gii
Ta c:
2 3 25 2
2 2
3 3 3 2
x x 1 x 1x 1 x 1 x 1
x x
x 1 x 1 x 1 x x 1
Biu thc
5
3
x 1
x 1
nhn gi tr nguyn khi
2x 1
x x 1
nhn gi tr nguyn vi x nguyn.
Suy ra:
2 2
x x 1 11
x x 1 x x 1
cng nhn gi tr nguyn.
(V mt s nguyn th nhn thm mt s nguyn x l mt s nguyn). Do :
Xt: 2x x 1 = 1 x(x - 1) = 0 hay x = 0 hoc x = 1.
Xt: 2
x x 1 = - 1 x2 - x + 2 = 0 (Phng trnh ny v nghim).
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 44
Vy gi tr x nguyn cn tm l x = 0; 1 tha mn yu cu bi ton. Bi tp 4: Tm k nguyn dng ln nht ta c s:
2
k 1
n
k 23
l mt s nguyn dng. Gii Ta c th vit:
2
2k 1 k 23 k 21 484k 2k 1 484n =k - 21+ , k Z
k 23 k 23 k 23 k 23
n l mt s nguyn khi v ch khi k + 23 l c ca 484, k + 23 > 23 Ta c: 484 = 22
2 = 4.121 = 44.11.
k 23 121 k 98
k 23 44 k 21
Vi k = 98, ta c: n = 81 Vi k = 21, ta c n = 11. Vy c hai gi tr k nguyn dng tha mn yu cu ca bi ton l k = 98 v k = 21. Gi tr ln nht ca k l 98.
Bi tp 5: Tm s nguyn z sao cho 1 1 1
2z 3z 4z
l mt s nguyn.
Gii
Ta c:
1 1 1 6 4 3 13
2z 3z 4z 12z 12z
biu thc trn l mt s nguyn th 13
12z
phi l mt s nguyn.
Hay 12z| 13. M 13 = 12.z v z Z. Nn khng tn ti v (12; 13) = 1.
Vy khng tn ti z sao cho 1 1 1
2z 3z 4z
l mt s nguyn.
3. Bi tp t luyn:
Bi tp 1: Tm s nguyn n sao cho biu thc
6n 13
2n 1
l mt s nguyn.
Bi tp 2: Tm s nguyn m n sao cho biu thc
2
n 6n 10
2n 9
l mt s nguyn m.
Bi tp 3: Tm s nguyn k nh nht sao cho biu thc
2
3k 2k 1(2k 1)
3k 1
t gi tr nguyn.
Bi tp 4: Tm s nguyn dng n sao cho biu thc 2n 1 2n 8 c gi tr nguyn.
Bi tp 5: Tm s nguyn m sao cho biu thc m 1 m 1 t gi tr nguyn.
Bi tp 6: Cho a = *1
x ,x R
x
, l mt s nguyn. Chng minh rng s 20052005
1b x
x
l mt
s nguyn.
Bi tp 7: Cho x v y l hai s thc khc 0 sao cho cc s: 1 1
a = x + ; b = y +y x
u l s
nguyn.
a) Chng minh rng s 2 22 2
1c = x y +
x y cng l mt s nguyn.
b) Tm mi s nguyn dng x, y sao cho s n nn n
1d x y
x y
l s nguyn.
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 45
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 46
CHUYN 10 TM GI TR NGUYN CA BIU THC
1. Kin thc c bn: Phng php:
tm gi tr x nguyn sao cho biu thc
A x
B x
(trong A(x), B(x) l nhng a thc) nhn gi
tr nguyn, ta lm nh sau:
Bin i
A x Q x
P x
B x B x
, Deg Q(x) < Deg B(x). Dn n tm s nguyn a sao cho Q(a)
chia ht cho B(a).
2. Bi tp p dng:
Bi tp 1: Tm s nguyn n sao cho biu thc
2n 5
n 2
l s nguyn.
Gii
Ta c:
2n 5 1
2
n 2 n 2
biu thc
2n 5
n 2
l s nguyn th
1
n 2
phi l s nguyn. V 2 l s nguyn.
Do : n + 2 phi l c ca 1. Suy ra:
n + 2 = 1 n = -1.
n + 2 = -1 n = -3.
Bi tp 2: Tm s nguyn n sao cho biu thc
6
n 6n 10
n 3
l s nguyn.
Gii
Ta c:
2
2 n 3 2n 6n 11 2n 3
n 3 n 3 n 3
Biu thc trn c gi tr nguyn khi
2
n 3
l s nguyn.
Do : n + 3 phi l c ca 2. Hay n + 3 = 2; n + 3 = -2; n + 3 = 1; n + 3 = -1
Vy n = -1; -5; -2; - 4.
Bi tp 3: Tm s nguyn x sao cho biu thc
5
3
x 1
x 1
nhn gi tr nguyn.
Gii
Ta c:
2 3 25 2
2 2
3 3 3 2
x x 1 x 1x 1 x 1 x 1
x x
x 1 x 1 x 1 x x 1
Biu thc
5
3
x 1
x 1
nhn gi tr nguyn khi
2x 1
x x 1
nhn gi tr nguyn vi x nguyn.
Suy ra:
2 2
x x 1 11
x x 1 x x 1
cng nhn gi tr nguyn.
(V mt s nguyn th nhn thm mt s nguyn x l mt s nguyn). Do :
Xt: 2x x 1 = 1 x(x - 1) = 0 hay x = 0 hoc x = 1.
Xt: 2
x x 1 = - 1 x2 - x + 2 = 0 (Phng trnh ny v nghim).
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 47
Vy gi tr x nguyn cn tm l x = 0; 1 tha mn yu cu bi ton. Bi tp 4: Tm k nguyn dng ln nht ta c s:
2
k 1
n
k 23
l mt s nguyn dng. Gii Ta c th vit:
2
2k 1 k 23 k 21 484k 2k 1 484n =k - 21+ , k Z
k 23 k 23 k 23 k 23
n l mt s nguyn khi v ch khi k + 23 l c ca 484, k + 23 > 23 Ta c: 484 = 22
2 = 4.121 = 44.11.
k 23 121 k 98
k 23 44 k 21
Vi k = 98, ta c: n = 81 Vi k = 21, ta c n = 11. Vy c hai gi tr k nguyn dng tha mn yu cu ca bi ton l k = 98 v k = 21. Gi tr ln nht ca k l 98.
Bi tp 5: Tm s nguyn z sao cho 1 1 1
2z 3z 4z
l mt s nguyn.
Gii
Ta c:
1 1 1 6 4 3 13
2z 3z 4z 12z 12z
biu thc trn l mt s nguyn th 13
12z
phi l mt s nguyn.
Hay 12z| 13. M 13 = 12.z v z Z. Nn khng tn ti v (12; 13) = 1.
Vy khng tn ti z sao cho 1 1 1
2z 3z 4z
l mt s nguyn.
3. Bi tp t luyn:
Bi tp 1: Tm s nguyn n sao cho biu thc
6n 13
2n 1
l mt s nguyn.
Bi tp 2: Tm s nguyn m n sao cho biu thc
2
n 6n 10
2n 9
l mt s nguyn m.
Bi tp 3: Tm s nguyn k nh nht sao cho biu thc
2
3k 2k 1(2k 1)
3k 1
t gi tr nguyn.
Bi tp 4: Tm s nguyn dng n sao cho biu thc 2n 1 2n 8 c gi tr nguyn.
Bi tp 5: Tm s nguyn m sao cho biu thc m 1 m 1 t gi tr nguyn.
Bi tp 6: Cho a = *1
x ,x R
x
, l mt s nguyn. Chng minh rng s 20052005
1b x
x
l mt
s nguyn.
Bi tp 7: Cho x v y l hai s thc khc 0 sao cho cc s: 1 1
a = x + ; b = y +y x
u l s
nguyn.
a) Chng minh rng s 2 22 2
1c = x y +
x y cng l mt s nguyn.
b) Tm mi s nguyn dng x, y sao cho s n nn n
1d x y
x y
l s nguyn.
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 48
www.VNMATH.com
-
.:: CHUYN TON LUYN THI VO LP 10 THPT ::.
Bin son: Trn Trung Chnh Trang s 49
CHUYN 11 SO SNH MT S VI CC NGHIM CA PHNG TRNH BC HAI
1. Kin thc c bn: Gi s phng trnh bc hai: f(x) = ax2 + bx + c = a(x - x1)(x - x2) = 0 c hai nghim x1, x2, (a 0).
Theo nh l Vi-t, ta c:
1 2
1 2
bS = x + x = -
a
cP = x x =
a
Dng ton:
Dng 1: Tn ti s tha mn x1 < < x2.
Bin i: x1 - < 0 < x2 - .
t: x - = y x = y + .
Suy ra: f(y) = a(y + )2 + b(y + ) + c = 0 (*) tha mn yu cu bi ton th phng trnh (*) phi c hai nghim tri du.
P < 0.
Dng 2: Tn ti s tha mn < x1 < x2.
Ta c: < x1 < x2 0 < - x1 < - x2.
t: y = - x x = - y.