cdn.islamansiklopedisi.org.tr · ibn Said el-Haşim!. Ebu Amr ibnü's-Sem mak, Ahmed b. Selman,...
Transcript of cdn.islamansiklopedisi.org.tr · ibn Said el-Haşim!. Ebu Amr ibnü's-Sem mak, Ahmed b. Selman,...
,J(j[;'_,_,..c.:,Jc.,:.ıi.J<~I:rf.,-Gjı;_,~,;r,:;s-1<..;~ .J b&Ju >'f l..r<-.bt..l.ı:J' ~ ,..>JJ ı; ı;.M.:,..z;,.J>II>,..ı!,J 1
~_,Jij~l_j . _i&~;..:,-_r;:(.:,.s._,v_;.Ji.;r_.,ı..;v....$J-.,W.I./-"JC.:.~ ~.; 1 • .J.?"j~JvJJ;JJ~.':r..:?.)'~.:rc.J~~ .,ı.~ r,..-!,J'.;., y.:,..ı _;.,,vp..ı...,IJ.......,1J.r.5Ju.J G.rJ;>.I ..:.J l.Z ~Jr:,:,IJ.-..,.V~J_.,.. Gjı,"_,.~ıj ı. u W.(;,:,.__.. . ..;.::;-->J_;;;..,_ı.;,_,..._;,.:, ~J1_;,,/.)I...,S.V.?~_,~,:.J.!;._.s_ ; J.i..'fJ;..,p...i..,.tJ.o..,.U_,.-J~J_;.,l..11.,.....1(r._{~ ı..,s.~J~>~··~~~ ~.NJ'rtf~}~~_,\'J..J;..:,_,'r~ .
.::J(, ır...ı..""'u.. ...... u_,.....ı; ı.ı....:..;.v .:.,s.::.-. ı..:.ı~.-.:.ı ıJv v:..:.ı;t..Jo.> _,;...}li,.J;ıA.;.../ui:J ._, ı:-_;,ı:.;.ı~J~/1
: "'r'.J;.;.,...JJı.:,_;,JiıJ&j-J.l.;<vlr.f~.;.:;_;;:,.~ .:.... .-J.-!(1'!'(-!J;~;.Jt...:;J; /.J..J! .......,._ı?~_;..,;j,;, ıJ-> (~~(j_;,J~!,-".J G.:.i.:,...~>JVs~_,:,.t::',;J ~;.',....> ul-:(..1~~/ . .. ' .,_,;._,._:,t_;..I.>U~,v.J.;>_..II.) •!?.'J.2 -.~~:,htJ.'~J-t,J'r~..J.~" c;.-v.zY.Orfit::.....> (1-lLt·ı.:--... _;,.._.,:/~!~u u.J'J&JJ..:Y ...,....,J[;,<., w.:,-1 .;;.;(f-ı.$:~.Ji.ı'"'_;./.Jj~l.:,;ıyi.JJY&1*-'IJ.>/.; u: .... ı...,..~.:t"''"":"t.:......> ._,t;.Jip-'.JlrLf.f_,.,!l;::.$ 1 J IJ'ıJôjl1.....ıJ,J).i'fı....c,.~t.,ı!)(.'!A:r,;..o~~;.>J 1> ~J.YJ'•~I;$~1.J;../.J.....,ı~I.JIYJJ_,.;...1Jt...,._;..,.J.:/t_;, /,;J(, ... y.Ji;._,.,jt..,~ ;,r~r,!r~ıJ.;,j..ıı.:,.f.J»t &'\J ~J &.J r~kw!J ı.:r_..,r_;..,.......-_,,:,..iiA.I ... , r... .... ~ ... !J~J~C.ı.C::,..::.;:...c..rv~.;lı..js~;.ıy..,.ı;.,..f..2.;,;;-J~(:~_,i)~(),_;:.,p),Jl-JLi(1,..J& .!...>J;II"-'.-{JI,J..>~/..J{.,Jb..:.fi.J~,'(Ii.ırk...,._JJ '-"J""'ıri..JJYui....:-JJı...~;,,:,-p,..ı,.,.,ry,.,!J.r.iJC>ı;,;l
~!J;>,.;t(>'(}·..-.o--y;>~ 1.:,->.)l,..ıl . ...ı Jo:.,;..etJ.».:r__,,..,_._,ı::,_l t::,..Jü'""'--h...ı.'V]'J."'.._;. .;v>·["
~LJ.-._;.ı~2 ;'J ~:_p~;r~I.V'-.~_fj_;..ıJ":-"'j._,;,.:,-?\, ~"":-'-e,,._,. -,.:.L!J~ ·::.::>:L.-...,~,,.~Jı;·)J..!,)~, 1; ıç;-1< J~J~?J!:.,.,.~:rsv ~rG;:ro_,~~;.:r..r.J.'ı.fl.J.uft.!-' . _ J:.:ı:>ıJJJf,:J.;;>ı; ı;~;JI·~" rp,J..<""'LJ.o""' !.lr-.J j_:rJI"':'lN,._.ıY.;r4t.:.~ ~.<,>iJ..:..:;/./..,CJ~I,jlrJ'i ,_..:.;...:,;.,ı~,_,ı...t>i:r-)f.J.:A>ı.;;.t0~.i),.J!,/.:rl
' ·0'~->'l:J lrJJtı;;~ ı~ uG~JJJJ,:.ı;? '~. l . .v.Jr~j &~L . t,ı,:,:;.J,....,.r.;,H i'f.JI:,LJi;:JIJ..::: ,Wi_,if..;J.!_,~&:->.)1/ ~;:;,;_. G,;.><Uh~,r}ı;:;,;_:..,.~I(J&.f~l.:,.._,., .r./~ _;..,.,,:,.l.:,<,~c:.'>-..>(.f.) J,:,~!.>~_,~_,.~I ·:;ı;~I;J:.·,J,;·i;,llf5~""~1v/,;>1:,t.;fl.J_J./,.ı~ """J:!,--Y,c-f.>ı;;_,__. ~-t:fi~~.:,>.:.ı;;.><'JjNil""'r.' _:.I~IJ;:;~i.:,!?>!.J~JJ6'(-'J>.f.J.IP1ir.s~li..J .G_r:.JJ!
0 çJI.;u.,;Jr-4-l+.,:>!.#ir.'-J':r+_,.., . , (';::...ııv--e:;o.ı.>ı;;.ı~u. • . -
"-"".; v,.:.... _;ı G 'JJG :J-{,...14' Ut;f:-J.' ;i'0f- ı :..ı ı,~_, !C..>->
...:;,J._.....,,Uy::;:,/6_;...~..:..,.,1<j.<;~)J,):.>J,I..::...-Jif r~ !>: 1~ r!,..!V-»-t. ...G'~JG'~ ~ ı;-z;...l; ~P-!'-.., ..,>!J u~ wl./ (.J>I :,1;,IJ(J'.J>"" tkt'fiC.jJu !r.JI . .::.:~ı,ı_..ıı·ı·u~.p.ı:..:::.., .:>t.:ı.J:<.kiJi-s...J~ 1_,:,ı 1
· ıff.,.-Jı.ı~jf.'IJ.;:;JS>I;!~;J_i-,tı.J;:..u~<i>-_;,.ıl , ~~'v-.ı_,...;...:r.;,~J.<ı::'ı>u~.:t '"""ı:.'_,._>~~,;, · ""ı.J,,;vı..;...,->l.s;Ji;....>Jı.W.:.- ~_p.ı;u_;...:.v.,; f ı .ı 1 .;:;e;o.ı>u_;:...ı,.:.,;.:...:,vj t...Jı.;.o; l;,.._;.:w.~c.:,_>
. ~J.cf.>ı.~ CIG IJ.Juhl.:r.<_,;;l.ı.!JI,_,~r illJ.:,; ~ g 1p..J. .... !f->,.,!.lf.1JuJ ı:.·..,-'_,u,;,s.r!r-_-'.:t:l-.:,r.
~0-LJ><.i:-.~>'ı...;..,...,..~J~:,ıJ,.,,J.!~'>J.<-J:,.,f»' . (;P \
lbn Ebü Şeybe'nin el-Muşanne{ adir eserinin ilk iki sayfası (Nuruosmaniye Ktp., nr. 1215)
Tari]]. Cahiliye devrinden Hz. Ömer'in vefatına kadar olan dönem hakkında bilgi veren eserin bir nüshası. Berlin'de Stiffung Preussischer Kulturbesitz'in özel kütüphanesinde (nr. 9409) tesbit edilmiş ve bu nüshanın Heinrich Schützinger tarafından genişçe bir tanıtımı yapılmıştır (bk bi bl). Heinrich Schützinger, Kitô.bü'tTô.ril] ile el-Muşannet içindeki "Kitabü'tTarlb" (XII, 547-580; XIII, 5-94) ve "Kitabü'l-Megazl" (XIV, 283-60 ı) bölümlerini karşılaştıramadığını ifade etmekteyse de yazmanın muhtevasıyla ilgili olarak verilen bilgilerle el-Muşannef'in içindeki bölümlerin tam bir uyum sağladığı dikkate alındığında Kitô.bü't-Tô.ril]'in de müstakil bir eser olmadığı anlaşılmaktadır. s. Tefsirü İbn Ebi Şeybe. Bir rivayet tefsiri olan eserin Süleymaniye Kütüphanesi'nde bir nüshası bulunmaktadır (Yazma Bağışlar, nr. 4028, vr. 1" -205 " ).
Kitô.bü'l-Evô.'il, Kitô.bü'l-Fiten, Kitô.bü'l-Cemel, Kitô.bü'ş-Şıttin, Kitô.bü'lFütill:ı ve Fezô.'ilü'l-Kur'ô.n gibi adlarla ibn Ebu Şeybe'ye nisbet edilen eserler de el-Muşannef'in ilgili bölümlerinin ayrı istinsahı veya rivayeti sonucunda ortaya çıkmış olmalıdır. eJ-Muşannef'in "er-Red cala Ebll:lanlfe" ve "Kitabü'z-Zekat" bölümleri müstakil olarak yayımlanmıştır (Brockelmann, I, 2 ı 5) Çeşitli kaynaklarda
müellifin Kitô.bü's-Sünen fi'l-fı]fh ve elAJ:ıkô.m adlı kitapları bulunduğu da zikredilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA :
İbn Sa'd, et-Tabakat, VI, 413; Buhari. et-Taril]u'ş-şagir, ll , 365; İbn Ebu Hatim, el-Cerf:ı ue't· ta' dil, V, 160; İbnü'n-Nedim. el-Fihrist (Fiügel). s. 229; Hakim, Ma'ri{etü 'ulümi'l-f:ıadiş, s. 191 -192; Hatib, TMl] u Bagdad, ı, 383-384; X, 66-71; Sem'ani. ei-Ensab(BarOdi). ıv, 140-141; ibnü's-Salah, 'UlCımü'l-f:ıadiş, s. 129; Mizzi. Teh · ?ibü'I-Kemal, XVI, 34-42; Zehebi, Te?kiretü'l· f:ıu{{a?, ll, 432-433; a.mlf .. A'lamü 'n-n übela' , Xl, 122-127;a.mlf .• Taril]u 'l-islam: sene231-240, s. 227-230; Safedi, ei-Va{i, XVII, 442; İbn Nasırüddin, TauZif:ıu 'l-müştebih (nşr. M. Naim ei-AraksOsi). Beyrut 1414/1993, lll, 385; İbn Hacer, Teh?ibü 't- Teh?ib, VI, 2-4; a.mlf., Lisanü '1· Mizan, VII, 64; Keş{ü'?·?unün, ı, 437; ll , 1678, 1711; Kettani. er-Risaletü'l-müstetra{e (Özbek). s.35,42, 76,78,85,95, 109,274;Brockelmann. GAL Suppl., ı, 215; Sezgin, Buhari'nin Kaynaklan Hakkında Araştırmalar, istanbul 1956, s. 66, 67, 75, 208; a.mlf .• GAS, I, 1 08; Fihrist-i Mal]tütat-i Pi eye Di ue Em ey 'Uiüm-i islamiy· ye: 1952-1989, Lahor 1990, s. !!;Ali Yardım, Hadis, istanbul1997, I, 138-139; ll, 52, 55, 59, 67, 75, 107, 117, 128; Walter Werkmeister, Quellenuntersuchungen zum Ki tab al-lqd aiFarid des Andalusiers lbn Abdrabbih, Berlin 1983, s. 160-166; Heinrich Schützinger, "Ibn Abi Sa ibe Und Sein Ta'rix", Oriens, XXIII-XXIV (ı974), s. 134-146;Ch. Pellat, "IbnAbiShayba", Ef2 (Fr.). lll , 714; Hasan YCısufi Eşkuri. "İbn Ebi Şeybe", DMBi, ll , 669-670. fAJ
ımi ALi YARDIM
L
iBN EBÜ SEYBE, Ebu Ca'fer
İBN EBÜ ŞEYBE, Ebu Ca'fer
(y .s.i ~' .P. _9;i)
Ebu Ca'fer Muhammed b. Osman b. Muhammed b. Ebi Şeybe
İbrahim el-Abs! el-Kufl (ö . 297 /910)
Hadis hafızı. _j
21 O (825) yılından sonra doğdu. Dördüncü dedesinin Havstl diye anılması. ailenin aslen Belhli olduğunu ve muhtemelen Arap soyundan gelmediğini göstermektedir. ilk hadis derslerini babasından ve amcası Ebu Bekir ibn Ebu Şeybe'den aldı. Diğer amcası Kasım, Ahmed b. Yunus, Ebu Küreyb ei-Hemdanl, Hennad b. Seri, Yahya b. Main ve Ali b. Medini gibi muhaddisler de hocaları arasında yer alır. ibn Said el-Haşim!. Ebu Amr ibnü's-Semmak, Ahmed b. Selman, Ca'fer ei-Huldl. Ebu Bekir eş-Şafii. Ebu Ali es-Sawaf. Taberanl. ismaill. İbnü'I-Bagandl, Muhammed b. Mahled ve Hüseyin b . ismail elMehamill gibi alimler ise onun talebeleridir.
ibn Ebu Şeybe bilgi, zeka ve geniş hadis birikimiyle çağının önde gelen hadis hatızla rı arasında yer almış. Ku fe muhaddisi diye anılmıştır. Salih Cezere. Abdan el-Ahvazl. ibn Adi ve Mesleme b. Kasım gibi münekkitlerce güvenilir bir hadisçi kabul edilmesine ve ibn Hibban'ın onun biyografisine eş-Şikat'ında yer vermesine karşılıkAbdullah b. Ahmed b. Hanbel, ibn H ır aş. Mutayyen, Ebu is hak el-Harbl, Davud b. Yahya, Ca'fer b. Muhammed eiFiryabl ve Muhammed b. Ahmed el-Adevi gibi alimler kendisini yalancılıkla ve hadis uydurmakla itharn etmiş; Darekutnl, görüşmediği bir kimsenin kitabından hadis yazıp rivayet etmekle suçlamış; Ebu Bekir el-Berkanl de hadisçilerin onu güvenilmeyen bir ravi kabul ettiklerini söylemiş ; ayrıca küçüklüğünden beri yalan söylediğini, maktti isnadları mevsul hale getirdiğini ileri sürenler olmuştur. Ebu Ca'fer, bütün bu tenkitlere rağmen kendilerinden sonra Kufe'de hadisçiliğin öldüğü kabul edilen dört kişiden biri sayılmıştır. Diğer taraftan bazı rivayetleri sebebiyle Mutayyen'in onu sert bir dille eleştirmesi, aynı asırda yaşamış iki kişinin birbirini değerlendirmesi türünden kabul edilerek rica! alimleri tarafından ihtiyatla karşılanmıştır. Nitekim ibn Adi de 270 (883) yılında Kufe'de bu iki alim arasında geçen tartışmayı dinledikten
443
İBN EBÜ SEYBE, EbO Ca'fer
sonra İbn Ebu Şeybe hakkındaki eleştiriler konusunda bu görüşü tercih etmiş, onun münker bir hadisine rastlamadığını, Abdan'dan edindiği bilgiye göre de kötü bir ravi olmadığını ifade etmiştir. İbn Hacer de bu görüşe katılmış. onun sağlam olmayan bir rivayetine rastlamadığını söylemiştir. Hayatının son döneminde Bağdat'ayerleşen İbn EbG Şeybe CemaziyeIewel 297'de (Ocak 91 O) burada vefat etti. İbn Hacer ölüm tarihini 287 (900) olarak zikretmiştir.
Eserleri. 1. Sü'ô.lô.tü MuJ:ıammed b. 'O§mÔ.n b . Ebi Şeybe li- 'Ali b. el-Medini. İbn Ebu Şeybe'nin hadis rivayeti yanında cerh ve ta'dll ile de meşgul olduğunu gösteren ve onun Ali b. Medini'ye bu konuda bizzat sorduğu veya başkaları tarafından sorulup kendisinin tesbit ettiği 260 meselenin cevabını ihtiva eden eser Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkadir tarafından yayımlanmıştır (Ri ya d ı 404/ 1 984). 2. Kitô.bü '1- 'Arş ve mô. ruviye tih. Arş konusunda Cehmiyye'ye karşı reddiye olarak yazılan ve doksan ri vayeti bir araya getiren eseri Ebu Abdullah Muhammed b. Hamed el-HumGd neşretmiştir(Küvey1 I 406/1986). 3. Kitô.b fihi ?:ikru }]ali).i Adem ve }]ati'etüh ve tevbetüh ve ebvô.b ii vilô.deti'n-nebi ve gayri ?:Ô.lik. Bir nüshası Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye'de kayıtlıdır (Mecmua. nr. 19, vr. 46-57) . İbn Ebu Şeybe'nin bunlardan başka hadis ravilerine dair hacimli bir kitap olduğu belirtilen et-Tô.ri}]'i ile es-Sünen ti'l-fıl).h (İbnü'n-Nedlm, s. 285) adlı bir eserinin bulunduğu zikredilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA :
ibn Ebu Şeybe. Sü'alatü 'Oşman b. Ebi Şeybe li-'Ali b. ei-Medfnf(n ş r. Muvaffak b. Abdullah), Riyad 1404/1984, neşredenin girişi, s. 13-25; a.mlf .. Kitabü '1-'Arş ve ma ruviye fih (nş[ Muhammed b. H amed el-Humud). Küveyt 1406/1986, neşredenin girişi, s. 21-40; ibn Adi. el-Kamil, VI, 2297; ibnü'n Nedim. el-Fihrist (Teceddüd). s. 285; Hakim en-Nisaburi, Sü'alat (nşr. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkadir). Riyad 1404/1984, s. 136;Sehml. Sü'alat(nşr. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkadir). Riyad 1404/ 1984, s. 99; Hatib, Tarll)u Bagdad, lll, 42-47; Sem'ani, el-Ensab, ll, 417; IV, 140-141 ; ibnü'J. Cevzi. el-Munta;;am (Ata). Xlll, 102; ibnü'I-Esir. el-Lübab, ll, 315; Zehebi. A'lamü'n-nübela', XIV, 21-23; a.mlf., Te?kiretü '1-f.ıuf{a?, ll, 661-662; a.mlf .. Mlzanü'l·i'tidal, lll, 642-643; Sa· fedi, el-Va{i, IV, 82; ibn Kesir. el-Bidaye, Xl, lll; ibn Nasırüddin, Tavtif.ıu'l-müştebih (nşr. M. Nalm el-AraksGsl) . Beyrut 1414/1993, lll, 385; ibn Hacer, Lisanü'l-Mizan, V, 280-281; Süyuti, Tabaf5:atü'l-f.ıuffii?. s. 291-292; Davudi. Ta· ba/5:atü'l-mü{essirln, ll, 194-195; ibnü'l-imad, Şe?erat, ll, 226; Keş{ü'?-?unün, 1, 276; ll, 1438; Hediyyetü'l-'ari{in, ll, 23; Sezgin, GAS(Ar.). 1, 320; Elbani, Mal)tütat, s. 17-18.
Iii EMİN AşıKKUTLU
444
ı İBN EBÜ ŞEYBE, Ebü'l-Hasan
...,
(~ .s.l 1)!1 ~~ Y-1)
Ebü'l-Hasen Osman b. Muhammed b. Ebi Şeybe İbrahim el-Abs! e l-KGfl
(ö . 239/853)
Hadis ve tefsir alimi. L _j
156 (773) yılında KGfe'de doğdu. Dedesi İbrahim'e nisbetle İbn EbG Şeybe diye anıldı. Üçüncü dedesinin Havsti diye anılması, ailenin aslen Belhli olduğunu ve muhtemelen Arap soyundan gelmediğini göstermektedir. Aynı künye ile şöhret bulan kardeşleri Ebu Bekir b. Ebu Şeybe ile Kasım 'dan daha büyüktür. Hadis alanındaki çalışmalarıyla tanınan oğlu Ebu Ca'fer Muhammed de İbn Ebu Şeybe künyesiyle meşhur olmuştur. İlk tahsilini Kilfe'deyaptıktan sonra Irak ve Şam bölgesini dolaştı. Tahsilini ilerietmek için Mekke ve Rey'e gitti. 173 (789) yılında Bağdat'a yerleşti. Cerir b. Abdülhamid. Süfyan b. Uyeyne, Hüşeym b. Beşir, Abdullah b. Mübarek, Bişr b. Mufaddal. İsmail b. Uleyye ve Şerik b. Abdullah gibi muhaddislerden ders aldı. Oğlu Muhammed ile Buhari, Müslim, Ebu DavGd, İbn Mace, İbn Sa'd, Baki b. Mahled, EbG Ya'Ia el-Mevsıli, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, İbn Ebü'dDünya, Ebu Hatim er-Razi ve Ebu Zür'a erRazi gibi alimler ise onun talebeleridir.
İbn Ebu Şeybe pek çok hadis otoritesinin güvenini kazanmış. Buhari elli beş, Müslim 135 hadisini sahihlerine almışlar. Ebu DavGd ve İbn Mace de ondan işittikleri birçok hadise sünenlerinde yer vermişlerdir. İcli kendisini "sika", Yahya b. Main "sika-me'mGn" diye nitelendirmiş,
Ahmed b. Hanbel ondan övgüyle söz etmiştir. Zehebi de sağlam bir hadis hafızı olduğuna işaret etmekle birlikte bazıları tarafından tenkit edildiğini dikkate alarak İbn Ebu Şeybe'yi "sadOk" terimiyle değerlendirmiştir ( el-Mugnf, ll, 425) İbn Hacer, büyük hadis hafızlarından saydığı İbn Ebu Şeybe'yi İbn Main, İbn Nümeyr. icıı ve daha birçoklarının güvenilir bulduğunu belirterek kendisinin de aynı görüşte olduğunu ifade etmiştir. Diğer taraftan İbn Ebu Şeybe'nin ferd ve garib olarak rivayet ettiği bazı hadislerin hatalı olduğu ileri sürülmüştür. Ahmed b. Hanbel bunları münker kabul etmiş, Zehebi ise bu tür rivayetlerinin münker sayılamayacağını belirtmiştir.
İbn Ebu Şeybe, Halife Mütevekkil-AlelIah tarafından Mu'tezile alimlerinin görüşlerine cevap vermek üzere görevlendirilenler arasında yer almış, kendisine Bağ-
dat mescidinde bir minber tahsis edilmiş, buradaki derslerine büyük kalabalıkların katıldığı söylenmiştir. Onun tenkit edilen bir yönü de Kur'an'daki bazı lafızları yanlış okumasıdır (tashlf). "Fe -tallün" (el-Bakara 2/265) kelimesini"fe-zallün", "cebbar'in" ( eş-Şuara 26/1 30) kelimesini "habbazin", "es-sikaye" (Yusuf ı 2/70) kelimesini "es-sefine" şeklinde okuması onun tashiflerinin en belirgin örnekleridir. İbn Ebu Şeybe'nin tashifleri muhtelif eserlerde tartışılmış. güvenilir bir muhaddis olması ile F11 suresinin başlangıcını (elem tera) "elif, lam, mim tera" şeklinde okuyacak kadar bilgisiz olması arasındaki çelişki değişik şekillerde yorumlanmıştır. Bazıları
onun Kur'an'ı ezbere bilmediğini. bazıları bu hataların dil sürçmesinden kaynaklandığını, bazıları da İbn Ebu Şeybe'nin şakacı bir kişiliğe sahip olması sebebiyle bu okuyuşların birer şaka ürünü sayılması gerektiğini ileri sürmüştür. Tashifleri sebebiyle kendisine yapılan itirazları. "Ben ve kardeşim Ebu Bekir, Asım kıraatine göre okumayız" veya, "Hamza kıraati bid'attır" gibi ifadelerle geçiştirmeye çalışması onun şakacılığına örnek gösterilmiştir. Zehebi de İbn Ebu Şeybe'nin bu tashifleri üzerinde durmuş ve onun Allah'tan af dilemiş olmasını temenni etmiştir. İbn Ebu Şeybe 3 Muharrem 239'da (14 Haziran 853) vefat etmiştir. Kelabazi'nin ölüm tarihini 21 Muharrem 232 (17 Eylül846) olarak vermesi bir zühGI eseri olmalıdır.
Kaynaklarda İbn Ebu Şeybe'nin el-Müsned fi'l-J:ıadiş, es-Sünen fi'l-fıl).h, Tô.ri}], Tefsirü'l-Kur'ô.n ve bazan muhtemelen yanlış olarak Kitô.bü'l-'Ayn diye yazılan Kitô.bü'l-Fiten adlı eserleri kaleme aldığı belirtilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA :
Ahmed b. Hanbel. el-'İlel (Koçyillit).l, 225-226; ll, 239; Buharl. et-Tarli)u 'l-keblr, VI, 250; a.mlf., et-Tarli)u 'ş-şagir, II , 369-371; icıı. eş-Şikat, s. 329; Ukayli, eçt-Pu'afa', III, 222-224; İbn Ebu Hatim. el-Cerf.ı ve't-ta'dfl, VI, 166-167; ibnü'n-Nedim. el-Fihrist, s. 320; Kelabazi, Ricalü Şaf.ılf.ıi'l-Bui)arl, ll, 522-523; ibn Mencuye, Ricalü Şaf.ılf.ıi Müslim, II, 48-49; Hatlb, Tari/) u Bagdad, Xl, 283-288; ibnü'I-Esir, el-Lübab, ll, 315; ibn Abdülhadl, 'Ulema'ü'l·f.ıadlş, II, 99-100; Zehebi. Mlzanü'l-i'tidal, lll, 35-39;a.mlf., A'lamü'n-nübela', XI, 151-154; a.mlf .. Te?ki· retü'l-f.ıu{fa?, ll, 444; ibn Nasırüddin. Tavzlf.ıu'l· müştebih (nşr. M. Nalm ei·AraksGsl), Beyrut 1414/1993, lll, 385; ibn Hacer. Hedyü 's-sarl (Hatlb). s. 423; a.mlf .. Teh?ibü't-Teh?ib, VII, 149-151; Davudi, Tabaf5:atü '1-mü{essirln, ı, 379; Nüveyhiz, Mu'cemü'l-mü{essirin, I, 344; Kettani, er-Risaletü'l-müstetra{e (Özbek). s. 96, 109; Ch. Pellat, "Ibn Abi Shayba", Ef2 (İng.). lll, 692.
~ SELMAN BAŞARAN