รายงานการวจย

เรอง

ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากร ทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข

โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด Rama – EGAT Heart Score

Cardiovascular Risk among Staff Working at The Central of The Ministry of Public Health Using Risk Assessment of

Rama - EGAT Heart Score

โดย

นางเกษชดา ปญเศษ นางสาวสกาญฎา กลนถอศล นางอาภาสณ กงแกว นางวยดา วงศมณโรจน

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

ไดรบทนสนบสนนจากโรงพยาบาลราชวถ

กรมการแพทย กรวงสาธารณสข ปงบประมาณ 2556

ก

คานา

โรคหวใจ และหลอดเลอด เปนกลมอาการของโรคทเกดจากหลอดเลอดตบตน หรอ

หลอดเลอดแขงตว ซงเกดจากการสะสมของไขมน โปรตน และแรธาตในผนงหลอดเลอดจนเกดการตบตน และแคบ ทาใหมความตานทานการไหลของเลอด หลอดเลอดขาดความยดหยน เปราะบางมากขน หากเกดบรเวณหลอดเลอดแดงทไปเลยงหวใจ จะทาใหเลอดไปเลยงหวใจไดนอย เกดโรคหวใจขาดเลอด หากอดตนจนเลอดไปเลยงหวใจไมได จะเกดหวใจวายเฉยบพลน หรอหวใจลมเหลว ทาใหกลามเนอหวใจตายและเสยชวตได โรคหวใจและหลอดเลอดเกยวของกบปจจยหลายปจจย ไดแก ปจจยสวนบคคลดานอายและเพศ ปจจยพฤตกรรม เชน การออกกาลงกาย การรบประทานอาหาร การสบบหร ดมสรา และปจจยทางกายภาพ เชน ความดนโลหต ไขมน และเบาหวาน ปจจยเหลานลวนเปนความเสยงของแตละบคคลในการนาไปสโรคหวใจและหลอดเลอดระดบแตกตางกน ซงบคคลทมหลายปจจยรวมกน จะมโอกาสเสยงตอโรคมากขน ปจจบนองคการอนามยโลกเสนอแนวทางในการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดแบบเบดเสรจ (Comprehensive cardiovascular risk management) เพอมงแกไขสหปจจยทงหมดไปพรอม ๆ กน ไมมงรกษาเพยงปจจยใดปจจยหนง ดงนนการพจารณาความเสยงในระดบบคคลจาเปนตองใชปจจยเสยงทงหมดมาพจารณารวมกนเพอใหเกดประสทธภาพในการพยากรณการเกดโรคไดอยางแมนยา เรยกการประเมนแบบนวา การประเมนความเสยงรวม (Global risk assessment) ซงเปนประโยชนตอการวางแผนปองกนโรคดวยตนเองและลดโอกาสเกดปญหาทางโรคหวใจและหลอดเลอดทอาจตามมาในอนาคต ซงตองการการเฝาระวง การปองกนและควบคมอยางมประสทธภาพตอไป

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ ในฐานะหนวยงานบรการ มหนาทใหบรการแกบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข ทงดานการรกษาพยาบาล ดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค จงไดดาเนนการวจยเรองความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขโดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด Rama – EGAT Heart Score ในการประเมนความเสยงรวม ผลจากการวจยครงนทาใหไดขอมลทสาคญในการวางแผนพฒนาพฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขใหตระหนกในการปรบเปลยนพฤตกรรมนาไปสการสรางเสรมสขภาพเพอลดปจจยเสยงและปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ หวงเปนอยางยงวารายงานวจยฉบบนคงมประโยชนตอบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ตลอดจนผทสนใจจะนาขอมลดงกลาวไปใชประโยชนในดานตาง ๆ ตอไป

(นายแพทยมานส โพธาภรณ) ผ อ านวยการสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย

มนาคม 2557

ข

กตตกรรมประกาศ

รายงานวจยฉบบนสาเรจลลวงไปดวยด ดวยความสนบสนนและความรวมมอจากบคคล

หลายฝาย คณะผวจยขอขอบคณคณะผบรหารของโรงพยาบาลราชวถ และของกรมการแพทยทอนมตใหทนสนบสนนโครงการวจยน ขอขอบพระคณนายแพทยอดม เชาวรนทร ผอานวยการโรงพยาบาลราชวถ (ในขณะทเรมทาวจยฉบบน ดารงตาแหนงผอานวยการสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ) นายแพทยอรรถสทธ ศรสบต สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย กรมการแพทย และนางวารจย ชจตร พยาบาลวชาชพชานาญการพเศษ ซงไดกรณาใหคาปรกษาตอคณะผวจยมาตลอด นบตงแตเรมตนจนกระทงเสรจสนโครงการวจย

คณะผวจยขอแสดงความขอบคณผประสานงานทงในสวนของหนวยงาน กอง กรม จากโรงพยาบาลราชวถ ตลอดจนเจาหนาทในหนวยงานสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสขทกคนทใหความรวมมอเปนอยางดในการทาวจยครงน

ทายทสดน คณะผวจยขอมอบความดและคณประโยชนทงหลายทเกดจากการวจย ครงนแดผมพระคณ และทกทานทมสวนเกยวของมา ณ โอกาสน

นางเกษชดา ปญเศษ นางสาวสกาญฎา กลนถอศล

นางอาภาสณ กงแกว นางวยดา วงศมณโรจน

มนาคม 2557

ค

ชองานวจย ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลาง กระทรวงสาธารณสขโดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด Rama – EGAT Heart Score ชอผเขยน นางเกษชดา ปญเศษ พยาบาลวชาชพวชาชพชานาญการดานการพยาบาล

นางสาวสกาญฎา กลนถอศล พยาบาลวชาชพวชาชพชานาญการดานการพยาบาล นางอาภาสณ กงแกว พยาบาลวชาชพวชาชพชานาญการดานการพยาบาล

นางวยดา วงศมณโรจน พยาบาลวชาชพวชาชพชานาญการดานการพยาบาล

บทคดยอ การวจยเชงพรรณนาแบบไปขางหลงครงน มวตถประสงคเพอประเมนภาวะเสยงตอ

โรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด Rama – EGAT heart score ซงพฒนาโดยคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด ทาการเกบรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผทมารบการตรวจสขภาพประจาปยอนหลง จากรายงานผลการตรวจสขภาพประจาป พ.ศ. 2556 ตงแตเดอนมนาคม – พฤษภาคม 2556 จานวน 950 ราย ทาการวเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา ทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยของกลมตวอยางแบบสองกลมอสระ โดยใชการทดสอบคาท และทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร โดยใชการทดสอบไคสแควร และถอคา p – value นอยกวา 0.05 เปนนยสาคญทางสถต

ผลการวจยพบวา กลมตวอยางมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบนอย ปานกลาง และสง คดเปนรอยละ 68.9, 27.7 และ 3.4 ตามลาดบ คาเฉลยคะแนนความเสยงของกลมตวอยางโดยรวมอยในระดบนอย (คาเฉลย 4.5 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 4.0) โอกาสเกดเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ปเฉลยรอยละ 1.5 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.6) เพศชายมคะแนนความเสยงเฉลยสงกวาเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 (เพศชายมคะแนนเฉลย 7.5 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.9, เพศหญงมคะแนนเฉลย 3.6 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.5) โดยเพศชายมโอกาสเกดเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ปเฉลยรอยละ 2.5 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.5) ในขณะทเพศหญงเฉลยรอยละ 1.2 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.0) ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยสวนใหญเพศชายมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 46.9 สวนใหญเพศหญงมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบนอยคดเปนรอยละ 76.7 และพบวาลกษณะงานททาขนอยกบระดบความเสยงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยพบวาผทมความเสยงสงสวนมากมลกษณะงานเปนงานวชาการ และงานธรการ

ผลจากการวจยครงนทาใหไดขอมลทสาคญในการวางแผนพฒนาพฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขใหตระหนกในการปรบเปลยนพฤตกรรมนาไปสการสรางเสรมสขภาพเพอลดปจจยเสยงและปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด

ง

Research Title Cardiovascular Risk among Staff Working at The Central of The Ministry of Public Health Using Risk Assessment of Rama - EGAT Heart Score

Author Mrs. Ketchada Punset Professional Registered Nurse

Miss Sukanda Klinthuesin Professional Registered Nurse Mrs. Apasinee Kingkaew Professional Registered Nurse Mrs. Wiyada Wongmaneeroj Professional Registered Nurse

Abstract

The purpose of this retrospective descriptive research was to assess

cardiovascular risk among staffs working at the central of the Ministry of Public Health. The Faculty of medicine, Ramathibodi Hospital has developed Rama – EGAT Heart Score which was used as a tool in the present study for the total CVD risk calculation for predicting a person’s chance of having severe coronary heart diseases within the next ten years. The sample consists of 950 subjects from their medical history reports, of the mentioned groups who had a regular check-up at the Ministry of Public Health clinic, Rajavithi Hospital, between March and May 2013. Data were analyzed by descriptive statistics, independent samples t-test, and chi – square test/ fisher exact test.

The results of the study indicated that 68.9, 27.7 and 3.4 percent of participants had cardiovascular risk score at low, moderate and high level respectively. The total mean score of cardiovascular risk was at low level (mean 4.5, S.D 4.0), chance of having severe coronary heart diseases within the next ten years average 1.5 percent (SD = 1.6). The cardiovascular risk mean score of male was significantly higher than those in female (p < 0.5). Men had a chance of having severe coronary heart diseases within the next ten years average 2.5 percent (SD = 2.5) while average 1.2 percent (SD = 1.0) was found in women. Cardiovascular risk level was significantly different between gender (p < 0.5). Most of male had cardiovascular risk score at moderate level (46.9 %) whereas most of female had cardiovascular risk score at low level (76.7 %). There were significant difference (p < 0.5) of cardiovascular risk level among personnel with differences job types, most of high cardiovascular risk level were observer in academic and a service officers

The findings from the present study will be used to plan behavioral health development for staffs working at the central of the Ministry of Public Health.

จ

สารบญ

หนา

คานา ก กตตกรรมประกาศ ข บทคดยอ ค Abstract ง สารบญ จ สารบญตาราง ช บทท 1 บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1 คาถามการวจย 3 วตถประสงคการวจย 3 ขอบเขตของการวจย 3 นยามศพท 4 กรอบแนวคด 5

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ สถานการณโรคหวใจและหลอดเลอด 6 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด 7 แนวทางการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด 10 ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากร 13

ทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข งานวจยทเกยวของ 17

บทท 3 วธดาเนนการวจย ประชากรเปาหมายและกลมตวอยาง 22 เกณฑการคดเขาและคดออก 22 เครองมอทใชในการศกษา 23 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 25 การดาเนนการ 25 การวเคราะหขอมล 26 ขอพจารณาดานจรยธรรม 26 ขนตอนการทาวจย 27

ฉ

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 28 ขอมลภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด 31

บทท 5 อภปรายผลการวจย ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง 46 ภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของ 47

บทท 6 สรปและขอเสนอแนะ สรปผลการวจย 54 ขอเสนอแนะ 55

บรรณานกรม 57

ภาคผนวก 60 ก. เอกสารรบรองโครงการวจยทเกยวกบการวจยในคน 61 ข. แบบบนทกขอมล 62 ค. รายนามและประวตยอผวจย 63

ช

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 แสดงหนวยงานตนสงกดของกลมตวอยางททาการศกษา 28 2 แสดงลกษณะของกลมตวอยางททาการศกษา 29 3 ภาวะเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด 32

ของกลมตวอยางโดยรวมและจาแนกตามเพศ 4 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด 33

ของกลมตวอยางจาแนกตามระดบความเสยง 5 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยาง 35

จาแนกตามระดบความเสยง 6 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยาง 37

ระดบความเสยงนอยจาแนกตามเพศ 7 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยาง 39

ระดบความเสยงนอยจาแนกตามเพศ 8 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยาง 40

ระดบความเสยงปานกลางจาแนกตามเพศ 9 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยาง 42

ระดบความเสยงปานกลางจาแนกตามเพศ 10 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยาง 43

ระดบความเสยงสงจาแนกตามเพ 11 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยาง 45

ระดบความเสยงสงจาแนกตามเพศ

1

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ปจจบนโรคเรอรงเปนสาเหตสาคญของการตายและความพการของประชากรทวโลก องคการอนามยโลกไดระบวาในป 2548 ทวโลกมผเสยชวตทงหมด 58 ลานคน โดยรอยละ 60 หรอ 35 ลานคนตายดวยโรคเรอรงซงเปนโรคไมตดตอ ไดแก โรคหวใจและหลอดเลอด เบาหวาน โรคอวน โรคมะเรงและโรคทางการหายใจ หากไมเรงแกไข คาดวาในป 2558 จะมผเสยชวตเพมขนรอยละ 17 หรอประมาณ 38.8 ลานคน และยงพบวาในภาระโรคทงหมดนนเปนภาระ (burden) จากโรคเรอรงดงกลาวถงรอยละ 45.9 (World Health Organization [WHO], 2005) จากสถตการรายงานสาเหตการตายของประชากรโลก พบวา จานวนผเสยชวตจากโรคไมตดตอไดเพมขนอยางรวดเรวตงแตป พ.ศ.2547 จนถงปจจบน และมแนวโนมทจะเพมมากขนตอไปในอนาคต จนถงป พ.ศ. 2573 ถายงไมมมาตรการการดาเนนการทเหมาะสมและมคณภาพเพยงพอโดยเฉพาะอยางยงในกลมประเทศยากจน ทงดานการสนบสนนนโยบายและจดบรการการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคทครอบคลมในกลมเปาหมายหลก คอ กลมประชากรวยทางานหรอวยผใหญในการลดปจจยเสยงตอการเกดโรคไมตดตอ จากการรายงาน พบวา โรคหวใจขาดเลอดจดเปนลาดบท 3 ของสาเหตการตายทงหมด รองจากอบตเหตจราจร และโรคหลอดเลอดสมองซงจดอยในลาดบท 1 และท 2 ตามลาดบ (สานกโรคไมตดตอ, 2553)

สาหรบในประเทศไทยจากการศกษาของศนยขอมลโรคไมตดตอ สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค ในโครงการระบบเฝาระวงพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ BRFSS (Behavioral Risk Factors Surveillance System) พ.ศ. 2548 และ พ.ศ. 2550 ของประชากรอาย 15 - 74 ป พบวา ความชกของผทเคยมแพทยวนจฉยวาเปนโรคหวใจและหลอดเลอดเพมสงขนจาก 0.5 ลานคน จากการสารวจ ปพ.ศ. 2548 เปน 0.7 ลานคน ในการสารวจ ปพ.ศ. 2550 และจากรายงานสถตสาธารณสข ในปพ.ศ. 2551 พบวามผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองใหญ จานวน 13,130 คน และเมอพจารณารายภาคพบวาภาคกลางมจานวนผเสยชวตมากทสด รองลงมาคอภาคเหนอ จานวนผปวยใน ดวยโรคหวใจขาดเลอดมแนวโนมเพมขนมากกวา 2.5 เทาภายใน 7 ป โดยเพมจาก 62,794 ราย ในปพ.ศ. 2544 เปน 159,176 ราย ในปพ.ศ. 2551 ภาคกลางมสดสวนผปวยใน สงถง 1 ใน 3 ของทงประเทศ เชนเดยวกบจานวนผปวยใน ดวยโรคหลอดเลอดสมองมแนวโนมเพมขนเกอบ 2 เทาภายใน 7 ป ภาคกลางมสดสวนผปวยใน สงถง 1 ใน 3 ของทงประเทศ (สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2553) และ จากรายงานการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 พบวา ประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไปรอยละ 1.4 และผทมอาย 35 ปขนไปรอยละ 1.9 บอกวาเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดหวใจ หรอกลามเนอหวใจตาย ผชายและผหญงมความชกของโรคใกลเคยงกน

2 ความชกนเพมขนเมออายมากขน ความชกสงสดในกลมอาย 80 ปขนไปซงพบรอยละ 5.8 (สานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย [สสท], 2551) โรคหวใจและหลอดเลอด เกยวของกบปจจยหลายปจจย ไดแก ปจจยสวนบคคลดานอายและเพศ ปจจยพฤตกรรม เชน การออกกาลงกาย อาหาร การสบบหร ดมสรา และปจจยทางกายภาพ เชน ความดนเลอด ไขมน และเบาหวาน ปจจยเหลานลวนเปนความเสยงของแตละบคคลในการนาไปสโรคหวใจและหลอดเลอดระดบแตกตางกน ซงบคคลทมหลายปจจยรวมกน จะมโอกาสเสยงตอโรคมากขน (สกจ แยมวงศ, 2548)

จากขอมลดงกลาว ถามการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยางเปนระบบ จะชวยใหการดาเนนการเฝาระวงเพอปองกนไมใหประชาชนเจบปวยดวยโรคเรอรงทกาลงเปนปญหาของประเทศได สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ไดศกษาเกยวกบปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขระหวางป พ.ศ. 2548 – 2555 ดงตอไปน ในปพ.ศ. 2548 สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ไดทาการศกษาระดบไขมน นาตาลในเลอด และความดนโลหต ของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข จานวน 2,404 ราย พบวา บคลากรจานวน 982 ราย (รอยละ 40.8) ตรวจพบระดบไขมน นาตาลในเลอด และความดนโลหตสงกวาปกตอยางนอยหนงอยาง โดยพบเปนไขมนในเลอดสงกวาปกตมากทสด รองลงมาเปนความดนโลหตสงกวาปกต และนาตาลในเลอดสงกวาปกต ตามลาดบ ความผดปกตทตรวจพบทงหมดอยในชวง กลมอาย 45 – 54 ป มากทสด ซงสงเหลานลวนเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

(กมลภค นนทลกษณ, เกษชดา ปญเศษ, สกาญฎา กลนถอศล, เพญพรรณ บญสาใจ, และมาณวกา กงแกว, 2548)

ตอมาป พ.ศ. 2550 สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ไดทาการวจยเรอง พฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข : ศกษากรณผทมไขมนในเลอดสง จานวน 407 ราย ผลการวจยพบวา บคลากรกลมตวอยางมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการจดการกบความเครยดอยในระดบสงมาก คะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการปองกนปจจยเสยงอยในระดบสง สวนคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร ดานการออกกาลงกาย และดานการดแลรกษาสขภาพอยในระดบปานกลาง นอกจากนยงพบวา กลมตวอยางสวนใหญมไขมนในเลอดสงมานาน 3 ปขนไป ไมไดรบการรกษาดวยการใชยา อาจเปนเพราะขาดความรความเขาใจถงผลเสยตอสขภาพของตนเอง ทงนเพราะการดาเนนโรคไมไดเปนทนททนใด บคคลจงไมไดปรบเปลยนพฤตกรรมการดาเนนชวต นอกจากนกลมตวอยางจานวนมากมโรคประจาตวคอ โรคความดนโลหตสง หรอ โรคเบาหวาน รวมดวย รวมทงมคาดชนมวลกายอยในระดบอวน ซงเปนปจจยเสยงตอการเกดภาวะหลอดเลอดแดง และกอใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอดตามมา (กมลภค นนทลกษณ และคณะ, 2550) และในป พ.ศ. 2552 – 2555 สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข จงไดจดทาคมอแนะนาการปฏบตตวแตละรายโรค แจกพรอมผลการตรวจสขภาพใหกบผทเขารวมโครงการตรวจสขภาพทกราย โดยคมอคาแนะนาการปฏบตตว ประกอบดวยขอแนะนาการปฏบตตว 5 ดาน ไดแก ดานการรบประทานอาหาร ดานการออกกาลงกาย ดานการดแลรกษาสขภาพ ดานการปองกนปจจยเสยง และดานการจดการกบความเครยด

3

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ ในฐานะเปนหนวยงานบรการทรบผดชอบดแลดานสขภาพ ทงดานการรกษาพยาบาล ดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค แกขาราชการและลกจางประจาสงกดสวนกลางกระทรวงสาธารณสข ตามนโยบายของกรมการแพทย จงสนใจศกษาความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด โดยใชแบบประเมนของ Rama – EGAT heart score ซงเปนแบบประเมนทพฒนาขนจากขอมลพนฐานทไดจากคนไทยโดยคณะนกวจยไทยทโรงพยาบาลรามาธบดไดรวบรวมไว จงสามารถนามาใชกบประชากรไทยไดด โดยเฉพาะในเพศหญง เพอใชประเมนความเสยงเพอคดกรองไดแมนยา และเชอถอไดสาหรบการใชในหมคนไทย (พฒนาพร สปนะ, กตพงษ หาญเจรญ, สคนธา ศร และอดศกด มณไสย, 2552) โดยการใหคะแนนในแตละปจจยเสยงตามขอแนะนา และนาผลคะแนนรวมมาดผลวามความเสยงตอการเปนโรคหวใจมากนอยเพยงใด การประเมนความเสยงรวม เปนทางเลอกหนงซงเปนประโยชนตอการวางแผนปองกนโรคดวยตนเองและลดโอกาสเกดปญหาทางโรคหวใจและหลอดเลอดทอาจตามมาในอนาคต ซงตองการการเฝาระวง การปองกนและควบคมอยางมประสทธภาพตอไป ผลจากการวจยในครงนจะทาใหไดขอมลทสาคญในการวางแผนพฒนาพฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขใหตระหนกในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอนาไปสการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด คาถามการวจย

ภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวง

สาธารณสข เปนอยางไร

วตถประสงคการวจย เพอประเมนภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการ

สวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด (Rama – EGAT heart score) ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนเปนประเมนภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขทมาใชบรการตรวจสขภาพประจาป 2556 กบสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ จานวน 4 กรม ไดแก 1. กรมการแพทย 2. กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก 3. สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข และ 4. กรมสนบสนนบรการสขภาพ ในระหวางเดอนมนาคม – พฤษภาคม 2556 เลอกตวอยางแบบเจาะจงตามเกณฑคดเขา โดยการรวบรวมขอมลจากผลการตรวจสขภาพ ในเวชระเบยนผปวย จานวน 950 ราย

4 นยามศพท

ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด หมายถง ความเสยงตอการเกดโรค

หลอดเลอดหวใจขนรนแรง เชน ภาวะกลามเนอหวใจตาย และการเสยชวตเฉยบพลนในชวงเวลา 10 ปขางหนา วดโดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด) Rama – EGAT heart score

บคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข หมายถง ขาราชการและ

ลกจางประจาสงกดกระทรวงสาธารณสข ผซงมสถานททางานในหนวยงานทอยในสวนกลางกระทรวงสาธารณสขทมาใชบรการตรวจสขภาพประจาปกบทางสถานพยาบาล จานวน 4 กรม ไดแก 1. กรมการแพทย 2. กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก 3. สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข และ 4. กรมสนบสนนบรการสขภาพ

ผทมภาวะอวนลงพง หมายถง ผทมเสนรอบเอว ดงน ผหญงมากกวาหรอเทา 80

เซนตเมตร และ ผชายมากกวาหรอเทากบ 90 เซนตเมตร ซงประเมนจากการวดเสนรอบเอว (Waist circumference) ดวยสายวดมาตรฐาน โดยวดรอบเอวระดบตาแหนงกงกลางของขางเอวระหวางขอบลางของซโครงลางกบขอบบนทอยใกลกบกระดกเชงกรานชนบนสด (iliac crest) ใหสายรอบเอวแนบรอบเอว และอยในแนวขนานกบพน

ผทมภาวะความดนโลหตสง หมายถง ผทมระดบความดนโลหตตวบนสงกวาหรอ

เทากบ 140 มลลเมตรปรอท หรอ ความดนโลหตตงลางสงกวาหรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอท หรอ ผทกาลงไดรบการรกษาดวยการกนยาลดความดนโลหตสง

โรคเบาหวาน หมายถง ระดบนาตาลในเลอดมากกวาหรอเทากบ 126 มลลกรมตอ

เดซลตร โดยการตรวจเลอดหลงอดอาหารนาน 12 ชวโมง (Fasting Plasma Glucose, FPG) หรอเปนผปวยทไดรบการวนจฉยมากอนและขณะนกาลงรกษาดวยยากนหรอยาฉดลดนาตาลในเลอด

ภาวะไขมนในเลอดผดปกต หมายถง ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดมากกวาหรอ

เทากบ 280 มลลกรมตอเดซลตร โดยการตรวจเลอดหลงอดอาหารนาน 12 ชวโมง การสบบหร หมายถง ผทสบบหรเปนประจา ผทไมสบบหรแตไดรบควนบหรจากผอนซง

เรยกวาผทไดรบควนบหรมอสอง ผทบรโภคยาสบแบบไมมควนชนดตางๆ เชน ยาฉน ยาเสน ตลอดจนผทเคยสบบหรตดตอกนมาเปนเวลานาน และเพงเลกสบบหรไดไมนาน (นอยกวา 15 ป เนองจากพบวา หลงจากหยดสบบหร หยดสบไดอยางนอย 10 ปจงจะมปจจยเสยงตอโรคหวใจใกลเคยงกบคนทไมสบบหร และตองเลกสบบหรนานตดตอกนมากกวา 15 ปความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดจงจะลดลงเหลอเทากบคนทไมสบบหร)

5 กรอบแนวคด

แบบประเมนความเสยง

ตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด)

Rama – EGAT heart score

1. อาย 2. เพศ 3. โคเลสเตอรอล 4. บหร 5. เบาหวาน 6. ความดนโลหต 7. รอบเอว

ความเสยง ตอโรคหลอดเลอดหวใจ

1. ระดบนอย 2. ระดบปานกลาง 3. ระดบสง

6

บทท 2

ทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

ในการประเมนภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการ

สวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด (Rama – EGAT heart score) ผวจยไดรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของ นาเสนอตามลาดบดงน

1. สถานการณโรคหวใจและหลอดเลอด 2. ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด 3. แนวทางการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด 4. ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลาง

กระทรวงสาธารณสข 5. งานวจยทเกยวของ

สถานการณโรคหวใจและหลอดเลอด

โรคหวใจ และหลอดเลอด เปนกลมอาการของโรคทเกดจากหลอดเลอดตบตน หรอหลอดเลอดแขงตว ซงเกดจากการสะสมของไขมน โปรตน และแรธาตในผนงหลอดเลอดจนเกดการตบตน และแคบ ทาใหมความตานทานการไหลของเลอด หลอดเลอดขาดความยดหยน เปราะบางมากขน หากเกดบรเวณหลอดเลอดแดงทไปเลยงหวใจ จะทาใหเลอดไปเลยงหวใจไดนอย เกดโรคหวใจขาดเลอด หากอดตนจนเลอดไปเลยงหวใจไมได จะเกดหวใจวายเฉยบพลน หรอหวใจลมเหลว ทาใหกลามเนอหวใจตาย และเสยชวตได

สาหรบในประเทศไทยจากการศกษาของศนยขอมลโรคไมตดตอ สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค ในโครงการระบบเฝาระวงพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ BRFSS (Behavioral Risk Factors Surveillance System) พ.ศ. 2548 และ พ.ศ. 2550 ของประชากรอาย 15 - 74 ป พบวา ความชกของผทเคยมแพทยวนจฉยวาเปนโรคหวใจและหลอดเลอดเพมสงขนจาก 0.5 ลานคน จากการสารวจ ปพ.ศ. 2548 เปน 0.7 ลานคน ในการสารวจ ปพ.ศ. 2550 และจากรายงานสถตสาธารณสข ในปพ.ศ. 2551 พบวามผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองใหญ จานวน 13,130 คน และเมอพจารณารายภาคพบวาภาคกลางมจานวนผเสยชวตมากทสด รองลงมาคอภาคเหนอ จานวนผปวยใน ดวยโรคหวใจขาดเลอดมแนวโนมเพมขนมากกวา 2.5 เทาภายใน 7 ป โดยเพมจาก 62,794 ราย ในปพ.ศ. 2544 เปน 159,176 ราย ในปพ.ศ. 2551 ภาคกลางมสดสวนผปวยใน สงถง 1 ใน 3 ของทงประเทศ เชนเดยวกบจานวนผปวยใน ดวยโรคหลอดเลอดสมองมแนวโนมเพมขนเกอบ 2 เทาภายใน 7 ป ภาคกลางมสดสวนผปวยใน สงถง 1 ใน 3 ของทงประเทศ(สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2553) และ จากรายงานการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 พบวา ประชากรไทยทมอาย

7 15 ปขนไปรอยละ 1.4 และผทมอาย 35 ปขนไปรอยละ 1.9 บอกวาเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดหวใจ หรอกลามเนอหวใจตาย ผชายและผหญงมความชกของโรคใกลเคยงกน ความชกนเพมขนเมออายมากขน ความชกสงสดในกลมอาย 80 ปขนไปซงพบรอยละ 5.8 (สานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย [สสท], 2551)

ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

โรคหวใจและหลอดเลอด เกยวของกบปจจยหลายปจจย ไดแก ปจจยสวนบคคลดานอาย

และเพศ ปจจยพฤตกรรม เชน การออกกาลงกาย อาหาร การสบบหร ดมสรา และปจจยทางกายภาพ เชน ความดนเลอด ไขมน และเบาหวาน ปจจยเหลานลวนเปนความเสยงของแตละบคคลในการนาไปสโรคหวใจและหลอดเลอดระดบแตกตางกน ซงบคคลทมหลายปจจยรวมกน จะมโอกาสเสยงตอโรคมากขน ดงรายละเอยดตอไปน

อาย และ เพศ จากการศกษา พบวา โรคหวใจ มสาเหตจาการทมอายมากขน โดยรอยละ 94 ของผปวยโรคหวใจขาดเลอด คอผทมอาย ตงแต 45 ปขนไป (Srimahachota et al., 2006) โดยพบวาระดบไขมนคอเลสเทอรอลจะเรมสงขนตงแตอาย 20 ปขนไป จนถง 60 หรอ 65 ป ในเพศชายอายกอน 50 ป พบวามระดบไขมนคอเลสเทอรอลสงกวาเพศหญงทมอายเทากน แตเมออายหลง 50 ป ไปแลว พบวา ในเพศหญงจะมระดบไขมนคอเลสเทอรอล สงกวาเพศชาย ทงนเปนเพราะเพศหญงถงวยหมดประจาเดอนซงเปนอกสาเหตหนงททาใหมระดบไขมนคอเลสเทอรอลสงขน ซงการทมไขมนในเลอดสงในเพศชายทอายมากกวา 45 ป และในเพศหญงทอายมากกวา 55 ป จดไดวาเปนผทมความเสยงตอการเกดโรคระบบหวใจและหลอดเลอดตามมา และจากการศกษาของ Framingham Heart พบวาอตราการเกดซาของโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนจะเพมเปน 9 เทาในผหญงหรอ 3 เทาในผชายทมระดบไขมนคอเลสเทอรอลในเลอดมากกวา 270 มลลกรม/เดซลตร เมอเทยบกบคนทมระดบไขมนคอเลสเทอรอลในเลอดนอยกวา 190 มลลกรม/เดซลตร และถามระดบไขมนคอเลสเทอรอลในเลอดตงแต 200 มลลกรม/เดซลตร ขนไปโดยทไมมปจจยอน ๆ รวมดวยเลย จะมสวนในการทาใหตายจากโรคหลอดเลอดหวใจตบของคนในสหรฐอเมรกาถงรอยละ 42.7 แตถามปจจยอน ๆ รวมดวย เชน เพศชาย ความดนโลหตสง เบาหวาน สบบหร ยงจะทาใหมความเสยงมากขนอยางแนนอน (สมปอง ธนไพศาลกจ, 2549)

โคเลสเตอรอล การมคอเลสเตอรอลในเลอดสง เปนสาเหตสาคญของการเกดโรคหลอดเลอดแดง ซงบางครงกอใหเกดภาวะแทรกซอนทางระบบหวใจและหลอดเลอดทสาคญ เชน กลามเนอหวใจตาย หลอดเลอดสมองตบหรอแตกเฉยบพลนตามมาได เนองจากคอเลสเทอรอลทมอยในเลอดจะเกาะหรอตกตะกอนเกาะกบผนงของเสนเลอด โดยเฉพาะเสนเลอดแดงจะแคบลง ทาใหเกดการเปลยนแปลงความดนโลหต ทาใหความดนโลหตสง (high blood pressure) คนทเปนโรคนมกหวใจวาย จากการตรวจทางพยาธวทยา พบวา โรคหลอดเลอดแดงสามารถพบไดตงแตวยเดกหรอวยรน โดยการเกดโรคหลอดเลอดมความสมพนธกบจานวนปจจยและความรนแรงของปจจยเสยงตาง ๆ ซงรวมถงระดบคอเลสเทอรอลในเลอด (ฆนท ครธกล และคณะ, 2549) จากการศกษาพบวา ถาลดระดบคอเลสเทอรอลลงไดรอยละ 1 จะทาใหโอกาสเกดโรคหลอดเลอดเลยงหวใจตบ

8 ลดลงถงรอยละ 2 (สรพนธ จลกรงคะ, 2541) จากการศกษาเชงอนมานแสดงถงระดบคอเลสเทอรอลทเปลยนแปลงรอยละ 10 จะเปลยนแปลงอตราการเสยชวตจากโรคหวใจและหลอดเลอดรอยละ 38 (Low, Wald, & Thompson, 1994) มการศกษาทางระบาดวทยา พบวา ผทมระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสงกวา 300 มลลกรมตอเดซลตร มอตราตายจากโรคหลอดเลอดหวใจตบเปน 4 เทาของผทมระดบโคเลสเตอรอลในเลอดตากวา 200 มลลกรมตอ โดยคาโคเลสเตอรอลทเพมขน 1 mmol/l จะเพมโอกาสการเสยชวตจากโรคหลอดเลอดหวใจรอยละ 35 (ทระดบความเชอมนรอยละ 95 อยระหวางรอยละ 26-44) เพมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองขาดเลอดทงทเสยชวตและไมเสยชวตรอยละ 25 (ทระดบความเชอมนรอยละ 95 อยระหวางรอยละ 13-40) และลดโอกาสการเสยชวตจากโรคหลอดเลอดสมองแตกรอยละ 20 (ทระดบความเชอมนรอยละ 95 อยระหวางรอยละ 8-30) (ฆนท ครฑกล และคณะ, 2549)

บหร การสบบหรทาใหเกดอนมลอสระเปนจานวนมากมผลทาลายเซลลเยอบผนงหลอดเลอดชนใน และทาใหไขมนไลโปโปรตน-ความหนาแนนตา (LDL-C) ในเลอดถกออกซไดส (oxidized) เกดเปน ออกซไดส ไขมนไลโปโปรตน-ความหนาแนนตา (oxidized –LDL) เพมขน และทาใหระดบ ไขมนไลโปโปรตน-ความหนาแนนสง (HDL-C) ลดลง ซงเปนขบวนการสาคญตอการเกดโรคหลอดเลอดแดง นอกจากนคนสบบหรยงมเมดเลอดขาวสง มระดบ ไฟบรโนเจน (fibrinogen) สงขน มผลใหเกดลมเลอดงายขน (ฆนท ครฑกล และคณะ, 2549) มการศกษาพบวา ผทสบบหร มโอกาสเกดโรคหวใจสงกวาผทไมสบบหรถง 6 เทา (Contie, V., Defibaugh, A., Dutchen, S., Earl, L. & Wein, H., 2012)

เบาหวาน การมโรคเบาหวาน ความทนกลโคสผดปกต และระดบนาตาลในเลอดหลงอดอาหารผดปกตทาใหความเสยงตอโรคระบบหวใจและหลอดเลอดสงขน โรคเบาหวานทาใหเกดการเสอมของหลอดเลอดทงขนาดเลก (microvascular complication) คอ ภาวะแทรกซอนทจอประสาทตา (retinopathy) ภาวะแทรกซอนทเสนประสาท (nephropathy) และหลอดเลอดขนาดใหญ (macrovascular complication) คอ โรคหลอดเลอดหวใจ (coronary hearth disease) โรคหลอดเลอดสมอง (cerebrovascular disease) และโรคหลอดเลอดสวนปลาย (peripheral vascular disease) ผลการวจยแสดงใหเหนวาผปวยเบาหวานมความเสยงตอการเกดโรคระบบหวใจและหลอดเลอดสงกวาคนทวไป ความเสยงดงกลาวสงขนตงแตกอนทจะเรมใหการวนจฉยวาเปนเบาหวาน หรอพบความผดปกตของระดบนาตาลในเลอดทชดเจน และยงสงขนขนอกภายหลงทวนจฉยวาเปนเบาหวานแลว อตราความชกของโรคระบบหวใจและหลอดเลอด รวมทงความผดปกตของหลอดเลอดทยงไมถงขนมอาการ (subclinical disease) สง และมแนวโนมทจะเพมสงขนตามความรนแรงของความผดปกตของนาตาลในเลอด ผปวยเบาหวานมโอกาสเกดโรคหวใจมากถง 2-4 เทา เมอเปรยบเทยบกบผทไมปวยดวยโรคเบาหวาน (Stamler, Vaccaro, Neaton, & Wentworth, 1993) ในประเทศไทย พบวา ผทปวยดวยโรคหวใจขาดเลอด เคยมประวตเปนเบาหวานถงรอยละ 44 (Srimahachota, Kanjanavanit, & Boonyaratabej, 2006) งานวจยทตดตามไปขางหนาบงชวาผปวยเบาหวานชนดท 2 เจบปวยและเสยชวตจากโรคระบบหวใจและหลอดเลอดสงกวาผไมไดเปนเบาหวาน ผลการวเคราะหอภมาน (meta-analysis) พบวาเมอควบคมปจจยเสยงอนๆแลว relative risk ของการเสยชวตจากโรคหลอดเลอดหวใจในผหญงทเปนเบาหวานเทากบ 2.58 และในผชาย

9 เทากบ 1.85 การวจยทใชวธการตดตามกลมประชากรไปในอนาคต (cohort) พบวาอตราการเสยชวตตอปในผปวยสงกวาคนทไมไดเปนเบาหวาน โรคระบบหวใจและหลอดเลอดเปนสาเหตการเสยชวตของผปวยเบาหวานถงรอยละ 46 ในขณะทของคนทวไปเทากบรอยละ 42 สาเหตการเสยชวตทสาคญของคนเอเชย คอ โรคหลอดเลอดสมองรอยละ 42 การศกษา Paris Prospective Study ในระยะเวลา 10 ป พบวาผปวยเบาหวานชนดท 2 มโอกาสเสยชวตจากโรคหลอดเลอดหวใจสงกวาผทมระดบนาตาลในเลอดปกตประมาณ 4 เทา และผทมความทนกลโคสผดปกต (IGT) มโอกาสเสยชวตจากโรคหลอดเลอดหวใจสงกวาผทมระดบนาตาลปกตประมาณ 2 เทา และการศกษา DECODE Study ซงทาในประเทศกลมยโรป พบวา ผทมความทนกลโคสผดปกตมโอกาสเสยชวตเพมขน 1.4 เทา (สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2553)

ความดนโลหตสง ความดนโลหต หมายถง คาของระดบความดนโลหตตอผนงหลอดเลอดแดง ความดนโลหตสงเปนภาวะเบยงเบนของคาระดบความดนจากปกต ซงไดกาหนดเกณฑในการวนจฉยความดนโลหตสงจากระดบความสมพนธโดยตรงกบความเสยงในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด คาความดนตวบน (systolic) สงกวาหรอเทากบ 140 มลลเมตรปรอท และ หรอ คาความดนตวลาง (diastolic) สงกวาหรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอท คอภาวะโรคความดนโลหตสง(Chobanian AV. et al., 2003) ภาวะความดนโลหตสงจะสงผลตอการเปลยนแปลงของเซลลเยอบผวชนในทงในเชงกายภาพ และชวเคม เชน ทาใหเซลลเยอบเพมจานวนมากขน มขนาด รปราง และสวนประกอบภายในเซลลเปลยนไป สงผลใหเซลลเมดเลอดขาวโมโนไซต (monocyte) เขามาเกาะตดกบผนงหลอดเลอดงายขน นอกจากนยงพบการเปลยนแปลงของเซลลกลามเนอเรยบโดยมขนาดใหญขน (hypertrophy) และมการตอบสนองตอการควบคมการหดตวผดปกตลดลง ทาใหหลอดเลอดขยายตวไดไมคอยด จาการศกษา พบวา ความสมพนธของความดนโลหตสงกบโรคหลอดเลอดสมองเปนแบบตอเนอง หมายความวา ทกคาของระดบความดนโลหตตางมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง เมอเทยบกบคาอนทงสน เชน คนทมระดบความดนไดแอสโตลก 90 มลลเมตรปรอท จะมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองมากกวาคนทมคาความดนไดแอสโตลก 80 มลลเมตรปรอท แตคนทมคาความดนไดแอสโตลก 80 มลลเมตรปรอท กมคาความเสยงมากกวาคนทมคาความดนไดแอสโตลก 70 มลลเมตรปรอท เชนเดยวกบทมความเสยงสงกวาคนทมคาความดนไดแอสโตลก 60 มลลเมตรปรอท เปนตน (ฆนท ครฑกล และคณะ, 2549)

ภาวะนาหนกเกน การปลอยใหนาหนกตวเพมมากขนเรอยๆ หมายถง การเพมปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดมากขนดวยเชนกน เนองจากภาวะนาหนกเกนเปนสาเหตของการเพมปจจยเสยงอนๆ ในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ระดบไขมนในเลอดผดปกตซงเปนสาเหตสาคญใหหลอดเลอดแดงแขง และถาภาวะอวนหรอนาหนกเกนเกดขนตงแตอยในวยเดก โอกาสทเดกอวนจะมโอกาสเปนโรคหวใจและหลอดเลอดกอนวย (อาย 65 ป) เพมมากขน 3-5 เทา ภาวะนาหนกเกน มแนวโนมนาไปสการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด รวมทงโรคหลอดเลอดสมอง โดย National Heart Lung blood Institute (NHIBL) และ American Heart Association(AHA) (Grundy, Cleeman, Daniels, & et al., 2005) รายงานวา โรคอวน (obesity) สงผลใหเกดความดนโลหตสง คลอเรสเทอรอลสง เอชดแอล คลอเรสเทอรอลตา ระดบนาตาลในเลอดสง และสมพนธกบปจจยเสยงการเกดโรคระบบหวใจและหลอดเลอด (cardio

10 Vascular risk) ภาวะอวนลงพงและคาดชนมวลกาย สามารถประเมนดวยตนเองอยางงายๆ ไดดงน ภาวะอวนลงพง ประเมนจากการวดเสนรอบเอว (Waist circumference) เปนคาทไดจากการวดรอบเอวดวยสายวดมาตรฐาน โดยวดรอบเอวระดบตาแหนงกงกลางของขางเอวระหวางขอบลางของซโครงลางกบขอบบนทอยใกลกบกระดกเชงกรานชนบนสด (iliac crest) ใหสายรอบเอวแนบรอบเอว และอยในแนวขนานกบพน ผทมภาวะอวนลงพง หมายถง ผหญงทมเสนรอบเอว มากกวาหรอเทา 80 เซนตเมตร หรอ ผชายทมเสนรอบเอว มากกวาหรอเทากบ 90 เซนตเมตร สวนคาดชนมวลกาย (BMI) สามารถคดคานวณไดโดยเอาคานาหนกตวเปนกโลกรมหารดวยคาสวนสงเปนเมตรยกกาลงสอง ดงน นาหนก (กโลกรม)/สวนสง (เมตร)2 จากนนนาคาทไดมาเปรยบเทยบกบตารางแสดงความสมพนธของนาหนกและรปรางในเกณฑมาตรฐาน คาดชนมวลกาย (Body Mass Index BMI) ปกตมคาเทากบ 18.5 - 22.99 กโลกรม/เมตร2 นาหนกตากวาปกต มคานอยกวา 18.5 กโลกรม/เมตร2 นาหนกเกนมคามากกวา 23 กโลกรม/เมตร2 (สานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข,2551)

ปจจยเสยงโรคหวใจและหลอดเลอดในแตละบคคลจะแตกตางกนอาจมปจจยเสยงเดยวหรอมหลายปจจยกได ตงแต ภาวะอวนลงพงหรอนาหนกเกน ภาวะความดนโลหตสง ความเครยด ภาวะนาตาลในเลอดสงและโรคเบาหวาน ภาวะไขมนในเลอดผดปกต การไมออกกาลงกาย และการสบบหร จากรายงานการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 เมอวเคราะหปจจยเสยงรวมหลายปจจย (Multiple risk factors) ของโรคหวใจและหลอดเลอดในดานภาวะความดนโลหตสง ภาวะนาตาลในเลอดสงและโรคเบาหวาน ภาวะไขมนในเลอดผดปกต และการสบบหร พบวา ประชากรชายและหญงไทยอาย 15 ปขนไป สวนใหญมปจจยเสยง 1 ปจจยเทากบรอยละ 41.1 และ 34.1 ตามลาดบ รองลงมาม 2 ปจจย เทากบ รอยละ 9.5และ 7.4 ในเพศชาย และเพศหญง นอกนน จะมปจจยเสยง 3 ปจจยขนไป ความชกของการม 2 ปจจยเสยงขนไปเพมขนตามอายทเพมขน และสงสดในกลมอาย 60-69 ป รองลงมาในกลมอาย70-79 ป

แนวทางการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

ปจจบนองคการอนามยโลกเสนอแนวทางในการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกด

โรคหวใจและหลอดเลอดแบบเบดเสรจ (Comprehensive cardiovascular risk management) เพอมงแกไขสหปจจยทงหมดไปพรอม ๆ กน ไมมงรกษาเพยงปจจยใดปจจยหนง ดงนนการพจารณาความเสยงในระดบบคคลจาเปนตองใชปจจยเสยงทงหมดมาพจารณารวมกนเพอใหเกดประสทธภาพในการพยากรณการเกดโรคไดอยางแมนยา ซงเรยกการประเมนแบบนวา การประเมนความเสยงรวม (Global risk assessment) อยางไรกตาม ปจจบนทงตางประเทศและในประเทศไทยมแนวทางการประเมนความเสยงรวมตอโรคหวใจและหลอดเลอดในผทไมเคยเปนโรคหวใจและหลอดมากอนหลายวธ ซงมคณลกษณะแบบประเมนทแตกตางกนไปทงลกษณะของตวแปร ผลลพธทไดจากการศกษาและกลมททดลองใช เชน Framingham heart score ในแถบอเมรกาเหนอ Score ในแถบยโรป Chinese multi-provincial cohort study (CMCS) ในประเทศจน เปน

11 ตน วธการประเมนดงกลาวขนอยกบขอมลระบาดวทยาในตางประเทศและไดพบปญหาในการนาไปใชในประเทศอน ๆ โดยประเมนความเสยงเกนความเปนจรงไปมาก ซงอาจไมเหมาะกบคนไทย ดงนน นพ.สกจ แยมวงษ (2548) จงไดพฒนาวธการคานวณความเสยงรวมโดยไดเพมปจจยเสยงใหม เชน ภาวะอวนลงพง โดยประเมนจากเสนรอบเอว เขาไปดวย ซงเปนแบบประเมนทพฒนาขนจากขอมลพนฐานทไดจากคนไทยโดยคณะนกวจยไทยทโรงพยาบาลรามาธบดไดรวบรวมไว จงสามารถนามาใชกบประชากรไทยไดด โดยเฉพาะในเพศหญง เพอใชประเมนความเสยงเพอคดกรองไดแมนยา และเชอถอไดสาหรบการใชในหมคนไทย (พฒนาพร สปนะ, กตพงษ หาญเจรญ, สคนธา ศร และอดศกด มณไสย, 2552)

แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด Rama – EGAT heart score ม 3 แบบ ไดแก (นพ.สกจ แยมวงษ, 2548)

1. แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ไมใชผลเลอด) เปนการประเมนปจจยเสยงเพอควบคม ปองกนตนเองตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด สาหรบประชาชนอยางงายๆ เพอการดแลตนเองอยางมทศทาง รจกปจจยเสยงของตนเอง และหาวธการจดการปญหาดวยตนเอง สามารถตดสนใจไดเองวาจะใชวธการอยางไร มเปาหมายใหภาวะสขภาพของตนเองอยในระดบใด รบรวาตนเองมปจจยเสยงใดบาง และปจจยเสยงใดรนแรงทสดตองจดการกบปจจยเสยงในเบองตนและลาดบตอไป แบบประเมนความเสยงฉบบนใชคะแนนความเสยงของ 5 ปจจย คอ อาย เพศ ประวตการสบบหร การเปนความดนโลหตสง และคาเสนรอบเอว

2. แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด) จะเปนประโยชนอยางมากในการสรางความตระหนกทงในระดบปจเจกบคคล ชมชน และสงคมโดยสวนรวม จะนาไปสคณภาพการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด และการสรางเสรมสขภาพดวยตนเองของประชาชน ดวยวธการรบรปญหาปจจยเสยงโรคหวใจและหลอดเลอด โดยอางองผลการตรวจรางกาย อกทงยงสามารถรบรผลรวมของปจจยเสยงและเปรยบเทยบโอกาสเสยงตอการเกดโรคได ซงจะนาไปสการเลอกวธการทจะจดการกบตนเองไดดขนเปนบนไดขนแรกทจะสามารถนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมตอการปองกน ควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด แบบประเมนความเสยงฉบบนใชคะแนนความเสยงของ 7 ปจจย คอ อาย เพศ ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด ประวตการสบบหร การเปนเบาหวาน การเปนความดนโลหตสง และคาเสนรอบเอว

3. แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยบคลากรสาธารณสข (อางองผลการตรวจรางกายและผลเลอด) เปนเครองมอสาหรบบคลากรสาธารณสข โดยการพฒนาวธการคานวณความเสยงรวมทอยบนพนฐานขอมลการศกษาทางระบาดวทยาโรคหวใจและหลอดเลอดของคนไทย เพอนามาประยกตใชในการประเมนความเสยงรวมทเปนประโยชนตอการวางแผนปองกน และลดโอกาสเสยงตอการเกดปญหาโรคหวใจและหลอดเลอดกอนการเกดโรคในอนาคต ทงยงเปนประโยชนตอการใหขอมลของบคลากรทางการแพทยเพอสรางความตระหนกในการรบรภาวะสขภาพของประชาชนเพอนาไปสคณภาพการสรางเสรมสขภาพและการปองกนโรคดวยตนเอง แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดฉบบนใชคะแนนความเสยงของ 8 ปจจย คอ อาย ระดบ

12 ความดนโลหต ระดบไขมนโคเลสเตอรอล และไขมนไลโปโปรตน-ความหนาแนนสง (HDL-C) ในเลอด ประวตการสบบหร การเปนเบาหวาน การดมแอลกอฮอล และคาเสนรอบเอว

แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดทง 3 แบบน สามารถคานวณเหตการณทเกดขนไดด และใกลเคยงกบเหตการณจรงมากกวา original Framingham score โดยแบบประเมนททาโดยบคลากรทางการแพทยจะคานวณไดใกลเคยงเหตการณจรงมากทสด และมพนทใต ROC (Receiver Operator Characteristic) curve สงทสดดวย (แบบประเมนททาโดยบคลากรทางการแพทย = 0.772 Framingham score = 0.699 p value = 0.001) ในขณะทแบบประเมนอยางงายดวยตนเองของประชาชนโดยไมใชผลเลอดซงเปนแบบทงายทสดกยงมความคลาดเคลอนนอยกวา original Framingham score โดยทพนทใต ROC curve ไมแตกตางกนอยางมนยยะสาคญทางสถต (แบบประเมนอยางงาย= 0.670 Framingham score = 0.699 p value = 0.25) แสดงใหเหนวาแบบประเมนทสรางขนเหมาะสมสาหรบประชากรไทยมากกวาแบบประเมนจากตางประเทศ เชน Framingham score (นพ.สกจ แยมวงษ, 2548)

สาหรบการศกษาครงน ผวจยเลอกศกษาความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของ

บคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด) Rama – EGAT heart score ใชคะแนนความเสยงของ 7 ปจจย คอ อาย เพศ ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด ประวตการสบบหร การเปนเบาหวาน การเปนความดนโลหตสง และคาเสนรอบเอว โดยนาคะแนนความเสยงทกอยางมารวมกน จากคะแนนรวมทได นาไปเทยบเปนอตราการเกดโรคหลอดเลอดหวใจตบรนแรงในระยะเวลา 10 ป (%) อยางไรกตาม เนองจากวามความเหนสอดคลองกนทวโลกวาบคคลทมความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดหวใจในเวลา 10 ป ตงแตรอยละ 20 ขนไป จดเปนผมความเสยงสงจาเปนตองใหการรกษาดแลอยางจรงจง และถารกษาไดผลกจะมความคมทนสงมาก ดงนนจงนบเปนผปวยกลมแรกทเปนเปาหมายทจะทาการปองกนไมใหเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ถาหากประเทศใดมทรพยากรและบคลากรมากพอกควรขยายกลมบคคลเปาหมายมาสกลมทมความเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจลดลงมา เชน มความเสยงใน 10 ปภายหนาระหวางรอยละ 10 - 20 ตอไป และจากความเหนของผเชยวชาญซงเขยนคาแนะนาของโครงการศกษาโคเลสเตอรอลแหงชาต (National Cholesterol Education Program [NCEP] ฉบบท 3 เหนวาการรกษาผทมความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดในเวลา 10 ปภายหนาเกนรอยละ 20 เปนการรกษาทคมทนอยางยง (highly favorable cost effectiveness) และผทมความเสยงอยระหวางรอยละ 10 – 20 จดวาเปนการรกษาทคมทน ดงนนการใหการรกษาดวยยาเพอลดความเสยงทจะเกดขนจงนาจะเหมาะสมกบสถานการณของประเทศไทยในขณะน สวนกลมทมความเสยงตากวารอยละ 10 ไมนาจะใหการรกษาดวยยาถาไมจาเปน (ฆนท ครฑกล และคณะ, 2549)

13 ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข

การลดภาวะความรนแรงของโรคหวใจและหลอดเลอดใหไดผลนน ตองมงเนนทการปองกนและควบคมปจจยเสยงตาง ๆ ไปพรอม ๆ กน โดยใหเนนทการปองกนระดบปฐมภม (Primary Prevention) ทดาเนนงานปองกนควบคมปจจยเสยงแบบผสมผสาน สงเสรมสขภาพทกชวงวยของชวต ในบคคล ครอบครว และชมชน ทอาศยการดาเนนงานเชงรกสการลดปจจยเสยงรวมระดบประชากรทวไปในชมชน สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ไดศกษาเกยวกบปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขระหวางป พ.ศ. 2548 – 2555 สรปไดดงน

ในปพ.ศ. 2548 สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ไดทาการศกษาระดบไขมน นาตาลในเลอด และความดนโลหต ของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข จานวน 2,404 ราย พบวา บคลากรจานวน 982 ราย (รอยละ 40.8) ตรวจพบระดบไขมน นาตาลในเลอด และความดนโลหตสงกวาปกตอยางนอยหนงอยาง โดยพบเปนไขมนในเลอดสงกวาปกตมากทสด รองลงมาเปนความดนโลหตสงกวาปกต และนาตาลในเลอดสงกวาปกต ตามลาดบ ความผดปกตทตรวจพบทงหมดอยในชวงกลมอาย 45 – 54 ป มากทสด ซงสงเหลานลวนเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด (กมลภค นนทลกษณ, เกษชดา ปญเศษ, สกาญฎา กลนถอศล, เพญพรรณ บญสาใจ, และมาณวกา กงแกว, 2548)

ตอมาป พ.ศ. 2550 สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ไดทาการวจยเรอง พฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข : ศกษากรณผทมไขมนในเลอดสง จานวน 407 ราย ผลการวจยพบวา บคลากรกลมตวอยางมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการจดการกบความเครยดอยในระดบสงมาก คะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการปองกนปจจยเสยงอยในระดบสง สวนคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร ดานการออกกาลงกาย และดานการดแลรกษาสขภาพอยในระดบปานกลาง นอกจากนยงพบวา กลมตวอยางสวนใหญมไขมนในเลอดสงมานาน 3 ปขนไป ไมไดรบการรกษาดวยการใชยา อาจเปนเพราะขาดความรความเขาใจถงผลเสยตอสขภาพของตนเอง ทงนเพราะการดาเนนโรคไมไดเปนทนททนใด บคคลจงไมไดปรบเปลยนพฤตกรรมการดาเนนชวต นอกจากนกลมตวอยางจานวนมากมโรคประจาตวคอ โรคความดนโลหตสง หรอ โรคเบาหวาน รวมดวย รวมทงมคาดชนมวลกายอยในระดบอวน ซงเปนปจจยเสยงตอการเกดภาวะหลอดเลอดแดง และกอใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอดตามมา (กมลภค นนทลกษณ และคณะ, 2550)

และในป พ.ศ. 2552 – 2554 จากโครงการตรวจสภาพประจาปของขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขยอนหลง 3 ป (สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 2552 -2554) สรปขอมลผลการตรวจสขภาพประจาปในภาพรวม ไดขอมลป 2552 จานวน 2,994 ราย ป 2553 จานวน 2,318 ราย และป 2554 จานวน 2,274 ราย รวมทงหมด 7,586 ราย พบวา ผรบบรการทง 3 ป สวนใหญเปนเพศหญงมากกวารอยละ 76.5 เมอพจารณาในแตละเพศ พบวา ทงเพศชายและเพศหญงมแนวโนมเกอบคงท สวนใหญมอายระหวาง 45 – 55

14 ป รอยละ 38.9 มอายเฉลย เทากบ 44.4 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 9.1) เมอพจารณาในแตละกลมอาย พบวา กลมอาย 35 – 44 ป และ กลมอาย 35 – 44 ป มแนวโนมลงลงอยางตอเนอง สาหรบกลมอายนอยกวา 35 ป และกลมอาย 55 ปขนไป มแนวโนมเพมขน

เมอพจารณาในดานภาวะสขภาพ พบวา ภาวะสขภาพของผรบบรการทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลสง (รอยละ 67.5) สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 51.7) ความดนโลหตปกต (รอยละ 82.0) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 92.4) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 86.2) และเมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการยอนหลง 3 ป พบวา

ความดนโลหตสง มแนวโนมลดลง คอรอยละ 19.3, 18.2 และ 16.2 ตามลาดบ ภาวะอวน มแนวโนมสงขน คอรอยละ 27.8, 29.3 และ 30.5 ตามลาดบ ระดบนาตาลในเลอดสง มแนวโนมสงขน คอรอยละ 5.7, 8.8 และ 9.1 ตามลาดบ ระดบไขมนไตรกลเซอรไรดในเลอดสง มแนวโนมสงขน คอรอยละ 11.4, 15.0

และ 15.8 ตามลาดบ ระดบไขมนคลอเลสเทอรอลในเลอดสง มแนวโนมสงเกอบคงท (รอยละ 65.3,

69.3 และ 68.7 ตามลาดบ) เมอพจารณาจาแนกตามกรมตาง ๆ พบวา กรมการแพทย ภาวะสขภาพของผรบบรการ ทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลผดปกต (รอยละ 73.2 สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 46.9) ความดนโลหตปกต (รอยละ 77.2) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 89.2) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 89.7) เมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการ ยอนหลง 3 ป (ปพ.ศ 2552 – 2554) พบวา ภาวะสขภาพทกประเภท มแนวโนมลดลง ยกเวนภาวะอวน มแนวโนมสงขน คอรอยละ 33.3, 36.9 และ 40.3 ตามลาดบ และความดนโลหตสงมแนวโนมสงขนในชวง 1 ปหลง คอจากรอยละ 17.5 ในป พ.ศ. 2553 เปน 20.7 ในป 2554

กรมพฒนาการแพทยแผนไทย ฯ ภาวะสขภาพของผรบบรการทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลผดปกต (รอยละ 61.7) สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 51.2) ความดนโลหตปกต (รอยละ 90.9) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 83.0) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 88.7) เมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการ ยอนหลง 3 ป (ปพ.ศ 2552 – 2554) พบวาภาวะสขภาพทกประเภทมแนวโนมสงขน โดย ภาวะอวน มแนวโนมสงขน รอยละ 17.3, 20.8 และ 24.2 ตามลาดบ นาตาลในเลอดสง มแนวโนมสงขนรอยละ 6.5, 7.7 และ 8.0 ตามลาดบ ไขมนไตรกลเซอไรดในเลอดสง มแนวโนมสงขน 5.2, 14.1 และ 14.7 ตามลาดบ และไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสง มแนวโนมสงขนรอยละ 61.1, 60.3 และ 64.0 ตามลาดบ สวนความดนโลหตสงมแนวโนมสงขนในชวง 1 ปหลง คอจากรอยละ 6.7 ในป พ.ศ. 2553 เปน 9.2 ในป 2554

กรมสนบสนนบรการสขภาพ ภาวะสขภาพของผรบบรการทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลผดปกต (รอยละ 71.1) สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 51.8) ความดนโลหตปกต (รอยละ 76.3) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 90.8) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 84.7) เมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการ ยอนหลง 3 ป (ปพ.ศ 2552 – 2554)

15 พบวา ภาวะอวน มแนวโนมสงขนรอยละ 36.4, 36.9 และ 40.1 ตามลาดบ นาตาลในเลอดสง มแนวโนมสงขนรอยละ 5.9, 10.8 และ 11.5 ตามลาดบ ไขมนไตรกลเซอไรดในเลอดสง มแนวโนมสงขน 13.6, 15.2 และ 18.0 ตามลาดบ สวนความดนโลหตสง และ ไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสง มแนวโนมลดลงในชวง 1 ปหลง โดยความดนโลหตสง ลดลงจากรอยละ 24.2 ในป พ.ศ. 2553 เปน 24.0 ในป 2554 และไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสงลดลงจากรอยละ 72.1 ในป พ.ศ. 2553 เปน 69.2 ในป 2554 เชนกน

สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ภาวะสขภาพของผรบบรการทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลผดปกต (รอยละ 70.4) สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 53.9) ความดนโลหตปกต (รอยละ 82.4) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 93.0) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 86.2) เมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการ ยอนหลง 3 ป (ปพ.ศ 2552 – 2554) พบวา นาตาลในเลอดสง มแนวโนมสงขนรอยละ 5.6, 6.9 และ 8.5 ตามลาดบ ไขมนไตรกลเซอไรดในเลอดสง มแนวโนมสงขนรอยละ 9.3, 15.2 และ 16.6 ตามลาดบ สาหรบภาวะอวน มแนวโนมสงขนในชวง 1 ปหลง คอจากรอยละ 27.2 ในป พ.ศ. 2553 เปน 31.1 ในป 2554 สวนความดนโลหตสง มแนวโนมลดลงคอ รอยละ 18.9, 18.6 และ 15.5 ตามลาดบ และ ไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสง มแนวโนมลดลงในชวง 1 ปหลง โดยลดลงจากรอยละ 73.1 ในป พ.ศ. 2553 เปน 70.8 ในป 2554

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ภาวะสขภาพของผรบบรการทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลผดปกต (รอยละ 62.5) สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 52.4) ความดนโลหตปกต (รอยละ 83.9) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 94.8) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 88.0) เมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการ ยอนหลง 3 ป (ปพ.ศ 2552 – 2554) พบวาภาวะสขภาพทกประเภทมแนวโนมลดลง ยกเวนไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสงมแนวโนมสงขน คอ รอยละ 59.7, 60.9 และ 68.1 ตามลาดบ

สถาบนทนตกรรม ภาวะสขภาพของผรบบรการทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลผดปกต (รอยละ 52.1) สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 41.2) ความดนโลหตปกต (รอยละ 92.6) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 93.2) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 86.3) เมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการยอนหลง 3 ป (ปพ.ศ 2552 – 2554) พบวา ภาวะอวน นาตาลในเลอดสง และ ไขมนไตรกลกลเซอไรดในเลอดสงมแนวโนมสงขนในชวง 1 ปหลง โดยภาวะอวน สงขนคอจากรอยละ 18.2 ในป พ.ศ. 2553 เปน 24.7 ในป 2554 นาตาลในเลอดสง สงขนจากรอยละ 4.3 ในป พ.ศ. 2553 เปน 8.7 ในป 2554 และไขมนไตรกลเซอไรดในเลอดสง สงขนจากรอยละ 8.7 ในป พ.ศ. 2553 เปน 17.4 ในป 2554 สวนความดนโลหตสง มแนวโนมลดลงคอ รอยละ 9.6, 9.1 และ 3.5 ตามลาดบ และ ไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสง มแนวโนมลดลงในชวง 1 ปหลง โดยลดลงจากรอยละ 65.2 ในป พ.ศ. 2553 เปน 39.1 ในป 2554

ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพ ฯ ภาวะสขภาพของผรบบรการทง 3 ป สวนใหญมระดบไขมนคลอเลสเทอรอลผดปกต (รอยละ 55.5) สวนคาดชนมวลกายปกต (รอยละ 52.6) ความดนโลหตปกต (รอยละ 86.1) ระดบนาตาลในเลอดปกต (รอยละ 90.5) และระดบไขมนไตรกลเซอรไรดปกต (รอยละ 81.9) เมอพจารณาภาวะสขภาพของผรบบรการ ยอนหลง 3 ป (ปพ.ศ 2552

16 – 2554) พบวา ภาวะอวน มแนวโนมลดลงคอ รอยละ 26.5, 24.2 และ 23.7 ตามลาดบ สาหรบนาตาลในเลอดสง และไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสง มแนวโนมลดลงในชวง 1 ปหลง โดยนาตาลในเลอดสง ลดลงจากรอยละ 11.5 ในป พ.ศ. 2553 เปน 10.3 ในป 2554 และไขมนคลอเรสเทอรอลในเลอดสง ลดลงจากรอยละ 58.7 ในป พ.ศ. 2553 เปน 56.7 ในป 2554 เชนกน สวนความดนโลหตสง และไขมนไตรกลเซอไรดในเลอดสงมแนวโนมสงขนในชวง 1 ปหลง โดยความดนโลหตสง สงขนจากรอยละ 12.2 ในป พ.ศ. 2553 เปน 14.5 ในป 2554 และไขมนไตรกลเซอไรดในเลอดสง สงขนจากรอยละ 16.3 ในป พ.ศ. 2553 เปน 19.7 ในป 2554

จากภาพรวมดานภาวะสขภาพดงกลาวมาทงหมดน ทาใหทราบวา ขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข มปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยหลายปจจย ไดแก ภาวะอวนหรอนาหนกเกน ภาวะความดนโลหตสง ภาวะนาตาลในเลอดสง ภาวะไขมนในเลอดผดปกต และการไมออกกาลงกาย สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ ในฐานะเปนหนวยงานบรการทรบผดชอบดแลดานสขภาพ ทงดานการรกษาพยาบาล ดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค แกขาราชการและลกจางประจาสงกดสวนกลางกระทรวงสาธารณสข ตามนโยบายของกรมการแพทย สนใจศกษาความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด โดยใชแบบประเมนของ Rama – EGAT heart score ซงเปนแบบประเมนทพฒนาขนจากขอมลพนฐานทไดจากคนไทยโดยคณะนกวจยไทยทโรงพยาบาลรามาธบดไดรวบรวมไว จงสามารถนามาใชกบประชากรไทยไดด โดยเฉพาะในเพศหญง เพอใชประเมนความเสยงเพอคดกรองไดแมนยา และเชอถอไดสาหรบการใชในหมคนไทย (สกจ แยมวงศ, 2548; พฒนาพร สปนะ, กตพงษ หาญเจรญ, สคนธา ศร และอดศกด มณไสย, 2552) โดยการใหคะแนนในแตละปจจยเสยงตามขอแนะนา และนาผลคะแนนรวมมาดผลวามความเสยงตอการเปนโรคหวใจมากนอยเพยงใด การประเมนความเสยงรวม เปนทางเลอกหนงซงเปนประโยชนตอการวางแผนปองกนโรคดวยตนเองและลดโอกาสเกดปญหาทางโรคหวใจและหลอดเลอดทอาจตามมาในอนาคต ซงตองการการเฝาระวง การปองกนและควบคมอยางมประสทธภาพตอไป ผลจากการวจยในครงนจะทาใหไดขอมลทสาคญในการวางแผนพฒนาพฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขใหตระหนกในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอนาไปสการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด

17 งานวจยทเกยวของ

1. สกจ แยมวงษ (2548) ไดทาโครงการ การพฒนาแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจ

และหลอดเลอด ในป พ.ศ. 2548 โดยมวตถประสงค 2 ขอ คอ 1. เพอพฒนาแบบประเมนความเสยงรวมตอโรคหวใจและหลอดเลอด (total risk assessment) ทเหมาะสมกบคนไทย โดยมเครองมอ 2 ระดบคอ วธการประเมนททาโดยบคลากรทางการแพทย และวธการประเมนดวยตนเองของประชาชน และ 2. จดทาคาอธบายแนวทางการใชแบบประเมน การแปลผลการประเมน ขอแนะนา และขอจากดของแบบประเมน โดยมวธการศกษาแบบ retrospective cohort study ในพนกงานการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยจานวน 3,499 คน เรมเกบรวบรวมขอมลตงแตปพ.ศ. 2528 จนถงป พ.ศ. 2545 ผลการศกษาพบวาแบบประเมนทสรางขนทง 3 แบบ คอ 1. แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ไมใชผลเลอด) 2. แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด) และ 3. แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยบคลากรสาธารณสข (อางองผลการตรวจรางกายและผลเลอด) สามารถคานวณเหตการณทเกดขนไดด และใกลเคยงกบเหตการณจรงมากกวา original Framingham score โดยแบบประเมนททาโดยบคลากรทางการแพทยจะคานวณไดใกลเคยงเหตการณจรงมากทสด และมพนทใต ROC (Receiver Operator Characteristic) curve สงทสดดวย (แบบประเมนททาโดยบคลากรทางการแพทย = 0.772 Framingham score = 0.699 p value = 0.001) ในขณะทแบบประเมนอยางงายดวยตนเองของประชาชนโดยไมใชผลเลอดซงเปนแบบทงายทสดกยงมความคลาดเคลอนนอยกวา original Framingham score โดยทพนทใต ROC curve ไมแตกตางกนอยางมนยยะสาคญทางสถต (แบบประเมนอยางงาย= 0.670 Framingham score = 0.699 p value = 0.25) แสดงใหเหนวาแบบประเมนทสรางขนเหมาะสมสาหรบประชากรไทยมากกวาแบบประเมนจากตางประเทศ เชน Framingham score

2. พฒนาพร สปนะ, กตพงษ หาญเจรญ, สคนธา ศร และอดศกด มณไสย (2552) ไดทาการทดสอบความแมนยาของแบบประเมนความเสยงโรคหลอดเลอดหวใจ Rama – EGAT Heart Score ในผปวย Acute Coronary Syndrome โรงพยาบาลศรราช ในชวงเดอนตลาคม 2551 ถง มกราคม 2552 ลกษณะกลมตวอยางททาการศกษาเปนผปวยโรคหวใจขาดเลอดแบบเฉยบพลน (Acute Coronary Syndrome: ACS) ทมารบบรการตรวจรกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนงโดยมารบทาการสวนหลอดเลอดหวใจโดยการฉดสารทบรงส(Coronary angiography) ตามแพทยนดซงผลการตรวจพบวามเสนเลอดหวใจตบหรอตนจานวน 163 ราย และผปวยทมารบการตรวจสขภาพทหนวยตรวจสขภาพ โดยไมไดรบการวนจฉยวาเปนโรคหวใจขาดเลอดแบบเฉยบพลน จานวน 374 ราย และหา ROC curves เพอทดสอบความตรงหรอความถกตองของแบบประเมนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ Rama – EGAT heart score ผลการศกษาพบวา แบบประเมนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ Rama – EGAT heart score ททาโดยบคลากรทางการแพทยทดดแปลงมาใชกบเพศหญงใหคาความแมนยาสงสด โดยมพนทใตกราฟ ROC (area under the ROC curve : AUC) เทากบ 0.724 และ 0.849 ในเพศชายและเพศหญงตามลาดบ สาหรบแบบประเมนททาดวยตนเองของประชาชนโดยใชรวมกบผลเลอดและแบบประเมนอยางงาย

18 ดวยตนเองของประชาชนโดยไมใชผลเลอด จะมคา AUC เทากบ 0.763 และ 0.69 ตามลาดบ จดตดคะแนนทใชทานายโรคหวใจขาดเลอดแบบเฉยบพลน สาหรบแบบประเมนททาโดยบคลากรทางการแพทย มเทากบ 2 คะแนน ซงจะใหคาความไวและคาความจาเพาะ รอยละ 80 และ 50 ในเพศชาย รอยละ 90 และ 59 ในเพศหญง สาหรบแบบประเมนททาดวยตนเองของประชาชนโดยใชรวมกบผลเลอดมจดตดคะแนนท 8 คะแนน มคาความไวรอยละ 88 และคาความจาเพาะรอยละ 46 และแบบประเมนอยางงายดวยตนเองของประชาชนโดยไมใชผลเลอดจะมจดตดคะแนนท 9 คะแนนใหคาความไวรอยละ 83 และคาความจาเพาะรอยละ 50 คาความนาจะเปนทจะทานายโรคไดถกตองถาผลการทดสอบเปนบวกและผลการทดสอบเปนลบในแบบประเมนททาโดยบคลากรทางการแพทยเทากบรอยละ 47 กบรอยละ 82 ในเพศชาย และรอยละ 51 รอยละ 93 ในเพศหญง แบบประเมนททาดวยตนเองของประชาชนโดยใชรวมกบผลเลอด จะมคาเทากบรอยละ 45 กบรอยละ 88 และเทากบรอยละ 46 กบรอยละ 85 ในแบบประเมนอยางงายดวยตนเองของประชาชนโดยไมใชผลเลอด สรปไดวา แบบประเมนทง 3 แบบ สามารถนามาใชกบประชากรไทยไดด โดยเฉพาะในเพศหญง

3. Abdullakasim P., Somrongthong R., Sritara P., & Chaisantikulwat O. (2013) ไดทาการศกษาเรอง Cardiovascular Risk, Knowledge, Risk Perception, andSelf-Efficacy among Employees at South Bangkok Power Plant of the Electric Generating Authority of Thailand (EGAT) กลมตวอยางเปนพนกงานไฟฟาพระนครใตของ กฟผ. ในจงหวดสมทรปราการ จานวน 384 คน ในชวงเดอนเมษายน - มถนายน 2554 โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด) Rama – EGAT heart score ผลการศกษาพบวารอยละ 22.8, และ 16.7 เปนผทมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและสมองในเวลา 10 ป อยในระดบสง และปานกลาง ตามลาดบ

4. ววรรธน เจย, สปราน ศรพลาวงษ, ราพง อภยวงศ, และจงกล ธมปสาโท (2554) ไดทาการศกษาเรอง ผลการประเมนความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและสมองในชมชน เขตตาบลบางทราย อาเภอเมอง จงหวดชลบร กลมตวอยาง เปนประชาชนทเขาชมนทรรศการมหกรรมสขภาพหลอดเลอดหวใจและสมองเขตตาบลบางทราย อาเภอเมอง จงหวดชลบร จานวน 297 ราย ในวนท 23 ธนวาคม 2554 โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ไมใชผลเลอด) Rama – EGAT heart score ผลการศกษาพบวารอยละ 44.8, 21.5 และ 19.5 เปนผทมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและสมองในเวลา 10 ป อยในระดบปานกลาง นอย และสง ตามลาดบ ควรมการใหความรจดกจกรรมเพอสงเสรมใหมการปรบเปลยนพฤตกรรมของประชาชนทมความเสยงไปสพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค เพอชะลอความกาวหนาของโรคและการมคณภาพชวตทด แตมขอจากดทกลมตวอยางไมไดเปนตวแทนทงหมดของประชากรในเขตตาบลบางทราย อาเภอเมอง จงหวดชลบร กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง เนองจากการจดนทรรศการมหกรรมสขภาพครงนเปนเรองเวลาการทางานกลมวยทางาน จงไมไดเขารวมกจกรรมดงกลาวคงเหลอแตกลมแมบานและกลมผสงอายทเขารวมกจกรรม

5. ประกาย จโรจนกล และคณะ (2554) ไดทาการศกษาเรอง กจกรรมทางกาย พฤตกรรมการบรโภคอาหาร และความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในบคลากรมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ระหวางวนท 19 – 21 มนาคม 2552 กลมตวอยาง เปนบคลากรทก

19 ประเภทของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต จานวน 1,081 ราย เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย 1) แบบสอบถามการมกจกรรมทางกายของ IPAQ (International Physical Activity Questionnaire) แบบ Short form 2) แบบวดพฤตกรรมบรโภคอาหารทเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ทคณะผวจยพฒนาขน และ 3) แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ไมใชผลเลอด) Rama – EGAT heart score ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมกจกรรมทางกายทออกแรงปานกลาง และออกแรงมาก โดยเฉลยวนละประมาณครงชวโมง ใชเวลาในการเดนประมาณวนละชวโมงครง และนงประมาณวนละ 5 ชวโมง ซงจากการเทยบกบเกณฑมาตรฐานนานาชาต พบวา กลมตวอยางรอยละ 62.5 เปนผมกจกรรมทางกายในระดบปานกลาง และระดบมาก ซงจะสงผลดตอสขภาพ ทเหลอรอยละ 37.5 มกจกรรมทางกายในระดบตา โดยบคลากรททางานดานธรการมสดสวนของผมกจกรรมทางกายในระดบตามากทสด ในดานการบรโภคอาหาร พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบมาก (Mean 2.18, S.D. 0.29) และพบวากลมตวอยางรอยละ 2.8 เปนผทมความเสยงสงสดคอคะแนนความเสยงมากกวา 14 ซงหมายความวาในคนกลมนจะมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดหวใจขนรนแรงในระยะเวลา 10 ป ถงรอยละ 8 – 12 ผลการทดสอบความแปรปรวนทางเดยว พบวา มความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ของคาเฉลยตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในบคลากรทปฏบตงานลกษณะแตกตางกน โดยกลมผบรหารมความเสยงสงมากกวากลมอน ๆ

6. สานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข (2551) ไดทาการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551 – 2552 ในประชากรไทยอายตงแต 1 ปขนไป ทอาศยใน 20 จงหวดทวประเทศ และกรงเทพฯ แบงเปนกลมอาย 15-59 ป จานวน 12,240 คน และ 60 ปขนไป จานวน 9,720 คน รวม 21,960 คน ดาเนนการเกบขอมลภาคสนาม เมอ ก.ค. 2551 – ม.ค. 2552 ผลการสารวจไดผเขารวมการศกษาจานวน 20,450 คน คดเปนอตราตอบกลบรอยละ 93 ผลการสารวจบคคลทมปจจยเสยงของโรคระบบหวใจและหลอดเลอด [ ความดนโลหตสง (SBP ≥140 mm Hg หรอ DBP≥80 mm Hg หรอกาลงรกษาความดนโลหตสงดวยยา) เบาหวาน คอเลสเตอรอลรวมในเลอดสง (total cholesterol ≥240 mg/dL) สบบหรเปนประจา และภาวะอวน (BMI ≥25kg/m2) ] พบวา ประชากรชายและหญงไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 41.1 และ 34.1 ตามลาดบมปจจยเสยง 1 ปจจย ผชายและผหญงทมปจจยเสยง 2 ปจจย มรอยละ 19.9 และ 17.8 ตามลาดบ และกลมทมตงแต 3 ปจจยขนไปมรอยละ 9.5 และ 7.4 ตามลาดบ พจารณาตามอาย ความชกของการม 2 ปจจยเสยงขนไปเพมขนตามอายทเพมขน และสงสดในกลมอาย 60-69 ป (ชายรอยละ 41.2 และหญงรอยละ 45.2) และในกลมอาย 70–79 ป (ชายรอยละ 38.4 และหญงรอยละ 43.0) เมอพจารณาตามเขตปกครองพบวาความชกของกลมทมปจจยเสยงตงแต 2 ปจจยขนไป ทงชายและหญงในเขตเทศบาล (รอยละ 37.9 และ 30.6) มความชกสงกวานอกเขตเทศบาล (รอยละ 25.9 และ 22.8) ตามลาดบ พจารณาตามภาคพบวากรงเทพฯ มความชกของกลมทมปจจยเสยงตงแต 2 ปจจยขนไป สงสดรอยละ 37.6 รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 31.5) ภาคใต (รอยละ 30.9) ภาคเหนอ (รอยละ 24.2) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 21.3) ตามลาดบ เมอเปรยบเทยบความชกของกลมทมปจจยเสยงตงแต 2 ปจจยขนไป ของการสารวจครงท

20 3 ในป 2547 พบวา การสารวจครงท 4 นในป 2552 นความชกในผชาย (รอยละ 29.4) ใกลเคยงกบความชกในป 2547 (รอยละ 28.8) สวนความชกในผหญงเพมขน จากรอยละ 21.3 ในป 2547 เพมเปน รอยละ 25.2 ในป 2552

7. กมลภค นนทลกษณ, สกาญฎา กลนถอศล, เพญพรรณ บญสาใจ, เกษชดา ปญเศษ, และมาณวกา กงแกว (2548) ไดทาการศกษาระดบไขมน นาตาลในเลอด และความดนโลหต ของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข จานวน 2,404 ราย พบวา บคลากรจานวน 982 ราย (รอยละ 40.8) ตรวจพบระดบไขมน นาตาลในเลอด และความดนโลหตสงกวาปกตอยางนอยหนงอยาง โดยพบเปนไขมนในเลอดสงกวาปกตมากทสด รองลงมาเปนความดนโลหตสงกวาปกต และนาตาลในเลอดสงกวาปกต ตามลาดบ ความผดปกตทตรวจพบทงหมดอยในชวงกลมอาย 45 – 54 ป มากทสด ซงสงเหลานลวนเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

8. กมลภค นนทลกษณ, สกาญฎา กลนถอศล, เพญพรรณ บญสาใจ, เกษชดา ปญเศษ, และมาณวกา กงแกว (2550) ไดทาการศกษาเรอง พฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข ทมภาวะไขมนในเลอดสง จานวน 407 ราย ผลการวจยพบวา บคลากรกลมตวอยางมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการจดการกบความเครยดอยในระดบสงมาก คะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการปองกนปจจยเสยงอยในระดบสง สวนคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร ดานการออกกาลงกาย และดานการดแลรกษาสขภาพอยในระดบปานกลาง มโรคประจาตวคอ โรคความดนโลหตสง หรอ โรคเบาหวาน รวมดวย รวมทงมคาดชนมวลกายอยในระดบเกนเกณฑมาตรฐาน(อวน) ซงเปนปจจยเสยงตอการเกดภาวะหลอดเลอดแดง และกอใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอดตามมา 9. Nakanishi N., Takatorige T. & Suzuki K. (2005) ไดทาการศกษาเรอง Daily Life Activity and Risk of Developing Cardiovascular Risk Factors ในพนกงานชายทไมมประวตโรคหวใจและหลอดเลอดของสานกงานบรษทรบเหมากอสรางในญปน จานวน 3,607 คน อาย 35 - 59 ป ตงแตป 1994 - 2001 ผลการศกษาพบวา พลงงานทใชในชวตประจาวนมความสมพนธในเชงผกผนกบความเสยงในการเกดภาวะความดนโลหตสง เบาหวานประเภท 2 และเมแทบอลกซนโดรม (metabolic syndrome) ทงในคนทไมอวน และคนทอวน แตพบมแนวโนมนอยกวาในคนทอวน

10. Yu S., Yarnell J.W.G., Sweetnam P. M., & Murray, L. (2003) ไดทาการศกษาเรอง What Level of Physical Activity Protects Against Premature Cardiovascular Death? The Caerphilly study แบบตดตามไปขางหนาในประชากรทไมมประวตโรคหวใจและหลอดเลอดจากการตรวจสอบเบองตน จานวน 1,975 คน อาย 49 -64 ป เปนเวลา 11 ป พบวา ในประชากรทไมมประวตการเจบปวยหรออาการของโรคหวใจและหลอดเลอดมากอน การมกจกรรมทางกายในยามวางทออกแรงมากเทานนทมความสมพนธกบการลดความเสยงตอการเสยชวตกอนวยอนควรจากโรคหวใจและหลอดเลอด 11. Hu, G., Jousilahti, P., Barengo, N.C., Qiao, Q., Lakka, T.A., & Tuqmilehto, J., (2005). ไดทาการศกษาเรอง Physical Activity, cardiovascular Risk factors, and Mortality among Finnish Adults with Diabetes ในผปวยโรคเบาหวาน ประเภทท 2 จานวน

21 3,708 คน อาย 25 – 74 ป เปนเวลา 18.7 ป พบวา การมกจกรรมทางกายในระดบปานกลาง หรอ ระดบมาก มความสมพนธกบการลดการตายดวยโรคหวใจและหลอดเลอด และการตายโดยรวม ในขณะทคาดชนมวลกาย และความดนโลหตทสงขน กบการสบบหรในปจจบน มความสมพนธกบการตายดวยโรคหวใจและหลอดเลอดทเพมสงขน ระดบโคเลสเตอรอลในเลอดทสงมความสมพนธกบการตายดวยโรคหวใจและหลอดเลอดทเพมสงขน ผลในการปองกนการตายจากโรคหวใจและหลอดเลอดของการมกจกรรมทางกาย พบไดคงเสนคงวา ไมวาผปวยโรคเบาหวานจะมคาดชนมวลกาย ความดนโลหต และระดบโคเลสเตอรอลในระดบใด หรอสบบหรหรอไม

22

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนาแบบยอนหลง (Retrospective descriptive

study design) เพอประเมนภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยศกษาขอมลจากเวชระเบยนผทมารบการตรวจสขภาพประจาปยอนหลง จากรายงานผลการตรวจสขภาพประจาป พ.ศ. 2556 ประชากรเปาหมายและกลมตวอยาง

ประชากรเปาหมาย ขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวง

สาธารณสขทมารบบรการตรวจสขภาพประจาป 2556 กบสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ จานวน 4 กรม ไดแก 1. กรมการแพทย 2. กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก 3. สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข และ 4. กรมสนบสนนบรการสขภาพ

กลมตวอยาง ขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขจานวน 4 กรม ทมารบบรการตรวจสขภาพประจาป 2556 ในระหวางเดอนมนาคม – พฤษภาคม 2556 เลอกตวอยางแบบเจาะจงตามเกณฑคดเขา โดยการรวบรวมขอมลจากผลการตรวจสขภาพ ในเวชระเบยนผปวย เกณฑการคดเขาและคดออก

ผวจยคดเลอกผทมคณสมบตตามเกณฑการคดเขาและการคดออก ดงตอไปน เกณฑการคดเลอกเขารวมวจย (Inclusion criteria) 1. เปนบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขทมาใชสทธรบบรการตรวจ

สขภาพประจาป 2556 กบสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ระหวางเดอน มนาคม ถง พฤษภาคม 2556

2. มอาย 35 ปขนไป เนองจากเปนชวงกลมอายทกรมบญชกลางระบใหตรวจหาระดบไขมนในเลอดชนดไขมนโคเลสเตอรอล

เกณฑการคดออก (Exclusion criteria) 1. หญงตงครรภ หรอใหนมบตร 2. อายมากกวา 54 ป เนองจากจากการศกษาพบวาหากนาแบบประเมนความเสยงไปใช

กบผสงอาย จะมความแมนยาในการทานายลดลง 3. ไดรบการวนจฉยโรคมะเรง 4. มขอมลพนฐานและขอมลผลตรวจเลอดไมครบถวนตามทระบไว

23

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบบนทกขอมลความเสยงตอการเกด

โรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขโดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด Rama – EGAT Heart Score (ภาคผนวก ก) ซงประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 บนทกขอมลสวนบคคลเกยวกบอาชพ ลกษณะงานททา และโรคประจาตว สวนท 2 ใชประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด จากคะแนนความเสยงของ 7 ปจจย คอ อาย เพศ ระดบไขมนโคเลสเตอรอล ประวตการสบบหร การเปนเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และคาเสนรอบเอว โดยนาคะแนนความเสยงทกอยางมารวมกน คะแนนรวมปจจยเสยง มคาตงแต -2 ถง 24 คะแนน เกณฑการใหคะแนน พจารณาดงน

ปจจยเสยง คะแนนความเสยง

1.อาย 35- 39 ป -2 คะแนน 40- 44 ป 0 คะแนน 45- 49 ป 2 คะแนน 50- 54 ป 4 คะแนน 2. เพศ หญง 0 คะแนน

ชาย 3 คะแนน 3. โคเลสเตอรอล นอยกวา 280 มก./ดล. 0 คะแนน มากกวา หรอเทากบ 280 มก./ดล 4 คะแนน 4. บหร ไมสบ 0 คะแนน

ยงสบบหร 2 คะแนน 5. เบาหวาน ไมเปน 0 คะแนน

เปน (หรอ มากกวา 126 มก/ดล) 5 คะแนน 6. ความดนโลหตสง ไมเปน 0 คะแนน เปน (หรอ มากกวาเทากบ 140/90 มม.ปรอท)

3 คะแนน

7. รอบเอว ชาย เทากบ หรอ มากกวา 36 นว (90 ซม.) หญง เทากบ หรอ มากกวา 32 นว (80 ซม.)

ไมใช 0 คะแนน ใช 3 คะแนน

24

ตวอยางการคดคะแนน เชน อาย 48 ป (2 คะแนน) ผชาย (3 คะแนน) สบบหร (2 คะแนน) มไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดมากกวา 280 มก/ดล. (4 คะแนน) ไมเปนเบาหวาน (0 คะแนน) มความดนเลอดสง (3 คะแนน) เสนรอบเอว 93 ซม. (3 คะแนน) จะมคะแนนความเสยงรวมเทากบ 3+2+2+4+0+3+3 = 17 คะแนน เปนตน จากคะแนนรวมทได นาไปเทยบเปนอตราการเกดโรคหลอดเลอดหวใจตบรนแรงในระยะเวลา 10 ป (%) ดงรายละเอยด

คะแนนรวม โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป (%)

-2 0 0 0 1 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6 1 7 2 8 2 9 2 10 3 11 4 12 4 13 5 14 6 15 8 16 9 17 11 18 14 19 16

>=20 20

25

ในการแปลผลพจารณาจากคะแนน ดงน ผทมความเสยงนอย หมายถง ผทมคะแนนอยระหวาง -2 ถง 6 คะแนน โอกาสเกดโรค เสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เทากบ 0 -1 % ผทมความเสยงปานกลาง หมายถง ผทมคะแนนอยระหวาง 7 ถง 12 คะแนน โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เทากบ 2 - 4 % ผทมความเสยงสง หมายถง ผทมคะแนนอยระหวาง 13 ถง 16 คะแนน โอกาสเกดโรค เสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เทากบ 5 - 9 % ผทมความเสยงสงมาก หมายถง ผทมคะแนนมากกวา 17 คะแนน โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เทากบ 11 - 20 % ในการวจยครงน ผวจยใชการแปลผล 3 ระดบ ดงน ผทมความเสยงนอย หมายถง ผทมคะแนนอยระหวาง -2 ถง 6 คะแนน โอกาสเกดโรค เสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เทากบ 0 -1 % ผทมความเสยงปานกลาง หมายถง ผทมคะแนนอยระหวาง 7 ถง 12 คะแนน โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เทากบ 2 - 4 % ผทมความเสยงสง หมายถง ผทมคะแนนมากกวา 13 คะแนน โอกาสเกดโรค เสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป มากกวา 5 % การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด (Rama – EGAT Heart Score)

เปนแบบประเมนมาตรฐานซงพฒนาโดยคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด (สกจ แยมวงษ, 2548) ทเคยถกใชในการวจยเรองอนๆ ซงเปนประชากรในวยทางานเชนเดยวกน และมรายงานการทดสอบความแมนยาของแบบประเมนความเสยง (พฒนาพร สปนะ, กตพงษ หาญเจรญ, สคนธา ศร และอดศกด มณไสย, 2009) การดาเนนการ

1. ทาหนงสอขออนมตจากผอานวยการโรงพยาบาลราชวถ 2. รวบรวมขอมลผลการตรวจสขภาพประจาป 2556 ยอนหลง จากแบบบนทกผลการ

ตรวจสขภาพประจาป ในเวชระเบยนผปวย มาประเมนโดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด (Rama – EGAT heart score)

3. ตรวจสอบคาตอบทไดรบใหครบถวนตามจานวนขอคาถามทงหมด แลวนาผลมาวเคราะหตามวตถประสงค

4. สรปผลการวจย จดทารปเลมทสมบรณ

26

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหทางสถต ทาโดยใชโปรแกรม SPSS สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) เพออธบายลกษณะสวนบคคล และคะแนนความ

เสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยการหาจานวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาตาสด คาสงสด ทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยของกลมตวอยางแบบสองกลมอสระ (independent samples) โดยใชการทดสอบคาท (t-test) และทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร โดยใชการทดสอบไคสแควร (chi – square test/ fisher exact test) และถอคา p – value นอยกวา 0.05 เปนนยสาคญทางสถต

ขอพจารณาดานจรยธรรม

การศกษาแบบยอนหลง (Retrospective descriptive study) โดยการเกบรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนเทานน ไมมผลตอการรกษาแตอยางใด และขอมลสวนตวตางๆ ของแตละบคคลจะถกเกบเปนความลบ จะไมเปดเผยตอสาธารณะเปนรายบคคล แตจะรายงานผลการวจยเปนขอมลสวนรวม ขอมลของผรวมการวจยเปนรายบคคล อาจมคณะบคคลบางกลมเขามาตรวจสอบได เชน ผใหทนการวจย สถาบน หรอองคกรของรฐทมหนาทตรวจสอบ คณะกรรมการจรยธรรม ฯ เปนตน

27

ขนตอนการทาวจย

1. 2.

ระยะเตรยมการ แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด)

Rama – EGAT heart score

ระยะดาเนนการ

Retrospective descriptive study 1. คดเลอกกลมตวอยางตามเกณฑ

1.1 เปนบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขทมาใชสทธรบบรการตรวจสขภาพประจาป 2556 กบสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสขระหวางเดอน มนาคม ถง พฤษภาคม 2556

1.2 มอายระหวาง 35 – 54 ป 2. ตรวจสอบความถกตองสมบรณของขอมลในแบบบนทกขอมลสวนบคคล แบบบนทกขอมลทางคลนก และขอมลทางหองปฏบตการ ในเวชระเบยนผปวย

3. ลงบนทกขอมลในแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด โดยประชาชน (ใชผลเลอด) Rama – EGAT heart score 4. วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมทางสถต

สรปผลการวจย

28

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การวจยครงนเปนการประเมนภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรท

ปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด (Rama – EGAT heart score) จานวน 950 ราย ทาการเกบรวบรวมขอมลตงแตเดอนมนาคม ถง พฤษภาคม 2556 ผลการวเคราะหขอมลไดนาเสนอในรปตารางประกอบการบรรยายตามลาดบ ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 1.1 การนาเสนอขอมลของกลมตวอยางจาแนกตามหนวยงานตนสงกด ดงแสดงในตาราง

ท 1 1.2 แสดงลกษณะของกลมตวอยางททาการศกษา ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 1 แสดงหนวยงานตนสงกดของกลมตวอยางททาการศกษา

หนวยงานตนสงกด จานวนคน (N = 950)

รอยละ

สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 409 43.1 กรมการแพทย 253 26.6 กรมสนบสนนบรการสขภาพ 214 22.5 กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก 74 7.8

จากตารางท 1 แสดงใหเหนวา กลมตวอยางบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวง

สาธารณสขทมาใชสทธตรวจสขภาพประจาป 2556 จานวน 950 คน เมอจาแนกตามหนวยงานตนสงกด พบวา สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขมจานวนมากทสด 409 คน (รอยละ 43.1) รองลงมาเปนกรมการแพทยจานวน 253 คน (รอยละ 26.6) กรมสนบสนนบรการสขภาพจานวน 214 คน (รอยละ 22.5) และกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกจานวน 74 คน (รอยละ 7.8) ตามลาดบ

29

ตารางท 2 แสดงลกษณะของกลมตวอยางททาการศกษา

ขอมล จานวนคน (n = 950) รอยละ

อาย (ป) (อายเฉลย= 46.1 คาเบยงเบนมาตรฐาน = 5.4) 35 - 39 152 16.0 40 - 44 185 19.5 45 - 49 307 32.3 50 - 54 306 32.2 เพศ ชาย 213 22.4 หญง 737 77.6 ประวตการสบบหร สบ/ เลกสบนอยกวา 15 ป 33 3.5 ไมสบ 917 96.5 ประวตการเปนเบาหวาน เปน 30 3.2 ไมเปน 920 96.8 ประวตการเปนความดนโลหตสง เปน 102 10.7 ไมเปน 848 89.3 เสนรอบเอว (ชาย ≥ 90 ซม./ หญง ≥ 80 ซม). ใช 332 34.9 ไมใช 618 65.1 ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด มากกวาเทากบ 280 มก./ดล. 74 7.8 นอยกวา 280 มก./ดล. 876 92.2 ระดบนาตาลในเลอด สง (มากกวาเทากบ126 มก./ดล). 30 3.2 ปกต (นอยกวา 126 มก./ดล). 920 96.8 ระดบความดนโลหต (มม.ปรอท) สง (SBP≥140 หรอ DBP≥90) 193 20.3 ปกต (SBP<140 และ DBP<90) 757 79.7

30

ตารางท 2 (ตอ)

ขอมล จานวนคน (n = 950) รอยละ

ดชนมวลกาย (กโลกรม /เมตร2 ) ปกต (20.0 – 24.9) 506 53.3 อวน ( ≥ 25) 311 32.7 ผอม ( ≤ 20) 133 14.0 ลกษณะงานททา* (n = 943) งานวชาการ 148 15.7 งานบรการ 424 45.0 งานธรการ 200 21.2 งานบรหาร 171 18.1

*มmissing data

จากตารางท 2 แสดงใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง 45 – 54 ป รอยละ 64.5 โดยมอายเฉลย 46.1 ป (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 5.4) เปนเพศหญงรอยละ 77.6 มประวต ไมสบบหรรอยละ 96.5 ไมเปนเบาหวานรอยละ 96.8 ไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 89.3 มเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. ในผชาย และนอยกวา 80 ซม. ในผหญง รอยละ 65.1 ผลการตรวจสขภาพพบวา มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 92.2 มระดบนาตาล ในเลอด ระดบความดนโลหต และดชนมวลกายปกต รอยละ 96.8, 79.7 และ 53.3 ตามลาดบ โดยสวนใหญรอยละ 45.0 มลกษณะงานเปนงานบรการ

31

สวนท 2 ขอมลภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด 2.1 ภาวะเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางโดยรวมและจาแนก

ตามเพศ ดงแสดงในตารางท 3 2.2 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางจาแนกตามระดบ

ความเสยง ดงแสดงในตารางท 4 2.3 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางจาแนกตามระดบความเสยง

ดงแสดงในตารางท 5 2.4 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงนอย

จาแนกตามเพศ ดงแสดงในตารางท 6 2.5 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางระดบความเสยงนอยจาแนก

ตามเพศ ดงแสดงในตารางท 7 2.6 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยง

ปานกลางจาแนกตามเพศ ดงแสดงในตารางท 8 2.7 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางระดบความเสยงปานกลาง

จาแนกตามเพศ ดงแสดงในตารางท 9 2.8 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงสง

จาแนกตามเพศ ดงแสดงในตารางท 10 2.9 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางระดบความเสยงสงจาแนก

ตามเพศ ดงแสดงในตารางท 11

32

ตารางท 3 ภาวะเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางโดยรวมและจาแนกตามเพศ

ภาวะเสยง โดยรวม เพศ ตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ชาย หญง P (n = 950) (n = 213) (n = 737) value

คะแนนความเสยง คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 4.5 (4.0) 7.5 (3.9) 3.6 (3.5) < 0.001 พสย (ตาสด-สงสด) (-2,18) (0,18) (-2,15) โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%)

คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 1.5 (1.6) 2.5 (2.5) 1.2 (1.0) < 0.001 พสย (ตาสด-สงสด) (0,14) (0,14) (0,8) ระดบความเสยงในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

< 0.001

นอย n (%) 655 (68.9) 90 (42.3) 565 (76.7) ปานกลาง n (%) 263 (27.7) 100 (46.9) 163 (22.1) สง n (%) 32 (3.4) 23 (10.8) 9 (1.2)

จากตารางท 3 แสดงใหเหนวา กลมตวอยางมความเสยงอยในระดบนอย ปานกลาง และ

สง คดเปนรอยละ 68.9, 27.7 และ 3.4 ตามลาดบ คะแนนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางโดยรวมมคาเฉลย 4.5 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 4.0) ผชายมคาเฉลย 7.5 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.9) โดยคะแนนความเสยงสงสดเทากบ 18 ซงสงกวาผหญงทมคาเฉลย 3.6 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.5) และคะแนนความเสยงสงสดเทากบ 15 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

สวนโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%) ของกลมตวอยางโดยรวมมคาเฉลยรอยละ 1.5 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.6) และผชายมคาเฉลยรอยละ 2.5 ซงสงกวาผหญงทมคาเฉลยรอยละ 1.2 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

ระดบความเสยงในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยสวนใหญเพศชายจะมระดบความเสยงอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 46.9 สวนเพศหญงจะมระดบความเสยงอยในระดบนอย คดเปนรอยละ 76.7

33

ตารางท 4 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางจาแนกตามระดบความเสยง

ปจจยเสยง ระดบความเสยง n (%) ตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด นอย ปานกลาง สง P (n = 655) (n = 263) (n = 32) value

อายเฉลย(ป) (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 44.4 (5.2) 49.6 (3.7) 50.8 (2.9)

อาย (ป) < 0.001 35 - 39 145 (22.1) 7 (2.7) 0 (0.0) 40 - 44 166 (25.3) 18 (6.8) 1 (3.1) 45 - 49 227 (34.7) 71 (27.0) 9 (28.1) 50 - 54 117 (17.9) 167 (63.5) 22 (68.8) เพศ < 0.001 ชาย 90 (13.7) 100 (38.0) 23 (71.9) หญง 565 (86.3) 163 (62.0) 9 (28.1) ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด < 0.001 มากกวาเทากบ 280 มก./ดล. 23 (3.5) 43 (16.3) 8 (25.0) นอยกวา 280 มก./ดล. 632 (96.5) 220 (83.7) 24 (75.0) ประวตการสบบหร < 0.001 สบ/ เลกสบนอยกวา 15 ป 7 (1.1) 19 (7.2) 7 (21.9) ไมสบ 648 (98.9) 244 (92.8) 25 (78.1) ประวตการเปนเบาหวาน < 0.001 เปน 1 (0.2) 17 (6.5) 12 (37.5) ไมเปน 654 (99.8) 246 (93.5) 20 (62.5) ประวตการเปนความดนโลหตสง < 0.001 เปน 14 (2.1) 66 (25.1) 22 (68.8) ไมเปน 641 (97.9) 197 (74.9) 10 (31.3) เสนรอบเอว (ชาย ≥ 90 ซม./ หญง ≥ 80 ซม).

< 0.001

ใช 144 (22.0) 162 (61.6) 26 (81.3) ไมใช 511 (78.0) 101 (38.4) 6 (18.8)

34

จากตารางท 4 แสดงใหเหนวา กลมตวอยางระดบความเสยงนอย มอายระหวาง 45 – 49 ป รอยละ 34.7 โดยมอายเฉลย 44.4 ป (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 5.2) เปนเพศหญงรอยละ 86.3 มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 96.5 มประวตไมสบบหรรอยละ 98.9 ไมเปนเบาหวานรอยละ 99.8 ไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 97.9 และมเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. ในผชาย และนอยกวา 80 ซม. ในผหญง รอยละ 78.0

กลมตวอยางระดบความเสยงปานกลาง มอายระหวาง 50 – 54 ป รอยละ 63.5 โดยมอายเฉลย 49.6 ป (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.7) เปนเพศหญงรอยละ 62.0 มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 83.7 มประวตไมสบบหรรอยละ 92.8 ไมเปนเบาหวานรอยละ 93.5 ไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 74.9 แตมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง รอยละ 61.6

กลมตวอยางระดบความเสยงสง มอายระหวาง 50 – 54 ป รอยละ 68.8 โดยมอายเฉลย 50.8 ป (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.9) เปนเพศชายรอยละ 71.9 มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 75.0 มประวตไมสบบหรรอยละ 78.1 ไมเปนเบาหวานรอยละ 62.5 แตมประวตเปนความดนโลหตสงรอยละ 68.8 และมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง รอยละ 81.3

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ทง 7 ปจจยขนอยกบระดบความเสยงของการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยปจจยดานอายพบวา ผทมความเสยงนอยมอายระหวาง 45 -49 ป มากทสด รอยละ 34.7 สวนผทมความเสยงปานกลาง และความเสยงสงมอายระหวาง 50-54 ป มากทสด คอ รอยละ 63.5 และ 68.8 ตามลาดบ

ปจจยดานเพศพบวา ผทมความเสยงนอยและผทมความเสยงปานกลาง สวนใหญเปนเพศหญงรอยละ 86.3 และ 62.0 ตามลาดบ สวนผทมความเสยงสงสวนใหญเปนเพศชายรอยละ 86.3

ปจจยดานระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดพบวาผทมความเสยงนอย ผทมความเสยงปานกลาง และผทมความเสยงสง สวนใหญมระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 96.5, 83.7 และ 75.0 ตามลาดบ

ปจจยดานประวตการสบบหรพบวาผทมความเสยงนอย ผทมความเสยงปานกลาง และผทมความเสยงสง สวนใหญมประวตไมสบบหรรอยละ 98.9, 92.8 และ 78.1 ตามลาดบ

ปจจยดานประวตการเปนเบาหวานพบวาผทมความเสยงนอย ผทมความเสยงปานกลาง และผทมความเสยงสง สวนใหญมประวตไมเปนเบาหวานรอยละ 99.8, 93.5 และ 62.5 ตามลาดบ

ปจจยดานประวตการเปนความดนโลหตสงพบวาผทมความเสยงนอย และผทมความเสยงปานกลาง สวนใหญมประวตไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 97.9 และ 74.9 ตามลาดบ สวนผทมความเสยงสง สวนใหญมประวตเปนความดนโลหตสงรอยละ 68.8

ปจจยดานเสนรอบเอว พบวาผทมความเสยงนอย สวนใหญมเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. ในผชาย และนอยกวา 80 ซม. ในผหญง รอยละ 78.0 สวนผทมความเสยงปานกลางและผทมความเสยงสง สวนใหญมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง รอยละ 61.6 และ 81.3 ตามลาดบ

35

ตารางท 5 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางจาแนกตามระดบความเสยง

ปจจยเสยง ระดบความเสยง n (%) ตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด นอย ปานกลาง สง P (n = 655) (n = 263) (n = 32) value

ระดบนาตาลในเลอด < 0.001 สง (มากกวาเทากบ126 มก./ดล). 7 (1.1) 14 (5.3) 9 (28.1) ปกต (นอยกวา 126 มก./ดล). 648 (98.9) 249 (94.7) 23 (71.9) ระดบความดนโลหต (มม.ปรอท) < 0.001

สง (SBP≥140 หรอ DBP≥90) 92 (14.0) 85 (32.3) 16 (50.0) ปกต (SBP<140 และ DBP<90) 563 (86.0) 178 (67.7) 16 (50.0) ดชนมวลกาย (กโลกรม /เมตร2 ) < 0.001

ปกต (20.0 – 24.9) 397 (60.6) 102 (38.8) 7 (21.9) อวน ( ≥ 25) 140 (21.4) 146 (55.5) 25 (78.1) ผอม ( ≤ 20) 118 (18.0) 15 (5.7) 0 (0.0) ลกษณะงานททา n = 650* n = 261* < 0.001 งานวชาการ 83 (12.8) 55 (21.1) 10 (31.3) งานบรการ 329 (50.6) 87 (33.3) 8 (25.0) งานธรการ 123 (18.9) 67 (25.7) 10 (31.3) งานบรหาร 115 (17.7) 52 (19.9) 4 (12.5)

*มmissing data

จากตารางท 5 แสดงใหเหน กลมตวอยางระดบความเสยงนอย มระดบนาตาลในเลอด ระดบความดนโลหต และดชนมวลกายปกต รอยละ 98.9, 86.0 และ 60.5 ตามลาดบ โดยสวนใหญรอยละ 50.6 มลกษณะงานเปนงานบรการ

กลมตวอยางระดบความเสยงปานกลาง มระดบนาตาลในเลอด และระดบความดนโลหตปกต รอยละ 94.7 และ 67.7 ตามลาดบ แตดชนมวลกายอยในระดบอวนมากทสดรอยละ 55.5 โดยสวนใหญรอยละ 33.3 มลกษณะงานเปนงานบรการ

กลมตวอยางระดบความเสยงสง มระดบนาตาลในเลอดปกตรอยละ 71.9 สวนระดบความดนโลหตปกตและสง มจานวนเทากนคอรอยละ 50.0 และดชนมวลกายอยในระดบอวนมากทสดรอยละ 78.1 โดยมลกษณะงานเปนงานวชาการ และงานธรการเทากน คอรอยละ 31.3

36

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานททาขนอยกบระดบความเสยงของการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยระดบนาตาลในเลอด พบวา ผทมความเสยงนอย ผทมความเสยงปานกลาง และผทมความเสยงสง สวนใหญมระดบนาตาลในเลอดปกต รอยละ 98.9, 94.7 และ 71.9 ตามลาดบ

ระดบความดนโลหต พบวาผทมความเสยงนอย และผทมความเสยงปานกลาง สวนใหญมระดบความดนโลหตปกต รอยละ 86.0, และ 67.7 ตามลาดบ สวนผทมความเสยงสงมระดบความดนโลหตปกต และ สง จานวนเทากน คอ รอยละ 50.0

ดชนมวลกาย พบวาผทมความเสยงนอยสวนใหญมดชนมวลกายปกตรอยละ 60.6 สวนผทมความเสยงปานกลาง และผทมความเสยงสง สวนใหญมดชนมวลกายอยในระดบอวนรอยละ 55.5 และ 78.1 ตามลาดบ

ลกษณะงานททา พบวาผทมความเสยงนอย และผทมความเสยงปานกลาง สวนใหญมลกษณะงานเปนงานบรการ รอยละ 50.6, และ 33.3 ตามลาดบ สวนผทมความเสยงสงมลกษณะงานเปนงานวชาการ และงานธรการ จานวนเทากน คอ รอยละ 31.3

37

ตารางท 6 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงนอย จาแนกตามเพศ

ปจจยเสยง เพศ n (%) ตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ชาย หญง P (n = 90) (n = 565) value คะแนนความเสยง คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 3.9 (1.8) 2.1 (2.3) < 0.001 พสย (ตาสด-สงสด) (0,6) (-2,6) โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%)

คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 1.0 (0.1) 0.7 (0.4) < 0.001 พสย (ตาสด-สงสด) (0,1) (0,1) อายเฉลย(ป) (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 41.8 (4.4) 44.8 (5.2) < 0.001 อาย (ป) < 0.001 35 - 39 30 (33.3) 115 (20.4) 40 - 44 33 (36.7) 133 (23.5) 45 - 49 26 (28.9) 201 (35.6) 50 - 54 1 (1.1) 116 (20.5) ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด 1.000 มากกวาเทากบ 280 มก./ดล. 3 (3.3) 20 (3.5) นอยกวา 280 มก./ดล. 87 (96.7) 545 (96.5) ประวตการสบบหร < 0.001 สบ/ เลกสบนอยกวา 15 ป 6 (6.7) 1 (0.2) ไมสบ 84 (93.3) 564 (99.8) ประวตการเปนเบาหวาน 1.000 เปน 0 (0.0) 1 (0.2) ไมเปน 90 (100) 564 (99.8) ประวตการเปนความดนโลหตสง 0.705 เปน 1 (1.1) 13 (2.3) ไมเปน 89 (98.9) 552 (97.7) เสนรอบเอว (ชาย ≥ 90 ซม./ หญง ≥ 80 ซม.)

0.378

ใช 23 (25.6) 121 (21.4) ไมใช 67 (74.4) 444 (78.6)

38

จากตารางท 6 แสดงใหเหนวา คะแนนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงนอย เพศชายมคาเฉลยสงกวาเพศหญง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยเพศชายมคะแนนความเสยงเฉลย 3.9 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.8) เพศหญงมคะแนนความเสยงเฉลย 2.1 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.3) สวนโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%) ของเพศชายมคาเฉลยสงกวาเพศหญง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยเพศชายมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป เฉลยรอยละ 1.0 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.8) เพศหญงมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป เฉลยรอยละ 0.7 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.4)

กลมตวอยางเพศชายมอายระหวาง 40 -44 ป มากทสด รอยละ 36.7 โดยมอายเฉลย 41.8 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 4.4) มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 96.7 มประวตไมสบบหรรอยละ 93.3 ไมเปนเบาหวานรอยละ 100 ไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 98.9 และมเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. รอยละ 74.4

กลมตวอยางเพศหญงมอายระหวาง 45 -49 ป มากทสด รอยละ 35.6 โดยมอายเฉลย 44.8 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 5.2) มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 96.5 มประวตไมสบบหรรอยละ 99.8 ไมเปนเบาหวานรอยละ 99.8 ไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 97.7 และมเสนรอบเอวนอยกวา 80 ซม. รอยละ 78.6

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงนอย มเพยง 2 ปจจยทขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 คอปจจยดานอาย และปจจยดานการสบบหร สวนปจจยดานระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด ดานประวตการเปนเบาหวาน ดานประวตการเปนความดนโลหตสง และดานเสนรอบเอว ไมขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถต

39

ตารางท 7 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางระดบความเสยงนอยจาแนกตามเพศ

ขอมล เพศ ชาย หญง P (n = 90) (n = 565) value

ระดบนาตาลในเลอด 0.248

สง (มากกวาเทากบ 126 มก./ดล). 2 (2.2) 5 (0.9) ปกต (นอยกวา 126 มก./ดล). 88 (97.8) 560 (99.1) ระดบความดนโลหต (มม.ปรอท) .002 สง (SBP ≥140 หรอ DBP ≥ 90) 22 (24.4) 70 (12.4) ปกต (SBP <140 และ DBP < 90) 68 (75.6) 495 (87.6) ดชนมวลกาย ( กโลกรม / เมตร2 ) 0.063 ปกต (20.0 – 24.9) 54 (60.0) 343 (60.7) อวน ( ≥ 25) 26 (28.9) 114 (20.2) ผอม ( ≤ 20) 10 (11.1) 108 (19.1) ลกษณะงานททา n = 89* n = 561* 0.002 งานวชาการ 6 (6.7) 83 (12.8) งานบรการ 46 (51.7) 329 (50.6) งานธรการ 28 (31.5) 123 (18.9) งานบรหาร 9 (10.1) 115 (17.7)

*มmissing data

จากตารางท 7 แสดงใหเหนวา ผลการตรวจสขภาพของกลมตวอยางระดบความเสยงนอย ในกลมตวอยางเพศชายสวนใหญมระดบนาตาลในเลอด ระดบความดนโลหต และดชนมวลกายปกตรอยละ 97.8, 75.6 และ 60.0 ตามลาดบ โดยสวนใหญรอยละ 51.7 มลกษณะงานเปนงานบรการ

กลมตวอยางเพศหญงสวนใหญมระดบนาตาลในเลอด ระดบความดนโลหต และดชนมวลกายปกตรอยละ 99.1, 87.6 และ 60.7 ตามลาดบ โดยสวนใหญรอยละ 50.6 มลกษณะงานเปนงานบรการ

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานททาไมขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถต

40

ตารางท 8 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยง ปานกลางจาแนกตามเพศ

ปจจยเสยง เพศ n (%) P ตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ชาย หญง value (n = 100) (n = 163) คะแนนความเสยง คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 9.0 (1.7) 8.4 (1.5) 0.004 พสย (ตาสด-สงสด) (7,12) (7,12) โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%)

คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 2.6 (0.8) 2.4 (0.6) 0.006 พสย (ตาสด-สงสด) (2,4) (2,4) อายเฉลย(ป) (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 48.4 (4.2) 50.4 (3.1) <0.001 อาย (ป) 0.004 35 - 39 4 (4.0) 3 (1.8) 40 - 44 13 (13.0) 5 (3.1) 45 - 49 30 (30.0) 41 (25.2) 50 - 54 53 (53.0) 114 (69.9) ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด 0.250 มากกวาเทากบ 280 มก./ดล. 13 (13.0) 30 (18.4) นอยกวา 280 มก./ดล. 87 (87.0) 133 (81.6) ประวตการสบบหร <0.001 สบ/ เลกสบนอยกวา 15 ป 16 (16.0) 3 (1.8) ไมสบ 84 (84.0) 160 (98.2) ประวตการเปนเบาหวาน 0.811 เปน 6 (6.0) 11 (6.7) ไมเปน 94 (94.0) 152 (93.3) ประวตการเปนความดนโลหตสง 0.136 เปน 20 (20.0) 46 (28.2) ไมเปน 80 (80.0) 117 (71.8) เสนรอบเอว (ชาย ≥ 90 ซม./ หญง ≥ 80 ซม.)

<0.001

ใช 38 (38.0) 124 (76.1) ไมใช

62 (62.0) 39 (23.9)

41

จากตารางท 8 แสดงใหเหนวา คะแนนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงปานกลาง เพศชายมคาเฉลยสงกวาเพศหญง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยเพศชายมคะแนนความเสยงเฉลย 9.0 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.7) เพศหญงมคะแนนความเสยงเฉลย 8.4 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.5) สวนโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%) ของเพศชายมคาเฉลยสงกวาเพศหญง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยเพศชายมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป เฉลยรอยละ 2.6 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.8) เพศหญงมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป เฉลยรอยละ 2.4 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.6)

กลมตวอยางเพศชายมอายระหวาง 50 -54 ป มากทสด รอยละ 53.0 โดยมอายเฉลย 48.4 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 4.2) มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 87.0 มประวตไมสบบหรรอยละ 84.0 ไมเปนเบาหวานรอยละ 94.0 ไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 80.0 และมเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. รอยละ 38.0

กลมตวอยางเพศหญงมอายระหวาง 50 -54 ป มากทสด รอยละ 69.0 โดยมอายเฉลย 50.4 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.1) มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 81.6 มประวตไมสบบหรรอยละ 98.2 ไมเปนเบาหวานรอยละ 93.3 ไมเปนความดนโลหตสงรอยละ 71.8 แตมเสนรอบเอวมากกวา 80 ซม. รอยละ 76.1

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงปานกลาง มเพยง 3 ปจจยทขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 คอปจจยดานอาย ดานการสบบหร และดานเสนรอบเอว สวนปจจยดานระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด ดานประวตการเปนเบาหวาน และดานประวตการเปนความดนโลหตสง ไมขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถต

42

ตารางท 9 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางระดบความเสยงปานกลางจาแนกตามเพศ

ขอมล เพศ n (%) P ชาย หญง value (n = 100) (n = 163)

ระดบนาตาลในเลอด 0.343 สง (มากกวาเทากบ 126 มก./ดล). 7 (7.0) 7 (4.3) ปกต (นอยกวา 126 มก./ดล). 93 (93.0) 156 (95.7) ระดบความดนโลหต (มม.ปรอท) 0.317 สง (SBP ≥140 หรอ DBP ≥ 90) 36 (36.0) 49 (30.0) ปกต (SBP <140 และ DBP < 90) 64 (64.0) 114 (69.9) ดชนมวลกาย ( กโลกรม / เมตร2 ) 0.119 ปกต (20.0 – 24.9) 44 (44.0) 58 (35.6) อวน ( ≥ 25) 48 (48.0) 98 (60.1) ผอม ( ≤ 20) 8 (8.0) 7 (4.3) ลกษณะงานททา   n = 161* <0.001 งานวชาการ 18 (18.0) 37 (23.0) งานบรการ 26 (26.0) 61 (37.9) งานธรการ 47 (47.0) 20 (12.4) งานบรหาร 9 (9.0) 43 (26.7)

*มmissing data

จากตารางท 9 แสดงใหเหนวา ผลการตรวจสขภาพของกลมตวอยางระดบความเสยงปานกลาง ในกลมตวอยางเพศชายสวนใหญมระดบนาตาลในเลอดและระดบความดนโลหตปกตรอยละ 93.0 และ 64.0 ตามลาดบ ดชนมวลกายอยในระดบอวนรอยละ 48.0 โดยสวนใหญรอยละ 47.7 มลกษณะงานเปนงานธรการ

กลมตวอยางเพศหญงสวนใหญมระดบนาตาลในเลอดและระดบความดนโลหตปกต รอยละ 95.7 และ 69.9 ตามลาดบ ดชนมวลกายอยในระดบอวนรอยละ 60.1 โดยสวนใหญรอยละ 37.9 มลกษณะงานเปนงานบรการ

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ภาวะสขภาพทางกายไมขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถต สวนลกษณะงานททาขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

43

ตารางท 10 ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงสง จาแนกตามเพศ

ปจจยเสยง เพศ n (%) P ตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ชาย หญง value (n = 23) (n = 9) คะแนนความเสยง คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 14.9 (2.0) 13.9 (0.8) 0.047 พสย (ตาสด-สงสด) (13,18) (13,15) โอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%)

คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 8.2 (3.4) 6.1 (1.2) 0.017 พสย (ตาสด-สงสด) (5,14) (5,8) อายเฉลย(ป) (สวนเบยงเบนมาตรฐาน) 51.2 (2.8) 49.7 (3.0) 0.201 อาย (ป) 0.224 35 - 39 0 (0.0) 0 (0.0) 40 - 44 0 (0.0) 1 (11.1) 45 - 49 6 (26.1) 3 (33.3) 50 - 54 17 (73.9) 5 (55.6) ระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด 0.176 มากกวาเทากบ 280 มก./ดล. 4 (17.4) 4 (44.4) นอยกวา 280 มก./ดล. 19 (82.6) 5 (55.6) ประวตการสบบหร 0.149 สบ/ เลกสบนอยกวา 15 ป 7 (30.4) 0 (0.0) ไมสบ 16 (69.6) 9 (100.0) ประวตการเปนเบาหวาน 0.696 เปน 8 (34.8) 4 (44.4) ไมเปน 15 (65.2) 5 (55.6) ประวตการเปนความดนโลหตสง 1.000 เปน 16 (69.6) 6 (66.7) ไมเปน 7 (30.4) 3 (33.3) เสนรอบเอว (ชาย ≥ 90 ซม./ หญง ≥ 80 ซม.)

0.150

ใช 17 (73.9) 9 (100.0) ไมใช

6 (26.1) 0 (0.0)

44

จากตารางท 10 แสดงใหเหนวา คะแนนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของกลมตวอยางระดบความเสยงสง เพศชายมคาเฉลยสงกวาเพศหญง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยเพศชายมคะแนนความเสยงเฉลย 14.9 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.0) เพศหญงมคะแนนความเสยงเฉลย 13.9 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.8) สวนโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป (%) ของเพศชายมคาเฉลยสงกวาเพศหญง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยเพศชายมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป เฉลยรอยละ 8.2 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.4) เพศหญงมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรง ในเวลา 10 ป เฉลยรอยละ 6.1 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.2)

กลมตวอยางเพศชายมอายระหวาง 50 -54 ป มากทสด รอยละ 73.9 โดยมอายเฉลย 51.2 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.8) มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. รอยละ 82.6 มประวตไมสบบหรรอยละ 69.6 ไมเปนเบาหวานรอยละ 94.0 แตมประวตการเปนความดนโลหตสงรอยละ 69.6 และมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. รอยละ 73.9

กลมตวอยางเพศหญงมอายระหวาง 50 -54 ป มากทสด รอยละ 55.6 โดยมอายเฉลย 49.7 (สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.0) มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดมากกวา 280 มก./ดล. และนอยกวา280 มก./ดล. เกอบเทากนคอรอยละ 44.4 และรอยละ 55.6 ตามลาดบ มประวตไมสบบหรรอยละ 100 มประวตการเปนเบาหวาน และไมเปนเบาหวานเกอบเทากนคอรอยละ 44.4 และรอยละ 55.6 ตามลาดบ มประวตเปนความดนโลหตสงรอยละ 66.7 และมเสนรอบเอวมากกวา 80 ซม. รอยละ 100

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดทกปจจยของกลมตวอยางระดบความเสยงสง ไมขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถต

45

ตารางท 11 ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานของกลมตวอยางระดบความเสยงสงจาแนกตามเพศ

เพศ n (%) P ขอมล ชาย หญง value (n = 23) (n = 9)

ระดบนาตาลในเลอด 0.685 สง (มากกวาเทากบ 126 มก./ดล). 6 (26.1) 3 (33.3) ปกต (นอยกวา 126 มก./ดล). 17 (73.9) 6 (66.7) ระดบความดนโลหต (มม.ปรอท) n (%) 1.000 สง (SBP ≥140 หรอ DBP ≥ 90) 11 (47.8) 5 (55.6) ปกต (SBP <140 และ DBP < 90) 12 (52.2) 4 (44.4) ดชนมวลกาย ( กโลกรม / เมตร2 ) 0.370 ปกต (20.0 – 24.9) 4 (17.4) 3 (33.3) อวน ( ≥ 25) 19 (82.6) 6 (66.7) ผอม ( ≤ 20) 0 (0.0) 0 (0.0) ลกษณะงานททา 0.347 งานวชาการ 6 (26.1) 4 (44.4) งานบรการ 6 (26.1) 2 (22.2) งานธรการ 9 (39.1) 1 (11.1) งานบรหาร 2 (8.7) 2 (22.2)

จากตารางท 11 แสดงใหเหนวา ผลการตรวจสขภาพของกลมตวอยางระดบความเสยง

สง ในกลมตวอยางเพศชายสวนใหญมระดบนาตาลในเลอดปกตรอยละ 73.9 ระดบความดนโลหตสงกวาปกต และปกต มจานวนเกอบเทากน คอ รอยละ 47.8 และรอยละ 52.2 ตามลาดบ ดชนมวลกายอยในระดบอวนรอยละ 82.6 โดยสวนใหญรอยละ 39.1 มลกษณะงานเปนงานธรการ

กลมตวอยางเพศหญงสวนใหญมระดบนาตาลในเลอดปกตรอยละ 66.7 ระดบความดนโลหตสงกวาปกตรอยละ 55.6 ดชนมวลกายอยในระดบอวนรอยละ 66.7 และสวนใหญรอยละ 44.4 มลกษณะงานเปนงานวชาการ

เมอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร พบวา ภาวะสขภาพทางกายและลกษณะงานททาไมขนอยกบสถานภาพดานเพศอยางมนยสาคญทางสถต

46  

บทท 5

อภปรายผลการวจย

จากการสรปผลวเคราะหขอมลประเมนภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของ

บคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยศกษาขอมลจากเวชระเบยนผทมารบการตรวจสขภาพประจาปยอนหลง จากรายงานผลการตรวจสขภาพประจาป พ.ศ. 2556 มประเดนทนาสนใจและควรนามาอภปรายดงน สวนท 1 ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง

กลมตวอยางเกอบครงเปนขาราชการในสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข (ตารางท 1) เปนเพศหญงมากกวาเพศชายประมาณ 3 เทา มอายเฉลย 46.1 ป มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. มประวตไมสบบหร ไมเปนเบาหวาน ไมเปนความดนโลหตสง และมเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. ในผชาย และนอยกวา 80 ซม. ในผหญง (ตารางท 2) ผลการตรวจสขภาพทางกายของกลมตวอยาง สวนใหญมระดบนาตาลในเลอด ระดบความดนโลหต และดชนมวลกายปกต โดยมลกษณะงานเปนงานบรการ (ตารางท 3) กลมตวอยางเปนหญงมากกวาชายอาจเปนเพราะขาราชการและลกจางประจาในสงกดสวนกลางกระทรวงสาธารณสข ทแสดงความจานงมาขอเขารบการตรวจสขภาพประจาป เปนเพศหญงมากกวาเพศชายประมาณ 3.1 เทา21 คอเพศหญงจานวน 1,225 คน เพศชายจานวน 399 คน และการทกลมตวอยางมอาย 46.1 ป นนเพราะในการศกษาครงนผ วจยไดคดเลอกกลมตวอยางเฉพาะผทมอายระหวาง 35 ป ถง 54 ป ทงน เพราะระเบยบกระทรวงการคลงกาหนดใหบคลากรอาย 35 ปขนไปเทานนทจะสามารถเบกคาใชจายได และจากการศกษาพบวาหากนาแบบประเมนความเสยงไปใชกบผสงอาย (อายตงแต 60 ปขนไป) จะมความแมนยาในการทานายลดลง (พฒนาพร สปนะ และคณะ, 2552)

ดานประวตสขภาพของกลมตวอยางกบผลการตรวจสขภาพจรงนน พบวา ใหประวตไดใกลเคยงผลการตรวจสขภาพ ยกเวน ประวตการเปนความดนโลหตสง กบระดบความดนโลหตทวดไดจรง พบผลการตรวจความดนโลหตอยในระดบสงมากกวาการใหประวตวาเปนความดนโลหตสงถง 1.9 เทา (ตารางท 2 และ 3) ทงนอาจเปนเพราะกลมตวอยางไมไดตรวจวดระดบความดนโลหตเปนประจาจงไมทราบวาตนเองเปน หรออาจเกดภาวะทเรยกวาภาวะความดนโลหตสงปลอม คอ มภาวะความดนโลหตสงเฉพาะทสถานพยาบาล (white coat hypertension) (สถาบนวจยวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย, 2554) หรออาจเปนเพราะวธการวดความดนโลหตทใชเครองวดอตโนมต (digital electronic) ถงแมวาจะไดทาการวดซาในรายทมความดนโลหตสงเกนคาปกต และวดในทานงหลงจากทไดพกผอนประมาณ 10 นาทแลวกตาม แตไมไดวดทง 2 แขน แลวนามาหาคาเฉลยเพอทจะหลกเลยงความผดปกตของโรคหลอดเลอดบางชนดและปองกนการคลาดเคลอนของคาความดนโลหต (บรรหาร กออนนตกล, 2554)

47

สวนท 2 ภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของ

2.1 กลมตวอยางโดยรวม ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางโดยรวมสวนใหญมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและ

หลอดเลอดอยในระดบนอย โดยมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เพยงแครอยละ 1.5 เทานน โดยเพศชายจะมโอกาสเกดมากกวาเพศหญง 2.1 เทา (ตารางท 4) การทกลมตวอยาง สวนใหญมความเสยงอยในระดบนอย แสดงใหเหนวาคะแนนความเสยงมาจากปจจยเสยงเพยงแค 1 ถง 2 ปจจยเทานน ปจจยเสยงทเปนประเดนนาสนใจไดแก ปจจยดานพฤตกรรม เชน การออกกาลงกายและการรบประทานอาหาร โดยการวดจากเสนรอบเอว พบวา กลมตวอยางทศกษามเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง มากถงรอยละ 34.9 (ตารางท 2) โดยสอดคลองกบผลการตรวจสภาพประจาปของขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขยอนหลง 3 ป (2552 -2554) ทพบวาภาวะอวน มแนวโนมสงขน คอรอยละ 27.8, 29.3 และ 30.5 ตามลาดบ และผลการตรวจสขภาพในป 2556 น (สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ,2556) ทพบภาวะอวนเพมเปนรอยละ 32.3 รวมทงกลมตวอยางทศกษาพบภาวะอวนมากถงรอยละ 32.7 (ตารางท 3) การปลอยใหนาหนกตวเพมมากขนเรอยๆ หมายถง การเพมปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดมากขนดวยเชนกน เนองจากภาวะนาหนกเกนเปนสาเหตของการเพมปจจยเสยงอนๆ ในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ระดบไขมนในเลอดผดปกตซงเปนสาเหตสาคญใหหลอดเลอดแดงแขง ภาวะนาหนกเกน มแนวโนมนาไปสการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด รวมทงโรคหลอดเลอดสมอง โดย National Heart Lung blood Institute (NHIBL) และ American Heart Association (AHA) (Grundy SM, et al., 2005) รายงานวาโรคอวน (obesity) สงผลใหเกดความดนโลหตสง โคเลสเตอรอลสง เอชดแอล โคเลสเตอรอลตา ระดบนาตาลในเลอดสง และสมพนธกบปจจยเสยงการเกดโรคระบบหวใจและหลอดเลอด (cardiovascular risk)

สาหรบปจจยดานอาย และเพศ นน ถงแมวาจะเปนปจจยเสยงทมผลตอการการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด แตเปนปจจยทไมสามารถเขาไปแกไขได สวนปจจยดานการสบบหร และปจจยทางกายภาพ เชน การเปนความดนโลหตสง การเปนเบาหวาน และไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดสง นนเปนปจจยเสยงทพบไดนอยในกลมตวอยางททาการศกษา ทงนอาจเปนเพราะกลมตวอยางทงหมดเปนเจาหนาทททางานในสงกดสวนกลางกระทรวงสาธารณสขซงเปนแหลงความรเรองการดแลสขภาพ อาจมสวนใหกลมตวอยางเหลานไดตระหนกในการปองกนปจจยเสยงททาใหเกดโรค ประกอบกบกลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงอยในวยผใหญ (ตารางท 2) จงไมนยมการสบบหร สอดคลองกบสถตการสบบหรของผหญงไทยทพบวา มผหญงไทยสบบหรในปจจบน และสบเปนประจารอยละ 2.9 และ 2.1 ตามลาดบของประชากรทงหมด และความชกของการสบบหรในเพศหญงสงขนตามอาย โดยสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป (สสท, 2551) รวมทงกลมตวอยางเปนขาราชการและลกจางประจาทสามารถเบกคารกษาพยาบาลไดทงหมด และสามารถใชระบบสวสดการ หรอสทธจายตรงเบกคารกษาพยาบาลกบกรมบญชกลางไดโดยไมตองสารองเงนจาย จงทา

48

ใหกลมตวอยางมโอกาสเขาถงแหลงบรการดานสขภาพไดงายเมอเกดการเจบปวย ประกอบกบการทมหนวยงานของสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ เขาไปใหบรการตรวจสขภาพประจาปกบขาราชการและลกจางประจาเหลานเปนประจาทกปอยแลว จงทาใหกลมตวอยางตรวจพบความผดปกตของระดบความดนโลหต และระดบนาตาล หรอ ระดบไขมน รวมทงระดบสารเคมอนในเลอด ไดตงแตในระยะเรมตนและรบทาการรกษาไดรวดเรวทนตอการดาเนนของโรค

2.2 กลมตวอยางความเสยงนอย ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยใน

ระดบนอย สวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 45- 49 ป อายเฉลย 44.4 ป มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. มประวตไมสบบหร ไมเปนเบาหวาน ไมเปนความดนโลหตสง และมเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. ในผชาย และนอยกวา 80 ซม. ในผหญง (ตารางท 2) กลมตวอยางมคะแนนความเสยงระหวาง -2 - 6 ซงหมายความวาในคนกลมนจะมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป รอยละ 0 - 1 โดยเพศชายมโอกาสเกดโรครอยละ 1.0 ซงมากกวาเพศหญงทมโอกาสเกดโรครอยละ 0.7 (ตารางท 7) สวนผลการตรวจสขภาพของกลมตวอยางสวนใหญมระดบนาตาลในเลอด ระดบความดนโลหต และดชนมวลกายปกต โดยสวนใหญมลกษณะงานเปนงานบรการ (ตารางท 3)

ปจจยเสยงทเปนประเดนนาสนใจคอ ปจจยดานอาย และดานการสบบหร โดยเพศชายมอายนอยกวาเพศหญง ซงเพศชายสวนใหญมอายระหวาง 40-44 ป อายเฉลย 41.8 ป ในขณะทเพศหญงสวนใหญมอายระหวาง 45 -49 ป อายเฉลย 44.8 ป และในเพศชายมการสบบหรมากกวาเพศหญงถง 33.5 เทา (ตารางท 5) ซงสอดคลองกบสถตการสบบหรของผชายไทยทพบวามผชายไทยสบบหรในปจจบน รอยละ 45.6 และในกลมนสบเปนประจา 38.7 ความชกในการสบบหรเรมตงแตรอยละ 34.2 ในกลมอาย 15-29 ป และเพมขนตามอายจนสงสดในกลมอาย 45-59 ป จากนนความชกลดลงเมออายมากขน ซงการสบบหรเปนสาเหตเสยชวตของประชากรโลกประมาณ 5 ลานคนตอป โดยเฉลยผชาย 1 ใน 5 คน และผหญง 1 ใน 20 คนเสยชวตจากการสบบหร ในประเทศไทยการสบบหรเปนปจจยเสยงททาใหมการสญเสยปสขภาวะมากเปนอนดบสามของปจจยเสยงทางสขภาพ (สญเสย DALY รอยละ 4.4 ในผชาย และรอยละ 0.5 ในผหญง) (สสท, 2551) รวมทงมการศกษาพบวา ผทสบบหรมโอกาสเกดโรคหวใจสงกวาผทไมสบบหรถง 6 เทา (Contie, V., et al, 2012) สวนปจจยดานอนทเหลอไดแก ปจจยดานระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดสง การเปนความดนโลหตสง การเปนเบาหวาน และเสนรอบเอว พบวาเปนปจจยเสยงทพบไดนอยในกลมตวอยางน

อกประเดนหนงทนาสนใจคอ การตรวจสขภาพทางกายของกลมตวอยาง ถงแมวาผลการตรวจสขภาพจะพบวากลมตวอยางทงสองเพศสวนใหญจะมระดบนาตาลในเลอด ระดบความดนโลหต และดชนมวลกายอยในระดบปกตกตาม แตในเพศชายนนกลบพบวา ผลการตรวจวดระดบความดนโลหตอยในระดบสงมากกวาการใหประวตวาเปนความดนโลหตสงถง 24.4 เทา ในขณะทเพศหญงมากกวาเพยงแค 5.4 เทา (ตารางท 5 และ 6) ทงนอาจเปนเพราะผชายมการตระหนกตอภาวะสขภาพของตนเองนอยกวาผหญง ดงงานวจยเรอง Cardiovascular Risk, Knowledge, Risk

49

Perception, andSelf-Efficacy among Employees at South Bangkok Power Plant of the Electric Generating Authority of Thailand (EGAT) ในพนกงานไฟฟาพระนครใตของ กฟผ. จงหวดสมทรปราการ จานวน 384 คน ในชวงเดอนเมษายน - มถนายน 2554 ทพบวาเพศชายมคะแนนความร เรองโรคหวใจและหลอดเลอดนอยกวาเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถ ต

(Abdullakasim P., et al, 2013) ซงการขาดความตระหนกตอภาวะสขภาพอาจทาใหขาดโอกาสในการเขาถงการคดกรองและการรกษาของผปวยเพอปองกนโรคแทรกซอนทอาจเกดขนตามมาภายหลงได จะเหนไดจากขอมลคนทเคยไดรบการตรวจคดกรองความดนโลหตรอยละ 68.0 ของประชากรไทยอาย 20 ปขนไป (ทไมเปนความดนโลหตสงและทไมเคยไดรบการวนจฉย) เคยไดรบการตรวจวดความดนโลหตในชวง 12 เดอนทผานมา, รอยละ 15.3 เคยไดรบการตรวจในชวง 1-5 ปทผานมา, รอยละ 2.3 ไดรบการตรวจเกนกวา 5 ปมากอน และรอยละ 14.3 ไมเคยไดรบการวดความดนโลหตมากอน โดยเพศหญงมการเขาถงการตรวจคดกรองไดดกวาชาย ทสาคญคอผทมภาวะความดนโลหตสง รอยละ 60 ในผชายและรอยละ 40 ในผหญงไมเคยไดรบการวนจฉยมากอน และรอยละ 8-9 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรบการรกษา โดยผชายมสดสวนของผทไดรบการวนจฉย รกษา และการควบคมความดนโลหตไดนอยกวาในผหญง (สสท, 2551) โรคความดนโลหตสง เปนปจจยเสยงสาคญตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด รวมกบปจจยเสยงอนๆ เชน โรคเบาหวาน ไขมนในเลอดผดปกต และการสบบหร ทาใหเกดภาวะเสนเลอดหวใจตบตนเฉยบพลน ทาใหกลามเนอหวใจบางสวนตาย (acute myocardial infarction: AMI) โดยเฉพาะหวใจหองลางซาย ทาใหการบบตวของหวใจเสยไป (systolic dysfunction) เลอดทออกจากหวใจลดลง เลอดคางอยในหวใจหองบนซาย ความดนเลอดในปอดสงขน ทาใหหอบเหนอยเกดภาวะหวใจลมเหลวในทสด (สานกโรคไมตดตอ, 2553)

สวนลกษณะงานนน พบวา กลมตวอยางทมความเสยงนอยทงเพศชายและเพศหญง สวนใหญมลกษณะงานเปนงานบรการ (ตารางท 6) ทงนอาจเปนเพราะบคลากรทมลกษณะงานทรบผดชอบเนนหนกในดานการบรการ เชน งานเดนหนงสอ ขบรถ แมบาน เปนตน จาเปนตองมการเคลอนไหว และออกแรงมากกวางานธรการ งานบรหาร และงานวชาการ ซงเปนงานทมลกษณะงานนงอยกบทมากกวา สอดคลองกบผลการศกษาของ Nakanishi N., Takatorige T. & Suzuki K. (2005) ทไดศกษาความสมพนธระหวางการมกจกรรมในชวตประจาวนกบความเสยงในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ในพนกงานชายของสานกงานบรษทรบเหมากอสรางในญปน จานวน 3,607 คน ตงแตป 1994 - 2001 ผลการศกษาพบวา พลงงานทใชในชวตประจาวนมความสมพนธในเชงผกผนกบความเสยงในการเกดภาวะความดนโลหตสง เบาหวานประเภท 2 และเมแทบอลกซนโดรม (metabolic syndrome) ทงในคนทไมอวน และคนทอวน แตพบมแนวโนมนอยกวาในคนทอวน

ดงนนในแงของการสงเสรมสขภาพของกลมตวอยางทมความเสยงนอย ควรไดมการสงเสรมการเลกสบบหร พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร การออกกาลงกาย การพกผอนนอนหลบ รวมทงโอกาสในการเขาถงการคดกรองโรคความดนโลหตสงในเพศชาย เพอปองกนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด และโรคแทรกซอนทอาจเกดขนตามมาภายหลงได

50

2.3 กลมตวอยางความเสยงปานกลาง

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบปานกลาง สวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 50 - 54 ป อายเฉลย 49.6 ป มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. มประวตไมสบบหร ไมเปนเบาหวาน ไมเปนความดนโลหตสง แตกลมตวอยางสวนใหญมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง (ตารางท 2) กลมตวอยางมคะแนนความเสยงระหวาง 7 - 12 ซงหมายความวาในคนกลมนจะมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป รอยละ 2 - 4 โดยเพศชายมโอกาสเกดโรค รอยละ 2.6 ซงมากกวาเพศหญงทมโอกาสเกดโรครอยละ 2.4 (ตารางท 7) สวนผลการตรวจสขภาพของกลมตวอยางสวนใหญมระดบนาตาลในเลอด และระดบความดนโลหตปกต แตมดชนมวลกายอยในระดบอวน โดยสวนใหญมลกษณะงานเปนงานบรการ (ตารางท 3)

ปจจยเสยงทเปนประเดนนาสนใจคอ ปจจยดานอาย ดานการสบบหร และดานเสนรอบเอว โดยพบวา ทงเพศชายและเพศหญงสวนมากมอายระหวาง 50 -54 ป แตเพศชายจะมอายเฉลยนอยกวาเพศหญง 2 ป และในเพศชายมการสบบหรมากกวาเพศหญงเชนเดยวกบกลมตวอยางทมความเสยงนอย โดยเพศชายสบบหรมากกวาเพศหญง 8.9 เทา แตในเพศหญงจะมภาวะอวนลงพง คอ มเสนรอบเอวมากกวา 80 ซม. สงกวาเพศชาย 2 เทา คอ รอยละ 76.1 ในขณะทเพศชายมภาวะอวนลงพง คอ มเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. เพยงแครอยละ 38.0 เทานน (ตารางท 7) และจากการคานวณคาดชนมวลกายพบวาเพศหญงมคาดชนมวลกายอยในระดบอวนมากถงรอยละ 60.1 เชนกน (ตารางท 8) สอดคลองกบผลการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจสขภาพรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 (สสท, 2551) เปรยบเทยบกบการสารวจฯ ครงท 3 พ.ศ. 2546-2547 พบวา ภาวะอวนลงพงมความชกเพมขนดงน ในผหญงรอยละ 36.1 ในผชายรอยละ 15.4 เพมเปนรอยละ 45 และรอยละ 18.6 ตามลาดบ ภาวะนาหนกเกนเปนสาเหตของการเพมปจจยเสยงอนๆ ในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด โดยเพมปจจยเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง 2-6 เทา และมสวนสมพนธกบการเกดภาวะโคเลสเตอรอล หรอระดบไขมนในเลอดผดปกต และพบวารอยละ 80 ของผปวยเบาหวานประเภทท 2 คอผทมนาหนกเกน (สานกโรคไมตดตอ, 2553) สวนปจจยดานอนทเหลอไดแก ปจจยดานระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดสง การเปนความดนโลหตสง และการเปนเบาหวาน พบวาเปนปจจยเสยงทพบไดนอยในกลมตวอยางน

อกประเดนหนงทนาสนใจคอ ลกษณะงาน พบวา กลมตวอยางทมความเสยงปานกลางนนในเพศชายสวนใหญมลกษณะงานเปนงานธรการ สวนเพศหญงมลกษณะเปนงานบรการ ถงแมวา เพศหญงจะมลกษณะเปนงานบรการมากกวาลกษณะงานอน แตเมอเทยบสดสวนกบเพศหญงทมระดบความเสยงนอยแลวพบวาเพศหญงทมระดบความเสยงปานกลาง มสดสวนการเพมขนในงานวชาการ จากรอยละ 12.8 เปนรอยละ 23.0 และในงานบรหารจากรอยละ 12.8 เปนรอยละ 23.0 (ตารางท 8) ทงนอาจเปนเพราะงานบรหาร งานวชาการ และงานธรการ ซงเปนสายสนบสนนงานวชาการมลกษณะงานนงอยกบทมากกวาจงมระดบกจกรรมทางกายตา สอดคลองกบงานวจยเรอง กจกรรมทางกาย พฤตกรรมการบรโภคอาหาร และความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในบคลากรมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ระหวางวนท 19 – 21 มนาคม 2552 กลมตวอยาง เปน

51

บคลากรทกประเภทของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต จานวน 1,081 ราย ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมกจกรรมทางกายทออกแรงปานกลาง และออกแรงมาก โดยเฉลยวนละประมาณครงชวโมง ใชเวลาในการเดนประมาณวนละชวโมงครง และนงประมาณวนละ 5 ชวโมง ซงจากการเทยบกบเกณฑมาตรฐานนานาชาต พบวา กลมตวอยางรอยละ 62.5 เปนผมกจกรรมทางกายในระดบปานกลาง และระดบมาก ซงจะสงผลดตอสขภาพ ทเหลอรอยละ 37.5 มกจกรรมทางกายในระดบตา โดยบคลากรททางานดานธรการมสดสวนของผมกจกรรมทางกายในระดบตามากทสด (ประกาย จโรจนกล และคณะ, 2554)

ดงนนในแงของการสงเสรมสขภาพของกลมตวอยางทมความเสยงปานกลาง ควรไดมการสงเสรมการลดนาหนกในเพศหญงทกลกษณะงาน ซงการลดนาหนก กคอ การลดปจจยเสยงนนเอง โดยการรณรงคใหควบคมอาหาร และการมกจกรรมทางกายมากขน เพราะมงานวจยมากมายไดแสดงหลกฐานวาการมกจกรรมทางกายเปนประจาอยางเพยงพอและสมาเสมอมผลตอสขภาวะ สามารถลดอบตการณของการเจบปวย โรคเรอรง เชน ลดอบตการณโรคระบบหวใจและหลอดเลอด เบาหวาน อวน และมะเรง จากขอมลองคการอนามยโลกประมาณวาการไมมกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของโรคหวใจเลอดรอยละ 22-23 โรคมะเรงลาไสใหญรอยละ 16-17 เบาหวานรอยละ 15 หลอดเลอดสมองรอยละ 12-13 ในประเทศไทย การขาดกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของภาระโรคลาดบท 9 ทาใหสญเสย รอยละ 1.3 ของ DALYs (สสท, 2551) และจากการศกษาของ Yu S., Yarnell J.W.G., Sweetnam P. M., & Murray, L. (2003) ทไดศกษาแบบไปขางหนาในประชากรอาย 49 -64 ป เปนเวลา 11 ป พบวา ในประชากรทไมมประวตการเจบปวยหรออาการของโรคหวใจและหลอดเลอดมากอน การมกจกรรมทางกายในยามวางทออกแรงมากเทานนทมความสมพนธกบการลดความเสยงตอการเสยชวตกอนวยอนควรจากโรคหวใจและหลอดเลอด

2.4 กลมตวอยางความเสยงสง

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย มอายระหวาง 50 - 54 ป อาย

เฉลย 50.8 ป มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. มประวตไมสบบหร ไมเปนเบาหวาน แตมประวตเปนความดนโลหตสง และมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง (ตารางท 2) กลมตวอยางมคะแนนความเสยงระหวาง 13 - 18 ซงหมายความวาในคนกลมนจะมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป ถงรอยละ 5 -14 โดยเพศชายมโอกาสเกดโรครอยละ 8.2 ซงมากกวาเพศหญงทมโอกาสเกดโรครอยละ 6.1 (ตารางท 9) สวนผลการตรวจสขภาพของกลมตวอยางสวนใหญมระดบนาตาลในเลอดปกต แตมระดบความดนโลหตสงและปกตจานวนเทากน และมดชนมวลกายอยในระดบอวนเปนสวนมาก โดยสวนใหญมลกษณะงานเปนงานวชาการและงานธรการ (ตารางท 3)

ปจจยเสยงทกปจจยเปนประเดนนาสนใจทงหมด (ตารางท 9) กลาวคอ กลมตวอยางทงสองเพศสวนใหญมอายระหวาง 50 -54 ป โดยในเพศชายไมมกลมตวอยางทมอายนอยกวา 45 ป สวนในเพศหญงมเพยงแครอยละ 11.1 ทมอายระหวาง 40 - 44 ป แตทมอายนอยกวา 40 ป ไมมเชนกน ประวตการสบบหร และประวตการเปนความดนโลหตสง พบวาเพศชายมการสบบหรมากกวา

52

เพศหญงเชนเดยวกบกลมตวอยางทมความเสยงนอย และปานกลาง โดยเพศชายสบบหรรอยละ 30.4 ในขณะทเพศหญงไมมการสบบหร และมประวตการเปนความดนโลหตสงมากกวาเพศหญงเชนกน สวนประวตการเปนเบาหวาน จะพบวาเพศหญงมประวตการเปนเบาหวานมากกวาเพศชาย และผลการตรวจวดระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอด พบวา เพศหญงมไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดมากกวาเทากบ 280 มก./ดล. สงกวาเพศชายมากถง 2.6 เทา ดงนนปจจยดานอาย และเพศ จงเปนปจจยสาคญในกลมตวอยางทมระดบความเสยงสง เพราะวาจากการศกษา พบวา โรคหวใจมสาเหตจากการทอายมากขน โดยรอยละ 94 ของผปวยโรคหวใจขาดเลอด คอผทมอาย ตงแต 45 ปขนไป

(Srimahachota, S., et al, 2006) โดยพบวาระดบไขมนโคเลสเตอรอลจะเรมสงขนตงแตอาย 20 ปขนไป จนถง 60 หรอ 65 ป ในเพศชายอายกอน 50 ป พบวามระดบไขมนโคเลสเตอรอลสงกวาเพศหญงทมอายเทากน แตเมออายหลง 50 ป ไปแลว พบวา ในเพศหญงจะมระดบไขมนโคเลสเตอรอลสงกวาเพศชาย ทงนเปนเพราะเพศหญงถงวยหมดประจาเดอนซงเปนอกสาเหตหนงททาใหมระดบไขมนโคเลสเตอรอลสงขน ซงการทมไขมนในเลอดสงในเพศชายทอายมากกวา 45 ป และในเพศหญงทอายมากกวา 55 ป จดไดวาเปนผทมความเสยงตอการเกดโรคระบบหวใจและหลอดเลอดตามมา และจากการศกษาของ Framingham study พบวาอตราการเกดซาของโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนจะเพมเปน 9 เทาในผหญงหรอ 3 เทาในผชายทมระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดมากกวา 270 มลลกรม/เดซลตร เมอเทยบกบคนทมระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 190 มลลกรม/เดซลตร และถามระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดตงแต 200 มลลกรม/เดซลตร ขนไปโดยทไมมปจจยอน ๆ รวมดวยเลย จะมสวนในการทาใหตายจากโรคหลอดเลอดหวใจตบของคนในสหรฐอเมรกาถงรอยละ 42.7 แตถามปจจยอน ๆ รวมดวย เชน เพศชาย ความดนโลหตสง เบาหวาน สบบหร ยงจะทาใหมความเสยงมากขนอยางแนนอน

(สมปอง ธนไพศาลกจ, 2549) สวนปจจยดานเสนรอบเอวนน พบวากลมตวอยางเพศหญงทงหมดรอยละ 100 มเสนรอบเอวมากกวา 80 ซม. สวนเพศชายมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. มากถงรอยละ 73.9 (ตารางท 9) แตจากการคานวณคาดชนมวลกายพบวา เพศชายมภาวะอวนมากกวาเพศหญง คอ รอยละ 82.6 และ 66.7 ตามลาดบ (ตารางท 10) เมอนามาพจารณารวมกน จงทาใหทราบวาเพศหญงมลกษณะอวนแบบภาวะอวนลงพง สวนเพศชายจะมลกษณะอวนจากคานาหนกตวเกนมาตรฐาน แตอยางไรกตาม ทงสองเพศในกลมตวอยางความเสยงสงนมภาวะนาหนกเกน ซงภาวะนาหนกเกนเปนสาเหตของการเพมปจจยเสยงอนๆ ในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

เมอนาผลการตรวจสขภาพทางกาย (ตารางท 10) เรองระดบนาตาลในเลอด และระดบความดนโลหตทวดได มาพจารณารวมกบการใหประวตการเปนเบาหวาน และการเปนโรคความดนโลหตสง (ตารางท 9) พบวา ทงสองเพศมการใหประวตวาตนเองมโรคประจาตวทงเปนโรคเบาหวาน และเปนโรคความดนโลหตสงมากกวาคาทวดได แสดงใหเหนวา กลมตวอยางเหลานลวนมโรคประจาตวและไดรบการรกษาอย จงสามารถรบรภาวะสขภาพของตนเองได ดงนนจะเหนไดวา กลมตวอยางทมความเสยงสงน สวนมากมปจจยเสยงตงแต 4 ปจจยขนไป ซงจากรายงานการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 (สสท, 2551) เมอวเคราะหปจจยเสยงรวมหลายปจจย (Multiple risk factors) พบวา ปจจยเสยงเพมขนตามอายทเพมขน และสงสดในกลมอาย 60-69 ป รองลงมาในกลมอาย70-79 ป และอกประเดนทนาสนใจ คอ ลกษณะงาน

53

ททา พบวา กลมตวอยางทมความเสยงสงในเพศชายสวนใหญทางานธรการ สวนเพศหญงทางานบรหาร ซงทงสองลกษณะงานนเปนงานทมกจกรรมทางกายอยในระดบตา ดงผลงานวจยทกลาวมาแลว

ดงนนในแงของการสงเสรมสขภาพของกลมตวอยางทมความเสยงสง ควรไดมการสงเสรมการลดปจจยเสยงโดยการควบคมระดบความดนโลหต ระดบไขมนโคเลสเตอรอลและนาตาลในเลอด ใหอยในระดบปกต ดวยการปรบพฤตกรรมการรบประทานอาหาร การดแลรกษาสขภาพโดยใหตระหนกถงการรบประทานยาอยางสมาเสมอและมาพบแพทยตามนดทกครง และการสงเสรมกจกรรมทางกายทออกแรงมากขน จากการศกษาความสมพนธระหวางการมกจกรรมทางกาย และปจจยเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดกบอนตราตายดวยโรคหวใจและหลอดเลอด หรออตราตายโดยรวม ในผปวยโรคเบาหวาน ประเภทท 2 อาย 25 – 74 ป จานวน 3,708 คน เปนเวลา 18.7 ป พบวา การมกจกรรมทางกายในระดบปานกลาง หรอ ระดบมาก มความสมพนธกบการลดการตายดวยโรคหวใจและหลอดเลอด และการตายโดยรวม ในขณะทคาดชนมวลกาย และความดนโลหตทสงขน กบการสบบหรในปจจบน มความสมพนธกบการตายดวยโรคหวใจและหลอดเลอดทเพมสงขน ระดบโคเลสเตอรอลในเลอดทสงมความสมพนธกบการตายดวยโรคหวใจและหลอดเลอดทเพมสงขน ผลในการปองกนการตายจากโรคหวใจและหลอดเลอดของการมกจกรรมทางกาย พบไดคงเสนคงวา ไมวาผปวยโรคเบาหวานจะมคาดชนมวลกาย ความดนโลหต และระดบโคเลสเตอรอลในระดบใด หรอสบบหรหรอไม (Hu, G., et al., 2005)

54

บทท 6

สรปและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนาแบบไปขางหลง (Retrospective descriptive study design) เพอประเมนภาวะเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข โดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด (Rama – EGAT heart score) ทาการเกบรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผทมารบการตรวจสขภาพประจาปยอนหลง จากรายงานผลการตรวจสขภาพประจาป พ.ศ. 2556 ระหวางเดอนมนาคม – พฤษภาคม 2556 ทาการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงตามเกณฑคดเขา และคดออก ไดกลมตวอยางจานวน 950 ราย

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล สวนท 2 แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด (Rama – EGAT heart score) ใชคะแนนความเสยงของ 7 ปจจย คอ อาย เพศ ระดบไขมนโคเลสเตอรอล ประวตการสบบหร การเปนเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และคาเสนรอบเอว แบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด Rama – EGAT Heart Score เปนแบบประเมนมาตรฐานซงพฒนาโดยคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด ทเคยถกใชในการวจยเรองอน ๆ ซงเปนประชากรในวยทางานเชนเดยวกน และมรายงานการทดสอบความแมนยาของแบบประเมนความเสยง ทาการวเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยของกลมตวอยางแบบสองกลมอสระ (independent samples) โดยใชการทดสอบคาท (t-test) และทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร โดยใชการทดสอบไคสแควร (chi – square test/ fisher exact test) และถอคา p – value นอยกวา 0.05 เปนนยสาคญทางสถต

ผลการศกษาสรปไดดงน 1. กลมตวอยางมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบนอย ปานกลาง และสง คดเปนรอยละ 68.9, 27.7 และ 3.4 ตามลาดบ โดยมโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป เฉลยรอยละ 1.5 ซงเพศชายจะมโอกาสเกดมากกวาเพศหญง 2.1 เทา 2. เมอนามาจาแนกตามระดบความเสยง พบวา

2.1 กลมตวอยางทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบนอย มโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป รอยละ 1.0 ในเพศชาย และรอยละ 0.7 ในเพศหญง กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 45- 49 ป มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. มประวตไมสบบหร ไมเปนเบาหวาน ไมเปนความดนโลหตสง และมเสนรอบเอวนอยกวา 90 ซม. ในผชาย และนอยกวา 80 ซม. ในผหญง ปจจยเสยงทเปนประเดนนาสนใจคอ ปจจยดานอาย และดานการสบบหร โดยเพศชายมอายนอยกวาและมการสบบหร

55  

มากกวาเพศหญง และจากการตรวจสขภาพทางกายของกลมตวอยาง พบวาผลการตรวจวดระดบความดนโลหตในเพศชายอยในระดบสงมากกวาการใหประวตวาเปนความดนโลหตสงถง 24.4 เทา และพบวากลมตวอยางทมความเสยงนอยสวนใหญมลกษณะงานเปนงานบรการ

2.2 กลมตวอยางทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบปานกลาง มโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป รอยละ 2.6 ในเพศชาย และรอยละ 2.4 ในเพศหญง กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 50 - 54 ป มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. มประวตไมสบบหร ไมเปนเบาหวาน ไมเปนความดนโลหตสง แตกลมตวอยางสวนใหญมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง ปจจยเสยงทเปนประเดนนาสนใจคอ ปจจยดานอาย ดานการสบบหร และดานเสนรอบเอว โดยพบวา ทงเพศชายและเพศหญงสวนมากมอายมากกวา 50 ป ในเพศชายมการสบบหรมากกวาเพศหญงเชนเดยวกบกลมตวอยางทมความเสยงนอย แตในเพศหญงจะมภาวะอวนลงพงมากกวาเพศชาย 2 เทา และพบวา กลมตวอยางทมความเสยงปานกลางนนในเพศชายสวนใหญมลกษณะงานเปนงานธรการ สวนเพศหญงมลกษณะเปนงานบรการ

2.3 กลมตวอยางทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดอยในระดบสง มโอกาสเกดโรคเสนเลอดหวใจตบรนแรงในเวลา 10 ป รอยละ 8.2 ในเพศชาย และรอยละ 6.1 ในเพศหญง กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย มอายระหวาง 50 - 54 ป มระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดนอยกวา 280 มก./ดล. มประวตไมสบบหร ไมเปนเบาหวาน แตมประวตเปนความดนโลหตสง และมเสนรอบเอวมากกวา 90 ซม. ในผชาย และมากกวา 80 ซม. ในผหญง ปจจยเสยงทกปจจยเปนประเดนนาสนใจทงหมด โดยกลมตวอยางทงสองเพศสวนใหญมอายมากกวา 50 ป เพศชายมการสบบหรและมประวตการเปนความดนโลหตสงมากกวาเพศหญง สวนประวตการเปนเบาหวาน และผลการตรวจวดระดบไขมนโคเลสเตอรอลในเลอดพบเพศหญงสงกวาเพศชาย และพบวา กลมตวอยางทมความเสยงสงในเพศชายสวนใหญทางานธรการ สวนเพศหญงทางานบรหาร

ขอเสนอแนะ

เนองจากวามความเหนสอดคลองกนทวโลกวาบคคลทมความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดหวใจในเวลา 10 ป ตงแตรอยละ 20 ขนไป จดเปนผมความเสยงสงจาเปนตองใหการรกษาดแลอยางจรงจง และถารกษาไดผลกจะมความคมทนสงมาก ดงนนจงนบเปนผปวยกลมแรกทเปนเปาหมายทจะทาการปองกนไมใหเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ถาหากประเทศใดมทรพยากรและบคลากรมากพอกควรขยายกลมบคคลเปาหมายมาสกลมทมความเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจลดลงมา เชน มความเสยงใน 10 ปภายหนาระหวางรอยละ 10 - 20 ตอไป และจากความเหนของผเชยวชาญซงเขยนคาแนะนาของโครงการศกษาโคเลสเตอรอลแหงชาต (National Cholesterol Education Program [NCEP] ฉบบท 3 เหนวาการรกษาผทมความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดในเวลา 10 ปภายหนาเกนรอยละ 20 เปนการรกษาทคมทนอยางยง (highly favorable cost effectiveness) และผทมความเสยงอยระหวางรอยละ 10 – 20 จดวาเปนการรกษาทคมทน ดงนนการใหการรกษาดวยยาเพอลดความเสยงทจะเกดขนจงนาจะเหมาะสมกบสถานการณของประเทศไทยในขณะน

56  

สวนกลมทมความเสยงตากวารอยละ 10 ไมนาจะใหการรกษาดวยยาถาไมจาเปน (ฆนท ครฑกล และคณะ, 2549)

ขอคนพบจากงานวจยครงนแสดงใหเหนวาบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขสวนใหญเปนกลมทมความเสยงอยในระดบนอย ดงนนการปรบเปลยนวถชวตการสงเสรมสขภาพเพอลดปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดจงเปนสงจาเปนอยางยง โดยหนวยงานตาง ๆ ควรใหการสนบสนน ดงน

1. จดโครงการรณรงคคดกรองโรคความดนโลหตสงโดยเนนในกลมผชายอายนอยกวา 45 ป รวมทงการสนบสนนดานการใหความร ขอมลขาวสารเรองโรคความดนโลหตสง และการปฏบตตวเพอปองกนโรคความดนโลหตสง

2. จดการรณรงคใหบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสขตระหนกในความสาคญของพฤตกรรมดานการออกกาลงกายโดยเนนในกลมผหญงทมอาย 45 ป ขนไป ซงม 2 ทางเลอก คอ ออกกาลงกายครงเดยว 30 นาทขนไปตอวน เชน แอโรบก ราไมพลอง รามวยจน โยคะ เปนตน และอกทางหนงเปนการออกกาลงกายสะสมทละเลกละนอยในแตละวนครงละ10 นาท 3 ครงขนไปตอวน สปดาหละ 3-5 วน โดยการเคลอนไหวกลามเนอสวนตาง ๆ ของรางกาย ซงอาจเปนสวนหนงของชวตประจาวน หรองานอาชพ เชน การขนบนไดแทนลฟต การลกเดนทกๆ 30 นาทขณะทางาน การทาสวน ขดดน ลางรถ เชดรถ ถบาน ซกผา เลยงลก เปนตน กจกรรมเหลานทาใหมการใชพลงงานมากกวาในขณะทพก ซงสามารถชวยทาใหสขภาพดขน หวใจแขงแรง ปองกนการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด และทสาคญจะชวยสรางสมดลใหแกชวตทงในดานสภาพรางกายและจตใจควบคกนไดอยางดอกดวย 3. การสนบสนนและกระตนใหบคลากรทมความเสยงสงตระหนกและเหนความสาคญของการมารบการรกษาตามนด และการรบประทานยาตามแพทยสง ซงแตละกรม หรอสานกงานสามารถใหความรเกยวกบปญหาสขภาพทเปนผลมาจากการมภาวะไขมนในเลอดสง การเปนเบาหวาน การเปนโรคความดนโลหตสง หรอ ภาวะอวน ไดหลายวธ เชน การจดนทรรศการ การแจกแผนพบ การจดใหมโปรแกรมการดานสขภาพของแตละกรมหรอสานกงานนน เปนตน 4. การสนบสนนดานการใหความร ขอมลขาวสาร และทศนคตทถกตองในเรองพฤตกรรมการรบประทานอาหาร กรมหรอสานกงานทอยในพนทสวนกลางกระทรวงสาธารณสข ดาเนนการจดการใหมรานอาหารขายอาหารทมคณคาทางโภชนาการ มการตรวจสอบคณภาพและคณคาทางโภชนาการของอาหารทจาหนายใหแกเจาหนาทของแตละกรมหรอสานกงานอยางสมาเสมอ ทงนเพอใหบคลากร มโอกาสเลอกซออาหารทมคณคาทางโภชนาการเพอรกษาสขภาพ และปองกนการเพมปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของตนเองได 5. สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย จดกจกรรมกลมระยะสนในแตละวน แกผมารบการตรวจรกษากอนทจะเขาพบแพทย ในเรองสขภาพศกษา (Health Education) การออกกาลงกายงาย ๆ (Simple exercise) ปฏบตไดทงทบานและททางาน เพอลดปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

57  

บรรณานกรม

กมลภค นนทลกษณ, เกษชดา ปญเศษ, สกาญฎา กลนถอศล, เพญพรรณ บญสาใจ, และมาณวกา

กงแกว. (2548). ระดบไขมน นาตาลในเลอด และความดนโลหต ของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข. วารสารโรงพยาบาลราชวถ, 15 (1), 61-70.

กมลภค นนทลกษณ, เกษชดา ปญเศษ, สกาญฎา กลนถอศล, เพญพรรณ บญสาใจ, และมาณวกา กงแกว. (2550). พฤตกรรมสขภาพของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข : ศกษากรณผทมไขมนในเลอดสง. รายงานการวจย, โรงพยาบาลราชวถ.

ฆนท ครธกล และคณะ. (2549). รายงานผลการศกษาฉบบสมบรณ โครงการทบทวนองคความรภาวะไขมนในเลอดสง . สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

บรรหาร กออนนตกล. (2554). ความดนโลหตคชวต. [รปแบบอเลกทรอนกส]. วารสาร medical progress, 35-37

ประกาย จโรจนกล และคณะ. (2554). กจกรรมทางกาย พฤตกรรมการบรโภคอาหารและความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในบคลากรมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. [รปแบบอเลกทรอนกส]. SDU Res, 7(1), 59-76

พฒนาพร สปนะ, กตพงษ หาญเจรญ, สคนธา ศร และอดศกด มณไสย. (2552). การทดสอบความแมนยาของแบบประเมนความเสยงโรคหลอดเลอดหวใจ Rama – EGAT Heart Score ในผปวย Acute Coronary Syndrome โรงพยาบาลศรราช. [รปแบบอเลกทรอนกส]. Journal of Nursing Science, 27(2), 77-82

ววรรธน เจย, สปราน ศรพลาวงษ, ราพง อภยวงศ, และจงกล ธมปสาโท. (2554). ผลการประเมนความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและสมองในชมชน เขตตาบลบางทราย อาเภอเมอง จงหวดชลบร. [รปแบบอเลกทรอนกส]. วารสารโรงพยาบาลชลบร, 37(3), 165-168

สถาบนวจยวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2554). แนวทางเวชปฏบตการดแลรกษาภาวะความดนโลหตสงในเวชปฏบตทวไป. เขาถงเมอ 21 พ.ย. 2556 จาก http://www.dms.moph.go.th/imrta/images/ebook/pdf/ht_ebook.pdf

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข (2552- 2544). โครงการตรวจสขภาพประจาปของขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข. รายงานการดาเนนโครงการ, โรงพยาบาลราชวถ

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข (2556). โครงการตรวจสขภาพประจาปของขาราชการและลกจางประจาทปฏบตราชการสวนกลางกระทรวงสาธารณสข. รายงานการดาเนนโครงการ, โรงพยาบาลราชวถ

58  

สมปอง ธนไพศาลกจ. (2549). “Dyslipidemia : The Growing Health Burden.” ใน ไข...ขอของใจ... ทก ทกขเรองไขมน : Dyslipidemia and Related Problems. หนา 1-17. สมปอง ธนไพศาลกจ, บษบา ยมขลบ และองอาจ สกขมาน. บรรณาธการ. กรงเทพ ฯ : ม.ป.ท.

สรพนธ จลกรงคะ. (2541). โภชนศาสตรเบองตน. กรงเทพ ฯ : ภาควชาคหกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

สกจ แยมวงศ. (2548). โครงการ การพฒนาแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด. เขาถงเมอ 19 กมภาพนธ 2556, จาก http://www.thainhf.org/document/research/research_199.pdf

สานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2551). การสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2. เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2556, จาก http://www.hiso.or.th/hiso/picture/reportHealth/report/report16.pdf

สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2553). แนวปฏบตการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเพอลดปจจยเสยงโรคหวใจและหลอดเลอด. เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2556, จาก :http://www.kmddc.go.th/Library/onlinemarket/health-behavioral.pdf

Abdullakasim P., Somrongthong R., Sritara P., & Chaisantikulwat O. (2013).

Cardiovascular Risk, Knowledge, Risk Perception, andSelf-Efficacy among Employees at South Bangkok Power Plant of the Electric Generating Authority of Thailand (EGAT). [Electronic version]. European journal of Scientific Research, 94 (2), 197-208

Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, Cushman WC, Green LA, Izzo JL Jr, et al. (2003). The Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure: the JNC 7 report. [Electronic version]. JAMA 289 (19) , 2560-72.

Contie, V., Defibaugh, A., Dutchen, S., Earl, L. & Wein, H. (2012). NIH news in health: Love your heart; take steps to reduce heart riskss. Retrieved April 22, 2012, from http://newsinhealth.nih.gov/issue/Feb2012/Feature1

Grundy SM, Cleeman JI, Daniels SR, et al. (2005). Diagnosis and management of the metabolic syndrome. An American Heart Association/National Heart, Lung, and Blood Institute Scientific Satement. Retrieved April 24, 2012, from http://hpe4.anamai.moph.go.th/

Hu, G., Jousilahti, P., Barengo, N.C., Qiao, Q., Lakka, T.A., & Tuqmilehto, J., (2005). Physical Activity, cardiovascular Risk factors, and Mortality among Finnish Adults with Diabetes. [Electronic version]. Diabetes care. 28 (4), 799 - 805

59  

Law, M.R., Wald, N.J. , & Thompson, S.G. (1994). By how much and how quickly does reduction in serum cholesterol concentration lower risk of ischaemic heart disease ?. [Electronic version]. BMJ., 308 (6925), 367 - 372

Nakanishi N., Takatorige T. & Suzuki K. (2005). Daily Life Activity and Risk of Developing Cardiovascular Risk Factors. [Electronic version]. Diabetes Care. 28 (6), 1500 - 1502

Stamler, J., Vaccaro, O., Neaton, J. D., & Wentworth, D. (1993). Diabetes, other risk factors, and 12 year cardiovascular mortarity for men screened in the multiple risk factor intervention trial. [Electronic version]. Diabetes Care, 16 (2), 434-444.

Srimahachota, S., Kanjanavanit, R., & Boonyaratabej, S. (2006). Demographic, management practice and in-hospital outcomes of thai acute coronary syndrom registry (TACSR): The difference from the western world. In C. Prajaomao (Ed.), Thai acute coronary syndrome registry (pp. 10-14). Bangkok: Health System Research Institute.

World Health Organization. (2005). Preventing chronic diseases: a vital investment. Retrieved February 20, 2013, from http://whqlibdoc.who.int/publications/2005/9241563001_eng.pdf

Yu, S., Yarnell, J.W.G., Sweetnam, P. M., & Murray, L. (2003). What Level of Physical Activity Protects Against Premature Cardiovascular Death? The Caerphilly study. [Electronic version]. Heart. 89 (5), 502–506

60

ภาคผนวก

61  

ภาคผนวก ก

เอกสารรบรองโครงการวจยทเกยวกบการวจยในคน

62  

ภาคผนวก ข

แบบบนทกขอมล

ความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดของบคลากรทปฏบตราชการสวนกลาง กระทรวงสาธารณสขโดยใชแบบประเมนความเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอด

Rama – EGAT Heart Score เลขท..........................................

อาชพ (.....) ขาราชการ (.....) ลกจางประจา ลกษณะงาน (.....) งานบรหาร (.....) งานวชาการ (.....) งานบรการ (.....) งานธรการ โรคประจาตว (.....) ไมม (.....) ม คอ.......................................................................................

ปจจยเสยง คะแนน 1.อาย.............ป ( ) 35- 39 ป -2 ( ) 40- 44 ป 0 ( ) 45- 49 ป 2 ( ) 50- 54 ป 4 2. เพศ ( ) หญง 0

( ) ชาย 3 3. โคเลสเตอรอล = .................มก/ดล ( ) นอยกวา 280 มก./ดล.

0

( ) มากกวา หรอเทากบ 280 มก./ดล 4 4. บหร ( ) ไมสบ 0

( ) ยงสบบหร 2 5. เบาหวาน ( ) ไมเปน 0

( ) เปน (หรอ มากกวา 126 มก/ดล) 5 6. ความดนโลหตสง ( ) ไมเปน 0 ( ) เปน (หรอ มากกวาเทากบ 140/90 มม.ปรอท) 3 7. รอบเอว ชาย เทากบ หรอ มากกวา 36 นว (90 ซม.) หญง เทากบ หรอ มากกวา 32 นว (80 ซม.)

( ) ไมใช 0 ( ) ใช 3

(สาหรบเจาหนาท) คะแนนรวมปจจยเสยง

ความเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจทสาคญ ใน 10 ป (%)

ความเสยงในการเกดโรคหวใจ

( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) สง ( ) สงมาก

ลงชอ.........................................................................(ผแปลผล)

63  

ภาคผนวก ค

รายนามและประวตยอผวจย ชอ นางเกษชดา ปญเศษ เกดวนท 11 สงหาคม 2505 สถานทเกด จงหวดสกลนคร สถานทอยปจจบน บานเลขท 111/90 หมบานปนเจรญ 4 แขวงสกน เขตดอนเมอง กรงเทพ ฯ 10210 สถานททางาน สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย ประวตการศกษา

พ.ศ. 2526 ประกาศนยบตรพยาบาลและผดงครรภระดบตน จากวทยาลยพยาบาลอดรธาน

พ.ศ. 2531 พยาบาลศาสตรบณฑต จากมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ประวตการทางาน พ.ศ. 2526 - 2531 พยาบาลเทคนค โรงพยาบาลบานมวง จงหวดสกลนคร พ.ศ. 2531 - 2539 พยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลโคกศรสพรรณ จงหวดสกลนคร พ.ศ. 2539 - ปจจบน พยาบาลวชาชพชานาญการดานการพยาบาล

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ

64  ชอ นางสาวสกาญฎา กลนถอศล เกดวนท 16 พฤศจกายน 2516 สถานทเกด จงหวดประจวบครขนธ สถานทอยปจจบน บานเลขท 111/155 อาคารรตนาธเบศรหนงคอนโดมเนยม

ถนนรตนาธเบศร หม 8 ตาบลบางกระสอ อาเภอเมองนนทบร จงหวดนนทบร 11000

สถานททางาน สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย ประวตการศกษา

พ.ศ. 2537 พยาบาลศาสตรบณฑต เกยรตนยมอนดบสอง จากวทยาลยพยาบาลเกอการณย

พ.ศ. 2544 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต จากมหาวทยาลยเชยงใหม ประวตการทางาน

พ.ศ. 2537 - 2539 พยาบาลวชาชพ ผปวยใน โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษ พ.ศ. 2539 - ปจจบน พยาบาลวชาชพชานาญการดานการพยาบาล

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ

65  ชอ นางอาภาสณ กงแกว เกดวนท 12 กมภาพนธ 2510 สถานทเกด จงหวดกรงเทพ ฯ สถานทอยปจจบน บานเลขท 99/53 หม 4 ซอยทาอฐ ถนนรตนาธเบศร ตาบลบางรก

นอย อาเภอเมองนนทบร จงหวดนนทบร 11000 สถานททางาน สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย ประวตการศกษา

พ.ศ. 2532 ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง จากวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พทธชนราช จงหวดพษณโลก

ประวตการทางาน พ.ศ. 2532 - 2539 พยาบาลวชาชพ ผปวยใน โรงพยาบาลเลดสน พ.ศ. 2540 - ปจจบน พยาบาลวชาชพชานาญการดานการพยาบาล

สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ

66   ชอ นางวยดา วงศมณโรจน เกดวนท 23 สงหาคม 2507 สถานทเกด จงหวด จนทบร สถานทอยปจจบน บานเลขท 204/131 ม.ชยพฤกษ ต.พมลราช อ.บางบว จ.นนทบร สถานททางาน สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย ประวตการศกษา พ.ศ. 2527 ประกาศนยบตรวชาการพยาบาลและผดงครรภระดบตน

จากวทยาลยพยาบาลพระปกเกลาจนทบร พ.ศ. 2535 ปรญญาตรวทยาศาสตรบณทต ( สขศกษา ) จากวทยาลยครบานสมเดจ พ.ศ. 2550 ปรญญาพยาบาลศาสตร จากวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นนทบร ประวตการทางาน พ.ศ. 2529 - 2535 พยาบาลเทคนค โรงพยาบาลพระปกเกลา จนทบร จงหวด จนทบร พ.ศ. 2535 - 2544 พยาบาลเทคนค สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข กรมการแพทย พ.ศ. 2544 - 2549 พยาบาลเทคนค สถาบนทนตกรรม กรมการแพทย พ.ศ. 2549 - 2551 พยาบาลเทคนค สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ พ.ศ. 2551 - ปจจบน พยาบาลวชาชพชานาญการดานการพยาบาล สถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลราชวถ