Uroš Ljubomirović

Central Park drugačije poznat kao “Njujorška oaza,,. Prostire se od 59.do 100. ulice između Central Park West i Pete avenije.

Ovaj park je otvoren 1857 i danas je najposećeniji gradski park uNjujorku.

Central park je pravi mikrokosmos nauke, umetnosti, prirode, književnosti i

istorije. Mogli bismo da napravimo školu usred Central Parka u kojoj bi

smo proučavajući park, pokrili sve predmete: od matematike preko istorije

,književnosti do umetnosti.

Počinjemo ! ....

• Za milione Njujorčana to nije samo park,

on je njihovo dvorište, mesto za izlet,

igralište, njihova nacionalna znamenitost,

pozornica i njihovo polje snova...

Sve počinje odlukom da je New York-u bio potreban veliki park koji bi

ljudima predstavljao sklonište od gradske buke. U početku zemljište koje je

kupio grad New York 1853. bilo je veoma udaljeno od civilizacije.

Kupljeno zemljište je bilo prepuno farma, močvara, kamenoloma i šupa od

kolonista. Sve je to moralo postepeno srediti kako bi mogli početi sa

izgradnjom parka.

Vlasti New York-a su prionule na posao, počelo je čišćenje

terena.Ono je bilo toliko efikasno da je već 1853. god. održan

konkurs za odabir dizajna novoplaniranog parka.

Cilj ovog konkursa je odabir dizajna koji bi mogao da parira

parkovima u Londonu i Parizu.

Pobednik konkursa bio je dizajn

Frederic Law Olmsted-a i Calvert Vaux-a

nazvan “Greeensward plan,,.

Njihov plan je obuhvatao dizajn koji je

bio Engleskog stila.

Engleski stil je podrazumevao pejzaž koji čine znatan broj livada, nekoliko

jezera sa brdima. Podrazumevao je pešačke staze koje su bile odvojene od

glavnih puteva.

Ovaj stil je obuhvatao veliki broj zasađenih stabala. Negde oko nekoliko

stotina hiljada stabla je bilo posađeno.Pomereno je više od 3 miliona kubnih

metara zemljišta.Izgrađene su brojne staze, putevi i mostovi.

Gradnja je trajala 15 godina.

U toku tih 15 godina gradnje izgrađeni su brojni putevi. Kreatori dizajna su

doneli odluku da naprave tri vrste puteva.

Prvi su se nazivali “drive,, koji su bili predviđeni za kočije. Drugi “ride,,

predviđeni za jahanje konja i treći “walk,, koji su pretstavljali staze za ljude.

Izgradnja puteva je toliko brzo napredovala da su svi već bili završeni još

1862.god. Kada je park bio otvoren za posetu publike.

Nakon imanovanja Robert Moses-a za novog New York City komesara cilj

parka postaje rekreacija a ne opuštanje.U narednih 26 godina izgrađena su

mnogobrojna igrališta, sportski objekti, klizališta itd.

Izgrađen je Zoo vrt i skluptura “Alisa u zemlji čuda,,.

1970. godine zbog brojnih grafita i velikog đubreta park postaje simbol

pada New York-a. Da bi 1980. god. udružena grupa građana stvorila

udruženje Central Park Conservancy i počela sa obnovom parka .

Ubrzo park se vratio na pravi put kojeg se pridržava i dan danas.

Ima dosta toga da se vidi i uradi u Central parku.Šetajući kroz park naići će

te na veliki broj istoriskih zgrada, statua, spomenika, prelepih mostova i

mnogo prirode.Jedne od poznatijih atrakcija su :

1. Sklupture ( ima ih veoma mnogo !!! ) evo nekih :

Alice in wonderland:

Alisa i njena družina se našla u parku 1959. god. kao poklon deci New York-

a. Ova skluptura je napravljena od strane španskog vajara Jose de Creeft-a.

Napravljena je od bronze i prikazuje

scenu iz čuvene dečije bajke.

The Obelisk:

Obelisk poznatiji i kao kleopatrina igla je najstariji objekat napravljen od

čovečijih ruku koji se nalazi u Central parku. On je prebačen iz Egipta u

Ameriku 1878.god. Izgrađen je od crvenog granita i samo je jedan od tri

takvih koji se nalaze u Londonu i Parizu.

Njegova visina iznosi 68 metra a težina oko 180 tona.

Balto

Skluptura koja je podignuta u čast psa koji je spasio živote

brojne dece prilikom velike epidemije u Aljasci 1925 god.

Balto je postao nacionalni heroj i samo za 10 meseci

nakon uspešne misije napravljen je ovaj kip.

Delo vajara Frederick G. R. Roth.

Bethesda Fountain

Ova fontana je izgrađena 1842. Sam izgled fontane je dizajnirala Emma

Stebbins prva žena koja je dobila zahvalnicu za veliki umetnički rad u New

York-u.

Ova skluptura je izrađena od bronze i njena visina je 8 m. Na samom vrhu

se nalazi ženski anđeo odakle se voda sliva u bazen koji čini donji deo

sklupture.

U sredini se nalaze 4 sklupture koje predstavljaju

zdravlje, čistoću, umerenost i mir.

Fontana je samo deo istoimene terase do koje se

može doći uspomoć dva para izuzetnih stepenica.

Poznatije kao The Grand Stairways.

Central park je veoma poznat po broju skluptura i spomenika . Mnoge od tih

spomenika i skluptura su postavljeni u parku kao zahvalnica ostalih zemalja

Americi.

Pored navedenih spomenika i skluptura možemo navesti još i :

Bust of Ludwig van

BeethovenStatue of

Christopher

Columbus

Eagles and Prey

Duke Ellington

Memorial

Statue of

Alexander

Hamilton

Sherman

Monument

I još mnogo

drugih...

USS Maine

National

Monument

Indian Hunter

Indijsnski lovac je bio prva skluptura u Central parku. To je bilo delo

Američkog umetnika John Quincy Adams Ward-a. Skluptura prikazuje

indijanskog lovca sa lukom i strelom u ruci i njegovim vernim lovačkim

psom. Pas simboliše štićenost i odanost. Takođe se na sklupturi može

primetiti osetljiva posvećenost realizmu i anatomiji.

Napravljena je od bronze 1869 god.

Mostovi:

Mostovi predstavljaju veliku znamenitost ovog parka. Dizajneri parka su

planirali izgradnju dva tipa mostova. Privi su bili više ukrsni mostovi

poznatiji kao “Strelčev luk,, ili “lukovi,, . To su bili mostovi koji su se

uklapali sa okolinom i celokupnim dizajnom parka. Građeni su od

odabranog ukrasnog kamena, cigli pa čak i gvožđa.

Sa druge strane imali smo rustične mostove. To su bili znatno manji

mostovi u odnosu na prethodne. Obično su služili za šetnju i prelazak preko

potočića.

Prilikom izgradnje svaki most je imao svoj broj. Izgrađeno je 23 mosta i to

u periodu do 1859 – 1861.god.

Jedni od najznačajnijih mostova su :

Bow bridge:

Brown bridge je prvi most u parku napravljen od livenog gvožđa( drugi u

Americi) . Dobio je naziv po svom gracioznom obliku, veoma podseća na

strelu. Spaja Cherry hill i šume Ramble-a. Most su projektovali Calvert

Vaux i Jacob Wrey Mould 1858 god. Njegova ograda je ukrašena tako što

predstavlja skup međusobno povezanih krugova. Dok se složene arabeske

mogu videti ispod raspona njegovih lukova.

Most poseduje gotičke elemente, i prvobitno je bio ukrašen upečatljivim

vazama

Gapstow Bridge

Gapstow most je jedan od legendarnih mostova Central parka. Projektovan

je 1874.god. a projektovao ga je Jacob Wrey Mould. U početku je bio od

drveta čija je ograda bila izgrađena od livenog gvožđa.

Zbog velikog korišćena, ovaom mostu je promenjena sturktura u kamenu

strukturu 1896.god. Ovaj most je visok 12 metara a prostire se 76 metara u

celoj dužini.

Ramble Arch

Ovo je most u vidu grubog kamenog luka koji stoji u procepu između dve

stene. Smatra se jednim od živopisnijih mostova Central Parka. Smešten je

u kutku drveća i grmlja u zapadnom delu šume Ramble.

Izgrađen je od velikih komada stena nađenih u parku. Njegov luk je oko 5

metara dužine, na visini od 13 metara.

Pine Bank

Ovaj most je napravljen od livenog gvožđa, drveta i čelika. Konstruktova

je 1861. godine. Ujedno ovo je jedan od najstarijih preostalih mostova od

livenog gvožđa. Zbog njegove starosti 1984. godine morao je da se obnovi, i

time dobija izgled koji ima i dan danas .

Gothic Bridge

Izgrađen je 1864.god. Od strane Vaux-a i Corneli železare. Gothic bridge je

treći po veličini u Central parku. Izgrađen je od livenog gvožđa i čelika.

Most je specifičan po svojim krajevima gde se nalaze trouglasti prostori

ispunjeni savijenim gvožđem koji čine fantastične elemente iz gotske

crkvene arhitekture srednjeg veka. Otuda i ime mosta.

Pored ovih mostova možete videti i Bankrock, Englevale,

Dipway, Glen Span bridge itd.

Ono što svakako ovaj park čini fenomenalnim je minijaturni dvorac

Belvedere.

Minijaturni dvorac Belvedere se nalazi u Central parku u New York-u.

Jedna je od zanimljivih građevina ovog parka

Dvorac je dizajnirao Frederick Law Olmsted i Calvert Vaux u kasnim

osamdesetim.

Sa svojao zapanjujućom kamenom fasadom, velikom kulom i zastavom,

dvorac je bio samo zapanjujuća atrakcija Central parka.

Ovo se sve promenilo 1919. god.

kada je Narodna meterološka

služba počela da koristi toranj kao

svoju meterološku stanicu.

Tokom godina dvorac je počeo da

propada , zato je došlo do njegovog

renoviranja 1983.god.

Ubrzo dvorac je pretvoren u

opservatoriju .

Unutar dvorca posetioci mogu

videti razne istoriske artifakte.

Metropolitan Museum of Art

Ovo je najveći muzej u SAD i jedan od najvećih na svetu. On sadrži

značajnu umetničku kolekciju, sa preko dva miliona dela. U ovom muzeju

se nalaze dela kako klasične antike i Egipta pa sve do moderne umetnosti.

Osnovan je 1870.god. Njegovi osnivači su

veći biznismeni, umetnici i naučnici toga

doba.

Cilj otvaranja ovog muzeja je da se poveća

umetničko obrazovanje Amerikanaca. Muzej

je takođe i dom velike zbirke enciklopedija

muzičkih instrumenata,pribora, drevnog oružja

i oklopa iz celog sveta.

Pored svega ovoga Central park je poznat i po svojim vrtovima:

Šekspirov vrt

Šekspirov vrt je izgrađen 1913.god. i poznatiji je kao Vrt srca. Specifično u

vezi ovog parka je što sadrži biljke koje su spominjane u njegovim delima.

U sastavu vrta nalazi se i repliku stare švedske kolibe iz 19. veka.

Conversatory garden

Nalazi se u gornjem delu Central parka koji je inače slabije posećen.

Najveća atrakcija tog dela parka je svakako Conversatory garden, jedan od

parkova sa formalnim rasporedom.

Podeljen je na tri dela: prvog ( francuski vrt ) , drugog ( italijanski vrt), i

trećeg ( engleski vrt ). Vrtovi su ukrašeni sa nekoliko fontana od kojih je

najpoznatija “Three Dancing Maides,,. Koja je napravljena 1910. god. od

strane Nemačkog skluptora Walter Schott-a.

Sumirajući celokupni utisak Central parka

dolazimo do zaključka da su njegovi autori

imali zamisao da on spaja ljude različitih

slojeva.

Central park je pokazao da velika javna

mesta spajaju obične ljude.

I svi se možemo složiti da je Central park

veliko demografsko mesto na kome ljudi svih

identiteta i porekla dolaze u međusoban

dodir.

http://www.centralpark.com/

http://www.aviewoncities.com/nyc/centralpark.htm

http://www.centralparknyc.org/

http://en.wikipedia.org/wiki/Central_Park

http://forgotten-ny.com/2001/07/bridges-of-central-park-

part-1/

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_sculptures_in_Centr

al_Park