Chương 1 Bài giảng CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO 1

MỘT SỐ KHÁI NIỆM

GV: Trần Đại Nguyên

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN LANG Khoa KỸ THUẬT NHIỆT LẠNH

2011

2

1.1- Khaùi nieäm

Vai troø cuûa ngaønh cheá taïo maùy trong neàn kinh teá quoác daân.

Quaù trình hình thaønh saûn phaåm:

Töø nhu caàu nguyeân lyù keát caáu cheá thöû kieåm

nghieäm söûa ñoåi, hoaøn thieän saûn xuaát tieâu thuï (khaùch

haøng).

Nhieäm vuï cuûa coâng ngheä cheá taïo maùy vaø moái lieân heä vôùi thöïc

tieãn saûn xuaát + caùc moân hoïc.

Ñoái töông nghieân cöùu cuûa CNCTM.

Muïc ñích cuoái cuøng cuûa CNCTM: chaát löôïng – naêng suaát – kinh

teá.

1.Khaùi nieäm vaø caùc ñònh nghóa:

Chöông 1: QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT &

CAÙC HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC SAÛN XUAÁT

Quaù trình saûn xuaát laø quaù trình con ngöôøi

duøng tö lieäu saûn xuaát taùc ñoäng vaøo taøi

nguyeân thieân nhieân ñeå bieán ñoåi noù thaønh

saûn phaåm phuïc vuï nhu caàu con ngöôøi vaø

xaõ hoäi.

Ñeå taïo ra moät saûn phaåm cô khí caàn phaûi

traûi qua nhieàu giai ñoaïn: khai thaùc quaëng,

luyeän kim, gia coâng cô khí, nhieät luyeän, laép

raùp,…. Ñoù laø moät quaù trình saûn xuaát raát

roäng lôùn.

3

1.2- Quaù trình saûn xuaát:

-Cheá taïo ñoà gaù.

-Cheá taïo duïng cuï.

-Vaän chuyeån.

-Chaïy thöû.

-Sôn, ñoùng goùi, baûo quaûn..

-Cheá taïo phoâi.

-Gia coâng caét goït.

-Gia coâng nhieät, hoaù.

-Kieåm tra.

-Laép raùp.

Quaù trình toång hôïp ñoù bao goàm

Caùc quaù trình phuï

Quaù trình saûn xuaát trong nhaø maùy cô khí:

Phoâi lieäu + baùn thaønh phaåm gia coâng

chuaån bò phoâi gia coâng cô gia coâng

hoaù – nhieät kieåm tra laép raùp.

5

1.3- Quaù trình coâng ngheä:

Quaù trình coâng ngheä laø moät phaàn cuûa quaù

trình saûn xuaát, tröïc tieáp laøm thay ñoåi trang thaùi,

tính chaát cuûa ñoái töôïng saûn xuaát.

Nhöõng thay ñoåi naøy coù theå laø hình daùng,

kích thöôùc, tính chaát hoùa lyù cuûa vaät lieäu, vò trí

töông quan giöõa caùc boä phaän.

6

Quaù trình coâng ngheä gia coâng cô thay ñoåi kích thöôùc,

hình daùng.

Quaù trình coâng ngheä nhieät luyeän thay ñoåi tính chaát

vaät lyù, hoùa hoïc.

Quaù trình coâng ngheä laép raùp taïo ra moái lieân heä töông

quan giöõa caùc chi tieát.

Quaù trình coâng ngheä taïo phoâi ñuùc, reøn,…

Quaù trình coâng ngheä hôïp lyù, ñöôïc ghi laïi thaønh vaên

kieän coâng ngheä, thì caùc vaên kieän vaên baûn coâng

ngheä ñoù goïi laø Qui trình coâng ngheä.

7

1.4- Caùc thaønh phaàn cuûa qui trình coâng ngheä:

a. Nguyeân coâng

Nguyeân coâng laø moät phaàn cuûa qui trình coâng ngheä,

ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc taïi moät vò trí do moät hoaëc moät

nhoùm coâng nhaân thöïc hieän. Ñaây laø ñôn vò cô baûn ñeå

ñònh möùc kyõ thuaät, haïch toaùn giaù caû.

8

YÙ nghóa nguyeân coâng:

Nguyeân coâng laø ñôn vò cô baûn cuûa QTCN,soá löôïng NC seõ aûnh

höôûng lôùn ñeán chaát löôïng vaø giaù thaønh cuûa saûn phaåm.

Soá löôïng NC phuï thuoäc vaøo möùc ñoä phöùc taïp, hoaëc saûn löôïng

caàn saûn xuaát, ñoä chính xaùc yeâu caàu cuûa saûn phaåm.

YÙ nghóa kyõ thuaät: caên cöù vaøo yeâu caàu kyõ thuaät maø ta choïn

phöông phaùp gia coâng töông öùng (töùc choïn nguyeân coâng phuø

hôïp).

YÙ nghóa kinh teá: phaûi caên cöù vaøo yeâu caàu cuï theå cuûa chi tieát

ñeå boá trí nguyeân coâng (taäp trung hoaëc phaân taùn, treân 1 maùy

hoaëc nhieàu maùy, lieân tuïc hoaëc giaùn ñoaïn) sao cho hieäu quaû

kinh teá mang laïi cao nhaát

9

b.Gaù ñaët

Gaù ñaët laø moät phaàn cuûa nguyeân coâng, ñöôïc hoaøn

thaønh trong 1 laàn gaù ñaët chi tieát leân maùy. Moät nguyeân

coâng coù theå coù 1 hoaëc nhieàu laàn gaù ñaët.

Ví duï:

- Gaù moät ñaàu, gia coâng xong, trôû ñaàu laïi 2 laàn gaù

- Gaù choáng taâm hai ñaàu ñeå gia coâng 2 laàn gaù

10

c. Vò trí

Vò trí laø moät phaàn cuûa nguyeân coâng, ñöôïc xaùc ñònh bôûi

vò trí töông quan cuûa maùy vôùi chi tieát hoaëc cuûa chi tieát

vôùi duïng cuï caét. Moät nguyeân coâng coù theå coù 1 hay

nhieàu vò trí

11

d. Böôùc:

Böôùc laø moät phaàn cuûa nguyeân coâng tieán haønh

gia coâng 1 hoaëc 1 taäp hôïp beà maët baèng 1 hay

nhieàu duïng cuï vôùi cheá ñoä laøm vieäc cuûa maùy (n,

s, t) khoâng ñoåi.

Moät nguyeân coâng coù theå coù nhieàu böôùc.

12

e. Ñöôøng chuyeån dao

Ñöôøng chuyeån dao laø moät phaàn cuûa böôùc ñeå hôùt ñi 1 lôùp vaät

lieäu coù cuøng cheá ñoä caét vaø cuøng 1 dao. Moät böôùc coù theå coù

1 hoaëc nhieàu ñöôøng chuyeån dao.

13

f. Ñoäng taùc:

Laø moät haønh ñoäng cuûa coâng nhaân, ñieàu khieån

maùy thöïc hieän vieäc gia coâng hoaëc laép raùp.

Qui trình coâng ngheä hôïp lyù:

Laäp qui trình coâng ngheä laø khaâu ñaàu tieân quan troïng nhaát cuûa

khaâu quaûn lyù saûn xuaát. Moät qui trình coâng ngheä hôïp lyù khi thoûa

maõn 3 ñieàu kieän:

Ñaûm baûo ñöôïc ñieàu kieän kyõ thuaät töùc ñaûm baûo ñöôïc ñoä tin

caäy cuûa quaù trình qui trình coâng ngheä phaûi traùnh, giaûm

thieåu toái ña chaát ngaãu nhieân, haïn cheá phuï thuoäc vaøo tay

ngheà ngöôøi thôï.

Ñaûm baûo ñieàu kieän veà naêng suaát: giôø coâng ít nhöng soá saûn

phaåm laø nhieàu nhaát.

Ñaûm baûo ñieàu kieän kinh teá: toaøn boä chi phí saûn xuaát laø thaáp

nhaát.

14

Töø nhu caàu xaõ hoäi, ñôn vò seõ laäp keá hoaïch saûn xuaát. Chæ tieâu

quan troïng nhaát cuûa keá hoaïch saûn xuaát laø saûn löôïng tính theo

chieác/naêm hay taán/naêm.

Caùc ñaëc tröng cuûa daïng saûn xuaát:

– Saûn löôïng.

– Tính oån ñònh saûn phaåm.

– Tính laëp laïi cuûa quaù trình saûn xuaát.

– Möùc ñoä chuyeân moân hoùa trong saûn xuaát.

– Trang thieát bò söû duïng.

– Boá trí thieát bò, maùy moùc.

* Caàn phaân bieät daïng saûn xuaát vôùi quy moâ saûn xuaát.

15

2. Caùc daïng saûn xuaát vaø hình thöùc toå chöùc saûn

xuaát:

Caên cöù vaøo ñaëc tröng saûn xuaát, ta coù theå phaân

thaønh 3 daïng saûn xuaát:

– Saûn xuaát ñôn chieác.

– Saûn xuaát haøng loaït (nhoû, vöøa, lôùn).

– Saûn xuaát haøng khoái.

16

Saûn löôïng ít, khoâng oån ñònh, nhieàu chuûng

loaïi.

Chu kyø cheá taïo khoâng xaùc ñònh.

Söû duïng trang thieát bò vaïn naêng.

Maùy moùc ñöôïc boá trí theo nhoùm (nhoùm

maùy phay, nhoùm maùy tieän,…).

Coâng nhaân coù tay ngheà cao.

Taøi lieäu höôùng daãn coâng ngheä ñôn giaûn.

Saûn löôïng haøng naêm khoâng quaù ít.

Saûn phaåm cheá taïo thaønh töøng loaït, coù chu

kyø xaùc ñònh.

Saûn phaåm töông ñoái oån ñònh.

Söû duïng thieát bò chuyeân duøng vaø maùy vaïn

naêng.

Maùy moùc ñöôïc boá trí theo qui trình coâng

ngheä

Saûn löôïng raát lôùn vaø oån ñònh.

Moãi maùy chæ thöïc hieän 1 nguyeân coâng neân

qui trình coâng ngheä raát tæ mỉ vaø chaët cheõ.

Söû duïng maùy chuyeân duøng.

Khoâng yeâu caàu trình ñoä cuûa ngöôøi thôï cao

nhöng ngöôøi thôï phaûi coù trình ñoä ñöùng

maùy gioûi.

Phaùt trieån cuûa saûn xuaát haøng khoái laø saûn xuaát

theo daây chuyeàn.

17

Trong saûn xuaát theo daây chuyeàn, ta phaûi tính

ñöôïc nhòp saûn xuaát ñeå caân ñoái thôøi gian cuûa moãi

nguyeân coâng nhaèm boá trí maùy ñaûm baûo tính

ñoàng boä cuûa daây chuyeàn.

tn = T/N

T: Thôøi gian chu kyø

N: Soá löôïng saûn phaåm hoaøn thaønh

Neáu moät NC coù thôøi gian lôùn ta phaûi boá trí nhieàu

maùy.

Muoán xaùc ñònh daïng saûn xuaát, tröôùc heát caàn xaùc ñònh ñöôïc

saûn löôïng haèng naêm cuûa chi tieát gia coâng theo coâng thöùc :

, Chi tieát/naêm

Coù theå keát hôïp theâm vôùi xaùc ñònh troïng löôïng cuûa chi tieát.

18

1001001.m.NN 1

N1: Soá saûn phaåm trong moät naêm theo keá

hoaïch (döï kieán seõ cheá taïo).

m: Soá löôïng chi tieát nhö nhau trong moät saûn

phaåm.

α: Phaàn traêm pheá phaåm chuû yeáu trong caùc xöôûng

ñuùc vaø reøn (thoâng thöôøng 3%-6%).

ß: Soá chi tieát ñöôïc cheá taïo theâm ñeå döï tröõ (5%

ñeán 7%).

Xaùc ñònh daïng saûn xuaát theo baûng

19