C h a p t e r 0 1

เรยวแรงทเคยม หายไป

ไหนหมด

2 C h a p t e r 0 1

เราทกคนตางเหนอยลา ใชชวตพรอมคำพดตดปากวา เหนอยจง

กระนนเรากลบไมรจกพกผอน ยงคงทำตวแบบหนวยประจญบานบกตะลย

ไหนลองชวยรามอแสนยงของคณสกคร มาฟงผมถามหนอย หากคณใชชวต

ตอไปแบบนจะเปนอยางไร คณจะไมเปนไรหรอ อนทจรง อยางนอย ๆ คณ

คงรอยแลวละวาการทำอะไรเกนตวมนไมด

ถกตอง ปลอยไวแบบนไมไดครบ พวกเราตองวางแผน

Health Insurance Review and Assessment Service (HIRA)

หนวยงานดานสขภาพของเกาหลใตเตอนวา ภาวะเพลยเรอรง (Chronic

Fatigue) เพมสงขนเรอย ๆ จากเมอป ค.ศ. 2003 มผปวยภาวะเพลยเรอรง

4,500 รายทตองเขารกษาตวในโรงพยาบาลนานกวา 6 เดอน พอป ค.ศ. 2006

ม 8,300 ราย เพมขนเกอบ 2 เทา และยงพงพรวด กระทงในป ค.ศ. 2008

มมากถงหนงแสนราย จำนวนผปวยเพมขนทกป ยงหากพจารณาวามผปวย

สวนหนงงานยงจนไมมเวลาไปโรงพยาบาลดวยแลว ตวเลขจรงจงนาจะ

ชวตแบบหนวยประจญบาน โหมงานทวาไรแผนการ คณทำไปเพอใคร

กระทงตอนนพวกเรากยงคงปายปน

ตกอยในภาวะ “จตปนภเขา”

เวลาพกสกครกไมม จนไดแตออนแรง

3ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

สงกวานมาก

แมไมมผลวจยมาชบอกกนโตง ๆ วาสงคมเกาหลแสนเหนอยลา

แตชาวเกาหลผเหนอยออนกเปนลกษณะทเราคนชนกนอยแลว ลองไปขน

รถไฟฟาตอนเชา ๆ ดส คนเกนครงหลบกนเปนแถว สวนคนทลมตาสวนใหญ

กมสหนาออนเพลย เดกมธยมเครยดจากการเตรยมสอบเขามหาวทยาลย

กบสารพดการสอบ คนวยหนมสาวทกขตรมกบความเครยดจากหนาทการงาน

ผใหญขมขนกบงานลนมอ คนสงวยกลมใจกบความแกชรา เครยดเรอง

วาระสดทายของชวต...จะหนม สาว เดก แก กมแตคนเครยด

ตอนนทงประเทศตกอยในยคแหงความเหนอย ตงแตเมอไหรนะ

ทรางกายเราไรเรยวแรง หวตอ ขาดสมาธ ไมมกำลงวงชา หดห ไมสบายใจ

เหมอนมอะไรไลกวดตลอดเวลา อารมณขนมวราวกบเมฆดำในความกดอากาศ

ตำ ทำไมเราตองมชวตแบบเพลย ๆ กนขนาดนดวย

หากยอนมองชวตเรา คำตอบกคอ การพฒนาสสงคมเมองและ

วตถนยมทดำเนนเรวจอยางตอเนองเปนแหลงบมเพาะความออนเพลย

ตกสง ๆ สเทาทผดขนมากมายชวนใหเราหายใจไมออก เสยงแตรรถยนต

ควนพษ...ตอใหเดนคนเดยวกไมมทางทเราจะหาพนทสงบ ๆ เจอเลย

เสยงเพลงจากลำโพงของรานรวงแผดดงราวกบตะโกน ดผคนทเดน

ตามถนนส ไมมใครมาเพอเดนออกกำลงกายกนเลยสกคน เวลาไปพบเพอน

กไมยอมหยอนใจสบาย ๆ มวแตเฝาดนาฬการาวกบวามอะไรไลตาม ไมอาจ

รามอจากสมารตโฟนไดเลย ตอนนจงไมนาตนเตนแลวทพอมาเกาหลแลว

ชาวตางชาตจะเรยนรคำวา “ปลล ปลล!” หรอเรว ๆไดเปนคำแรก แตทงทเรา

แขงกบความเรวกนขนาดน เรากลบมชวโมงทำงานยาวนานทสดในโลก

ขณะทความถของวนหยดมนอยนกตามฉบบไลฟสไตลผคนในประเทศกำลง

พฒนา

สขภาพของชาวเกาหลใตวยกลางคนถอวาเขาขนวกฤต จากสำนกงาน

สถตแหงชาตระบวา อตราการฆาตวตายของชาวเกาหลชวงอาย 30 ปปลาย ๆ

ถอวาปกต แตพอเขาสชวง 40 ป กลบมคนฆาตวตายมากกวาชวงอาย 30 ป

4 C h a p t e r 0 1

ถงสองเทา และพอเขาชวงอาย 50 ป กพงพรวดมากกวาถงสเทา

ไมนาแปลกใจ เพราะพวกเขาถกความเครยดจากงานลนมอไลจดจเงา

ตามตว ไมมแมแตเวลาเลกงานทชดเจน จะไมไปดมกบทบรษทกไมได

จะควบคมสงรอบตวใหพอประมาณกทำไมไดอก พอไปสงสรรค เตมไปดมไป

จนงานเลก วนถดมากตองไปทำงานทงทเมาคาง การงานจงไมเดน เพราะ

ทำไดไมเตมท กาแฟกบบหรอาจชวยใหหวโลงแคชวคร แตประเดยวกตอง

เดนกลบมาโตะเพอจมกบงานอกรอบ

ชวตแบบหนวยประจญบานทมทงทำงานลวงเวลา ทำงานวนเสาร

อาทตย ไมมวนพกผอน ไมมหยดหยอน โดยใชชวตแบบนเปนเดอน ๆ นน

ไมมใครทนไหวหรอกครบ ในทสดรางกายกทรดลง ไมสบาย ครนเนอครนตว

จนตองขอลางาน แตความออนเพลยทสงสมมานาน ไมมทางทจะกำจด

หมดสนดวยวนหยดเพยงไมกวน

ปลอยไวไมไดแลว!

ชวยไมไดจรง ๆ ทคนเกาหลตองมชวตแบบน ความทพฒนาประเทศ

หลงคนอนเขา คำวาพกหรอคอย ๆ ทำ สำหรบเราจงเทากบคำวา เสยเวลา

การสรางความมงคงบนความพนาศจากสงครามและความวางเปลาจงไมใช

เรองงายเลย ประเทศอนเขาใชเวลากวา 300 ปเขาสสงคมอตสาหกรรม

แตเราใชเวลาแค 40 ปเทานน เกาหลใตยคใหมไดรบเกยรตใหเปนหนงในส

การปฏวตทยงใหญของโลก นาภมใจนก ทวาเบองหลงความสำเรจกแลก

มาดวยเลอดและหยาดเหงอของพวกเราเชนกน

กงศตวรรษกอน ชาวเกาหลใตใชชวตอยางกระตอรอรนและแรงกลา

จรง ๆ ทำงานกนไมเกยงกลางวนกลางคน หอบหายใจเหนอยออน พลาง

มงปนปายใหถงยคใหมเรว ๆ จนในทสดเมอยนอยบนจดสงสดระดบโลกแลว

เปนไปไมไดทจะไมประทบใจ แตแทนทจะผอนลมหายใจ “เฮอ...” ยาว ๆ

5ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

วางสมภาระหนก ๆ ลง แลวพกผอนหยอนใจ สนกไปกบการชมทวทศน

เบองลาง เรากลบไมทำ กระทงตอนนพวกเรากยงคงปนปายตอไป ตกอยใน

ภาวะ “จตปนภเขา” เวลาพกสกครกไมม จนไดแตออนแรง

แตปญหาใหญกวาคอสมอง ทเราพดซำซากวาเหนอย ๆ นน ความจรง

ทเหนอยไมใชรางกาย แตคอสมอง รางกายเหนอยยงพกผอนได แตสมอง

เหนอยมนซบซอนยงกวา สมองทไดรบการพดถงเสมอในฐานะสมบตลำคา

ของเรา หากมนเหนอยลาจนปฏบตหนาทไดไมเตมรอยจะเกดอะไรขน เผลอ ๆ

อาจเขาขนประเทศลมจมไปเลยกได

สงคมของเราตอนนปนปวนและหยาบกระดางเหลอเกน คำพดจา

ทรนแรง ดอรน และใชตวเองเปนใหญ เมอไมพอใจกอาละวาด ระเบด

อารมณจนบานเมองไมตางอะไรกบโรงพยาบาลบา สงคมปราศจากการใช

เหตผล การใชความรนแรงขยายตวไปทกทและทกวน ทงความรนแรงใน

โรงเรยน ความรนแรงในครอบครว กระทงถกบนทกใหอดสวา เกาหลใต

มอตราคนฆาตวตายดวยโรคซมเศราสงเปนอนดบหนงของโลก เปนยคสมย

ทมผเสพตดสารพดสงใหโทษกวาแปดลานคน ทงการพนน อนเทอรเนต

แอลกอฮอล ยาเสพตด...เฮอ เยอะเกนจะแจกแจง

ถาสมองทำงานปกต ไมมทางเปนแบบนหรอกครบ พจารณากนดวย

สามญสำนกแลว เรองบางเรองกทำใจใหเขาใจไมไดจรง ๆ ทงวธตมตน

หลอกลวงตาง ๆ ทไดฟงจากขาว เลนเอาองจนอาปากคาง จะเดนตามถนน

ยงใจแปว กงวล ไมรจะเกดเหตรายขนตอนไหน ยงมฆาตกรรมประเภท

“กฉนอยากจะฆา” ทฆาตกรไมมเหตผลจงใจอะไร แคอยากฆาเฉย ๆ ยงทำให

เราไมอาจคลายใจหรอผอนปรนความระแวดระวง แมแตอยบานตนเอง

กยงไมอาจวางใจ เสยงกรอบแกรบจะใชขโมยหรอเปลานะ สมองตองเครยด

แบบนอยตลอด 24 ชวโมง

ทกสงขางตนลวนกอใหสมองลา เมอสมองออนลา กลไกการทำงาน

ยอมไมเปนไปในวถอนถกตอง ตอเมอสมองกลบเปนปกต ชวตและสงคม

ถงจะกลบมาปกตเชนกน

6 C h a p t e r 0 1

ปลอยไวแบบนไมไดแลว ปลอยไวเราจะไปตอไมได หยดยนนงสกคร

หนไปมองรอบ ๆและมองตวเราเองหนอย สมองกำลงตะโกนบอกวาเราตองพก

คณตองฟงเสยงนน นละคอพนฐานของ “ปฏวตพลงสมอง”

ตวแทนสงคมแสนยงของเกาหลใต: เหลาประธานคม

เราเรยกกลมหวเรอใหญผใหกำเนดปาฏหารยแมนำฮน สญลกษณ

เกาหลใตยคใหมดวยศพทเฉพาะวา “คมซาจงจก” (金社長族) หรอเหลา

ประธานคม ซงพบเจอพวกเขาไดบอย ๆ ใกลตวนแหละ

การทำงานหามรงหามคำ จตใจพรอมแขงขนมงทะยานไมสนสดของ

พวกเขาไดสรางชาตเกาหลใตใหเปนดงทกวนน สำหรบพวกเขาไมมวนหยด

มวแตวงวนสหนทางความสำเรจจนไมรจกเหนดเหนอย ความเครยดนะหรอ

เวลาจะรสกถงมนยงไมม ดไมดพวกเขายงจะสนกทไดเครยดหนก ๆ อก

ตางหาก ความเครยดกลายเปนยากระตน เปนสงผลกดนใหพวกเขากระโจน

สเบองบนไมสนสด กลมคนประเภทประธานคมนจะขาดชวตชวา ไมตนตว

ทนท หากปราศจากความเครยด อยาวาแตชวตปกตทมตารางงานแนน

ชวนขาดใจตายเลย ถาวางพวกเขากยนดจะใชมนลยงานตอแบบมาราธอน

ฟลคอรสด ๆนเอง พวกเขาเกนขนไมรสกรสากบความเครยดไปแลว แตเขาขน

เสพตดความเครยดเลยละ

เบยงจากคำวาเครยดไปสกนด เราจะเหนนยของ “สมองลา” ครบ

หากพจารณาสขภาพของคนประเภทนวาจะอยดมสขไดถงเมอไหร ในฐานะ

หมอ ผมรสกเสยววาบแทน แตความจรงทนาเปนหวงมากกวาคอ พวกเขา

ไมรตวสกนด

ปญหาของเหลาประธานคมคองานทไปไดสวย ธรกจทนบวนยงรงเรอง

ผลสำเรจทบงเกด ทกอยางลวนกระตนใหพวกเขากดดนตวเองตลอดเวลา

เพอถบตวไปยงเปาหมายทสงกวาเดม กลายเปนภาวะเสพตดโดพามน

7ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

เมอมเรองตนเตน เราใจ สมองเราจะหลงฮอรโมนททำคนเราหลงระเรง

มวเมา ซงกคอเจาโดพามนนละ เหลาประธานคมจงเปนกลมคนทเสพตด

โดพามน

มาดงานของเหลาประธานคมในแตละวนกนหนอย ตนปบยงปบ ตอง

ประชมแตเชามดกอนเขาบรษท สงงาน เชกตารางงาน ประชมพนกงาน

กนอาหารกลางวนกบลกคา ไปดงานทสาขา ฟงรายงาน เยยมชมโรงงานผลต

เจรจากบลกคา ลงพนทสงงาน ดมสงสรรคกบแขกตางชาต ฯลฯ ไมม

เวลาวางแมสกนด หนงวนของพวกเขาอยกบตารางงานรดตวชนดหายใจไมทน

ตอนประชมอยกคดถงงานถดไป ไมมวนหยดหรอเสารอาทตยทงสน บางครง

เกดเรองขดแยง มเรองชวนปวดประสาทจากงานขรขระบาง แตโดยรวม

ถอวาธรกจไปไดสวย ไมวาใครตางรสกเปนทกขกบความเครยด แตสำหรบ

เหลาประธานคมผมธรกจเฟองฟ ไมมทางรสกรสมกบอาการผดปกตหรอกครบ

เมอไมเฉลยวใจถงโรคภย พวกเขาจงเขาใจวาตนเองแขงแรงดและมทำงาน

ตอไป สมองจงมสภาพกรอกก (groggy) หรองงงวย ซวนเซ อยางเลยงไมได

นแหละขอแตกตางระหวางภาวะเครยดกบสมองลา

สมองคณมสภาพกรอกกแลว

“สมองลา” มความหมายตรงตวคอสมองอยในสภาพเหนอยลา สมอง

กเหมอนกบรางกาย ใชงานไปนาน ๆ กเหนอยออน เพยงแตอาการลาของ

รางกายนนเรารสกไดชดเจน เชน รสกขาแขง ๆ เกรงตง หลงออกกำลงกาย

หนก แตอาการลาของสมอง เราไมรสกถงอาการผดปกตแนชด ทวาหาก

ปลอยไว เกดเรองใหญแนนอน

ในหมนกวชาการดานสมอง เราใชคำวา “สมองลา” กนมาสกพกแลว

ขณะทคนทวไปจะเรยกวา “ความเครยด” แตทจรงทงสองตางกนอยางยง

“ความเครยด” คอคำทใชเรยกภาวะกลดกลม กงวล เปนภาวะ

8 C h a p t e r 0 1

ทเกดขนเมอเผชญหนากบสถานการณอนยากจะปรบตวทงทางจตใจและ

รางกาย มความหมายตรงกบคำวา “แบกรบความรบผดชอบ” “บงคบ”

“กดดน” พดงาย ๆ คอ ความวาวน ไมเปนสข ทเกดแกจตใจและรางกาย

เมอตองฝนทำสงทไมชอบ นนแหละความเครยด

ดวยเหตน ความเครยดจงเปนเรองสวนบคคล ในสายตาคนอนงานนน

อาจนาเบอ จกจกนารำคาญ แตถาสวนตวเราชอบ งานนนจะไมถอเปน

ความเครยด เมอรสกเครยด รางกายเราจะใชหลายวธมารบมอ เรมจาก

กระตนประสาทซมพาเทตก (Sympathetic nerve) อวยวะตาง ๆ ตนตว

หลงคอรตซอล (cortisol) จากเปลอกตอมหมวกไตมาปองกนความเครยด

เตรยมรางกายเขาสสภาวะพรอมรบ ปฏกรยาในกระบวนการนเปนปฏกรยา

ตอบโต (reflex) และสญชาตญาณ (instinct) ของสตวแบบหนงเพอเอา

ตวรอด เพราะเมอสตวตกอยในสถานการณอนตราย หากมนไมรสกเครยดเลย

มนกไมตอบโตดวยปฏกรยาอนเหมาะสม เชนสหรอหน ทำใหชวตเสยงตาย

ยงขน

ระดบความเครยดมมากนอยตางกนตามสถานการณ แตโดยรวม

จะสรางปฏกรยากบรางกายคลาย ๆ กน คอ ใจเตนรว ความดนเลอดสง

ซงถอเปนอาการผดปกต หากอยในภาวะเครยดนาน ๆ ทงกายและใจจงไดรบ

ผลกระทบเปนโรคภยทมาจากความเครยด

แนนอน ความเครยดคอสาเหตหลกของสมองลา แตภาวะสมองลา

ยงเกดจากอกหลายสาเหตนอกเหนอจากน ความเครยดมความรสกสวนตว

อยชดเจน ระดบปฏกรยาตอบโตกบมนจงเขมขนพอใหคนเราคดหาวธ

แกปญหาไดทนทวงท แตกบภาวะสมองลามอาการใหเรารสกนอยมาก

ไมเพยงไมรสกถงเลยเทานน ความเขมขนของมนยงออนมาก เหนอยแต

ไมรตววาเหนอย นละลกษณะพเศษของสมองลา มนยงเปนทงความรายกาจ

และปญหาใหญทสดของสมองลาดวย เมอไมรสกถงความเหนอย เราเลย

โหมงานแบบหนวยประจญบาน ดำเนนวงจรอบาทวตอไป

แมไมมอาการใหรสก แตในสมองเกดอาการเหนอยหลายอยางขนแลว

9ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

อวยวะละเอยดออนและซบซอนเชนสมองกำลงเหนอยอยแท ๆ แตมนกลบ

ไมแสดงอาการผดปกตเลย คณวามนไมแปลกหรอ อาการผดปกตนะมครบ

เพยงแตมนเกดขนเชองชา ทละนอย ในระยะยาว คณแคไมไดรบรเทานน

สภาพนสมองทำงานเปนปกตเตมกำลงไมได ตวคณอาจคดวามน

100 เปอรเซนต แตสำหรบนกวชาการดานสมอง ความคดดงกลาวถอวา

หลกลอยสนด! ทงแงประสทธภาพและแงผลตภาพของสมองจะตำลงชดเจน

ผลงานเกดขอเสยหายทงทเราทมเท เมอสดยอดอวยวะเชนสมองทงสองซก

ไมอาจทำงานเตมประสทธภาพ ยอมเกดปญหาใหญ สงผลกระทบโดยตรง

ตอพลงอำนาจของประเทศ (National Power) เราจงตองเขาใจสมองให

ถกตองและเรยนรวธใชงานใหคนชน

การปฏวตพลงสมองกรวมอยในนยนดวย

10 C h a p t e r 0 1

พองานไมราบรน กระสบกระสาย ไมสบายใจจากความเครยดจปาถะ

เรากคดอะไรไมออก เหมอนหวไมแลน บางทกปวดหวตบ ๆ รสกเบลอไปหมด

เหนอยถงขนาดพกหนงวนเตมแลวกยงไมดขน...ทำไมถงเหนอยขนาดนนะ

นนเพราะเราจดการกบความเหนอยไมถกตองครบ มาเรมตนทำความ

เขาใจเจาความเหนอยลาใหถกกนเสยหนอย

ใจความมอยวา ทตองพกไมใชรางกาย แตคอสมอง การพกของ

รางกายไมอาจใชเปนการพกของสมอง เพราะการพกผอนทรางกายไดรบ

ไมอาจหมายรวมวาสมองไดพกดวย

ทตองพกไมใชรางกาย แตคอสมอง

สมองลาสงผลตอสมองทงกอนและรางกายทงตว

บรเวณทเสยหายรายแรงทสดคอสมองสวนไฮโปทาลามส

11ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

ความขดแยงระหวางสญชาตญาณกบการใชเหตผลคอสงเพรยกสมองลา

ตนเหตใหญสดของสมองลามาจากความขดแยงและกระทบกระทงกน

ของพาเลโอคอรเทกซ หรอชนคอรเทกซดงเดม (paleocortex) กบนโอ

คอรเทกซ หรอชนคอรเทกซใหม (neocortex) เพอทำความเขาใจเรองน มาด

ตงแตโครงสรางสมองกนเลยนะครบ

สมองมนษยนนมดวยกนสามชน

ชนแรก อยลางสด ตรงกลางดานใน เปนกานสมอง (Brain stem)

ทำหนาทควบคมการทำงานสำคญ ๆตอการอยรอด เชน การหายใจ การเตน

ของหวใจ การนอนหลบ การไหลเวยนเลอด และการขบถาย

โครงสรางสามชนของสมอง

ชนทหนง กานสมอง

ชนทสอง พาเลโอคอรเทกซ (ระบบลมบก)

ชนทสาม นโอคอรเทกซคอรเทกซกลบหนาผากสวนหนา (prefrontal cortex) หรอ PFC

ออรบทฟรอนทล คอรเทกซ (orbitofrontal cortex) หรอ OFC

12 C h a p t e r 0 1

ชนทสอง บรเวณดานบนทโอบลอมกานสมองจะมระบบลมบก (Limbic

system) ทำหนาทเกยวกบสญชาตญาณสำคญ ๆตอการใชชวต เปนตำแหนง

ทควบคมความอยากอาหาร ความปรารถนาทางเพศ ความปรารถนาทจะ

เขาสงคม การตอบสนองทางอารมณและศนยกลางความทรงจำ1

ชนทสามสวนนอกสด เปนนโอคอรเทกซ มหนาทเกยวกบคำสงซบซอน

เฉพาะแบบในมนษย ทำใหคนเรารจกใชเหตผล เฉลยวฉลาด บรเวณนเปน

ศนยกลางการวเคราะห เปนสวนทพฒนากลไกความรสกแบบสตว เชน

แรงขบดนทางเพศ (sex drive) ทเกดจากระบบลมบก ใหเปนอารมณขนสง

ทเรยกวา “ความรกและการเกยวพาราส”

เพอทำความเขาใจเรองสมองลา คดงาย ๆ เลยครบวา สมองมนษย

มสวนนโอคอรเทกซอยขางบน และระบบลมบกกบกานสมองรวมกนอย

ขางลาง เราจะสรปงาย ๆ ไดวา นโอคอรเทกซเปน “สมองมนษย” ศนยกลาง

ความฉลาดททำใหคนเรารจกคดวเคราะห ตงใจ และใชปญญา สวน

พาเลโอคอรเทกซเปน “สมองสตว” ศนยกลางกลไกความอยรอด เปนสวน

แสดงอารมณและสญชาตญาณ

เจาสองสวนนรวมมอกนทำงาน แตกขดแยงกนอยในทครบ ยกตวอยาง

เชน เวลาสมองมนษยเกดความตงใจวา “ออกกำลงกายเพอสขภาพทด

กนเถอะ” กจะเกดความคดคดคาน “ไมเอา อยเฉย ๆ สบาย ๆ ดกวา” จาก

สมองสตว

หนาทขนแรกของสวนบนจงเปนการเกลยกลอมใหสวนลางไมคดคาน

เดกทารกทสมองนโอคอรเทกซยงไมคอยพฒนาจะรองไหจาทนทเมอทองหว

ไมสนใจวาตอนนนแมกำลงยงแคไหน สมองมนษยทำใหเรารจกยดหยน

ตามสภาพการณรอบตว ขณะทสมองสตวจะสรางพฤตกรรมสงตรงจาก

สญชาตญาณสบยน ไมสนใจสถานการณแวดลอม

1 จากไฮโปทาลามส (Hypothalamus) อะมกดะลา (Amygdala) ฮปโปแคมปส

(Hippocampus) ตามลำดบ

13ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

ดงนนคนเลยชอบคดวาการ “ใชสมอง” คอเราใชสมองสวนนโอคอรเทกซ

ขบคดมาก ๆ พลอยใหเขาใจวาการโหมใชงานนโอคอรเทกซเยอะ ๆ เปนสาเหต

ของอาการ “หวตอ คดอะไรไมออก” ทจรงกมสวนถกครบ แตสาเหตใหญ

กวานนมาจากเวลาสวนบนเกดความตงใจจะทำอะไรแรงกลา แลวเจาสวนลาง

มนเมน แยงให “อยเฉย ๆ เถอะ” มากกวาครบ

สมมตสวนบนเกลยกลอมสวนลางวา “พรงนมสอบ ขมใจอานหนงสอ

ตออกนดนะ” แตหากการอดนอนนนกระเทอนไปถงความปลอดภยของชวต

ตอใหสวนบนใชเหตผลชกจงอยางไร สวนลางกจะไมฟงและสงใหรางกาย

หมดสต ผลอยหลบไป เพราะสำหรบสวนลางแลว การรกษาชวตรอด

สำคญกวาการสอบครบ จดนเราจงอาจเรยกสวนลางไดวาเปนระบบความ

ปลอดภยทมมาแตเดม

เชอหรอไม สมองลาคอตนตอของสารพดโรค

สมองลาสงผลตอสมองทงกอนและรางกายทงราง บรเวณทเสยหาย

รายแรงทสดคอสมองสวนไฮโปทาลามส (Hypothalamus) ศนยรวมของ

สญชาตญาณทงหมด

หากศนยกลางสำคญตอการดำรงชวตเชนไฮโปทาลามสออนแรง ตกอย

กบภาวะสมองลา จะเกดปญหาอะไรขนกบรางกายและจตใจของเรา

“หว” “งวง” “อยากพก” ...นคอเสยงจากไฮโปทาลามสทสงมาเพอ

เอาชวตรอด แตเรากลบทำงานยงเสยจนไมไดยนสญญาณเหลาน ใชชวต

วงวนโดยเพกเฉยความตองการตามสญชาตญาณของตนเอง

14 C h a p t e r 0 1

ไฮโปทาลามส

สมองสวนหนา

นโอคอรเทกซ (สมองมนษย)

ระบบลมบก (สมองสตว)

อะมกดะลา (ตอบสนองทางอารมณ)ฮปโปแคมปส

(ความทรงจำ)

ภาพตดขางของโครงสรางสมอง

ขยาย

ระบบศนยกลางไฮโปทาลามส

ความดนเลอด ลกตาดำ ความหนาวสน

อวยวะภายใน

ความหว ความดนเลอด การรกส

ฮอรโมนความอม การกนอาหาร ฮอรโมน

นำ ฮอรโมน

ปสสาวะ ชพจร ความดนเลอด

ความดนเลอด

อณหภมรางกาย เหงอ ฮอรโมน

15ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

หรอถงแมไดยน กยงไมอาจกนไดในทนท “ทำนกอนคอยกน” “ทำ

โนนกอนคอยพก” ...ทำแบบนไปนาน ๆ ไฮโปทาลามสจงเกดปญหาอยาง

ไมตองสงสย

เรมดวยอาการปวดหวตบ ๆ ใจเตนรว นอนไมหลบ ความทประสาท

ซมพาเทตกตนตว2 เมอทำงาน รางกายจงมความดนเลอดสง ชพจรเตนเรว

หายใจตดขด หนกเขากตงสมาธไมได ไมอยากอาหาร เพราะกลไกของ

ประสาทพาราซมพาเทตก3 จะทำงานเมอเราพกผอนหรอนอนหลบ แต

ประสาทกลบถกบบใหตนตวแทน พอทงสองสวนนทำงานไมสมดลกน จงเกด

ความผดปกต เรยกวา “ความบกพรองของระบบประสาทอตโนมต” (Dysau-

tonomia)

เมอประสาทซมพาเทตกตนตว จะไปกระตนตอมใตสมอง (Pituitary

gland) ตวการผลตฮอรโมนทอยดานลาง ใหเรงและคดหลงฮอรโมน

หลายชนด ทเดนสดคอฮอรโมนทชวยปองกนเปลอกตอมหมวกไต ชอฮอรโมน

คอรตซอล (cortisol) ซงหากฮอรโมนนหลงในปรมาณพอเหมาะ จะมผล

ไปสการจดการกบความเครยด ไมใหสมองรบภาระหนกไป ปญหาอยตรงท

หากคอรตซอลหลงออกมานาน ๆ มนจะกลายเปนดาบสองคม สรางความ

เสยหายตอระบบการทำงานในรางกายภายหลงได

หากประสาทซมพาเทตกตนตวตลอด แกรนโลไซต (granulocyte)

ทจดอยในกลมเมดเลอดขาว ทำหนาททำลายสงแปลกปลอมขนาดใหญ เชน

แบคทเรย จะมจำนวนเพมขน จนทำลายเนอเยอในรางกาย เกดเปนแผล

2 Sympathetic nervous system ทำหนาทขณะตนตกใจ จะเพมการใชพลงงาน

และเพอทำใหรางกายตนตว โดยเรงการทำงานของหวใจ เพมอตราเมแทบอลซมและการ

ทำงานของอวยวะตาง ๆ กลว โกรธ หรอเกดการตอส3 Parasympathetic nervous system ทำหนาทตรงขามกบประสาทซมพาเทตก

จะชวยเพมการทำงานของอวยวะเพอใหไดพลงงานและเกบรกษาพลงงานไว เชน กระตน

การยอยอาหาร ทำใหหวใจเตนชาและเบาลง

16 C h a p t e r 0 1

ในกระเพาะอาหาร ขณะเดยวกนระดบนำตาลในเลอดกจะพงสง กอใหเกด

โรคเบาหวาน และยงกระตนการหลงอนซลน เปลยนนำตาลเปนกรดไขมน

กลายเปนไขมนสะสมตามอวยวะภายใน ตวการโรคอวน โดยเฉพาะกรณ

เพศหญง ซงเปนเพศทฮอรโมนเกยวกบการเผาผลาญอาหาร (hormone -

metabolic) ไวตอสงเราอยแลว เมอเสยสมดลแบบน จงสงผลใหผว

หยาบกราน ประจำเดอนมาไมปกต

ความผดปกตของระบบเผาผลาญยงลดประสทธภาพของระบบภมคมกน

(immune system) ดวย ประสาทซมพาเทตกตนตวจะเพมจำนวนแกรนโลไซต

ขณะเดยวกนกไปลดจำนวนลมโฟไซต (lymphocyte) ลงฮวบฮาบ นละคอ

ไพตาย หากภมคมกนดอยลงเมอไหร รางกายจะเรมมอาการอกเสบไปทว

ถามอาการลำไสอกเสบ กระเพาะอาหารอกเสบ ปากอกเสบ ทอนซลอกเสบ

ทางเดนหายใจสวนบนอกเสบ เยอจมกอกเสบ ผวหนงอกเสบ ฯลฯ

บอย ๆ ละก เปนหลกฐานชดเจนเลยวาภมคมกนของคณออนแอลงเพราะ

ไฮโปทาลามสทำงานหนกครบ

เรองนจะชะลาใจไมได หากพลงสมองลดลง ภมคมกนยอมลดดวย

ตามมาดวยสารพดโรครายจากการใชชวต (lifestyle disease) ซงสดทาย

อาจรวมไปถงมะเรงอนนากลว...

17ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

อาการหลก 3 ประการจากสมองลา1. อาการจากภมคมกนออนแอ อาการอกเสบตาง ๆ เชน

ลำไสอกเสบ กระเพาะอาหารอกเสบ ปากอกเสบ ฯลฯ ภมแพ มะเรง2. อาการจากการเผาผลาญ โรคอวน เบาหวาน ไขมน

ในเลอดสง ไขมนพอกตบ3. อาการจากระบบประสาทอตโนมต โรคหวใจ ความดน

โลหตสง นอนไมหลบ โรคของหญงวยหมดประจำเดอน โรคซมเศรา

อาการจากภมคมกนออนแอ

อาการสมองลา

อาการจากระบบประสาทอตโนมต

อาการจากการเผาผลาญ

อาการสมองลาทปรากฏเมอความเหนอยลาในสมองมมากขน

สมองลาสงผลกระทบตอสมองทงกอน ผมจะอธบายอยาง

ละเอยดในบททสอง ตอนนขอกลาวโดยรวมถงสวนของสมองทไดรบ

ผลกระทบเสยหายมากทสด วาอยตรงไฮโปทาลามส อาการสมองลา

หลก ๆ จะปรากฏทไฮโปทาลามส ซงสงผลโดยตรงตอชวต เราจงตอง

มอบความสำคญใหจงหนก

บรเวณอน ๆ จากอาการสมองลาจะเปนอาการเกดรวม (con-

comitant symptom) ผมจงขอเลาถงอาการตาง ๆ อยางยอ ๆ โดยใช

อาการตรงไฮโปทาลามสเปนหลกกอน

18 C h a p t e r 0 1

สมองจะทำงานไดเตมประสทธภาพเมอสารสอประสาท (neurotran-

smitter) ในสมองมภาวะสมดล แตสำหรบสมองทออนลา ความสมดล

ดงกลาวจะถกทำลาย ผมขออธบายวา การเสยสมดลของสารสอประสาทน

มหวใจหลกมาจากการเปลยนแปลงทเกดขนเวลาสมองมนษยกบสมองสตว

ขดแยงกน อนเปนสาเหตสำคญของสมองลา

สมองของเรามสารสอประสาทมากมายนบ 30 - 100 ชนด แตทสำคญ

และเปนทรจกวาเปรยบเสมอนไตรรงค หรอแมสทงสาม (三原色) จะมนอร

อะดรนาลน เซโรโทนน และโดพามนกบเอนดอรฟน สำหรบนอรอะดรนาลน

(nor adrenaline) หรอเอนเอ (NA) นนเปนฮอรโมนสำคญยงเพอรกษา

ชวตรอด ชวยใหสตวเตรยมพรอมวาจะ “สหรอหน” เมอตกอยในสถานการณ

ลอแหลม

การตนตวของประสาทซมพาเทตกอาจนำไปสพฤตกรรมรนแรง เชน

อารมณโกรธ จงเรยกไดวาเปนตวการใหญของความเครยด นสยพรอมลย

สารในสมองทบงการใหเกดอาการสมองลา

นสยพรอมลย มทะลในสายเลอดชนเผานกรบบนหลงมา

กระตนฮอรโมนชาวเกาหลใหใจรอนมนไปทกเรอง

แมแตกบเรองทไมเรงดวน และมนยงเปนตวกออาการสมองลาดวย

กลไกหลกรบมอกบอนตราย

(ตอส - หน)

ทำใหเอนเอกบเอนดอรฟนมความเหมาะสม

ตนเตน

ปฏกรยาตอจตใจ

โกรธ ตอส สงบ มชวตชวา เราใจ ตองการ

อาการผดปกตขางเคยง

ใชความรนแรง เครยด กงวล ตนตกใจ

หดหเสพตด ขาดไมได

รปแบบการตนตว

ตอบรบแบบตนตว

ตอบรบแบบสงบหลงใหล

(แบบตนตว)

การแสดงออกทางรางกาย

เตรยมตวโจมตหรอตงรบ (หมอบ)

ผอนคลาย พกผอนสนก

คกคะนอง

โดพามน เอนดอรฟน

19ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

มทะลในสายเลอดชนเผานกรบบนหลงมา กระตนฮอรโมนชาวเกาหลใหใจรอน

มนไปทกเรอง แมแตกบเรองทไมเรงดวน และยงเปนตวกออาการสมองลาดวย

กลไกของโดพามนกบเอนดอรฟน (endorphin) นนมตวกระตน

ไมเหมอนกน แตทงคตางเปนสารแหงความสนก เราใจ เกยวของกบอารมณ

ตนเตน พอใจ โดพามนจะหลงออกมาเมอลงมอทำอะไรไปไดสวยแลวลน

คาดหวงกบผลรางวลทจะไดรบ เปนตวกระตนความปรารถนา สวนเอนดอรฟน

เปนสารแหงความสนก ตนเตน เกยวของและหลงออกมาในสถานการณ

เราใจ คกคะนองกบสงทไดมาราวสวรรคประทาน เชน ตอนทมฟตบอล

เกาหลใตยงประตเขาจนรสกรนเรงกนไปทงประเทศ ตอนมาตวทเราพนนไว

วงเขาเสนชยเปนทหนง ตอนทำแจกพอตแตกในกาสโนจนเงนทะลกทวมตก

ไตรรงคของจตใจ

สารสอประสาท นอรอะดรนาลน เซโรโทนน

20 C h a p t e r 0 1

ปญหาอยตรงทวา ความตนเตนเราใจนทำใหเราเสพตดไดเชนกน

การทเราเอาชนะความเชญชวนแสนเยายวน “ขออกตานา!” กนไดลำบาก

เหลอเกน กเพราะเสพตดสารตนเตนนละครบ ซงเจาความตนเตนนกบภาวะ

เสพตดถอเปนสาเหตใหญของสมองลาดวย

ในทางกลบกน เซโรโทนน (Serotonin) มหนาทปรบสมดล ไมให

สมองเจออารมณรนแรงหรอเสพตดอะไรมากจนเกนควบคม ทำใหสงบใจ

ผอนคลาย และยงชวยสรางพลงสมาธกบความจำ จงเปนทรจกวาเปนสาร

แหงการเรยนร ทสำคญกวานนคอมนเปนสารแหงความสข ทำใหเรารสก

เพลดเพลน มความสขเมอไดทำพฤตกรรมตามสญชาตญาณ ดวยเหตน

เซโรโทนนจงเปนยาฤทธดทสดในการบรรเทาสมองลา การบำบด หรอ “ฮลลง”

(Healing) ทสงคมเราตอนนใหความสนใจ ในฐานะนกวชาการดานสมอง

ผมมองวา การบำบดกคอการสรางพฤตกรรมทกระตนการหลงของเจา

เซโรโทนนนเองครบ

หลากหลายสาเหตของสมองลา

สมองลาไมไดเกดจากสาเหตเพยงประการเดยว แตทกเรองทเราประสบ

ในชวตประจำวนนนแหละครบ รวมกนเปนสาเหตของสมองลา ผมไดรวบรวม

สาเหตตาง ๆ ททำใหสมองออนลาเปนพเศษไว ดงน

...ประการแรก ความเครยด

สมองเกลยดความเครยดเวลาตองฝนทำสงทไมชอบมากทสด เมอไดรบ

ความเครยด ระบบลมบก ศนยกลางอารมณตามสญชาตญาณ โดยเฉพาะ

สวนอะมกดะลาจะเสยหายอยางมาก

ถาเชนนน ความเครยดแบบไหนละททำใหสมองเหนอยมากทสด

คำตอบคอสงเราทไมดตอประสาทสมผสทงหาครบ เพราะความเครยดทกอยาง

21ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

ทมาจากภายนอก ลวนสงผานประสาทสมผสทงหาแลวมากระตนยงสมอง

ยงสงแวดลอมในเมองทเตมไปดวยการเรงเราประสาทการไดยน การมองเหน

การดมกลน ฯลฯ ยงเปนตวการสรางสมองใหออนลา และแนนอน อกสาเหต

ททำใหสมองลาจากความเครยด และเปนสงทจะมองขามไมไดเลย กคอ

ความสมพนธอนซบซอนระหวางมนษย

...อยางท 2 กจกรรมทประจกษไดดวยสายตา

เรยนหนงสอ ทำงาน ออกแบบ วางแผน กจกรรมเหลานตองใชสมอง

มากและเปนงานทประจกษไดดวยสายตา เวลาเราพดถงการใชหวคดมาก ๆ

กจะนกถงงานใชสมองพวกน งานสนกแคไหน เมอทำไปนาน ๆ สมองยอม

ออนลา เบลอ คดอะไรไมออก ปวดหวนด ๆ หนอย ๆ เวยนหว หลง ๆ ลม ๆ

นละคอหลกฐานของสมองลา

ตอนงานไปไดด ฮอรโมนตนเตนอยางโดพามนกบเซโรโทนนหลงออกมา

กจรง แตหากหลงนานตอเนองไป สมองจะเหนอย คราวนแหละนอร

อะดรนาลนทสรางความหงดหงดกจะหลงออกมา คนทำงานใชสมองสวนใหญ

เลยชอบใชกาแฟหรอบหรเปนตวผอนคลายชวคราว กอนจะกลบไปนงทำงาน

ทโตะอกรอบ ไมเฉลยวใจสกนดวาอาการสมองลาขนแรกเรมเกดขนแลว

พวกเขาดำเนนชวตทำงานเชนนตอไปซำ ๆ พรอมกบอาการลาของสมอง

ทพอกพนขนเรอย ๆ

...อยางท 3 กจกรรมทประจกษไมไดดวยสายตา

สมองทำงานยงแมแตตอนทเรานงอยเฉย ๆ ไมไดทำงานอะไร แมเรา

จะมองไมเหน แตในสมองมสงครามยบยอยทเกดจากความขดแยงอยเสมอ

เพราะตองคอยควบคม ระงบสญชาตญาณแบบสตวของระบบลมบก ทคอย

แตจะแสวงหาแคเรองพงพอใจใสตวรำไป เราจะปลอยตวทำตามสญชาตญาณ

แบบสตวโดยไมคำนงถงปจจยภายนอกหรอเงอนไขตาง ๆ ยอมไมไดจรงไหม

เราจำเปนตองหกหามใจ ควบคม และรจกผดชอบชวด ในแงจตวเคราะห

22 C h a p t e r 0 1

เราเรยกรปแบบนวา “กลไกปองกนตนเอง” (Defense Mechanism)

การปองกนสภาพบคคลของเราไมใหถกทำลายดวยการอดกลนสญชาต-

ญาณแบบสตวเชนน เราตองใชพลงงานมหาศาล กลาวคอ เราตองใช

พลงงานทางจต (Psychic energy) เพอกระบวนการดงกลาว เมอตองควบคม

นอรอะดรนาลนทสรางพฤตกรรมเตรยมตอสแบบสตวใหเหมาะสม รางกาย

จะใชเซโรโทนนพงสงตาม หากเซโรโทนนไมพอ กระบวนการหยดยงจะไม

เปนผลและระเบดออกมาทางพฤตกรรม

ขณะเดยวกน อกดานหนงจงเทากบพาเลโอคอรเทกซหรอสมองสตว

ถกยบยงตอเนองใหไมอาจแสดงพฤตกรรมตามสญชาตญาณแบบสตว

ออกมาได กลายเปนสาเหตสรางความออนลาแกสมอง กระบวนการทเกด

ในสมองเราเชนนมองไมเหนดวยตา แตขอเทจจรงมอยวาเราตองใชพลงงาน

จำนวนมากดวยสาเหตดงกลาว และมนกกอใหเกดอาการสมองลาขน

...อยางท 4 สงททำไปโดยไมรตว

มนงายมากทจะคดวาเวลาออกกำลงกายเราใชแครางกาย แตความจรง

แคขยบนวเพยงนวเดยวกจำเปนตองรบคำสงจากสมอง มาพจารณาการเดน

กนดกวา การทเราสาวเทาเดนกนเหมอนทำไดเองโดยไมรสกตวนน ทจรง

แลวมนเกดจากชดคำสงแสนซบซอนทสมองสงงานลงมา “ยกเทาขวาขน”

“ยดออกไป” “เยองลง” “วางเทา เหยยบลงไปใหมงคง” “ใชแขนรกษาสมดล”

“ดซ มอะไรกดขวางอยขางหนาบางไหม” “เดนเรว ๆ จะไดไปทนนด”...

การเคลอนไหวของประสาทสมผสทงหาคอการทำงานของสมองทงกอน

ไมเพยงแตการเดน การเคลอนไหวรางกายทกอยางมาจากการทำงาน

ควบคมของสมองทงสน ทำความเขาใจไวเลยครบวา หลงการออกกำลงกาย

หนก ๆ สมองของเราเหนอยลาเทากบรางกายนนแหละ พลงงานทางจตเอง

กหมดแรงเชนกน

การทำงานของประสาทอตโนมตอยนอกอำนาจจตใจ เราจงยงไมรสกถง

ทวามนเกยวโยงกบอวยวะภายในสำคญ ๆ ทสงผลโดยตรงตอชวต เปนสวนท

23ส ม อ ง ห า ย ล าช ว ต ก ห า ย เ ห น อ ย !

ดแลและปรบการทำงานของรางกายใหเหมาะสมอยตลอด 24 ชวโมง หาก

ผดปกตไปจงหมายถงชวตเรามอนตราย สมองลาสรางความบกพรองตอ

ระบบประสาทอตโนมต ทำใหความสมดลของทงรางกายเราถกทำลาย

...อยางท 5 สมองทำงาน 24 ชวโมงไมมวนหยดพก

กลางคนเปนชวงเวลาททกอวยวะในรางกายพกผอน บางชะลอการ

ทำงานลง บางหยดทำงานไปเลย แตสมองคอขอยกเวน กระทงตอนนอน

สมองกยงคงทำงาน คอยสงใหเราดงผาหมกลบมาหมตอนเชามด จากทรอน

จนถบทงไปเมอหวคำ ตองลกไปปสสาวะ ตองตนตวคอยจบสงเกต ประเดยว

จะมขโมยเขามาไหม ตองฝน ตองสรปความทรงจำเมอกลางวน ยอยเกบไว

ยงอวยวะหนวยความจำ ไหนจะตองเตรยมจดการงานสวนพรงนอก

สมองไมมกลางวนกลางคนครบ สมองตองใชนำตาลกลโคสเปน

พลงงานชวโมงละหากรม แคนงเหมอ ไมคดอะไร เวลาเรอยเปอยอยางน

สมองยงไมหยดทำงานเลย

...อยางท 6 กจกรรมททำเพอคลายเครยด

ความเครยดคอตวการรายของสมองลา แตกจกรรมคลายเครยดกตอง

ใชสมองเหมอนกน เราเรยกการดมเตมท การกนเตมคราบ พดคยกระจก-

กระจก เตนรำ ชมการแสดง ฯลฯ วาเปนสงคลายเครยด แตมนทำใหสมอง

เหนอยไดนะครบ ตองเจอทงเสยงดง ๆ ฝนผง ควนบหร ความลนกงวล

ไปจนถงการทะเลาะววาท... สมองตองทำงานหนกทเดยว

ไมมอะไรบรรเทาสมองลาไดดเทาความเหนอยทสดชนหลงออกกำลงกาย

แตพอด ๆ อกแลว ปญหาอยตรงนสยสดโตง ทำอะไรตองไปใหสดของคน

เกาหลนแหละ อยางการเดนออกกำลง ตองทำพอเหมาะถงจะด ถาเลน

สวมวญญาณหนวยประจญบาน เดนกนเปนรอย ๆ ลนไมใชคลายเครยด

แลวครบ มนเปนตวความเครยดเลยแหละ ทหลงออกมาจงไมใชเซโรโทนน

ฮอรโมนแหงความสข แตเปนนอรอะดรนาลน ฮอรโมนขาลย แมแต

24 C h a p t e r 0 1

การออกกำลงจงตองรจกยบยงชงใจ ควบคมใหพอดกบสภาพรางกายตนเอง

ดวยครบ

...อยางท 7 เรองตางๆ ในชวตประจำวน

ถงจะเผชญสถานการณเดยวกน แตความบาดเจบในสมองตางกนได

ตามอปนสยสวนตวหรอประสบการณครงอดตของแตละคน คนใจเยน

สบาย ๆ จะปลอยวางเรองรบกวนจตใจ แตกบคนทใชชวตแบบละเอยดถยบ

คดเลกคดนอย จะกระทบกระเทอนกบเรองเดยวกนนเยอะกวา

คนทเฝาโทษวาเปนความผดตวเอง นกเสยใจถงแมมนจะผานพน

ไปแลว คนทกลว กงวลใจไปกอนกบอนาคตทยงมาไมถง คนทคดมาก

ทำผดหรอลมเหลวเลกนอยกทำราวกบมนคอทงชวตตน คนทแอบทำสงไมด

แลวอยกบความกลววาจะถกเปดโปง รสกผดจนหลบไมลง...ตวอยางมใหยก

ไมหวาดไมไหวครบ ความขดแยง ความกงวลในใจมนษยเรา คอตวการใหญ

ของสมองลา