1

Χριστοπούλου Καλλιόπη

ΕΕππιιττρροοππήή γγιιαα ττηηνν εεξξέέτταασσηη

ττηηςς μμαακκρροοππρρόόθθεεσσμμηηςς

οοιικκοοννοομμιικκήήςς πποολλττιικκήήςς

ΈΈκκθθεεσσηη εεμμππεειιρροογγννωωμμώώννωωνν γγιιαα ττηηνν

ΠΠοοιιόόττηητταα σσττηη ΔΔηημμόόσσιιαα ΔΔιιοοίίκκηησσηη

((1998)

2

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Σχολή Ν.Ο.Π.Ε., Τμήμα Π.Ε.Δ.Δ.

Τομέας Διοικητικής Επιστήμης

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κράτος και Δημόσια Πολιτική»

http://kdp.pspa.uoa.gr

Διοικητική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα

(PSPA 609)

Καθηγητής: Αντώνης Μακρυδημήτρης

Χριστοπούλου Καλλιόπη

Α.Μ.:12825

Ιούνιος 2013

3

Περιεχόμενα

Οι χήνες της Ρώμης ........................................................................................................................................... 6

Εισαγωγή................................................................................................................................................................ 8

Θεωρητικές διαπιστώσεις ............................................................................................................................... 9

Α' Μέρος

Επιτροπή για την εξέταση της μακροπρόθεσμης οικονομικής επιτροπής .................................. 10

Ποιότητα στη Δημόσια Διοίκηση ................................................................................................................. 10

Πρόταση αλλαγών ........................................................................................................................................... 10

Συνοπτική παρουσίαση της έκθεσης .......................................................................................................... 11

Εισαγωγή............................................................................................................................................................... 11

Άξονες αλλαγών................................................................................................................................................ 14

Συνεργασία - Επικοινωνία ............................................................................................................................. 15

Περίληψη προτάσεων ..................................................................................................................................... 16

Διοίκηση αποτελεσμάτων .............................................................................................................................. 17

Δείκτες μέτρησης αποτελεσμάτων ............................................................................................................ 18

Συμφωνίες (Συμβόλαια) δράσης .................................................................................................................. 18

Έλεγχοι - έρευνες αποδοτικότητας ........................................................................................................... 19

Πρόταση εφαρμογής ....................................................................................................................................... 19

Χάρτης δικαιωμάτων του πολίτη (χάρτης δράσης των δημοσίων υπηρεσιών) ...................... 20

Έρευνες - Έλεγχοι αποδοτικότητας ........................................................................................................... 21

Διαγωνισμός ποιότητας μεταξύ των υπηρεσιών ................................................................................. 21

Νέες Υπηρεσιακές Μονάδες Ευθύνης και Πρωτοβουλιών ................................................................ 22

Σχεδιασμός θέσεων εργασίας ...................................................................................................................... 22

Περιγραφή του έργου ..................................................................................................................................... 22

4

Ανάλυση θέσεων Εργασίας (JOB ANALYSIS) ............................................................................................ 22

Περιγραφή καθηκόντων (JOB DESCRIPTION) ......................................................................................... 23

Πλεονεκτήματα περιγραφής καθηκόντων για την οργάνωση ....................................................... 23

Πλεονεκτήματα περιγραφής καθηκόντων για το άτομο .................................................................. 23

Αξιολόγηση θέσεων εργασίας (JOB ΕVALUAΤΙΟΝ) ................................................................................ 24

Πρόταση ............................................................................................................................................................... 24

Ι. Μελέτη - έρευνα - διάγνωση .................................................................................................................... 24

ΙΙ. Εφαρμογή ........................................................................................................................................................ 25

ΙΙΙ. Δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης – αξιολόγησης ........................................................ 25

IV. Διαδικασία εφαρμογής ............................................................................................................................. 26

Ποιότητα κανονιστικών ρυθμίσεων .......................................................................................................... 26

Η ποσότητα και το κόστος των κανονιστικών ρυθμίσεων .............................................................. 27

Η Ποιότητα .......................................................................................................................................................... 27

Η δημοκρατική νομιμοποίηση ...................................................................................................................... 28

Σύστημα βελτίωσης της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων .............................................. 29

Στόχοι του συστήματος διαχείρισης των κανονιστικών ρυθμίσεων ........................................... 29

ΠΡΟΤΑΣΗ: Σύσταση Υπηρεσίας με σκοπό τη διαχείριση του Προγράμματος: «Βελτίωση της

ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων» ............................................................................................ 29

Σώμα Οικονομολόγων Διοίκησης ............................................................................................................... 30

Κλάδος Ανωτάτων Στελεχών Διοίκησης .................................................................................................. 32

Θέση μέσα στη δημόσια διοίκηση ............................................................................................................... 32

Επιλογή ................................................................................................................................................................. 33

Κινητικότητα ....................................................................................................................................................... 33

Σταδιοδρομία - Κίνητρα – Αποδοχές ........................................................................................................ 33

Επιμόρφωση ....................................................................................................................................................... 34

5

ΠΡΟΤΑΣΗ: Δημιουργία διυπουργικού κλάδου ανωτάτων στελεχών διοίκησης στις

δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα ............................................................................................................... 34

Μεθοδολογία υλοποίησης ............................................................................................................................. 35

Β' Μέρος

Το πολιτικο-οικονομικό πλαίσιο της έκθεσης ........................................................................................ 37

Η πολιτική ............................................................................................................................................................ 38

Η οικονομία ......................................................................................................................................................... 39

Λίγα λόγια για τους συντάκτες της έκθεσης .......................................................................................... 42

Ο Γιάννης Σπράος ............................................................................................................................................. 43

Ο Τάσος Γιαννίτσης .......................................................................................................................................... 46

Ο Γιάννης Στουρνάρας ................................................................................................................................... 47

Ο Νίκος Γκαργκάνας ....................................................................................................................................... 48

Ήταν αναγκαίες οι προτάσεις; ..................................................................................................................... 50

Ο Θεόδωρος Καρατζάς .................................................................................................................................. 53

Ένα σωστό βήμα ............................................................................................................................................... 55

Γ' Μέρος

Η έκθεση Σπράου και η έκθεση του ΟΑΣΑ .............................................................................................. 56

Το ελληνικό κράτος σε αριθμούς ................................................................................................................ 59

Προτεραιότητες ................................................................................................................................................. 61

Πηγές – Βιβλιογραφία ...................................................................................................................................... 62

6

Οι χήνες της Ρώμης

Αν θέλουμε να καυχιόμαστε για τους προγόνους μας, πρέπει και να ΄μαστε αντάξιοί τους!

Αλλιώς, είμαστε σαν τις χήνες της Ρώμης...

«Ένας χωριάτης κάποτε τις χήνες του είχε πάρει

για να τις πάει για πούλημα στης πόλης το παζάρι.

Κι έτσι, καθώς βιαζότανε να πάει στον προορισμό του

δεν ήταν και πολύ-πολύ λεπτός στο φέρσιμό του.

Συχνά-πυκνά βαρώντας τες με ένα μακρύ καλάμι

τους θύμιζε τι θα ‘πρεπε η καθεμιά να κάνει.

Μα εκείνες, που σε ζόρισμα δεν ήταν μαθημένες,

αδιάκοπα ξεφώνιζαν και σκούζανε οι καημένες.

Γι΄αυτό και σαν απάντησαν στο δρόμο έναν διαβάτη,

τέτοια παράπονα άρχισαν να λεν για τον χωριάτη:

- Για κοίτα πώς μας φέρνεται και πώς μας βασανίζει

τούτος ο αγροίκος, που σκληρά τη μοίρα μας ορίζει!

Ποιος το ‘λπιζε, ποιος το ‘λεγε να καταντήσουμε έτσι

εμείς, που καταγόμαστε από τρανό κοτέτσι,

7

εμείς, που ενδόξους έχουμε προγόνους μας,

εκείνες τις θρυλικές και ασύγκριτες του Καπιτώλιου χήνες

που κάποια νύχτα σώσανε την αιωνία Ρώμη

και τις τιμήσαν με γιορτές και τις τιμούν ακόμη…

- Μας εσείς, γιατί γυρεύετε να σας τιμούνε τώρα; ρωτά ο διαβάτης.

Τι καλό εκάνατε στη χώρα;

- Οι πρόγονοί μας…

- Ε, καλά. Αυτά τα έχω διαβάσει,

στην ιστορία της χώρας μας για πάντα έχουν περάσει.

Μα πέστε μου, εσείς ποιο κάνατε κατόρθωμα μεγάλο;

- Οι πρόγονοί μας έσωσαν τη Ρώμη. Θέλει κι άλλο;

- Μα εσείς, εσείς τι κάνατε, τιμές για να ζητήστε;

- Εμείς… Προς ώρας τίποτα.

- Τότε, λοιπόν, αφήστε ήσυχους τους προγόνους σας

στους τάφους τους να μένουν.

Εκείνοι αυτό που πράξανε, αυτό κι απολαμβάνουν.

Μα εσείς, κυράδες μου, θαρρώ πως θα ‘στε τιμημένες

σαν είστε παραγεμιστές ή και ξεροψημένες !

8

Εισαγωγή

Το Διοικητικό Σύστημα της χώρας αποτελεί τομέα ζωτικής σημασίας, στον οποίο

απαιτείται γίνουν σημαντικές αλλαγές. Σήμερα, τα δεδομένα αναδεικνύουν, όχι μόνο την

αδυναμία ενός σκουριασμένου, δύσκαμπτου και αναχρονιστικού εργαλείου να συμβάλει

στην προσπάθεια της χώρας, αλλά ακόμη περισσότερο το καθιστούν τον ισχυρότερο

αντίπαλο σε κάθε επιχείρηση υπέρβασης της κρίσης και των αδιεξόδων.

Γενικότερα, το Ελληνικό Κράτος έχει αποδειχθεί αναποτελεσματικό και ανίσχυρο να

λειτουργήσει δημιουργικά σε συνθήκες κρίσης, αλλά και να ανταποκριθεί στο ελάχιστο

στη βασική αποστολή του, να επιλύει, δηλαδή, προβλήματα των πολιτών ακόμη και σε

φυσιολογικές συνθήκες. Φυσικά, υπάρχει και το άλλο άκρο, που θεωρεί πανάκεια το

Κράτος και την παρέμβασή του επί παντός επιστητού ή θεωρεί ότι κάθε επιθυμία μας

αποτελεί υποχρέωσή του.

Όμως, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι ζούμε σε μια χώρα όπου η

Κεντρική Κυβέρνηση έχει πάνω από 20.000 (!) αρμοδιότητες και μια γραφειοκρατία, η

οποία απεδείχθη αποτρεπτική σε κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης.

Η συναρμοδιότητα επιδεινώνει τα πράγματα ακόμη περισσότερο. Φυσικά, η κατάσταση

αυτή δεν είναι αποτέλεσμα των τελευταίων ετών της κρίσης. Η κρίση απλώς τα ανέδειξε,

καθώς η γραφειοκρατική μηχανή έχασε κάθε δυνατότητα ευελιξίας, για να παρακάμψει

τις αδυναμίες.

Ακόμη ένα πηγάδι μέσα σε μια σπηλιά.

Άλλοτε μας ήταν εύκολο ν’ αντλήσουμε είδωλα και στολίδια

για να χαρούν οι φίλοι που μας έμεναν ακόμη πιστοί.

9

Θεωρητικές διαπιστώσεις

Ως Διοικητικό Σύστημα, νοείται το σύνολο των θεσμών οι οποίοι προσδιορίζουν και

συνθέτουν τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η εξουσία, το οργανόγραμμα και τον τρόπο

οργάνωσης των λειτουργιών της. Το Διοικητικό Σύστημα καθορίζει, δηλαδή, τον τρόπο με

τον οποίο ασκείται η Δημόσια Διοίκηση και λειτουργεί το περιβάλλον του Δημοσίου Τομέα.

Η διάκριση μεταξύ Δημόσιας Υπηρεσίας και Δημόσιας Αρχής, αφορά στην αρμοδιότητα

αποφάσεων. Η Δημόσια Διοίκηση, έχει ως αποστολή την άσκηση της εκτελεστικής

λειτουργίας του Κράτους. Στην Ελλάδα, κατά την άσκηση της εκτελεστικής λειτουργίας

του κράτους, μόνιμο χαρακτηριστικό υπήρξε η εμμονή σε ένα συγκεντρωτικό και

περιοριστικό σύστημα, απέναντι σε κάθε προοπτική αποκέντρωσης ή διάχυσης της

εξουσίας, παρά την αντίθετη διεθνή εμπειρία, η οποία ακολούθησε πιο ευέλικτες και

αποτελεσματικές μορφές οργάνωσης.

Στη χώρα μας, βασικός ανασταλτικός παράγοντας για κάθε παρόμοια αλλαγή, ήταν η

ύπαρξη ενός συγκεντρωτικού Κράτους, εντός του οποίου οι πελατειακές σχέσεις ήταν

πολύ πιο εύκολο να δομηθούν και επομένως, η επιβίωση της εκάστοτε πολιτικής

εξουσίας, γινόταν ευκολότερη.

Προφανώς, αυτή η διαδικασία, στο πέρασμα των χρόνων, λειτούργησε σωρευτικά και

έχει σε μεγάλο βαθμό συμβάλει όχι μόνο στη δημιουργία και έκρηξη της σημερινής κρίσης,

αλλά και στις δυσκολίες και αδιέξοδα που παρουσιάζονται στην προοπτική

απαγκίστρωσης.

Γυρίσαμε στα σπίτια μας τσακισμένοι

μ᾿ ανήμπορα μέλη, με το στόμα ρημαγμένο

απὸ τη γέψη της σκουριάς και της αρμύρας.

Όταν ξυπνήσαμε ταξιδέψαμε κατὰ το βοριά,

ξένοι βυθισμένοι μέσα σε καταχνιὲς απὸ τ᾿ άσπιλα φτερὰ των κύκνων που μας πληγώναν.

Τις χειμωνιάτικες νύχτες μάς τρέλαινε ο δυνατὸς αγέρας της ανατολής

τα καλοκαίρια χανόμασταν μέσα στην αγωνία της μέρας που δεν μπορούσε να ξεψυχήσει.

10

Α’ Μέρος

Επιτροπή για την εξέταση της μακροπρόθεσμης οικονομικής επιτροπής

Ποιότητα στη Δημόσια Διοίκηση

Πρόταση αλλαγών

11

Συνοπτική παρουσίαση της έκθεσης

Εισαγωγή

Οι αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης χωρίζονται σε θεσμικές και λειτουργικές. Η έκθεση

αφορά το λειτουργικό επίπεδο.

Η αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα επηρεάζει άμεσα την οικονομία. Η χαμηλή

ποιότητα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης είναι ανασταλτική για την ανάπτυξη.

Ενδείξεις χαμηλής ποιότητας:

Ҩ Νόμοι που δεν εφαρμόζονται ικανοποιητικά.

Ҩ Αποφάσεις της κυβέρνησης που δεν υποστηρίζονται από τις απαραίτητες

διοικητικές ενέργειες.

Ҩ Κυριαρχία δυσπιστίας και καχυποψίας προς το δημόσιο ακόμα κι όταν λειτουργεί

σωστά.

Αιτίες:

Ҩ Η εχθρική εικόνα της κοινωνίας για τη δημόσια διοίκηση που έχει ιστορικά

διαμορφωθεί.

Ҩ Η διαμορφωθείσα δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία που καλλιεργεί τη μετριότητα,

την ευθυνοφοβία, την τυπολατρία και συχνά την αδιαφορία.

Οι κατακτήσεις των δημοσίων υπαλλήλων (μονιμότητα και πολιτικά δικαιώματα)

λειτουργούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η κοινωνία θεωρεί τη μονιμότητα των

δημοσίων υπαλλήλων παράγοντα ανευθυνότητας, αδιαφορίας και μείωσης της

προσωπικότητας, γι’ αυτό πρέπει να αναπροσδιοριστεί.

Οι πολιτικές ηγεσίες βασίζονται σε συμβούλους για τη διαμόρφωση των πολιτικών και

την παρακολούθηση της εφαρμογής τους. Έτσι, υποβαθμίζεται ο δημοσιοϋπαλληλικός

ρόλος, αφαιρείται το αίσθημα της συνυπευθυνότητας και αποστασιοποιείται η πολιτική

ηγεσία από το μηχανισμό της δημόσιας διοίκησης.

12

Αιτίες για την κατάσταση στη δημόσια διοίκηση:

Ҩ Η προαγωγή με βάση τα χρόνια υπηρεσίας και όχι την ικανότητα.

Ҩ Έμφαση σε τυπικά και όχι σε ουσιαστικά προσόντα.

Ҩ Έλλειψη σχεδιασμού εργασίας και στόχων.

Ҩ Απογύμνωση από ευθύνες.

Ҩ Μη σύνδεση μισθού - απόδοσης.

Η ριζική βελτίωση της διοίκησης είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Αποφασιστικά βήματα

έχουν γίνει σε θεσμικό επίπεδο, πρέπει όμως να πλαισιωθούν από μέτρα λειτουργικού

εκσυγχρονισμού που θα τους προσδώσουν σταθερότητα και συνέχεια με σκοπό η

διοίκηση να φτάσει «πλησίον» των πολιτών.

Η ελληνική διοικητική οργάνωση διαφέρει από τις ευρωπαϊκές. Παρατηρούνται άκαμπτες

διαχωριστικές γραμμές μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η ελληνική δημόσια

διοίκηση αποτελεί μονοπώλιο (μοναδικός φορέας παροχών). Δε χρησιμοποιεί προς

όφελός της τις Μ.ΚΥ.Ο, χρησιμοποιεί δειλά ενδιάμεσους φορείς και λιγότερο ιδιώτες.

Το μοντέλο δημόσιας διοίκησης δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών και τους

οδηγεί σε μια απενεργοποίηση απέναντι στην «Πολιτεία» που είναι υπεύθυνη για όλα, που

πρέπει να τα παρέχει όλα, αλλά που τελικά δεν παρέχει τίποτα με ποιότητα.

Η ελληνική δημόσια διοίκηση πρέπει να πορεύεται παράλληλα με τις διοικήσεις των

άλλων ευρωπαϊκών χωρών, αντ’ αυτού όμως, χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια. Δε

συνεργάζεται ούτε στο εσωτερικό ούτε στο εξωτερικό κι έτσι δεν μπορεί να επηρεάζει τη

διαμόρφωση πολιτικών.

Στην Ελλάδα, η δημόσια διοίκηση ακολούθησε το γαλλικό (ναπολεόντειο) σύστημα

οργάνωσης, αλλά παρέμεινε κλειστό και αναποτελεσματικό και πολλές φορές λάμβανε

άκαμπτα μέτρα όπως π.χ. η μη κινητικότητα των υπαλλήλων, η μη χρησιμοποίηση

συνεντεύξεων, τα συστήματα προσλήψεων κ.λπ.

Εκτός από το ν. 2190/94, όλες οι άλλες ρυθμίσεις δεν οδήγησαν τη διοίκηση στην

αμεροληψία και την αξιοκρατία, με αποτέλεσμα να βρίσκεται στο μέσο μιας τριπλής

13

αδυναμίας: αδυναμίας στις σχέσεις πολιτικής εξουσίας (πολιτικών) – δημοσίων υπηρεσιών

και πολιτών.

Οι νέοι θεσμοί που έχουν θεσπιστεί οδηγούν προς την αναμόρφωση, όπως για

παράδειγμα:

Ҩ Η καθιέρωση β’ βαθμού αυτοδιοίκησης (νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις).

Ҩ Η συγκρότηση περιφερειών.

Ҩ Η επιψήφιση του σχεδίου Ι. Καποδίστριας.

Ҩ Το σύστημα προσλήψεων του ν. 2190/94.

Ҩ Η καθιέρωση συλλογικών διαπραγματεύσεων για τους εργαζόμενους στο δημόσιο.

Ҩ Η θεσμοθέτηση του Συνήγορου του Πολίτη και του Σώματος Επιθεωρητών

Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης.

Όμως, όλα αυτά πρέπει να υποστηριχθούν με μέτρα λειτουργικού εκσυγχρονισμού.

Κατά το παρελθόν, τη διοικητική επιστήμη απασχόλησε το ερώτημα, αν το δημόσιο

μανατζμεντ είναι διαφορετικό από ότι στον ιδιωτικό τομέα. Διαμορφώθηκαν δύο

αντίθετες θέσεις:

Ҩ Η ολιστική προσέγγιση: Σύμφωνα με αυτή οι δημόσιες οργανώσεις και οργανισμοί

μοιάζουν και πρέπει να διοικούνται με παρόμοιο τρόπο όπως και ο ιδιωτικός

τομέας.

Ҩ Η προσέγγιση των στελεχών της δημοσιοϋπαλληλίας: Απορρίπτει την ύπαρξη

σημαντικών όμοιων χαρακτηριστικών γιατί η δημόσια διοίκηση έχει ίδια

χαρακτηριστικά που πηγάζουν από το δημόσιο χαρακτήρα της.

Έρευνες της δεκαετίας του ’90 έδειξαν ότι τα όρια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα

είναι δυσδιάκριτα, καθώς η δημόσια διοίκηση π.χ. επεμβαίνει στη λειτουργία της αγοράς

και επιτελεί και πολιτικές λειτουργίες, όπως επίβλεψη εφαρμογής των νόμων, προστασία

των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των πολιτών, εθνική ασφάλεια και σταθερότητα,

ανάπτυξη της ευημερίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.

14

Άξονες αλλαγών

Οι δομές των διοικήσεων πρέπει ν’ ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις και οι αλλαγές να

αρθρώνονται γύρω από δύο βασικούς άξονες:

Ҩ Τον άξονα της αποτελεσματικότητας, της ικανοποίησης του πολίτη - πελάτη και

των κριτηρίων ποιότητας.

Ҩ Τον άξονα της δημοκρατικής νομιμοποίησης, της ικανότητας προσαρμογής, της

συμμετοχικότητας και της φανερής δράσης της διοίκησης.

Ως προδιοριστικά χαρακτηριστικά μιας νέας δημόσιας διοίκησης τίθενται:

Ҩ Ο προσανατολισμός στα αποτελέσματα.

Ҩ Η αντικατάσταση των συγκεντρωτικών ιεραρχικών δομών από αποκεντρωτικά

συστήματα διοίκησης.

Ҩ Αναζήτηση άλλων λύσεων, εκτός από την παροχή υπηρεσιών από το κράτος, με

κανονιστικές παρεμβάσεις που να επιτρέπουν αποτελέσματα ποιότητας.

Ҩ Η αναζήτηση ποιότητας και επάρκειας των υπηρεσιών που παρέχονται ευθέως

από το κράτος και η δημιουργία ανταγωνιστικού κλίματος μέσα στις δημόσιες

οργανώσεις.

Ҩ Η ενδυνάμωση των στρατηγικών ικανοτήτων του κέντρου, ώστε το κράτος να

προσαρμόζεται με ευελιξία και οικονομικότητα στις εξωτερικές αλλαγές.

Εισάγεται η έννοια της σημαντικότητας των στελεχών της δημόσιας διοίκησης που

πραγματοποιείται με την αναζήτηση των παρακάτω χαρακτηριστικών:

Ҩ Εμμονή και αφοσίωση στις αξίες.

Ҩ Προσφορά υπηρεσιών στους πολίτες.

Ҩ Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων.

Ҩ Την κατανόηση και αποδοχή του χαρακτήρα της δημόσιας εργασίας.

Ҩ Τη συνεχή αναζήτηση και θέση σε εφαρμογή οργανωτικών αλλαγών.

Στόχοι:

15

Ҩ Εξασφάλιση αποτελεσματικότητας ελέγχου και υπευθυνότητας.

Ҩ Ανάπτυξη ανταγωνιστικότητας.

Ҩ Ανταπόκριση στις ανάγκες του κοινού.

Ҩ Βελτίωση της διοίκησης του ανθρώπινου δυναμικού.

Ҩ Ποιότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων.

Συνεργασία – Επικοινωνία

Η πραγματοποίηση των αλλαγών απαιτεί συνεργασία, επικοινωνία και αποδοχή σε πέντε

επίπεδα:

Ҩ Πολιτικό επίπεδο (κυβέρνηση και αντιπολίτευση).

Ҩ Ανάμεσα στις δημόσιες υπηρεσίες και στους πολίτες - χρήστες των υπηρεσιών.

Ҩ Στα ανώτατα επίπεδα των δημοσίων υπαλλήλων.

Ҩ Ανάμεσα σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης με συμμετοχή των δημοσίων

υπαλλήλων όλων των επιπέδων.

Ҩ Ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους εργαζόμενους στη δημόσια διοίκηση.

Υπογραμμίζεται ο τελευταίος άξονας. Πρέπει να υπάρχει συναίνεση.

«Το μεγάλο κέρδος που θα επιτύχουν οι εργαζόμενοι είναι ένα

καταξίωμένο στην κοινωνία δημοσιοϋπαλληλικό σώμα. Αλλά θα

έχουν και ένα άλλο σημαντικό κέρδος. Δεν θα υποστούν το κόστος

μιας σύγκρουσης με την εξέλιξη προς έναν ευέλικτο και

αποτελεσματικό δημόσιο τομέα. Μια τέτοια εξέλιξη είναι

αναπόφευκτη. Θα επέλθει, αργά ή γρήγορα. Ο διεθνής

ανταγωνισμός δεν θα επιτρέψει την επιβάρυνση των ελληνικών

προϊόντων από μια αναποτελεσματική διοίκηση. Το κόστος αυτό θα

επιρριφθεί στους εργαζόμενους με μείωση των αποδοχών τους,

οπότε θα διογκωθεί η απαίτηση για αλλαγή της Διοίκησης. Άλλωστε

η απαίτηση θα γίνεται εντονότερη έτσι και αλλιώς, καθώς

16

ευαισθητοποιούνται οι πολίτες για την ποιότητα των παρεχόμενων

υπηρεσιών που ισχύει στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.»

Περίληψη προτάσεων

Στην έκθεση προτείνονται παρεμβάσεις στην ελληνική δημόσια διοίκηση, ήδη γνωστές

από τη θεωρία. Τα προτεινόμενα δεν αποτελούν μια συνολική διοικητική μεταρρύθμιση,

μπορούν όμως, αν εφαρμοστούν με συνοχή, συνέχεια και υψηλή πολιτική υποστήριξη, ν'

αλλάξουν το πρόσωπο της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Προτείνονται, λοιπόν, προς

υιοθέτηση:

Ҩ Η διοίκηση αποτελεσμάτων, με επικέντρωση στους δείκτες μέτρησης

αποτελεσμάτων, στις συμφωνίες (συμβόλαια) δράσης και στους ελέγχους - έρευνες

αποδοτικότητας. Η σχετική πρόταση περιλαμβάνει: το χάρτη δικαιωμάτων του

πολίτη, τις έρευνες - ελέγχους αποδοτικότητας, τους διαγωνισμούς ποιότητας

μεταξύ των υπηρεσιών και τις νέες υπηρεσιακές μονάδες ευθύνης και

πρωτοβουλιών.

Ҩ Ο σχεδιασμός θέσεων εργασίας αποτελεί σύζευξη και εξισορρόπηση της

αποτελεσματικότητας των οργανώσεων και της ικανοποίησης των εργαζομένων.

Προτείνεται ένα πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει την ανάλυση θέσεων εργασίας,

την περιγραφή καθηκόντων και την αξιολόγηση των θέσεων στις δημόσιες

οργανώσεις.

Ҩ Η ποιότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων. Προτείνεται σύστημα βελτίωσης της

ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων, που θα εξετάζει με βάση κριτήρια

ποιότητας τις προτεινόμενες νέες κανονιστικές ρυθμίσεις και θα αξιολογεί τις ήδη

ισχύουσες, οι οποίες και θα κωδικοποιούνται κατά θέματα.

Ҩ Το Σώμα Οικονομολόγων Διοίκησης: Η ίδρυσή του θα υποστηρίζει την εφαρμογή

των τριών άλλων προτάσεων, αλλά και αυτοτελώς, θα επιτρέψει στις δημόσιες

οργανώσεις να «μετρούν» και να λειτουργούν με οικονομικότητα. Το Σώμα

17

Οικονομολόγων Διοίκησης προτείνεται να ενταχθεί στην ελληνική δημόσια

διοίκηση κατά το πρότυπο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Ҩ Κλάδος Ανωτάτων Στελεχών Διοίκησης: Επειδή οι απαιτήσεις από τις δημόσιες

υπηρεσίες τόσο από τους πολιτικούς όσο και από την κοινωνία αυξάνονται

καθημερινά και επειδή δίδεται ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στην αναγκαιότητα

να είναι οι κυβερνητικές πολιτικές προσανατολισμένες στα αποτελέσματα κι αυτό

συνδέεται άμεσα με τη διοίκηση των δημοσίων οργανώσεων, προτείνεται η ίδρυση

κλάδου ανωτάτων στελεχών διοίκησης που είναι απαραίτητο να διαθέτουν εκτός

των ειδικών κατ' αντικείμενο γνώσεων, δεξιότητες, ικανότητες και γνώσεις

διοίκησης μεγάλων οργανώσεων. Περιγράφονται, σε γενικές γραμμές, η

συγκρότηση του κλάδου, η υπηρεσιακή κατάσταση των ανωτάτων στελεχών

διοίκησης με ειδικά προσόντα, εκπαίδευση, υπηρεσιακή σταδιοδρομία,

κινητικότητα και επιλογή.

Τα προτεινόμενα έχουν λειτουργική αυτονομία και η εφαρμογή του ενός δεν εξαρτάται

από την εφαρμογή του άλλου. Τούτο δεν αναιρεί, όμως, την αλληλοεξάρτηση και την εν

δυνάμει διάδραση μεταξύ τους.

Διοίκηση αποτελεσμάτων

Το ισχύον γραφειοκρατικό πρότυπο, αποδίδει σημασία αποκλειστικά στην αρχή της

νομιμότητας, παραγνωρίζοντας ή και αγνοώντας τις κρίσιμες οικονομικές διαστάσεις της

λειτουργίας της διοίκησης.

Η μέτρηση των αποτελεσμάτων είναι το σύγχρονο εργαλείο λήψης των διοικητικών

αποφάσεων. Η δημόσια διοίκηση είναι στην υπηρεσία του πολίτη όταν παράγει αγαθά και

υπηρεσίες που αξιολογούνται ως ποιοτικά από τον πολίτη - πελάτη.

18

Δείκτες μέτρησης αποτελεσμάτων

Για την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων των δημοσίων οργανώσεων θα πρέπει να

καθιερωθούν δείκτες που θα συνδέουν τα αποτελέσματα με την ποιότητα των

παρεχόμενων υπηρεσιών.

Ο προσδιορισμός των κατάλληλων δεικτών μέτρησης είναι μία σύνθετη συναινετική

διεργασία. Γιατί οι δείκτες πρέπει να είναι ταυτόχρονα συγκεκριμένοι και γενικοί, για να

μπορούν να συγκριθούν διαφορετικές δημόσιες οργανώσεις, αλλά και να γίνουν

αποδεκτοί από τους εργαζομένους, η εργασία των οποίων θα αξιολογηθεί με αυτούς,

αλλά και από τους πολίτες - πελάτες των συγκεκριμένων υπηρεσιών.

Η σύγχρονη εμπειρία υποδεικνύει:

Ҩ Να επιλέγονται δείκτες - κλειδιά που θα βασίζονται σε στόχους εκροών ώστε να

εξασφαλίζεται μια απλή σχετικά διαδικασία αξιολόγησης.

Ҩ Οι δείκτες να είναι χρήσιμοι τόσο για τους υπαλλήλους όλων των βαθμίδων της

ιεραρχίας όσο και για εξωτερικούς ελέγχους.

Ҩ Οι δείκτες να αναπροσαρμόζονται και να αξιολογούνται σε τακτά διαστήματα.

Συμφωνίες (Συμβόλαια) δράσης

Οι συμφωνίες δράσης αποτελούν μια μέθοδο για τη μέτρηση των αποτελεσμάτων των

δημοσίων οργανώσεων. Μπορεί να έχουν τη μορφή μιας άτυπης σύμβασης, όπου

προσδιορίζεται το έργο μιας υπηρεσίας σε γενικές γραμμές.

Στη βάση όλων αυτών των πρακτικών βρίσκονται στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν, οι

πόροι που απαιτούνται και ο τρόπος εξεύρεσης αυτών, κανόνες ευθύνης και ελέγχου,

καθώς και των δυνατοτήτων και ελευθερίας διοίκησης και λήψης αποφάσεων των

υπευθύνων της σχετικής οργάνωσης.

Οι συμφωνίες δράσης μπορεί να συνάπτονται:

Ҩ Μεταξύ υπηρεσιών.

19

Ҩ Μεταξύ του γενικού διευθυντή μιας υπηρεσίας και των στελεχών της Υπηρεσίας ή

μεταξύ του υπουργού ή του διοικητή ενός οργανισμού και του γενικού διευθυντή.

Ҩ Μεταξύ μιας δημόσιας οργάνωσης και των πολιτών-πελατών της, οπότε παίρνει

και τη μορφή «διακήρυξης» ή χάρτη δικαιωμάτων πολιτών.

Σ' όλες τις περιπτώσεις η ευθύνη λογοδοσίας των στελεχών της διοίκησης θεωρείται

δεδομένη.

Έλεγχοι - έρευνες αποδοτικότητας

Οι έλεγχοι αποδοτικότητας είναι μία μέθοδος να επαναξιολογείται σε βάθος, αλλά με

γρήγορο ρυθμό μια δημόσια οργάνωση ή και μια συγκεκριμένη περιοχή δραστηριοτήτων

μιας δημόσιας οργάνωσης.

Εξετάζεται:

Ҩ Η απόδοση των χρημάτων που δαπανήθηκαν (Value for Money).

Ҩ Η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Ҩ Η διοίκηση - διαχείριση και η οργάνωση της υπηρεσίας, όπου γίνεται έλεγχος

αποδοτικότητας.

Τα αποτελέσματα του ελέγχου δημοσιοποιούνται, συγχρόνως προτείνονται λύσεις για την

βελτίωση των αποτελεσμάτων της υπό εξέταση υπηρεσίας.

Πρόταση εφαρμογής

Η ελληνική δημόσια διοίκηση βρίσκεται αυτή τη στιγμή μακράν των αρχών του νέου

δημόσιου μάνατζμεντ. Οι αρχές συγκρότησης και λειτουργίας της ελληνικής δημόσιας

Διοίκησης είναι:

Ҩ Το «Κράτος δικαίου» (κάθε απόφαση του Κράτους πρέπει να είναι σύννομη πριν

από τη λήψη της και κατά την εφαρμογή της).

Ҩ Η οργανωτική διάρθρωση των Υπηρεσιών (κάθετα ιεραρχικά επίπεδα με βασικό

χαρακτηριστικό τον αποκλεισμό της προσωπικής ευθύνης των υπαλλήλων και τη

20

δημιουργία «οργανωμένης ανευθυνότητας»). Συνέπεια: απώλεια χρόνου και

λειτουργική δυσκαμψία με την εμπλoκή πολλών κρατικών αρχών.

Ҩ Η αυστηρή διάκριση των εξουσιών (άλλος δημιουργεί το νόμο και άλλος τον

εφαρμόζει). Αποτέλεσμα: Προβληματική επικοινωνία και κακή εκτέλεση.

Ҩ Η δημοκρατική αρχή (περιορισμένος χρονικός ορίζοντας δράσης).

Ҩ Το Δημόσιο Συμφέρον (αντί του κέρδους).

Ҩ Το κρατικό μονοπώλιο (ανυπαρξία ανταγωνισμού).

Ҩ Η αρχή του κοινωνικού κράτους.

Ωστόσο, οι ιδιότητες αυτές της δημόσιας διοίκησης δεν έχουν ως απαραίτητο

επακόλουθο την κακή εκπλήρωση των υποχρεώσεών της, αλλά συμπορεύονται προς τις

αρχές του νέου δημόσιου μάνατζμεντ.

Συνεκτιμώντας τις αρχές που διέπουν την ελληνική δημόσια διοίκηση, την παθολογία των

υπηρεσιών της, την απαξίωση των πολιτών για τις υπηρεσίες της αλλά και των οργάνων

της διοίκησης και λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές πρακτικές που εφαρμόστηκαν σε

άλλες χώρες, προτείνεται να καθιερωθούν και στην ελληνική δημόσια διοίκηση:

Ҩ Χάρτης δικαιωμάτων του πολίτη (ή χάρτης δράσης δημοσίων υπηρεσιών).

Ҩ Έρευνες - έλεγχοι αποδοτικότητας.

Ҩ Διαγωνισμοί ποιότητας μεταξύ των υπηρεσιών.

Ҩ Νέες υπηρεσιακές μονάδες ευθύνης και πρωτοβουλιών.

Χάρτης δικαιωμάτων του πολίτη (χάρτης δράσης των δημοσίων υπηρεσιών)

Με το χάρτη προσδιορίζονται βασικοί κανόνες που απoτελoύν το πλαίσιο δράσης των

δημοσίων υπηρεσιών και αναλαμβάνονται συγκεκριμένες δεσμεύσεις απέναντι στους

πολίτες - πελάτες. Ο χάρτης λειτουργεί προς δύο κατευθύνσεις· θέτει κριτήρια ποιότητας

για τις δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και ενθαρρύνει τους πολίτες να απαιτούν την ποιότητα

των παροχών που έχει «συμφωνηθεί».

21

Ο χάρτης αξιολογείται κατά τακτά διαστήματα και αναπροσαρμόζεται προς υψηλότερους

στόχους. Η αξιολόγηση δημοσιοποιείται και αποτελεί και αξιολόγηση των αντίστοιχων

υπηρεσιών, η οποία συνδέεται με την αξιολόγηση των στελεχών τους .

Έρευνες - Έλεγχοι αποδοτικότητας

Η έρευνα αποδοτικότητας σκοπό έχει να πιστοποιήσει με βάση τα πραγματικά δεδομένα

την ποιότητα των υπηρεσιών, το κόστος τους και την αποτελεσματικότητα της διοίκησης

και οργάνωσης της υπό έρευνα υπηρεσίας.

Την ευθύνη για τη διεξαγωγή της έρευνας έχει ο ειδικός ερευνητής. Συνοπτικά, θα

μπορούσε να περιγραφεί το περιεχόμενο της έρευνας ότι απαντά στο «ποιοι;» «πώς;»

«πόσο;» «γιατί;».

Οι έρευνες - έλεγχοι διεξάγονται στους επιμέρους φορείς της δημόσιας διοίκησης,

απαιτείται όμως η ίδρυση μιας κεντρικής υπηρεσίας (Υπηρεσία Ποιότητας και

Αποδοτικότητας) με υψηλή πολιτική υποστήριξη που σχεδιάζει, προγραμματίζει και

υποβοηθεί τις έρευνες και που αποτελεί το κοινό σημείο αναφοράς του όλου

προγράμματος. Η Υπηρεσία προτείνεται να λειτουργεί στη Γενική Γραμματεία Δημόσιας

Διοίκησης του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.

Διαγωνισμός ποιότητας μεταξύ των υπηρεσιών

Οι διαγωνισμοί ποιότητας ενισχύουν την ικανότητα των δημοσίων οργανώσεων για

αυτο-ανάπτυξη και μάθηση μέσω άμιλλας. Κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού, οι

οργανισμοί αυτοαξιολογούνται, αξιολογούνται από τυχόν ομάδες πελατών και από

επιτροπή, τα μέλη της οποίας πρέπει να είναι υψηλού κύρους και να προέρχονται τόσο

από το δημόσιο, όσο και κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα.

Βραβεύεται ο καλύτερος φορέας και η βράβευση είναι απαραίτητο να συνδέεται με την

υπηρεσιακή εξέλιξη των στελεχών της βραβευθείσας υπηρεσίας.

Κεντρικός φορέας που θα έχει την όλη ευθύνη για τους διαγωνισμούς ποιότητας

προτείνεται να είναι η Υπηρεσία Ποιότητας και Αποδοτικότητας.

22

Νέες Υπηρεσιακές Μονάδες Ευθύνης και Πρωτοβουλιών

Οι υπηρεσιακές μονάδες ευθύνης και πρωτοβουλιών διαφοροποιούνται από τις ιεραρχικά

δομημένες υπηρεσιακές μονάδες ενός υπουργείου ή άλλης δημόσιας οργάνωσης με την

ελευθερία, εντός ορισμένων βέβαια πλαισίων, δράσης, διοίκησης και διαχείρισης και τη

λειτουργική ανεξαρτησία που τους δίνεται.

Για την ίδρυση τέτοιων υπηρεσιακών μονάδων απαιτείται να θεσμοθετηθεί ειδικό

νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας, εντελώς διαφορετικό από τους κανόνες που διέπουν τη

λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών.

Από τα προτεινόμενα μέτρα είναι το πιο δύσκολο να εφαρμοστεί, απαιτεί ειδικό

σχεδιασμό και σταδιακή εφαρμογή, είναι όμως το πιο αποτελεσματικό για την αλλαγή της

φυσιογνωμίας της δημόσιας διοίκησης.

Σχεδιασμός θέσεων εργασίας

Για να ανασχεδιαστούν οι δημόσιες οργανώσεις το κλειδί είναι ο σχεδιασμός των θέσεων

εργασίας. Η πολιτική του σχεδιασμού των θέσεων εργασίας θα πρέπει να περιλαμβάνει:

Ҩ Την ανάλυση των θέσεων εργασίας (JOB ANALYSIS).

Ҩ Την περιγραφή καθηκόντων (JOB DESCRIPTION).

Ҩ Την αξιολόγηση των θέσεων εργασίας (JOB ΕνALUATION).

Περιγραφή του έργου

Ανάλυση θέσεων Εργασίας (JOB ANALYSIS)

Με την ανάλυση των θέσεων εργασίας προσδιορίζονται οι πολλαπλές και ποικίλες

εργασίες που εκτελούνται μέσα σε μία δημόσια οργάνωση, αλλά και ο τρόπος συσχέτισής

τους, ώστε να συγκροτείται ένα ενιαίο σύνολο. Με την ανάλυση των θέσεων εργασίας

προσδιορίζονται οι ενέργειες και οι δραστηριότητες που συνθέτουν το ρόλο που

διαδραματίζει το κάθε μέλος μιας δημόσιας οργάνωσης.

23

Περιγραφή καθηκόντων (JOB DESCRIPTION)

Φυσική και πρακτική συνέπεια της ανάλυσης των θέσεων εργασίας συνιστά η λεπτομερής

περιγραφή των καθηκόντων εργασίας. Η περιγραφή των καθηκόντων θα πρέπει να

συνοδεύεται και από τον προσδιορισμό της επιθυμητής αποτελεσματικότητας και του

επιθυμητού επιπέδου απόδοσης. Επιβάλλεται να επισημανθεί, όμως, ότι η αυστηρή

οριοθέτηση εξασφαλίζει την οργανωτική τάξη, την ευρυθμία και το διοικητικό έλεγχο,

αλλά μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ευελιξία και προσαρμοστικότητα της

οργάνωσης. Επομένως, ο βαθμός επακριβούς οριοθέτησης της ζώνης ευθύνης και των

καθηκόντων μιας θέσης εργασίας συνεπάγεται, ταυτόχρονα, και τον προσδιορισμό των

δύο βασικών διαστάσεων του σχεδιασμού των θέσεων εργασίας: της εξειδίκευσης και της

διακριτικής ευχέρειας.

Πλεονεκτήματα περιγραφής καθηκόντων για την οργάνωση

Ҩ Αποτελεί αποτελεσματικό μέσο προσδιορισμού των καθηκόντων εργασίας κάθε

εργαζόμενου σε μια δημόσια οργάνωση.

Ҩ Αποτελεί τη βάση αξιολόγησης της απόδοσης κάθε εργαζόμενου.

Ҩ Αποτελεί βάση για την εξειδίκευση της εργασίας.

Ҩ Αποτελεί βάση για την ιεραρχική εξέλιξη των εργαζομένων.

Ҩ Αποτελεί βάση για τον προσδιορισμό επιμορφωτικών αναγκών.

Ҩ Αποτελεί βάση αξιολόγησης της οργανωτικής δομής.

Πλεονεκτήματα περιγραφής καθηκόντων για το άτομο

Ҩ Αποτελεί μηχανισμό συμμετοχής του εργαζόμενου στη στοχοθεσία και στο

υπόδειγμα εργασίας.

Ҩ Αποτελεί τη βάση για την επίλυση πρoβλημάτων που βρίσκονται έξω από τον

έλεγχο που μπορεί να ασκήσει.

Ҩ Προσδιορίζεται το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Ο εργαζόμενος γνωρίζει τι αναμένει

η δημόσια οργάνωση από αυτόν, ως συμπεριφορά και ως απόδοση.

24

Αξιολόγηση θέσεων εργασίας (JOB ΕVALUAΤΙΟΝ)

Η αξιολόγηση των θέσεων εργασίας αναφέρεται στη διαδικασία προσδιορισμού της αξίας

κάθε εργασίας στην ιεραρχία του σχεδιασμού των θέσεων εργασίας. Είναι απαραίτητη,

γιατί συμβάλλει στην υπέρβαση των διοικητικών παθολογιών που ανακύπτουν από τον

σχεδιασμό ενός μισθολογίου, που προηγουμένως δεν έχει βασισθεί στην αξιολόγηση των

θέσεων εργασίας. Η διοικητική παθολογία των υποαμειβομένων και υπεραμειβομένων

εργασιών των δημοσίων οργανώσεων διαμορφώνει αρνητικό εργασιακό κλίμα,

ενδοοργανωτικές τριβές που αναιρούν την αποτελεσματικότητα της διοικητικής δράσης.

Η διαφοροποίηση του ανθρώπινου δυναμικού των δημοσίων οργανώσεων δεν μπορεί να

βασίζεται σε εξωγενή ως προς τη δημόσια διοίκηση κριτήρια, δηλαδή σε τίτλους

σπουδών.

Πρόταση

Το περιεχόμενο του προτεινόμενου έργου, διαιρείται στα παρακάτω μέρη:

Ι. Μελέτη - έρευνα – διάγνωση

Το πρώτο μέρος του προτεινόμενου έργου αρθρώνεται σε τρεις αναλυτικές μελέτες που

καθεμιά ξεχωριστά εστιάζεται:

Ҩ Στην ανάλυση των θέσεων εργασίας και την περιγραφή καθηκόντων.

Ҩ Στις προδιαγραφές των θέσεων εργασίας.

Ҩ Στην αξιολόγηση των θέσεων εργασίας.

Καθεμιά από τις τρεις διακριτές, αλλά αλληλοσυμπληρούμενες μεταξύ τους μελέτες, θα

πρέπει να περιλαμβάνει:

Ҩ Πλήρη καταγραφή της ισχύουσας πραγματικότητας ως προς το σχεδιασμό των

θέσεων εργασίας.

25

Ҩ Αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης, επισημαίνοντας τις διοικητικές

δυσλειτουργίες και τη βαρύτητα που έχουν ως προς τη λειτoυργία και την

αποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών.

Ҩ Διαμόρφωση Επιθυμητού Προτύπου Σχεδιασμού Θέσεων Εργασίας.

Ҩ Σχεδιασμό της στρατηγικής για τη μετάβαση από την υφιστάμενη στην επιθυμητή

κατάσταση.

ΙΙ. Εφαρμογή

Το δεύτερο μέρος του προτεινόμενου έργου περιλαμβάνει την εφαρμογή του

προτεινόμενου - επιθυμητού προτύπου σχεδιασμού των θέσεων εργασίας. Ειδικότερα:

Ҩ Εκπονείται το αναλυτικό πρόγραμμα του ανασχεδιασμού των θέσεων εργασίας.

Ҩ Καθορίζονται όλες τα αναγκαία βήματα και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις για

την εφαρμογή του επιθυμητού προτύπου.

Ҩ Εφαρμόζονται τα αναγκαία επιμορφωτικά προγράμματα.

Ҩ Γίνονται όλες οι απαραίτητες αλλαγές στην οργανωτική δομή, στη στελέχωση, στις

διαδικασίες και στις διοικητικές λειτουργίες.

Ҩ Διαμορφώνονται οι όροι διαχείρισης των εφαρμογών.

Ҩ Παρακολουθούνται και ελέγχονται τα παραγόμενα αποτελέσματα και

προτείνονται οι αναγκαίες διορθώσεις.

Ҩ Προτείνονται οι τρόποι και οι διαδικασίες γενίκευσης και διάχυσης του

εφαρμοσμένου πλέον προτύπου σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες.

ΙΙΙ. Δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης – αξιολόγησης

Το τρίτο μέρος του προτεινόμενου έργου αφορά την οργανωτική μονάδα και τους

μηχανισμούς που θα πρέπει να θεσπισθούν, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας αξιόπιστος

τρόπος συνεχούς αξιολόγησης του νέου συστήματος σχεδιασμού των θέσεων εργασίας.

26

IV. Διαδικασία εφαρμογής

Επειδή το προτεινόμενο έργο δεν έχει εφαρμοστεί σε καμιά υπηρεσία, αναγκαίο είναι να

εφαρμοστεί σταδιακά. Να ξεκινήσει όμως η εφαρμογή του σε ζωτικής σημασίας τομείς

διοικητικής δράσης και ιδιαίτερα στις πρόσφατα θεσμοθετημένες νομαρχιακές

αυτοδιοικήσεις όπου δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη δυνάμεις που να παρεμποδίζουν την

εφαρμογή του έργου.

Για την υλοποίηση του έργου πρέπει, επίσης, να προσδιορισθεί ο κεντρικός φορέας που

θα έχει την ευθύνη ολόκληρου του έργου, σε συνεργασία βέβαια με τους επιλεγμένους

κάθε φορά φορείς, αλλά και εξωτερικούς συνεργάτες που θα χρησιμοποιηθούν,

δεδομένου ότι δεν υπάρχει στην ελληνική δημόσια διοίκήση η απαιτούμενη τεχνογνωσία.

Ποιότητα κανονιστικών ρυθμίσεων

Η ποιότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων – παρεμβάσεων αντανακλά την ποιότητα της

διοίκησης και του κράτους. Το σύστημα των κανονιστικών παρεμβάσεων αποτελεί το

εργαλείο με το οποίο οι κυβερνήσεις αλλάζουν τις κατευθύνσεις στην οικονομία και στην

κοινωνία. Για το λόγο αυτό η καθιέρωση συστήματος ποιότητας των κανόνων απασχολεί

διεθνώς όλους όσους έχουν την ευθύνη να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για

μια κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη με συνοχή και συνέχεια μέσα στο μεταβαλλόμενο

συνεχώς περιβάλλον.

Η μεταπολεμική περίοδος χαρακτηρίζεται από μία υπερπαραγωγή κανονιστικών

ρυθμίσεων μέσω των οποίων το Κράτος παρεμβαίνει και ρυθμίζει την κοινωνική και

οικονομική ζωή. Στην Ελλάδα το φαινόμενο της πληθώρας των κανονιστικών ρυθμίσεων

πήρε διαστάσεις πλημμυρίδας. Αντί οι κανονιστικές ρυθμίσεις να ικανοποιούν τις ανάγκες

της κοινωνίας, δημιούργησαν ένα περίπλοκο, ανασφαλές και άκαμπτο σύστημα,

αντικρουόμενων συχνά διατάξεων και αντίστοιχα πολιτικών.

Η υπερπαραγωγή κανόνων οδήγησε στην ανάγκη μεταρρύθμισης των κανονιστικών

ρυθμίσεων (regulatory reform). Τα προβλήματα που προσπαθείται να αντιμετωπιστούν

μέσω των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων είναι τριών κατηγοριών:

27

Ҩ Προβλήματα κόστους και ποσοτικά.

Ҩ Ποιότητας.

Ҩ Δημοκρατικής νομιμοποίησης.

Η ποσότητα και το κόστος των κανονιστικών ρυθμίσεων

Σήμερα, ο ρυθμός της παραγωγής κανονιστικών ρυθμίσεων φαίνεται ότι έχει φθάσει στα

όριά του, με ήδη διαφαινόμενο αποτέλεσμα οι υπερ-ρυθμιζόμενες κοινωνίες να μην

υποτάσσονται στο νόμο, παρά μόνο επιλεκτικά να συμμορφώνονται προς ορισμένους

μόνο κανόνες. Όμως καθημερινά γεννώνται ανάγκες για νέες ρυθμίσεις. Οι διεθνώς

χρησιμοποιούμενες εναλλακτικές είναι:

Ҩ Η υποχρεωτική δημοσιοποίηση πληροφοριών.

Ҩ Τα οικονομικά κίνητρα.

Ҩ Αυτοέλεγχοι (Κώδικες Δεοντολογίας).

Ҩ Μη υποχρεωτικές συμβάσεις μεταξύ κράτους και ενδιαφερομένων ομάδων.

Ҩ Προσεγγίσεις βασισμένες στην επικοινωνία και πληροφόρηση, ώστε να πεισθεί το

κοινό για την ανάγκη αλλαγής.

Ҩ Ρυθμίσεις βασιζόμενες στα αποτελέσματα, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία

για επιλογή των λιγότερο «ακριβών» μέσων για την υλοποίηση των ρυθμίσεων.

Ҩ Καινοτομίες ως προς τον έλεγχο, εφαρμογή του κανόνα, όπως είναι η ανάθεση σε

τρίτους, ή καθιέρωση κινήτρων για την παρακολούθηση της εφαρμογής από

τρίτους (εργαζομένους, καταναλωτές κ.λπ.).

Ҩ Απορύθμιση και απελευθέρωση των μηχανισμών αγοράς.

Η Ποιότητα

Επειδή, παρά τις συνεχείς προσπάθειες των κυβερνήσεων για τη μείωση του

γραφειοκρατικού φόρτου, οι διεθνείς υποχρεώσεις των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής

Ένωσης συμβάλλουν στην αύξηση των κανονιστικών ρυθμίσεων, για το λόγο αυτό

δίδεται μεγαλύτερη βαρύτητα στην ποιότητά τους.

28

Για τη θέσπιση κανονιστικών ρυθμίσεων με υψηλή ποιότητα καθιερώνονται κριτήρια -

δείκτες ποιότητας. Η σημασία της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων για την

κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη οδήγησε τον ΟΟΣΑ (Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης)

στην καθιέρωση Σύστασης. Η Σύσταση του ΟΟΣΑ αποτελεί τον πρώτο διεθνή κανόνα που

σχετίζεται με τις κανονιστικές ρυθμίσεις και προέκυψε από το πρόγραμμα REGULATORY

REFORM της Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης (PUBLIC MANAGEMENT - PUMA 1993).

Τα κριτήρια - ερωτήσεις που περιέχει η Σύσταση του ΟΟΣΑ και στα οποία πρέπει να

απαντούν οι προτεινόμενες ρυθμίσεις είναι:

Ҩ Το πρόβλημα προσδιορίζεται σωστά και με ακρίβεια;

Ҩ Η παρέμβαση του κράτους δικαιολογείται;

Ҩ Η ρύθμιση είναι ο καλύτερος τύπος κρατικής παρέμβασης;

Ҩ Ποια είναι η νομοθετική εξουσιοδότηση και το νομοθετικό πλαίσιο που

νομιμοποιούν την ρύθμιση;

Ҩ Ποιο / ή ποια είναι τα επίπεδα της διοίκησης τα κατάλληλα για τη θέσπιση της

ρύθμισης;

Ҩ Τα οφέλη από τη ρύθμιση δικαιολογούν το κόστος;

Ҩ Η ρύθμιση είναι κατανοητή, διαφανής και προσβάσιμη στους χρήστες;

Ҩ Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη είχαν τη δυνατότητα να κάνουν γνωστές τις απόψεις

τους;

Ҩ Με ποιο τρόπο εξασφαλίζεται η εφαρμογή της ρύθμισης και πώς θα γίνεται

αποδεκτή από το κοινό;

Η δημοκρατική νομιμοποίηση

Μέσα από τη διαβούλευση με τις ομάδες ενδιαφερομένων, την καθιέρωση του

δικαιώματος των πολιτών στην πληροφόρηση με αντίστοιχη υποχρέωση των δημοσίων

διοικήσεων και τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων ομάδων, επιδιώκεται η νομιμοποίηση

του συστήματος βελτίωσης της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων.

29

Σύστημα βελτίωσης της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων

Για την καθιέρωση ενός συστήματος βελτίωσης της ποιότητας των κανόνων απαιτείται:

Ҩ Καθιέρωση συστήματος διαχείρισης των κανόνων που θα υποστηρίζεται πολιτικά,

θα καθιερώνει αναλυτικά πρότυπα για την ποιότητα των κανόνων και θα

αποτελεί το αποκλειστικό αντικείμενο που θα διαχειρίζεται ένας κεντρικός φορέας.

Ҩ Βελτίωση της ποιότητας των νέων κανόνων: Περιλαμβάνει την ανάλυση

επιπτώσεων, τη διαβούλευση, τη μελέτη εναλλακτικών προτάσεων

αποτελεσματικότερων και με χαμηλό κόστος.

Ҩ Επαναπροσδιορισμός της ποιότητας των εν ισχύι κανόνων με δυνατότητα

κατάργησης, απλούστευσης κ.λπ., ώστε να συντελεστεί η απορύθμιση.

Στόχοι του συστήματος διαχείρισης των κανονιστικών ρυθμίσεων

Το σύστημα διαχείρισης των κανονιστικών ρυθμίσεων παρεμβάσεων είναι εργαλείο για

μια δέσμη πολιτικών όπως:

Ҩ Τη βελτίωση της οικονομικής ανάπτυξης.

Ҩ Την αποτελεσματικότητα της διοίκησης.

Ҩ Τη βελτίωση της ποιότητας της δημοκρατίας σε σχέση με τη διαφάνεια και τη

λογοδοσία.

ΠΡΟΤΑΣΗ: Σύσταση Υπηρεσίας με σκοπό τη διαχείριση του Προγράμματος:

«Βελτίωση της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων»

Προτείνεται η δημιουργία μιας κεντρικής δημόσιας Αρχής που θα αναλάβει την σχετική

δραστηριότητα. Στην χώρα μας, αν και υπάρχουν διάφοροι φορείς οι οποίοι εμπλέκονται

σε φάσεις της νομοπαραγωγικής διαδικασίας (Νομικές υπηρεσίες Υπουργείων, Κεντρική

Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, Συμβούλιο Επικρατείας, Νομικό Γραφείο Πρωθυπουργού,

Δ/νση στο Γενικό Λογιστήριο για την παρακολούθηση της επιβάρυνσης του

30

προϋπολογισμού), κανένας όμως δε διενεργεί προκοινοβουλευτικό έλεγχο, με την έννοια

της «regulatory reform», όπως αυτή ερμηνεύεται από την διεθνή βιβλιογραφία.

Γι’ αυτό προτείνεται η δημιουργία Υπηρεσίας η οποία θα υπάγεται οργανωτικά στο

ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. Το έργο της προτεινόμενης Υπηρεσίας θα μπορούσε να συνοψισθεί στην

πρόταση: «Εφαρμογή κανόνων για μια καλή ρύθμιση» (Implement Principles of Good

Regulation).

Η Υπηρεσία θα ακολουθεί, στην χάραξη της στρατηγικής της, τις αρχές που υποδεικνύει ο

ΟΟΣΑ, τις οποίες έχει υιοθετήσει και η Ελλάδα και αναφέρθηκαν παραπάνω και θα

ελέγχει τις μελλοντικές κανονιστικές ρυθμίσεις ιδίως σε σχέση με τους τομείς:

Ҩ Αναγκαιότητας.

Ҩ Συντονισμού.

Ҩ Οικονομικότητας.

Ҩ Κατανόησης.

Ҩ Αποτελεσματικότητας.

Ҩ Ευθυγράμμισης με κοινοτικές ρυθμίσεις.

Ο ρόλος της Υπηρεσίας θα είναι συμβουλευτικός - γνωμοδοτικός. Η γνωμοδότησή της θα

συνοδεύει την αντίστοιχη κανονιστική ρύθμιση (σχέδιο νόμου, Προεδρικό Διάταγμα,

Υπουργική Απόφαση).

Η στελέχωση της Υπηρεσίας προτείνεται να γίνεται με απόφαση του Υπουργού ΕΣ.Δ.Δ.Α.,

από πρόσωπα με αναγνωρισμένη επιστημονική κατάρτιση και εμπειρία στα οικεία

αντικείμενα.

Σώμα Οικονομολόγων Διοίκησης

Για να είναι επιτυχές ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για τη δημόσια διοίκηση, πρέπει να

στηρίζεται στην αρχή «αποτελεσματικότερη δημόσια διοίκηση με μικρότερο κόστος».

31

Στην ελληνική δημόσια διοίκηση, σήμερα, οι «υπηρεσίες οικονομικού» διαφόρων φορέων,

δρουν, συνήθως, εκτελώντας αυστηρά τις οδηγίες του Υπουργείου Οικονομικών (Γ.Λ.Κ.),

χωρίς καμία πρωτοβουλία.

Η δημιουργία Σώματος Οικονομολόγων Διοίκησης κρίνεται απαραίτητη στην ελληνική

δημόσια διοίκηση (κεντρικές και περιφερειακές υπηρεσίες) γιατί θα συμβάλλει, στην

καλλιέργεια οικονομικής κουλτούρας.

Αποστολή του Σώματος Οικονομολόγων θα είναι η τεχνικοεπιστημονική στήριξη των

αναπτυξιακών προγραμμάτων σύγκλισης, η συμμετοχή στη διαμόρφωση και επίτευξη

των οικονομικών στόχων και η συμβολή στην καλύτερη δυνατή κατανομή των κρατικών

πόρων.

Για την ορθή λειτουργία του Σώματος Οικονομολόγων Διοίκησης απαιτείται η οργάνωση,

περιγραφή και θεσμοθέτηση των αρμοδιοτήτων του: Οι εργασίες που θα του ανατεθούν

μπορούν να διακριθούν σε δύο ομάδες:

Ҩ Για παράδειγμα η σύνταξη προϋπολογισμού, και άλλες, που αντιστοιχούν στις

πολιτικές κάθε συγκεκριμένου φορέα.

Ҩ Οι καινούργιες πρακτικές, όπως η καθιέρωση διαδικασιών μέτρησης

αποδοτικότητας, ποιότητας, υπολογισμός του κόστους λειτουργίας των

υπηρεσιών κ.λπ.

Ως πρότυπο οργάνωσης του Σώματος Οικονομολόγων, θα μπορούσε να χρησιμεύσει το

Νομικό Συμβούλιο του Κράτους. Οι θέσεις των οικονομολόγων διοίκησης θα διαχέονται

μέσα στις υπηρεσίες.

Η εισαγωγή στο Σώμα Οικονομολόγων Διοίκησης θα γίνεται με ειδικό διαγωνισμό και θα

μπoρoύσε να συνδυασθεί με εισαγωγική επιμόρφωση, ίσως σε ειδικό τμήμα στην Εθνική

Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, που θα πρέπει κι αυτό να συσταθεί.

Το πεδίο άσκησης των καθηκόντων ενός σώματος οικονομολόγων είναι ευρύτατο.

Επιγραμματικά θα μπορούσε να προσδιοριστεί ότι το έργο τους θα είναι να απαντούν

στην ερώτηση: «Αν αυτό - Τι; ». Ποιο θα είναι, δηλαδή, το κόστος κάθε διοικητικής δράσης

32

και δημόσιας πολιτικής και ποια είναι η διαδικασία επίτευξης υψηλής ποιότητας

αποτελεσμάτων με μικρότερο κόστος.

Το κόστος από την ίδρυση και λειτουργία του Σώματος Οικονομολόγων Διοίκησης, θα

υπερκαλύπτεται από τη μείωση των δαπανών και την αποφυγή της σπατάλης που

παρατηρείται στο ελληνικό δημόσιο.

Κλάδος Ανωτάτων Στελεχών Διοίκησης

Καθώς οι απαιτήσεις από τις δημόσιες υπηρεσίες εκ μέρους των πολιτικών και κυρίως της

κοινωνίας καθημερινά αυξάνονται, δίδεται ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στην

αναγκαιότητα να είναι οι κυβερνητικές πολιτικές προσανατολισμένες στ' αποτελέσματα.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη δημιουργία ανωτάτων στελεχών διοίκησης τα

οποία πρέπει να διαθέτουν, εκτός των ειδικών κατ' αντικείμενο γνώσεων, ικανότητες και

γνώσεις διοίκησης μεγάλων οργανώσεων.

Θέση μέσα στη δημόσια διοίκηση

Τα ανώτατα στελέχη διοίκησης ορίζονται ως η ομάδα των ανωτάτων δημοσίων

υπαλλήλων που θα εγγυώνται την ποιότητα, την επαγγελματικότητα και τη συνοχή στη

δημόσια διοίκηση.

Ο αριθμός των ανωτάτων στελεχών διοίκησης εξαρτάται από τον αριθμό των θέσεων

Γενικών Διευθυντών, προϊσταμένων μονάδων υψηλής ευθύνης ή ιδιαίτερης βαρύτητας

έργου κ.λπ. Μπορεί επίσης να τοποθετούνται ανώτατα στελέχη διοίκησης σε θέσεις

συμβούλων, ειδικών εμπειρογνωμόνων κ.λπ.

33

Επιλογή

Η επιλογή ενός ανωτάτου στελέχους διοίκησης γίνεται με κριτήρια που αποδεικνύουν την

ικανότητα και δεξιότητες διοίκησης μεγάλων οργανώσεων, την ικανότητα

διαπραγματεύσεων, εκπροσώπησης σε διεθνείς συναντήσεις, λήψης αποφάσεων σε

συνθήκες κρίσης κ.λπ. Βεβαίως, τα κριτήρια εξαρτώνται και από τα καθήκοντα των

θέσεων που καταλαμβάνουν τα ανώτατα στελέχη διοίκησης. Η θητεία τους προτείνεται

να είναι χρονικά περιορισμένη.

Κινητικότητα

Η ομάδα στελεχών διοίκησης θα είναι διυπουργική. Τα ανώτατα στελέχη θα

μετακινούνται από φορέα σε φορέα ή από μια θέση ευθύνης σε άλλη στον ίδιο φορέα.

Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην κινητικότητα των στελεχών για λόγους:

Ҩ Ανάπτυξης του στελέχους μέσα από διαφορετικές εμπειρίες και προκλήσεις.

Ҩ Ανάπτυξης της οργάνωσης με την «εισροή» νέων ιδεών και εμπειριών.

Ҩ Βελτίωσης της συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών.

Σταδιοδρομία - Κίνητρα – Αποδοχές

Η γενική τάση είναι μακριά από την κλασική πρακτική της «αυτόματης» σταδιοδρομίας με

βάση τα χρόνια υπηρεσίας. Η κυριαρχούσα τάση, προτείνει απασχόληση περιορισμένου

χρόνου και αξιολόγηση με βάση τα αποτελέσματα.

Τα ανώτατα στελέχη διοίκησης προτείνεται να έχουν ειδικό μισθολόγιο που να συνδέεται

με την απόδοσή τους. Επίσης, με τις αποδοχές συνδέονται ορισμένα κίνητρα π.χ. για την

κινητικότητα ή την προσέλκυση ακαδημαϊκών στελεχών ή κίνητρα παραίτησης,

προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα ανανέωσης της ομάδας.

34

Επιμόρφωση

Η επιμόρφωση των ανωτάτων στελεχών διοίκησης περιστρέφεται γύρω από δύο λέξεις

κλειδιά· «ηγεσία» (leadership), που δείχνει το γεγονός ότι τα ανώτατα στελέχη πρέπει να

μπορούν να διαχειρίζονται αλλαγές στη δημόσια υπηρεσία και η λέξη «διαδικτύωση»

(networking) για να ενθαρρύνεται η ανταλλαγή εμπειριών και ιδεών για τα προβλήματα

του δημόσιου μάνατζμεντ. Τα επιμορφωτικά προγραμμάτα είναι συνήθως εργαστήρια,

σεμινάρια ανανέωσης γνώσεων, ενημέρωσης σε καινοτομίες κ.ά.

ΠΡΟΤΑΣΗ: Δημιουργία διυπουργικού κλάδου ανωτάτων στελεχών διοίκησης

στις δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα

Η δημιουργία διυπουργικού κλάδου ανωτάτων στελεχών διοίκησης στην Ελλάδα,

αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Τα ανώτατα στελέχη διοίκησης θα αποτελέσουν την

κινητήρια δύναμη για την επιχειρούμενη διοικητική μεταρρύθμιση και μεταλλαγή της

ελληνικής δημόσιας διοίκησης σε διοίκηση αποτελεσμάτων.

Υπάρχουν σήμερα στην ελληνική δημόσια διοίκηση ικανά στελέχη που χάνονται μέσα στη

χωλαίνουσα οργάνωσή της. Επιπλέον, το κλειστό σύστημα επιλογών στις ανώτατες

θέσεις, συχνά οδηγεί στην κατάληψη των θέσεων από εντελώς ακατάλληλα πρόσωπα.

Αυτό οδηγεί αλυσιδωτά στη μη χρησιμοποίηση των στελεχών από την πολιτική ηγεσία

και την αποκοπή των πολιτικών και των συμβούλων τους από τη δρώσα διοίκηση.

Ο διυπουργικός κλάδος των Ανωτάτων Στελεχών Διοίκησης θα πρέπει να καταλαμβάνει

τις σημερινές θέσεις των Γενικών Διευθυντών των Υπουργείων και των Περιφερειών

μεγάλων νομικών προσώπων και τους προϊσταμένους επιτελικών υπηρεσιών.

Ως προς την επιλογή, σταδιοδρομία, μισθολόγιο, κινητικότητα, κίνητρα και επιμόρφωση

θα πρέπει να θεσμοθετηθούν όσα αναφέρθηκαν παραπάνω και προέρχονται από τη

διεθνή πρακτική.

35

Η σύσταση ειδικής υπηρεσίας στο ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. που θα έχει την ευθύνη για τα Ανώτατα

Στελέχη Διοίκησης κρίνεται αναγκαία, καθώς η εμπειρία άλλων χωρών έδειξε ότι οι νέοι

θεσμοί επιτυγχάνουν καλύτερα, αν υπάρχει ειδικός φορέας διοίκησης.

Μεθοδολογία υλοποίησης

Η υλοποίηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων σε επίπεδο μεθοδολογίας προτείνεται να

πραγματοποιηθεί μέσω:

Ҩ Της επιλογής κρίσιμων μέτρων που να οδηγούν σε πραγματικές αλλαγές και να

έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη.

Ҩ Του ολοκληρωμένου χαρακτήρα πιλοτικών παρεμβάσεων.

Ҩ Της εξασφάλισης της συμμετοχής των φορέων υλοποίησης μέσα από μία

προγραμματισμένη διαδικασία.

Ҩ Της δημιουργίας σταθερών, διαρκούς χαρακτήρα διαδικασιών διαχείρισης και

ελεγκτικών μηχανισμών παρακολούθησης της εφαρμογής.

Ҩ Του μετασχηματισμού της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Διοίκησης του

Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης σε υπεύθυνο

φορέα διοίκησης, διαχείρισης και συντονισμού των μεταρρυθμίσεων.

Η θέση σε εφαρμογή, χρονικά, των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων που αναφέρεται

παρακάτω, θα υποβοηθήσει την εφαρμοσιμότητά τους καθώς, αν και λειτουργικά είναι

αυτόνομες, ανατροφοδοτούνται και διασυνδέoνται.

1. Η πρόταση για την ποιότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων.

2. Ο χάρτης δικαιωμάτων των πολιτών ή χάρτης ποιότητας.

3. Η ίδρυση του Σώματος Οικονομολόγων Διοίκησης.

4. Τα προτεινόμενα για τα Ανώτατα Στελέχη Διοίκησης (ΑΣΔ) θα πρέπει να

συνδυασθούν με τον νέο Υπαλληλικό Κώδικα, που βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο

κατάρτισης από ειδική επιτροπή, όχι όμως ως μέρος του.

5. Τα προτεινόμενα για την αποδοτικότητα, διαγωνισμούς ποιότητας, σχεδιασμό

θέσεων εργασίας και δημιουργία νέων υπηρεσιών μονάδων ευθύνης και

36

πρωτοβουλιών θα πρέπει να ξεκινήσουν ως πιλοτικές εφαρμογές σε ορισμένα,

κρίσιμα υπουργεία. Συνολική πιλοτική εφαρμογή θα μπορούσε να γίνει στο

ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. και ορισμένες πιλοτικές εφαρμογές αυτών στα Υπουργεία Γεωργίας,

Οικονομικών, Μεταφορών, ΥΠΕΧΩΔΕ, Ανάπτυξης, Παιδείας. Μετά δε τις πιλοτικές

εφαρμογές να επεκταθούν σταδιακά σε όλες τις υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης.

Για την υλοποίηση των προτεινόμενων έργων απαιτείται να θεσπισθεί το αντίστοιχο

κανονιστικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την εφαρμογή τους, έστω και πιλοτικά.

Πολλά από τα προτεινόμενα έργα μπορεί να υποστηριχθούν από το πρόγραμμα

διοικητικού εκσυγχρονισμού «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ», είτε εξ ολοκλήρου είτε κατά ορισμένες

δράσεις.

Τέλος, επισημαίνεται ότι η εφαρμογή και υλοποίηση των προτεινομένων απαιτεί

εκπόνηση ειδικών σχεδίων δράσης, πάνω απ' όλα όμως απαιτεί ευαισθητοποίηση των

ανθρώπων που θα κληθούν να τα εφαρμόσουν, οι οποίοι θα πρέπει να τα αποδεχθούν

και να γίνουν συμμέτοχοι στην προσπάθεια αναμόρφωσης της διοίκησης. Και προς αυτή

την κατεύθυνση, η μαθησιακή διαδικασία σε συνδυασμό με την απρόσκοπτη ροή των

πληροφοριών είναι τα αποτελεσματικότερα μέσα.

37

Β’ Μέρος

Το πολιτικο-οικονομικό πλαίσιο της έκθεσης

38

Η πολιτική

Τον άγγελο

τον περιμέναμε προσηλωμένοι τρία χρόνια

κοιτάζοντας πολὺ κοντὰ

τα πεύκα το γιαλὸ και τ᾿ άστρα.

Στις εκλογές της 22ης Σεπτεμβρίου 1996, ο Κώστας Σημίτης, επικεφαλής του ΠΑ.ΣΟ.Κ

κέρδισε την πρώτη θέση με ποσοστό 41,49% με 162 έδρες και αυτοδύναμη πλειοψηφία. Η

Νέα Δημοκρατία ως αξιωματική αντιπολίτευση με το 38,1% των ψήφων, περιορίστηκε στις

108 έδρες, το ΚΚΕ με 11 έδρες (5,61%), ο Συνασπισμός 10 έδρες (5,12%) και το

πρωτοεμφανιζόμενο ΔΗΚΚΙ του Δημήτρη Τσοβόλα 9 έδρες 4,43%. Η Πολιτική Άνοιξη του

νυν πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά με 2,9%, δεν κατόρθωσε να εισαχθεί στη Βουλή.

Ο Κωνσταντίνος Γ. Σημίτης, γεννημένος στον Πειραιά το 1936, καθηγητής της Παντείου

και πολιτικός, διετέλεσε πολλές φορές υπουργός και πρωθυπουργός της Ελλάδας από το

1996 ως το 2004.

Ως πρωθυπουργός προώθησε μία μετριοπαθή εξωτερική πολιτική ταυτόχρονα με τη

σταδιακή ιδιωτικοποίηση του μεγάλου ελληνικού δημόσιου τομέα, στοχεύοντας σε μία

οικονομική σταθερότητα, σύμφωνα με τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. H δεύτερη

θητεία του συνοδεύτηκε από την εφαρμογή μέτρων λιτότητας, με στόχο τη μείωση του

πληθωρισμού και του εθνικού χρέους, καθώς και από προσπάθειες επίλυσης των

ελληνοτουρκικών διαφορών για το Κυπριακό πρόβλημα στον τομέα της εξωτερικής

πολιτικής. Μεταξύ των σημαντικότερων επιτυχιών της, θεωρείται η ένταξη της Ελλάδας

στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, το 2001.

Το διάστημα της πρωθυπουργίας του, 8 χρόνια και 2 μήνες1 αποτελεί ρεκόρ στην ιστορία

του σύγχρονου Ελληνικού κράτους ως συνεχούς διαστήματος παραμονής στο αξίωμα

του πρωθυπουργού, ξεπερνώντας τον Ανδρέα Παπανδρέου (7 χρόνια και 9 μήνες2).

1 Ιανουάριος 1996 έως Μάρτιος 2004

2 Οκτώβριος 1981 έως Ιούλιος 1989

39

Η οικονομία

Την πρώτη περίοδο της πρωθυπουργίας του Κώστα Σημίτη3, ο κύριος στόχος της

οικονομικής πολιτικής ήταν η εξασφάλιση της συμμετοχής της χώρας στην ΟΝΕ. Πέρα

από την επίτευξη των κριτηρίων του Μάαστριχ, στόχος ήταν και η κινητοποίηση των

παραγωγικών δυνάμεων της χώρας, η εξασφάλιση ενός σταθερού οικονομικού και

πολιτικού περιβάλλοντος με ευρύτερο κλίμα εμπιστοσύνης στις επιχειρήσεις και την

κοινωνία, και μέσα από αυτό η ενίσχυση των επενδύσεων (μέσω αξιοποίησης και των

κοινοτικών κονδυλίων), της παραγωγικότητας και η σύγκλιση του βιοτικού επιπέδου με

τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στα πλαίσια αυτά, η νομισματική και συναλλαγματική πολιτική

είχαν ως πρωταρχικό σκοπό τη σταθερότητα και τη στήριξη της αντιπληθωριστικής

πολιτικής.

Η συμμετοχή στο ευρώ θεωρήθηκε πολιτική και οικονομική αναγκαιότητα. Η ΟΝΕ θα

διασφάλιζε μόνιμες συνθήκες πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης,

που δύσκολα η οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση, όσο αναποτελεσματική και αν ήταν,

θα μπορούσε να διαβρώσει. Η Ελλάδα έπρεπε να συμμετέχει στο σκληρό πυρήνα της

Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου θα παίρνονταν οι σημαντικές αποφάσεις.

Από οικονομικής άποψης, η πορεία προς την ΟΝΕ ήταν το μέσο για να αντιμετωπίσει η

χώρα την πρόκληση της παγκοσμιοποίησης, να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της, ώστε

να επιτύχει την αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξή της και να βελτιώνει συνεχώς το βιοτικό

της επίπεδο.

Σύμφωνα με τα οικονομικά δεδομένα του 1996, η Ελλάδα θεωρούνταν αδύνατο να

καταφέρει να είναι στον πρώτο κύκλο των χωρών, που θα επιλέγονταν για να

προχωρήσουν στην τρίτη φάση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Προκειμένου

να αποτελέσει τμήμα της υπό διαμόρφωση ΟΝΕ, η Ελλάδα έπρεπε να πραγματοποιήσει

μεγάλη πρόοδο και μάλιστα κάτω από πιεστικά χρονικά περιθώρια. Σύμφωνα με τα

συμπεράσματα της Έκθεσης Σύγκλησης του Μαΐου 2000 με βάση την οποία εγκρίθηκε η

3 1996-2000

40

υιοθέτηση του ευρώ από την Ελλάδα: «…. η Ελλάδα πραγματοποίησε εντυπωσιακή

πρόοδο προς τη σύγκλιση και η αξιολόγηση της παρούσας έκθεσης είναι θετική».

Στις 6 Ιουλίου 1998 συνεδρίασε το Συμβούλιο Υπουργών της Κοινότητας, προκειμένου να

συζητήσει σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές των οικονομικών πολιτικών των

κρατών μελών και της Κοινότητας4, με στόχο τη διασφάλιση στενότερου συντονισμού

των οικονομικών πολιτικών και διαρκούς σύγκλισης των οικονομικών επιδόσεων των

κρατών μελών της Κοινότητας.

Η εφαρμογή, από τα κράτη μέλη, πολιτικών με στόχο υψηλό βαθμό οικονομικής

σύγκλισης έδωσε απτά αποτελέσματα που επέτρεψαν στο Συμβούλιο της Ένωσης, στις

3 Μαΐου 1998, να αποφασίσει ότι 11 κράτη μέλη πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις

για την έγκριση του ευρώ. Ωστόσο, η πρόοδος που πραγματοποιήθηκε σε ό,τι αφορά τη

μείωση της ανεργίας θεωρήθηκε ανεπαρκής σε αρκετά κράτη μέλη.

Από το καλοκαίρι του 1997, ξεκίνησε μια ολοένα και ισχυρότερη ανάκαμψη, σε πλαίσιο

ιστορικά χαμηλού πληθωρισμού. Οι βασικές παράμετροι της οικονομίας χαρακτηρίστηκαν

υγιείς και συνεχώς βελτιούμενες, γεγονός που προϊδέαζε για ισχυρή ανάπτυξη. Με

ισχυρότερη ανάκαμψη, αναμενόταν ελαφρά μείωση της ανεργίας ως το 1999.

Ήτανε καλὰ παιδιὰ οι σύντροφοι, δε φωνάζαν

ούτε απὸ τον κάματο ούτε απὸ τη δίψα ούτε απὸ την παγωνιά,

είχανε το φέρσιμο των δέντρων και των κυμάτων

που δέχουνται τον άνεμο και τη βροχὴ

δέχουνται τη νύχτα και τον ήλιο

χωρὶς ν᾿ αλλάζουν μέσα στην αλλαγή.

Ήτανε καλὰ παιδιά, μέρες ολόκληρες

ίδρωναν στο κουπὶ με χαμηλωμένα μάτια

ανασαίνοντας με ρυθμὸ

και το αίμα τους κοκκίνιζε ένα δέρμα υποταγμένο.

Κάποτε τραγούδησαν, με χαμηλωμένα μάτια

4 Επίσημη Εφημερίδα L200 της 16.07.1998

41

όταν περάσαμε το ερημόνησο με τις αραποσυκιὲς

κατὰ τη δύση, πέρα απὸ τον κάβο των σκύλων που γαβγίζουν.

Στο μακροοικονομικό τομέα, οι κατευθυντήριες γραμμές επιβεβαίωναν ότι η κοινή

στρατηγική πρέπει να συνεχίσει να διαρθρώνεται γύρω από τους ακόλουθους τρεις

άξονες:

Ҩ Νομισματική πολιτική με στόχο τη σταθερότητα των τιμών.

Ҩ Διαρκείς προσπάθειες για την πραγματοποίηση και τη διατήρηση υγιών

δημοσιονομικών θέσεων, σύμφωνα με το σύμφωνο σταθερότητας.

Ҩ Εξέλιξη των ονομαστικών μισθών ευθυγραμμισμένη με τη σταθερότητα των τιμών·

εξέλιξη των πραγματικών μισθών ευθυγραμμισμένη με την αύξηση της

παραγωγικότητας, ώστε να βελτιωθεί η αποδοτικότητα των επενδύσεων.

Η Ελλάδα έπρεπε να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την εξυγίανση των δημοσίων

οικονομικών της. Το δημόσιο έλλειμμα είχε μειωθεί στο 4% του ΑΕΠ το 1997 και

αναμενόταν να πέσει κάτω από την τιμή αναφοράς το 1998. Το δημόσιο χρέος μειώθηκε

για πρώτη φορά το 1997.

Περάσαμε κάβους πολλοὺς πολλὰ νησιὰ τη θάλασσα

που φέρνει την άλλη θάλασσα, γλάρους και φώκιες.

42

Λίγα λόγια για τους συντάκτες της έκθεσης

43

Ο Γιάννης Σπράος

Ο Γιάννης Σπράος, επίτιμος καθηγητής στο University College of

London, όπου κατείχε την Έδρα της Πολιτικής Οικονομίας (1965-

1982) υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών

Εμπειρογνωμόνων (1985-1987). Ως πρόεδρος της ανεξάρτητης

επιτροπής (1996-1997) για την εξέταση της μακροπρόθεσμης

οικονομικής πολιτικής, μερίμνησε για τη δημοσίευση πέντε

εκθέσεων.

O Γιάννης Σπράος, υπήρξε δάσκαλος για πλήθος Eλλήνων. Mεταξύ αυτών πολλοί από

τους καθηγητές που στελέχωσαν τα Πανεπιστήμια στη μεταπολίτευση, καθώς και ο

πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης. Iδιαίτερη εκτίμηση στις απόψεις Σπράου έτρεφε και ο

Aνδρέας Παπανδρέου. Γι’ αυτό κι ο Γιάννης Σπράος υπήρξε κεντρικό πρόσωπο στη

σταθεροποίηση Σημίτη (1985-1986), που είχε τότε χαρακτηριστεί «σταθεροποίηση Σημίτη-

Σπράου».

Όσοι μετείχαν, τότε, στις εργασίες της Nομισματικής Eπιτροπής όταν περνούσε από το

μικροσκόπιο η ελληνική οικονομία με ιδιαίτερη δυσπιστία, θυμούνται την έκπληξη, ύστερα

την αναγνώριση, ταχύτατα το σεβασμό των εκπροσώπων «δύσκολων» χωρών, όταν

τους «δίδασκε» ο Σπράος...

Kαι η μεν τότε προσπάθεια εξώκειλε το 1987, με την απόφαση Παπανδρέου να

αποσυνδέσει το όνομά του από την μέχρι τότε επώδυνη προσπάθεια σταθεροποίησης της

ελληνικής οικονομίας. Όμως, η εμπιστοσύνη που τότε δημιουργήθηκε συνεχίστηκε, παρά

την αμέριμνη διαχείριση που ακολούθησε, μέχρι λίγο-πολύ, τώρα.

Το 1988, ο καθηγητής κ. Γιάννης Σπράος σε μια από τις σπάνιες δημόσιες εμφανίσεις του

μπροστά σε ελληνικό κοινό στο αμφιθέατρο του Παντείου Πανεπιστημίου, με νωπές

ακόμη τις μνήμες από το εγχείρημα του σταθεροποιητικού προγράμματος, άφηνε

παρακαταθήκη ορισμένα «μαθήματα για το μέλλον», όπως ο ίδιος θέλησε να τα

χαρακτηρίσει.

44

Τότε, λίγους μήνες μόλις μετά το άδοξο τέλος του διετούς σταθεροποιητικού

προγράμματος που έφερε τη σφραγίδα Σημίτη, ο καθηγητής Σπράος, επιχειρώντας έναν

μίνι απολογισμό της δράσης του ως προέδρου του Συμβουλίου Οικονομικών

Εμπειρογνωμόνων, είχε για πρώτη και τελευταία φορά αναφερθεί στις αντιδράσεις των

συναδέλφων του:

«Αν είχα εχθρούς, που ασφαλώς δεν έχω, μεταξύ των συναδέλφων μου

οικονομολόγων, πάσης χροιάς, θα τους ευχόμουν να τους ζητηθεί να

σχεδιάσουν μακροοικονομικό πρόγραμμα με πολλαπλότητα στόχων και ένα

μόνο μέσο πολιτικής. Στο πλήθος των επικριτών τού σταθεροποιητικού

προγράμματος που διεκήρυσσαν εναλλακτικές λύσεις, συνάμα σωτήριες και

ανώδυνες, επειδή δεν τους θεωρώ εχθρούς μου, τους εύχομαι απλώς να

μην τους πέσει η ευθύνη της μακροοικονομικής εξισορρόπησης της

ελληνικής οικονομίας».

Η αναφορά του κ. Σπράου δεν ήταν τυχαία. Άλλωστε, πρώτος ο ίδιος είχε θέσει «τον

δάκτυλον επί των τύπον των ήλων», παραδεχόμενος τα όρια ενός προγράμματος που

στηρίζεται σε ένα και μόνο μέσο πολιτικής, που στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν οι

μισθοί και οι συντάξεις.

Το βασικό μήνυμα των «μαθημάτων για το μέλλον», φαίνεται ότι εξακολουθεί να

παραμένει αναλλοίωτο, καθώς κανείς έλληνας οικονομολόγος και πολύ περισσότερο

κανένας πολιτικός δε βρήκε τον τρόπο να προτείνει και να εφαρμόσει «συνάμα σωτήριες

και ανώδυνες» λύσεις για τα μόνιμα διαθρωτικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας και

οικονομίας.

Ο καθηγητής Σπράος για μια ακόμη φορά επέστρεψε στη βάση του στη βρετανική

πρωτεύουσα και στις πολλαπλές ενασχολήσεις του, αφήνοντας πίσω του προς

αξιοποίηση μια «δεξαμενή ιδεών και προτάσεων για τη διαμόρφωση πολιτικών που θα

οδηγούν σε επίλυση βασικών οικονομικών προβλημάτων», μια χαρακτηριστική έκφραση

που χρησιμοποιούν οι συνεργάτες του για τις πέντε εκθέσεις που δόθηκαν κατά σειρά

στη δημοσιότητα και προκάλεσαν, αρκετές από αυτές, θύελλα αντιδράσεων όχι μόνο από

45

τον χώρο της αντιπολίτευσης αλλά και από πολιτικά και συνδικαλιστικά στελέχη του

κυβερνώντος κόμματος.

Με τη σύνταξη των εκθέσεων, ανέλαβε την ευθύνη της ευαισθητοποίησης της κοινής

γνώμης στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων για προβλήματα που διαφαίνονται στον

ορίζοντα. Μάλιστα, ο ίδιος απέναντι σε όσους τον κατηγορούσαν ότι με τις προτάσεις του

λειτουργεί ως προάγγελος επώδυνων κυβερνητικών αποφάσεων, που για να

εφαρμοστούν απαιτούν τη συνδρομή «αναισθητικού», έλεγε:

«Δεν είμαι ούτε φιλοδοξώ να γίνω αναισθησιολόγος. Ο μόνος ρόλος που

επιφυλάσσω στον εαυτό μου είναι εκείνος του ευαισθησιολόγου».

Στην περίπτωση αυτού του είδους της κριτικής ο κ. Σπράος χρησιμοποιούσε ως ασπίδα

το προσωπικό του χιούμορ. Αλλά ήταν και στιγμές, που δεν κατόρθωσε να τις...

προσπεράσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η κατηγορία που διατυπώθηκε ότι υπήρξε

αντιγραφέας του χιλιανού δικτάτορα Πινοσέτ όσον αφορά την έκθεση για το

ασφαλιστικό.

Οι σύντροφοι τέλειωσαν με τη σειρά,

με χαμηλωμένα μάτια. Τα κουπιά τους

δείχνουν το μέρος που κοιμούνται στ᾿ ακρογιάλι.

Κανεὶς δεν τους θυμάται. Δικαιοσύνη.

46

Ο Τάσος Γιαννίτσης

Γεννήθηκε το 1944 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο

Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Στο επίκεντρο των

επιστημονικών του εργασιών βρίσκονται τα θέματα της

αναπτυξιακής θεωρίας και πολιτικής, τα προβλήματα της

ελληνικής οικονομίας, τα διεθνή οικονομικά, θέματα ευρωπαϊκής

ολοκλήρωσης και τα οικονομικά της τεχνολογίας. Διετέλεσε

Πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων στην Οικουμενική κυβέρνηση

Ζολώτα και ξανά το 1993-1994 με υπουργό το Γιώργο Γεννηματά. Υπήρξε μέλος της

Επιτροπής Αγγελόπουλου (1994), και οικονομικός σύμβουλος των πρωθυπουργών Ανδρέα

Παπανδρέου (1994-1995) και Κώστα Σημίτη, την περίοδο 1996-2000, και διετέλεσε

διαδοχικά Υπουργός Εργασίας, Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών και Υπουργός

Εξωτερικών στην Κυβέρνηση ΠΑ.ΣΟ.Κ με πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη.

47

Ο Γιάννης Στουρνάρας

Οικονομολόγος, καθηγητής πανεπιστημίου και

εξωκοινοβουλευτικός Υπουργός Οικονομικών της

Ελλάδας, από τις 5 Ιουλίου του 2012.

Γεννήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του 1956 στην

Αθήνα, ενώ η καταγωγή του είναι από τη Γλύφα

Φθιώτιδας και από τους Λαμπιώτες Ρεθύμνου.

Σπούδασε στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και πραγματοποίησε

μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έχει

διατελέσει ειδικός σύμβουλος στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (1986-1989), ειδικός

σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος (1989-1994), τακτικό μέλος της Οικονομικής και

Νομισματικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1994-2000), πρόεδρος και διευθύνων

σύμβουλος της Εμπορικής Τράπεζας και μέλος της Επιτροπής για την εξέταση της

μακροπρόθεσμης οικονομικής πολιτικής. Από το 1989 διδάσκει στο Οικονομικό Τμήμα του

Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι γενικός επιστημονικός διευθυντής του Ιδρύματος

Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών.

48

Ο Νίκος Γκαργκάνας

Γεννήθηκε το 1937 στο Σουφλί. Γιος βουλευτή. Σπούδασε

οικονομικά στην Αθήνα και στο Λονδίνο. Επέστρεψε στην

Ελλάδα το 1975, και υπηρέτησε ως ανώτερο στέλεχος στην

Τράπεζα της Ελλάδος, μετά από προσωπική πρόσκληση του

τότε Διοικητή Ξενοφώντος Ζολώτα. Το 1984 έγινε Διευθυντής -

Σύμβουλος και από το 1993 έως το 1996 ήταν Οικονομικός

Σύμβουλος. Το 1996 διορίστηκε Υποδιοικητής της Τράπεζας της

Ελλάδος και το 2002, Διοικητής, θέση από την οποία αποχώρησε

όταν έληξε η θητεία του (2008). Λίγο πριν από την λήξη της, ανακηρύχθηκε ομόφωνα από

το Γενικό Συμβούλιο της Τράπεζας της Ελλάδος, Επίτιμος Διοικητής.

Διετέλεσε οικονομικός σύμβουλος του υπουργού Εθνικής Οικονομίας, αρμόδιος για τον

σχεδιασμό και την παρακολούθηση της εφαρμογής του Σταθεροποιητικού Προγράμματος

1985-1987, πρόεδρος του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων (1996-2002), μέλος του

Διοικητικού Συμβουλίου και του Γενικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

(2002-2008).

Ο Νίκος Γκαργκάνας ήταν ένας άνθρωπος που δεν παρέλειπε να περιγράφει, πάντοτε

παραστατικά, τα κατ’ αυτόν προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Χαρακτηριστική ήταν

η φράση του «τρώμε το ψωμί του αύριο και ως κοινωνία ζούμε πέρα από τα μέσα μας».

Πίστευε ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα της χώρας είναι ο αλόγιστος δανεισμός του

κράτους και των νοικοκυριών, η εκτίναξη του ελλείμματος του εξωτερικού ισοζυγίου σε

επίπεδα άνω του 14% του ΑΕΠ και το θεόρατο δημόσιο χρέος.

Σύμφωνα με τον κ. Γκαργκάνα, στην Ελλάδα είχε σχηματιστεί μία «μαγική εικόνα»

ευημερίας, που δεν βασίστηκε στην ορθολογική ανάπτυξη αλλά στον ξέφρενο δανεισμό, ο

οποίος έφτασε μέσα σε ελάχιστα χρόνια τα χρέη προς τις τράπεζες σε επίπεδα άνω των

100 δισ. ευρώ: Σχεδόν όσο ήταν το μισό ΑΕΠ της χώρας.

49

Οι πιο αμφιλεγόμενες απόψεις του κ. Γκαργκάνα αφορούσαν τη συνταγή του για την

εισοδηματική πολιτική και το ασφαλιστικό. Δεν κουραζόταν να επαναλαμβάνει ότι η

(εκάστοτε) κυβέρνηση δεν πρέπει για πολιτικούς λόγους να ξεστρατίζει από το δρόμο της

αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας, γι’ αυτό και ζητούσε μικρές αυξήσεις μισθών και

συντάξεων, που θα συμβαδίζουν με την πορεία της παραγωγικότητας. Απαιτούσε, επίσης,

άμεσες και επώδυνες αλλαγές στο ασφαλιστικό, που θα έθιγαν τα όρια ηλικίας

συνταξιοδότησης, τις εισφορές, ακόμη και το ύψος των συντάξεων, να μη δίδονται

πρόωρες συντάξεις, να ενοποιηθούν ταμεία κ.λπ.

Ο Γιάννης Σπράος ήταν «πνευματικός πατέρας» και καθηγητής του Νίκου Γκαργκάνα, ο

οποίος ήταν στενός φίλος και συνεργάτης του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη. Ο κ.

Γκαργκάνας, ο οποίος θαύμαζε και εκτιμούσε τον κ. Σπράο, είχε από πολύ νέος την

άποψη ότι το ασφαλιστικό θα βυθίσει την ελληνική οικονομία στα τάρταρα. Εισηγήθηκε,

λοιπόν, στον κ. Σημίτη να αποταθεί στον ειδικό καθηγητή κ. Σπράο για να ερευνήσει το

ζήτημα. Ο κ. Σπράος το ερεύνησε, παρουσίασε δημοσίως τα συμπεράσματά του και ήταν

εκείνος που πρώτος άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για το ασφαλιστικό. Όταν ο κ. Σημίτης

είδε τις προτάσεις Σπράου, τις απεκήρυξε με τρόμο. Δυστυχώς όμως, η πραγματικότητα

ήταν πολύ κοντά στα συμπεράσματα Σπράου.

Η εκθέσεις της επιτροπής για την εξέταση της μακροοικονομικής πολιτικής, υπό τον

καθηγητή Γιάννη Σπράο, αποτέλεσαν και τη βάση των αρχικών μεταρρυθμιστικών

προσπαθειών της κυβέρνησης Σημίτη. Ο πολύκροτος νόμος Γιαννίτση, που υποτίθεται ότι

θα υλοποιούσε μεγάλο μέρος των προτάσεων της επιτροπής Σπράου, εγκαταλείφθηκε

μετά τις αντιδράσεις συνδικάτων αλλά και στελεχών του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και δεν κατατέθηκε

ποτέ στη Βουλή. Η μετέπειτα μεταρρύθμιση Ρέππα είχε διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Λυπούμαι γιατὶ άφησα να περάσει ένα πλατὺ ποτάμι

μέσα απὸ τα δάχτυλά μου

χωρὶς να πιω ούτε μια στάλα.

Τώρα βυθίζομαι στην πέτρα.

50

Ήταν αναγκαίες οι προτάσεις;

Η έκθεση Σπράου για το Δημόσιο παραδόθηκε στον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη στις

αρχές του 1998. Σε διάστημα δύο ετών, η Επιτοπή Σπράου εκπόνησε και τις πέντε εκθέσεις

που αφορούσαν τους κυριότερους τομείς πολιτικής.

Οι εκθέσεις ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων. Η συγκεκριμένη κατηγορήθηκε γιατί

πρότεινε την εκχώρηση λειτουργιών της δημόσιας διοίκησης σε ιδιώτες. Τα σώματα που

συμβούλευε να δημιουργηθούν αποκαλούνταν «σώματα των πραιτοριανών» και

«εγκάθετοι διοικητικοί κλάδοι». Ο πρωθυπουργός εγκαλούνταν συχνά στα ΜΜΕ της

εποχής, γιατί ανέθετε σε τεχνοκράτες την εξαγγελία αντιλαϊκών μέτρων.

Οι εκθέσεις έθεσαν ένα συνολικότερο και σφαιρικότερο προβληματισμό για σημαντικά

θέματα. Προβλημάτισαν την κοινή γνώμη, την κυβέρνηση και τις πολιτικές δυνάμεις.

Ανεξάρτητα αν οι προτάσεις ήταν αρεστές ή όχι, πρέπει να θέσει κανείς το ερώτημα αν

έγινε κατανοητό στην κοινωνία ότι ήταν αναγκαίες οι ίδιες ή σε διαφορετικούς

συνδυασμούς και παραλλαγές, προκειμένου να αποτραπούν λιγότερο αρεστές λύσεις ή

καταστάσεις.

Οι αναλύσεις και οι προτάσεις Σπράου ανέδειξαν, μέσα από μια αναλυτική συλλογιστική,

την αναγκαιότητα ορισμένων μέτρων και πολιτικών που η κυβέρνηση είχε υπόψη της ως

εναλλακτικούς δρόμους στη διαδικασία προώθησης των πολιτικών της. Ακόμη και όπου

οι προτάσεις αυτές δε διατυπώνονται για πρώτη φορά, σημασία έχει ότι

επαναδιατυπώθηκαν στις τότε συνθήκες, ότι εντάχθηκαν στο πλαίσιο μιας συνολικότερης

θεώρησης και ότι, τέλος, υπενθύμισαν την ύπαρξη προβλημάτων και πιθανών λύσεων.

Επιπλέον, η προστιθέμενη αξία των εκθέσεων δεν έγκειται μόνο ή τόσο στις ίδιες τις

συγκεκριμένες προτάσεις που διατυπώνουν, γιατί μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να

διαφωνεί με αυτές ή με διάφορα σημεία τους. Αντίθετα, η αξία τους έγκειται στον

εξαναγκασμό για προβληματισμό και τοποθέτηση πάνω στα θέματα που θίγονται.

51

Η επιλογή της πολιτικής λύσης, θεωρητικά, μπορεί να παίρνει ακόμη και διαφορετική

μορφή από την πρόταση μιας έκθεσης, στο μέτρο όμως που φθάνει να δώσει μια

απάντηση στο θέμα, αποτελεί ένα βήμα προς τα εμπρός.

Ορισμένες από τις προτάσεις είχαν ήδη την απήχησή τους με τη μία ή την άλλη μορφή

στην πολιτική των κυβερνήσεων και άλλες παραμένουν στο τραπέζι του προβληματισμού

ή ενδεχομένως να κριθεί ότι δεν μπορεί να ενταχθούν στις κυβερνητικές επιλογές. Άλλες,

όπως οι προτάσεις για το αγροτικό και το συνταξιοδοτικό, αφορούν μεγάλα θέματα που

απασχολούν την κοινωνία και τις κυβερνήσεις πολλά χρόνια. Τα θέματα αυτά απαιτούν

πολλαπλές εισροές προβληματισμού, επιχειρημάτων, εμπειριών, εκτιμήσεων και

ισορροπιών μεταξύ οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού στοιχείου.

Οι εκθέσεις της Επιτροπής Σπράου μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για σοβαρή,

ουσιαστική, δημόσια και ανοικτή συζήτηση. Τα σημαντικά μακροχρόνια προβλήματα που

αναλύονται και η προσέγγιση των λύσεων που προτείνονται με τις μελέτες, οφείλουν να

γίνουν αντικείμενο περαιτέρω αναλύσεων, διατύπωσης αντίθετων ή συμπληρωματικών

παρατηρήσεων και απόψεων.

Οι μελέτες της Επιτροπής Σπράου αποτελούν χρήσιμο υλικό τόσο για συζήτηση πάνω σε

ορισμένα από τα προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας, όσο και για τη

διαμόρφωση συγκεκριμένων προτάσεων πολιτικής. Η κυκλοφορία αυτών των μελετών

συμβάλλει στην καλύτερη πληροφόρηση των πολιτών και στην ανταλλαγή απόψεων και

ιδεών.

Η συγκεκριμένη μελέτη είναι συγκροτημένη, καλά μελετημένη και δομημένη. Βασίζεται στη

θεωρία και ταυτόχρονα στη διεθνή εμπειρία και καλή πρακτική. Μεθοδολογικά καταλήγει

στη διατύπωση προτάσεων και στον τρόπο εφαρμογής του. Για την εκπόνησή της

συνεργάστηκαν ειδικοί επιστήμονες, και δεν μπορεί να απορριφθεί με δογματικό τρόπο

από όσους διαφωνούν. Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι οι προτάσεις που περιέχονται είναι

όλες εφαρμόσιμες.

Το θέμα που τίθεται είναι η αξιολόγηση, ο διάλογος και η εφαρμογή ορθών προτάσεων

είτε αυτές προέρχονται από την Επιτροπή Σπράου είτε από οπουδήποτε αλλού. Ο Γιάννης

52

Σπράος προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες, αποτελώντας παράδειγμα εργατικότητας και

συστηματικής προσέγγισης δύσκολων θεμάτων.

Ήταν ωραία τα μάτια σου μα δεν ήξερες ποὺ νὰ κοιτάξεις

δεν ήξερα ποὺ να κοιτάξω μήτε κι εγώ, χωρὶς πατρίδα

εγὼ που μάχομαι εδώ-πέρα, πόσοι γύροι;

και νιώθω τα γόνατα να λυγίζουν πάνω στον άξονα

πάνω στις ρόδες πάνω στον άγριο στίβο,

τα γόνατα λυγίζουν εύκολα σαν το θέλουν οι θεοί,

κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει, τι να την κάνεις τη δύναμη, δεν μπορείς

να ξεφύγεις τη θάλασσα που σε λίκνισε …

53

Ο Θεόδωρος Καρατζάς

Οι πέντε εκθέσεις Σπράου, εκδόθηκαν και κυκλοφορούν με

πρωτοβουλία της Εθνικής Τράπεζας. Στο τιμόνι της Εθνικής

την εποχή εκείνη, ο κορυφαίος Έλληνας τραπεζίτης,

Θεόδωρος Καρατζάς (1930-2004). Ως πρόεδρος της

αποκαλούμενης «Επιτροπής Καρατζά», (Επιτροπή για την

Αναμόρφωση και τον Εκσυγχρονισμό του Τραπεζικού

Συστήματος5), εκπόνησε τη γνωστή «Έκθεση Καρατζά», που έθεσε τις βάσεις για τον

εκσυγχρονισμό του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και για την απελευθέρωση της

ελληνικής χρηματοπιστωτικής αγοράς.

Υπήρξε Γενικός Γραμματέας στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Υφυπουργός Εθνικής

Οικονομίας στην κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου. Εισήγαγε τις πρώτες μεταρρυθμίσεις

στη νομοθεσία του Χρηματιστηρίου, οι οποίες οδήγησαν στην ψήφιση του Νόμου

1806/1988.

Από το 1996 ήταν διοικητής και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής

Τράπεζας. Διετέλεσε και Πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών.

Ο Θεόδωρος Καρατζάς ήταν ο πρώτος Διοικητής, που το 2002 εξελέγη από τους

μετόχους και δε διορίσθηκε από την κυβέρνηση. Μάλιστα, ήταν αυτός, που απέκοψε τον

ομφάλιο λώρο της τράπεζας με το αποκαλούμενο «πελατειακό κράτος».

Επί προεδρίας του, η Εθνική Τράπεζα απορρόφησε τις θυγατρικές της, Κτηματική και

ΕΤΕΒΑ, και εξαγόρασε σημαντικές τράπεζες στα Βαλκάνια αλλά και τις Ηνωμένες

Πολιτείες. Από τον Οκτώβριο 1999, η μετοχή της Τράπεζας διαπραγματεύεται στο

Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.

Αγαπημένος τόπος διακοπών του ήταν η Σίφνος, όπου συχνά συναντούσε και τον τότε

πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη.

5 1986-1987

54

Εμείς που ξεκινήσαμε για το προσκύνημα τούτο

κοιτάξαμε τα σπασμένα αγάλματα

ξεχαστήκαμε και είπαμε πως δε χάνεται η ζωὴ τόσο εύκολα

πὼς έχει ο θάνατος δρόμους ανεξερεύνητους

και μια δική του δικαιοσύνη

πως όταν εμείς ορθοὶ στα πόδια μας πεθαίνουμε

μέσα στην πέτρα αδερφωμένοι

ενωμένοι με τη σκληρότητα και την αδυναμία,

οι παλαιοὶ νεκροὶ ξεφύγαν απ᾿ τον κύκλο και αναστήθηκαν

και χαμογελάνε μέσα σε μία παράξενη ησυχία.

55

Ένα σωστό βήμα

Ο περίφημος νόμος 2190/94 με τίτλο «Σύσταση Ανεξάρτητης Αρχής για την επιλογή

προσωπικού και ρύθμιση θεμάτων διοίκησης», ο επονομαζόμενος και «νόμος Πεπονή»,

όπως έχει διαμορφωθεί και ισχύει σήμερα, έπειτα από τις πενήντα και πλέον

τροποποιήσεις που δέχθηκε, ήταν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Για τη αξία του νόμου δεν χρειάζεται προσθέσουμε τίποτε περισσότερο, πέρα από τη

γενική παραδοχή ότι αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά νομοθετήματα από την

ίδρυση του ελληνικού κράτους, αφού επέφερε σημαντικό πλήγμα στις πελατειακές

σχέσεις -αλλά όχι καίριο, όπως αποδεικνύει η καθημερινότητα- καθιερώνοντας κανόνες

διαφάνειας και αντικειμενικότητας στις προσλήψεις και εισάγοντας την αξιοκρατία στη

δημόσια διοίκηση.

Υπολογίζεται ότι από το 1995 πού άρχισε να εφαρμόζεται έως σήμερα, μέσω αυτού και

του ΑΣΕΠ, τοποθετήθηκαν σε τακτικές θέσεις του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου

τομέα περίπου 100.000 εργαζόμενοι. Αριθμός όχι και τόσο ικανοποιητικός, αν σκεφθεί

κανείς ότι ισάριθμοι είναι περίπου αυτοί που στο ίδιο διάστημα εισήλθαν στο Δημόσιο

μέσω άλλων οδών και κυρίως μέσω μονιμοποιήσεων με νομοθετικές ρυθμίσεις.

Σήμερα, ο νόμος 2190/94 εξακολουθεί να αποτελεί σταθερή αξία για την ελληνική

κοινωνία και τη δημόσια διοίκηση. Ωστόσο, ολοένα και περισσότεροι υιοθετούν την

άποψη ότι οι σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες επιβάλλουν να δούμε το

σύστημα των προσλήψεων κάτω από ένα νέο πρίσμα, επιχειρώντας τις τομές εκείνες που

θα το καταστήσουν πιο αποτελεσματικό και λιγότερο γραφειοκρατικό.

Λίγο ακόμα

θα ιδούμε τις αμυγδαλιὲς ν᾿ ανθίζουν

τα μάρμαρα νὰ λάμπουν στὸν ήλιο

τη θάλασσα να κυματίζει

λίγο ακόμα,

νὰ σηκωθούμε λίγο ψηλότερα.

56

Γ’ Μέρος

Το κτίριο όπου στεγάζεται ο ΟΟΣΑ

57

Η έκθεση Σπράου και η έκθεση του ΟΟΣΑ

Όσα αναφέρθηκαν 13 χρόνια πριν στην έκθεση Σπράου, αναφέρονται με λίγο-πολύ ίδια

διατύπωση και στην έκθεση του ΟΟΣΑ το 2011· ότι δηλαδή η δημόσια διοίκηση αποτελεί

τη βασική τροχοπέδη για πρόοδο.

Δομικές αδυναμίες και ενδημικές ανικανότητες καταλογίζει στην ελληνική κυβέρνηση και

στη δημόσια διοίκηση ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και την Ανάπτυξη

(ΟΟΣΑ), σε μια προσπάθειά του να εξηγήσει το λόγο για τον οποίο η χώρα δυσκολεύεται

τόσο πολύ να προωθήσει τις «μεγάλες μεταρρυθμίσεις», που θεωρούνται απαραίτητες για

να συγχρονίσει το βήμα της με τις άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες.

Η έκθεση διαπιστώνει ότι οι κεντρικές κυβερνήσεις της Ελλάδας δεν έχουν ούτε την

ικανότητα ούτε τη γνώση για να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα εκτεταμένων

μεταρρυθμίσεων καθώς τα υπουργεία της κυβέρνησης στερούνται βάσεων δεδομένων,

γνώσης για να επεξεργαστούν τα δεδομένα αυτά, οργάνωσης για να εκμεταλλευθούν τα

ευρήματα από την επεξεργασία των δεδομένων, ενώ στερούνται και από την απαραίτητη

μεταξύ τους συνεργασία.

Παρατηρεί ότι οι Έλληνες υπουργοί συναντούν τα ανώτατα στελέχη του υπουργείου τους

μόνο δύο φορές ετησίως, ενώ στη Βρετανία ή στη Γαλλία ανάλογες συναντήσεις

πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα... Επίσης, τα υψηλόβαθμα στελέχη έχουν ελάχιστες

επαφές με τους συναδέλφους τους σε άλλες υπηρεσίες του υπουργείου ή ακόμη και με

στελέχη που εργάζονται στο ίδιο γραφείο μ' αυτά.

Η ελληνική διοίκηση δεν παράγει έργο και εξ αιτίας της αδυναμίας της αυτής δεν

επιτρέπει στην Ελλάδα να προωθήσει διαρθρωτικές αλλαγές. Η Κεντρική Διοίκηση δε

διαθέτει τα πρακτικά εργαλεία, την κουλτούρα και την ικανότητα να σχεδιάσει, να

εκτελέσει και να ελέγξει την εφαρμογή παραγωγικών πολιτικών.

58

Γι’ αυτό προτείνεται η σάρωση του ελληνικού Δημοσίου, με κατάργηση φορέων,

οργανισμών, υπουργείων, ανεξάρτητων αρχών και όλων των δομών του κράτους, που

θα ξεπερνά σε πολλές περιπτώσεις και το 60%.

Από ένα σύνολο 300.000 εργαζομένων στον στενό δημόσιο τομέα, σε χαμηλόβαθμες

διοικητικές θέσεις, εκπαιδευτικής βαθμίδας δευτεροβάθμιας (ΔΕ), που βρίσκονται κοντά

στην τρίτη ηλικία, θα αναζητηθούν εκείνοι που πρέπει να απολυθούν κατά

προτεραιότητα. Ταυτόχρονα, περικόπτονται δραστικά δομές, αρμοδιότητες και δαπάνες,

ενώ μεγάλο μέρος του Δημοσίου εκχωρείται στον ιδιωτικό τομέα, με πρώτο έργο την

ανάληψη από ιδιώτες των υποστηρικτικών μηχανισμών των υπουργείων.

Η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει πρωτόγνωρες και βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές στο

Δημόσιο, σύμφωνα με τις επιταγές της εξειδικευμένης έκθεσης του ΟΟΣΑ που

παραδόθηκε στον πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, και στον αρμόδιο υπουργό,

Δημήτρη Ρέππα, το απόγευμα της 21ης Οκτωβρίου 2011. Σε δραματικούς τόνους, το τελικό

κείμενο επισημαίνει την άμεση ανάγκη ανατροπών, καθώς, όπως χαρακτηριστικά

τονίζεται από όλες τις πλευρές, το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας συνδέεται

άρρηκτα με το προβληματικό και δυσκίνητο Δημόσιο.

Μάλιστα, η έλλειψη μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση, που έχει ως συνέπεια το

ολικό «μπλοκάρισμα» των επενδύσεων, κατατάσσει την Ελλάδα ολοένα και πιο χαμηλά

στον δείκτη της Παγκόσμιας Τράπεζας που μετρά τις ανταγωνιστικές οικονομίες του

κόσμου (doing business). Η χώρα μας βρισκόταν στη θέση 141 από ένα σύνολο 180 χωρών

που συμμετείχαν στη μέτρηση.

59

Το ελληνικό κράτος σε αριθμούς

Ҩ 15 υπουργεία.

Ҩ 75 γενικές και ειδικές γραμματείες.

Ҩ 4.000 τμήματα (το 50% αυτών έχουν από 0-3 υπαλλήλους).

Ҩ 20.000 αρμοδιότητες.

Ҩ 23.000 νομικά πρόσωπα.

Ҩ 700.000 δημόσιοι υπάλληλοι.

Πληθωρική κυβέρνηση, άπειρα νομικά πρόσωπα, δεκάδες ανεξάρτητες αρχές, πολυνομία,

πανσπερμία δομών, παντελής έλλειψη συντονισμού του κράτους και μια απίστευτη

γραφειοκρατία να είναι ο κυριώτερος ανασταλτικός παράγοντας για οποιαδήποτε

επένδυση είναι τα κύρια συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η αυτοψία των μελετητών

στον λαβύρινθο της διοίκησης της Ελλάδας.

«Τα προβλήματα είναι τόσο σοβαρά όσο το χρέος της χώρας κι απειλούν με διάλυση το

κράτος», διαπιστώνει ο ΟΟΣΑ, που είναι πραγματικά γνώστης του ελληνικού κράτους κι

από τους εγκυρότερους μελετητές του, καθώς για την τελική έκθεση εργάστηκε μεγάλος

αριθμός ξένων τεχνοκρατών, αλλά και ένα επιτελείο 198 Ελλήνων επιστημόνων από 15

επιτροπές, αντίστοιχου αριθμού υπουργείων.

Διαπιστώθηκε, λοιπόν, ότι οι πληθωρικές δομές του κεντρικού κράτους εξυπηρετούν

πάνω από 23.000 αρμοδιότητες, λεπτομερώς περιγεγραμμένες, που έχουν δημιουργήσει

ένα ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργίας του Δημοσίου, και έναν νομοθετικό πληθωρισμό που

μπλοκάρει τα πάντα. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η γραφειοκρατία.

Θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν 15 δισισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο μόνο με μια

απλούστευση των διαδικασιών στο 20%. Η τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ περιγράφει τις

τρομακτικές συνέπειες από τη μη ξεκαθάριση των αρμοδιοτήτων.

60

Η αδυναμία αποτελεσματικών διοικητικών μεταρρυθμίσεων έχει οδηγήσει στο σημείο τα

δομικά και λειτουργικά προβλήματα του ελληνικού διοικητικού κράτους να

αντανακλώνται στη λειτουργία των κυβερνήσεων και να επηρεάζουν αρνητικά την

οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας στο σύνολό της. Πρώτα στις λίστες των

προβλημάτων έρχονται: η υπερνομοθέτηση και η διασπορά της, ο κατακερματισμός των

αρμοδιοτήτων και των δομών εφαρμογής τους, καθώς και η άτυπη κοινωνική αντίδραση

στην κρατική ρύθμιση.

Το σύγχρονο κράτος είναι συνώνυμο της συσσώρευσης των νομικών ρυθμίσεων. Η

αύξηση αυτή παρουσιάζεται έντονη στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής. Μία από τις

κυριότερες αιτίες είναι η επέκταση της παρέμβασης του κράτους στην οικονομία, που το

εξαναγκάζει σε συνεχείς ρυθμιστικές παρεμβάσεις, οι οποίες έχουν συνήθως διορθωτικό

χαρακτήρα των αδυναμιών της.

61

Προτεραιότητες

Η ιδιωτική πρωτοβουλία θεωρείται ότι θα είναι ο κινητήριος μοχλός για να δουλέψει στο

άμεσο μέλλον η μηχανή του Δημοσίου. Το πρώτο πείραμα θα γίνει με την εκχώρηση των

υποστηρικτικών πυλώνων των υπουργείων και των οργανισμών σε ιδιωτικές εταιρείες.

Είναι χαρακτηριστικό ως προς το παράλογο που διαδραματίζεται στο ελληνικό Δημόσιο,

το γεγονός ότι ένα χαρτί για να κινηθεί μόνο εσωτερικά σε ένα υπουργείο μπορεί να

χρειαστεί μέχρι και 20 μέρες! Επίσης, υπάρχουν υπάλληλοι που η δουλειά τους είναι να

βλέπουν εάν έχουν χτυπηθεί οι κάρτες των συναδέλφων τους!… και τίποτε άλλο.

Η απουσία τυποποίησης και προτυποποίησης των διοικητικών διαδικασιών έχει ως

αποτέλεσμα το να μην μπορεί κανείς να βγει από τον λαβύρινθο του Δημοσίου σε θέματα

π.χ. κοινωνικής ασφάλισης, πολεοδομιών και διαχείρισης κρίσεων. Η Ελλάδα, παρά τις

επανειλημμένες οχλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία χρόνια για τη μείωση της

γραφειοκρατίας, έχει κάνει μηδενική πρόοδο. Αυτή η πολιτική έχει οδηγήσει στα σημερινά

αδιέξοδα του κράτους.

Η οικονομική κρίση, όμως, τώρα παρέχει την ευκαιρία αναδιοργάνωσης των κρατικών

δομών, με έμφαση στον στρατηγικό σχεδιασμό, τη σύνδεση των αποτελεσμάτων των

δράσεων των υπουργείων με τους προϋπολογισμούς, την αξιοποίηση των εργαζομένων

ανάλογα με τα προσόντα και τις δεξιότητές τους σε ένα περιβάλλον ηλεκτρονικής

πραγματικότητας.

Η θάλασσα που μας πίκρανε είναι βαθιὰ κι ανεξερεύνητη

και ξεδιπλώνει μίαν απέραντη γαλήνη.

Εδώ μέσα στα βότσαλα βρήκαμε ένα νόμισμα

και το παίξαμε στα ζάρια.

Το κέρδισε ο μικρότερος και χάθηκε.

Ξαναμπαρκάραμε με τα σπασμένα μας κουπιά.

62

Πηγές – Βιβλιογραφία

Ҩ Σεφέρης, Γ. (1989) Μυθιστόρημα. Αθήνα: Ίκαρος.

Ҩ Μακρυδημήτρης, Α., Πραβίτα Η.-Μ. (2011) Διοικητικός Κώδικας. Αθήνα: Σάκκουλας

Α.Ε.

Ҩ Κόντης, Θ. (2001) Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση, Αθήνα: Σύγχρονη Εκδοτική.

Ҩ Αύγουστος, Ιούλιος. [Ψευδώνυμο] (2003) Η αναρχία του Δημοσίου Υπαλλήλου.

Αθήνα: Προπομπός.

Ҩ Μακρυδημήτρης, Α., Πραβίτα Η.-Μ. (2012) Δημόσια Διοίκηση – Στοιχεία Διοικητικής

Οργάνωσης. Αθήνα: Σάκκουλας Α.Ε.

Ҩ Μακρυδημήτρης, Α. (2000) Εκθέσεις εμπειρογνωμώνων για τη δημόσια διοίκηση

1950-1998. Αθήνα: Παπαζήσης.

Ҩ Ραμματά, Μ. (2011) Σύγχρονη ελληνική δημόσια διοίκηση – Ανάμεσα στη

γραφειοκρατία και το μάνατζμεντ. Αθήνα: Κριτική.

Ҩ Μαΐστρος, Π. (2009) Τα τρία κύματα μεταρρυθμίσεων της δημόσιας διοίκησης στην

Ελλάδα (1975-2015+). Αθήνα: Παπαζήσης.

Ҩ Ανεπίσημη Μετάφραση της Έκθεσης του ΟΟΣΑ για την ελληνική Κεντρική Διοίκηση

(2011) από την Ένωση Αποφοίτων των Εθνικών Σχολών Δημόσιας Διοίκησης