UNIVERZITET U TRAVNIKUFAKULTET ZA MENADZMENT I TURIZAM

SEMINARSKI RADCENTRALNA BANKA BIH

Mentor:Ime studenta i broj indeksaProf.dr.Faruk Efendira

Travnik, april 2015.Sadraj:

1.UVOD32.HISTORIJA CENTRALNE BANKE43.FUNKCIJE CENTRALNE BANKE44.RAZLIKE IZMEU CENTRALNE BANKE I POSLOVNE BANKE65.STRUKTURA BILANSA CENTRALNE BANKE76.CENTRALNA BANKA BOSNE I HERCEGOVINE86.1. Ciljevi i zadaci CBBIH86.2.Organizaciona struktura CBBIH87.INSTRUMENTI I MEHANIZMI CENTRALNE BANKE ZA VOENJE KREDITNO- MONETARNE POLITIKE107.1. POLITIKA OTVORENOG TRITA107.2. ESKONTNA- DISKONTNA POLITIKA107.3. POLITIKA OBAVEZNIH REZERVI I REZERVI LIKVIDNOSTI107.4. KVANTATIVNA KONTROLA KREDITA117.5. SELEKTIVNA KREDITNO- MONETARNA POLITIKA118.STRATEGIJE CENTRALNE BANKE129.ZAKLJUAK1310. LITERATURA14

1.UVODU finansijskom sistemu, najvanija institucija je centralna banka. Ona je odgovorna za voenje monetarne politike, a to podrazumjeva upravljanjem kamatnim stopama i koliinom novca u opticaju. Centralna banka je neprofitna institucija i kao takva ona ima i nezavisan poloaj jer je nosilac monetarne vlasti. Ona sprovodi kontrolu nad kljunim aspektima finansijskog sistema i obavlja aktivnosti poput: emitovanja valute, upravljanja deviznim rezervama, obavljanja transakcija sa MMF-om i obezbjeivanje kredita ostalim depozitnim korporacijama. Centralna banka se takoe moe i nazvati emisiona banka ili banka banaka. Ona ima pravo da odreuje ukupnost odnosa u kreditno-monetarnoj sferi jedne drave.Osnovne karakteristike centralne banke su: 1.to da je ona vrhovna monetarna institucija 2 da ima monopol nad izdavanjem novca 3.njen osnovni cilj je odravanje finansijske stabilnostiCentralna banka preko svojih organa emituje gotov novac, ali i primarni novac, tako to odobrava kredite poslovnim bankama ili mogu od njih da kupuju nedospjela potraivanja i na taj nain ona utie na koliinu novca u opticaju i na visinu kamatnih stopa na finansijskom tritu. Centralna banka emituje novac preko tri osnovna kanala: 1. davanje kredita poslovnim bankama 2. davanje kredita dravi 3.i preko devizne transakcijeAktivnosti koje sprovodi centralna banka su razliita od zemlje od zemlje u zavisnosti kakav je politiki sistem zemlje kao i od ekonomskog i bankarskog sektora. Njena uloga, funkcija i odgovornost u oblasti kreditno-monetarne, emisione i devizne politike i regulisanja novane mase u opticaju, proizilaze iz prava i ovlaenja koje drava zakonom prenosi na nju kao monetarnu instituciju te drave.Centralna banka pored toga to mora uticati na stabilnost privredne aktivnosti jedne zemlje, ona takoe mora i da odrava odnose sa finansijskim organizacijama, kao sto su Meunarodni monetarni fond (MMF) i Grupom Svjetske banke(World Bank Group). Efekti monetarne politike, koju sprovodi centralna banka ima znaajne uticaj na cjelokupnu ekonomiju jedne zemlje. Iz ovoga proizilazi odgovornost centralne banke i njena odgovornost je vea ukoliko je i njena nezavisnost velika. Nezavisnost centralne banke podrazumjeva visok stepen slobode odluivanja pri voenju monetarne politike. Ona se sastoji iz dvije dimenzije: nezavisnost cilja i nezavisnost instrumenta. Nezavisnost cilja je sloboda definisanja ciljeva monetarne politike(stabilnost cijena,stopa nezaposlenosti i sl.), a nezavisnost instrumenata znai da centralna banka ima slobodu da odabere instrumente kojima e postici eljene efekte.2.HISTORIJA CENTRALNE BANKEPrve centralne banke javljaju se u periodu XVIII vijeka i druge polovine XIX vijeka. U periodu nastanka, javljale su se kao centralne banke u privatnom vlasnitvu, da bi se tokom razvoja, pretvarale u dravne institucije. Nastajale su iz razliitih motiva i na razliite naine. Jedan od naina jeste evolucioni proces,tj. kad se iz tada, komercijalnih banaka, izdvajala jedna banka koja je dobila monopol na emisiju novca.1668. godine osnovana je prva centralna banka u vedskoj, pod nazivom Riksbank. Iako je bila ukljuena u komercijalne poslove, nalazila se pod kontrolom drave. Hronoloki posmatrano, centralne banke osnovane su u: Francuskoj 1800.god., Holandiji 1814.god., Norvekoj 1816.god, Austriji 1817.god., Danskoj 1818.god., Belgiji 1850.god. i u Americi je tek osnovana 1913 godine. Nastanak Engleske centralne banke imao je najvei uticaj na razvoj i nastanak svih ostalih centralnih banaka. Poetkom XX vijeka postojalo je oko 18 centralnih banaka, koje su imale razliite ciljeve osnivanja.Tako,npr. centralna banka Engleske,koja je osnovana 1694,njeno osnivanje je bilo povezano sa potrebama finansiranja drave u ratnim uslovima, dok je cilj ostvarivanje centralne banke Njemake(1876) bila konsolidacija emisione funkcije. 1999.godine osnovana je Evropska centralna banka, koja se sa sistemom centralnih banaka Evrope, smatra jednom od najnezavisnijih centralnih banaka u svijetu.3.FUNKCIJE CENTRALNE BANKEPrilikom definisanja pojma centralne banke, treba rei da je ona banka banaka i da je banka drave. Iz ovoga se mogu vidjeti osnovne karakteristike koje centralna banka ima u odnosu na obine(poslovne banke). Prije svega centralna banka je neprofitabilna institucija i ona ne moe uspostavljati direktne odnose sa neobankarskim sektorom osim sa dravom, te samim tim ona ne predstavlja konkurenta ostalim bankama. Osnovne funkcije centralne banke su :- ona je kreator monetrane politike zemlje- brine za zdravlje finansijskog sistema- u nekim zemljama ima ovlaenja agencije za bankarstvo- ona je banka banaka tj. daje kredite komercijalnim bankama- brine o glatkom funkcionisanju sistema platnog prometa- ona je banka drave- dravi prebacuje dio emisione dobiti[1]- fiskalni agent drave- investicioni agent drave- kreditor dravePored ovih funkcija, centralna banka obavlja i niz drugi funkcija meu kojima je i voenje tzv. zlatne politike. Centralna banka je posebno aktivna na segmentu trita novca, gdje direktno odreuje koliinu novca u opticaju i visinu kratkoronih kamatnih stopa. Takoe je znaajna njena uloga na deviznom tritu i na tritu kapitala. Na razvoj finansijskog sistema, centralna banka moe uticati na dva naina:-emisijom hartija od vrijednosti koje su atraktivne za ostale uesnike i,-operacijama na otvorenom tritu[2], gdje se moe pojaviti u ulozi kupca ili prodavca emitovanih finansijskih instrumenta, ime poveava obim i promet transakcija.Politiku koju vodi centralna banka na tritu novca, treba shvatiti kao skup aktivnosti koje ona preduzima, sa ciljem svjesnog izazivanja posljedica koje se oitavaju kao trine oscilacije[3]. U okviru ostavarivanja mjera kreditno-monetarne politike, centralna banka ima nekoliko instrumenta koje moe koristiti: 1. eskontna politika (sastoji se u odreivanju ekontnih stopa i uslova za odobravanja kredita) 2. operacija na otvorenom tritu 3. politika obaveznih rezervi[4] 4. politika aktiviranja i dezaktiviranja depozita (regulie se nivo novane mase) .

4.RAZLIKE IZMEU CENTRALNE BANKE I POSLOVNE BANKEInstitucija centralne banke svuda u svetu ima specificne karakteristike prema kojima se razlikuju od poslovne banke, a to su:

1. Centralna banka vri emisiju novcanica i kovanog novca usled cega se naziva novcanicna banka;2. Centralna banka regulie potencijal poslovnih banaka i usmerava njihovu kreditnu politiku;3. Centralna banka vri nadzor nad ukupnim poslovanjem banaka i drugih finansijskih institucija;4. Centralna banka je garant likvidnosti ili poslednje utocite bankarskog sistema;5. U Centralnoj banci drava ima odlucujucu ulogu u upravljanju;6. Centralna banka nema direktne odnose sa privredom;7. Izmedu centralne banke i poslovnih banaka nema direknih konkurentskih odnosa.

5.STRUKTURA BILANSA CENTRALNE BANKEStrukturu centralne banke ine aktiva i pasiva. Struktura pasive je skoro ista kod svih centralnih banaka a ine je:- Rezerve komercijalnih banaka- Gotov novac kod neobankarskog sektora- depoziti drave- vlastiti kapital (neto vrijednost)Centalne banke se uglavnom razlikuju po strukturi aktive. Aktivu ine:- devize- krediti komercijalnih banaka- potraivanja od drave- dravne hartije od vrijednosti...

6.CENTRALNA BANKA BOSNE I HERCEGOVINECentralna banka Bosne i Hercegovine je nastala nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma. Ona je u tom momentu predstavljala najvaniju instituciju koja je, nakon rata, trebalo da obezbjedi Bosni i Hercegovini atribute jedinstvene drave. Zakon o centralnoj banci Bosne i Hercegovine je usvojen na Parlamentarnoj skuptini Bosne i Hercegovine, 20.06.1997.godine.[5]Sjedite centralne banke Bosne i Hercegovine je u Sarajevu i ona je uspostavljena kao pravno lice. Njen zadatak je da se uspostavi i da funkcionie ekonomski sistem na itavoj teritoriji Bosne i Hercegovine.6.1. Ciljevi i zadaci CBBIHOsnovni ciljevi i zadaci centralne banke da odrava monetarnu stabilnost u skladu sa currency board[6]aranmanom, su utvreni Zakonom. To znai da izdaje domau valutu uz puno pokrie u slobodnim konvertibilnim deviznim sredstvima po fiksnom kursu tj. 1KM : 0,51129 EURO. Ona upravlja slubenim deviznim rezervama ostvarenim izdavanjem domae valute. CBBIH takoe nadgleda djelatnost agencija za bankarstvo koji su nadleni za rad banaka.Osnovni zadaci kji su propisani Zakonom o centralnoj banci Bosne i Hercegovine su:-obezbjeenje i odravanje stabilnosti nacionalne valute;-definisanje, usvajanje, provoenje i kontrolisanje monetarne politike;-dranje i upravljanje deviznim rezervama;-potpomaganje i odravanje odgovarajuih platnih i obraunskih sistema;-koordinacija rada bankarskih agencija;-primanje depozita BIH i komercijalnih banaka;-stavljanje i povlaenje iz opticaja domaeg novca.[7]6.2.Organizaciona struktura CBBIHCentralnom bankom Bosne i Hercegovine upravlja Upravni odbor koji se danas sastoji od 5. lanova. dok izvrnu funkciju obalja Guverner sa vice-guvernerima. Guverner se bira od strane MMF-a uz predhodno obavljene konsultacije sa Predsjednitvom Bosne i Hercegovine.Upravni odbor ima sledea ovlatenja:1.da u skladu sa Zakonom utvruje monetarnu politiku2.da usvaja sve propise, smjernice i upustva koja izdaje CBBIH3.da odluuje o prisustvu centralne banke u meunarodnim organizacijama4. da odredi nominalnu vrijednost i veliinu novanice i kovanog novca u skladu sa Zakonom[8].

Centralna banka Bosne i Hercegovine obuhvata tri monetarna agregata[9]:1. Mo - primarni novac ili monetarna baza. Ona obuhvata gotovinu izvan monetarnih vlasti i depozite koje komercijalne banke dre kod centralne banke. (Gotovina obuhvata gotov novac izvan centralne banke i u 2010.god u centralnoj banci BiH on je kvartalno povean za 90,1 milion KM, odnosno 3,7%, a na godinjem nivou za 229,8 miliona KM, odnosno 10,1%. Depoziti banaka kod monetarnih vlasti (CBBiH) iznose 3,4 milijarde KM i kvartalno su poveani za 120,3 miliona KM (ili 3,7%), a godinje poveanje iznosi 18,4 miliona KM (ili 0,5%). Depoziti nebankarskog sektora (osim centralne vlade) nisu se znaajnije promijenili tokom etvrtog kvartala. Pokrivenost monetarne baze deviznim rezervama i dalje je visoka i iznosi 109,5%, to ukazuje na dosljedno provoenje valutnog odbora[10]2. M1 - obuhvata gotovinu izvan monetarnih vlasti i depozite po vienju[11]koje neobankarski sektor dri kod komercijalnih banaka (U strukturi M1, gotovina izvan banaka se poveala za 101,0 miliona KM (4,8%), a depoziti po vienju u domaoj valuti za 127,6 miliona)3. M2 - obuhvata gotovinu izvan monetarnih vlasti i depozite po vienju koje neobankarski sektor dri kod komercijalnih banaka (M1) + depoziti po vienju u stranoj valuti + strani i oroeni depoziti. (Novana masa M2 na kraju etvrtog kvartala 2010. iznosi 13,87 milijardi KM, uz kvartalno poveanje od 380,4 miliona KM, odnosno za 2,8%. Pri tome se monetarni agregat M1 koji ini visoko likvidna sredstva poveao za 228,6 miliona KM (3,7%), a kvazi-novac za 151,9) Centralna banka Bosne i Hercegovine jedino koristi obavezne rezerve, kao instrumenta monetarne politike. Devizne rezerve u CBBIH su u toku etvrtog kvartala poveane za 3,2%,odnosno za 199,9 miliona KM i na kraju 2010. dostigle su nivo od 6,46 milijardi KM.Saldo kupovine i prodaje KM u etvrtom kvartalu je bio pozitivan i iznosio je 190,9 miliona KM, to je imalo dominantan uticaj na kretanje deviznih rezervi. U toku sva tri mjeseca zabiljeen je pozitivan saldo, s tim da je najvii bio u oktobru (159,9miliona KM), kao posljedica povlaenja etvrte trane stand-by aranmana MMF-a u iznosu od 76,7 miliona KM.

7.INSTRUMENTI I MEHANIZMI CENTRALNE BANKE ZA VOENJE KREDITNO- MONETARNE POLITIKERegulisanje novcano i kreditnog opticaja i odravanje i monetarne stabilnosti zemlje su najvanije funkcije Centralne banke svake zemlje. Te funkcije Centralna banka obavlja sledecim instrumentima i mehanizmima:1. Politikom otvorenog trita;2. Eskontnom- diskontnom politikom;3. Politikom obaveznih rezervi;4. Kvantativnom kontrolom kredita;5. Selektivnom kreditnom politikom.7.1. POLITIKA OTVORENOG TRITAZa efikasnije delovanje politike otvorenog trita kao mehanizma za regulisanje novcanog opticaja neophodno je da postoji trite hartija od vrednosti. U mnogim zemljama kupoprodaja vrednosnih papira obavlja se preko berzi.Politika otvorenog trita je izraziti instrument centralnih banaka industrijski razvijenih zemalja. Cilj je da se kupovinom i prodajom hartija od vrednosti povecava ili smanjuje kreditni potencijal poslovnih banaka. Da bi se povecala privredna aktivnost i zaposlenost, Centralna banka povecava novcani opticaj poslovnih banaka jednostavno kupujuci hartije od vrednosti. Time se novcana masa povecava. Obrnuto, kada se u opticaju nalazi povecana kolicina novca koja preti da promeni- narui robno- novcane tokove i odnose i narui monetarnu stabilnost, tada Centralna banka pristupa prodaji hartija od vrednosti na otvorenom tritu cime smanjuje novcanu masu i obim novca u opticaju.7.2. ESKONTNA- DISKONTNA POLITIKAEskontna ili diskontna politika je takode izraziti instrument monetarno- kreditne politike razvijenih zemalja. Ona se sastoji u utvrdivanju visine eskontne stope i drugih uslova za kredite koje daje Centralna banka. Drugim recima, eskontnom politikom Centralna banka utvrduje cenu kredita po kojoj ona treba da odobrava kredite poslovnim bankama putem eskonta i reeskonta menica. Od te cene zavisi i visina kamatne stope po kojoj ce poslovne banke odobravati kratkorocne kredite preduzecima. Poto je kamata troak, ona utice na trokove proizvodnje i cenu kotanja to se u makro aspektu odraava na ukupne odnose proizvodnje i potronje, a time i na razvoj svake zemlje.Na ovaj nacin Centralna banka na bazi kretanja kamata mora biti elasticna zavisno od toga da li eli da vodi ekspanzivnu ili restriktivnu kreditno- monetarnu politiku s tim to efikasnost eskontne politike zavisi od stepena razvoja bankarskog sistema u svakoj zemlji i od razvijenosti trita novca i kredita i trita kapitala.7.3. POLITIKA OBAVEZNIH REZERVI I REZERVI LIKVIDNOSTIPolitika obaveznih rezervi likvidnosti se danas koristi i centralnim bankama velikog broja zemalja u skladu za potrebama monetarno- kreditne politike i monetarnog regulisanja. Sutina ove politike Centralne banke sastoji se u blokiranju kreditnih potencijala poslovnih banaka za odredeni procenat. Monetarne vlasti propisuju taj procenat blokade sredstava poslovnih banaka. Osnovica za obracun i blokadu kreditnih potencijala poslovnih banaka je ukupan iznos depozita po videnju na racunima banaka. Visina blokade u procentima iznosi 10% do 30% po videnju.7.4. KVANTATIVNA KONTROLA KREDITAKvantativna kontrola kredita je instrument monetarno- kreditnog regulisanja koji se sastoji u utvrdivanju maksimalnog iznosa kratkorocnih kredita koje banke mogu odobravati poslovnim bankama za odredene namene u odredenom vremenu. Radi se o odlukama centralne banke kojima se direktno limitiraju krediti za odredene namene.Kontrola kredita se vri u smislu ogranicavanja porasta kredita do odredene propisane velicine, kontrola kreditnih potencijala banaka, zatim utvrdivanje minimalne stope likvidnosti poslovnih banaka. Konacno, kvalitativnom kontrolom bankarsih kredita Centralna banka u praksi najcece sprovodi restriktivnu kreditno- monetarnu politiku.7.5. SELEKTIVNA KREDITNO- MONETARNA POLITIKASelektivna kreditno- monetarna politika jeste jedan od najsloenijih mehanizama Centralne banke. Sastoji se u namenskom usmeravanju ukupnog kreditnog volumena. Sloenost se sastoji u raznovrsnim interesima pojedinih privrednih grana, proizvodnje i prometa, a problem se posebno zaotrava regionalno jer svaki region eli da nametne svoje specificnosti kao prioritet u slektivnosti.Ciljevima ekonomske politike svake zemlje se odreuju i prioriteti selektivnosti u monetarnoj- kreditnoj politici ovde je u pitanju namensko koricenje sredstava koje odobrava Centralna banka preko poslovnih banaka. To ima poseban interes u odravanju unutranje stabilnosti privrede i privrednih kretanja. Ako se pogreno vodi selektivna kreditno- monetarna politika moe doci do gomilanja novca tamo gde je on nepotreban a da visoko profitne organizacije i preduzeca ostanu u datom vremenskom periodu bez potrbnih novcanih sredstava. Selektivne namene svake godine odreduju najvii dravni organi pa se sa tim u vezi prema tim namenama moraju objektivno ponaati Centralna banka i poslovne banke koje sprovode tu monetarnu politiku.

8.STRATEGIJE CENTRALNE BANKECentralne banke usvajaju obino jednu od slijedeih strategija (ili neku kombinaciju od pomenutih): Pasivna strategija / indeksacija (portfolio menaderi doslovno i u cjelosti primjenjuju karakteristike benchmark portfolija u pogledu valute, trajanja, krive rizika i vrste aktive). Aktivna strategija (portfolio menaderi prave devijacije od utvrenog benchmarka zbog kratkoronih arbitrarnih prilika na tritu sa namjerom da se vrate benchmarku kada se vrate/uspostave uslovi na tritu koju su postojali. Obino se ne zahtjeva od menadera da slijede smjer i kretanje kamatne stope, deviznog kursa ili kreditne procjene.)

Investicione strategije su, generalno gledajui, neutralne za trite. Od portfolio menadera se oekuje da prati smjer i kretanje kamatnih stopa, deviznih kurseva ili kreditnih procjena i da li je trenutno trite precjenjeno.Svaka od ovih strategija utie na upravljanje rizikom (engl. risk management). U sluaju pasivnog menadmenta ili indeksacije monitoring rizika se svodi na funkciju nadgledanja usklaenosti sa benchmarkom.U sluaju arbitrane investicione strategije javlja se odreeni rizik i potrebno je uspostaviti osnovni risk management sistem. Dok, u sluaju usmjerene trgovine, aktivnosti su visokorizine, gubici mogu biti znaajni, to zahtjeva veoma efikasno upravljanje rizikom. Odgovarajui tip 69 investicione strategije zavisi od tolerancije rizika top menadmenta, visine deviznih rezervi i kvaliteta infrastrukture za upravljanje rizikom.Centralna banka BiH primjenjuje pasivnu strategiju investiranja, nastavljajui da radi u okviru Smjernica o investiranju deviznih rezervi CBBiH u cilju maksimiziranja prihoda, pri tome vodei rauno o sigurnosti ulaganja. Iako CBBiH posluje u uslovima valutnog odbora, devizne rezerve CBBiH dostigle su, u relativno kratkom periodu, visok nivo.

9.ZAKLJUAKGledano na centralnu banku kao nezavisnu instituciju, pored mnogobrojnih funkcija koje obavlja moemo izdvojiti njene dvije najvanije funkcije: -vodjenje monetarne politike i -funkcija poslijednjeg utoita banakaPrilikom voenja svoje monetarne politike, centralna banka ima osnovne ciljeve, kao to su: ekonomski rast, stabilnost cijena, uravnoteeni platni bilans i puna nezaposlenost. to se tie njene druge osnovne funkcije poslijednjeg utoita banaka veoma je vana, iz razloga to se njome obezbjeuje likvidnost u snadbjevanju poslovnih banaka potrebnom koliinom novca i kredita te se time sprijeava bankrostvo banaka.to ce tie centralne banke Bosne i Hercegovine, ona je stabilna dravna institucija koja je takoe i nezavisna. Ona provodi aranman Currency Board, ije su osnovne karakteristike: -fiksni kurs odreen zakonom ; -puna pokrivenost stranom valutom za svu KM pasivu CBBIH ;-puna konvertibilnost KM pasive CBBIH u sidro valutu.Uvoenjem ovog aranmana imalo je pizitivne efekte zato to je : 1.ostvarena stabilnost domae valute i niska inflacija 2.postignuto poveanje deviznih rezervi 3.vraeno povjerenje u cijeli bankarski sektror 4. uspostavljen moderan bankarski sistem Na kraju 2010. moe se konstatovati da je tokom godine dolo da zaustavljanja negativnih ekonomskih trendova i zapaa se umjereni oporavak bh. ekonomije. Znakovi oporavka se zamjeuju u poveanom obimu industrijske proizvodnje, porastu izvoza, neto veem obimu prometa u maloprodaji, stabilizaciji nivoa deviznih rezervi i sl. Ipak, ovaj oporavak je jo uvijek vrlo niskog intenziteta i nije doveo do poboljanjana tritu rada. Vanjski debalans je, usljed povoljnijeg vanjskotrgovinskog bilansa, mnogo nii nego prethodnih godina, ali su istovremeno i mnogo nii finansijski prilivi (osim doznaka stanovnitva)[12]

10. LITERATURA1. Prof. Dr Novo Plakalovi Monetarna ekonomija (teorije, institucije i politika), Srpsko Sarajevo, 2004. god

2. Prof. Dr Slobodan Komazec, Prof. Dr arko Risti Meunarodno bankarstvo i institucionalni investitori, Beograd, 2010. god.

3. Dr Borko .Krsti-Bankarstvo, Ekonomski fakultet, Ni ,2003.god.

4. uki ore; Vojin Bjelica; ivota Risti Bankarstvo, Ekonomski fakultet, Beograd, 2003.god.Internet: www.cbbh.ba http://www.cbbh.ba/files/bilteni/2010/bilten_4_2010.pdf http://sr.wikipedia.org/wiki/

[1]Emisiona dobit je realni prihod koji vlada stie kroz mogunost kreiranja novca. Kreiranje novca je jedan od naina na koji drava moe da finansira svoju potronju[2]Prof. Dr Novo Plakalovi Monetarna ekonomija (teorije, institucije i politika), Srpsko Sarajevo, 2004. god. str.187-191[3]Pod trinim oscilacijama se podrazumjevaju sva kretanja i promjene na tritu bez obzira da li su te posljedice u pozittivnom ili negativnom kontekstru.[4]Obavezne rezerve su koliine gotovine i depozita kod centralne banke koju depozitne institucije moraju drati u odnosu na depozite koje su prikupile.[5]Prof. Dr Novo Plakalovi Monetarna ekonomija (teorije, institucije i politika), Srpsko Sarajevo, 2004. god.[6]Currency board-monetarni odbor je princip funkcionisanja centralne banke u kojem ono moe da emituje tano onoliko novca koliko ima deviznih rezervi pomnoeno sa fiksnim nepromjenljivim deviznim kursom[7]Prof. Dr Novo Plakalovi Monetarna ekonomija (teorije, institucije i politika), Srpsko Sarajevo, 2004. god[8]Izvorwww.cbbh.ba[9]Monetarni agregati su, ustavri monetarni indikatori koji slue za odreivanje kvaliteta i funkcija novca u privredi,ali i za voenje monetarne politike i politike likvidnosti privrede i dugih sektora.[10] Izvorwww.cbbh.ba[11]Depozit po vienju (engl. demand deposit DD, njem. Bedarfablagerung, Bedarfdeposit) su novana sredstva kod banaka i drugih depozitnih ustanova koja mogu bez zapreka biti povuena u gotovini ili prenijeta na drugi raun bez prethodne obavijesti banci.[12]www.cbbh.ba

4