28 29KUNSTZONE.NL MAART 2013

CADEAUVOOR NEDERLAND

KUNSTEDUCATIEF LESPAKKET OM TWEEHONDERDJARIG BESTAAN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN TE VIEREN

Ieder jaar bedenkt Elly Enis, naast het reguliere aanbod van Kunstgebouw, een kunsteducatief lespakket dat aanhaakt bij een actualiteit. Vorig jaar waren dat de Olympische Spelen en het jaar daarvoor was het de honderdste geboortedag

van Annie M.G. Schmidt. ‘Samen met mijn collega’s van de afdel-ing Innovatie bekijk ik wat er het komende jaar speelt. Als een thema genoeg oproept, ga ik aan de slag.’ Om de viering van het tweehonderdjarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden te vertalen naar een kunstproject voor kinderen vindt Enis een behoorlijke uitdaging. ‘Ik wil er geen ingewikkeld project van maken. Het is een feest. Tegelijkertijd wil ik duidelijk maken dat ons koninkrijk niet zomaar tot stand gekomen is en dat wat we nu hebben niet vanzelf is gegaan.’

‘Wat hebben we eigenlijk te vieren?’ vroeg Enis zich af. Ze kwam uit bij een aantal unieke verworvenheden die hun basis in het begin van de negentiende eeuw hebben en waarvan we tot op de dag van vandaag nog steeds de vruchten plukken, zoals eenheid in diversiteit, goed burgerschap, recht op onderwijs en democratie. Voor elke bouw worden vier lessen gemaakt. Tijdens de eerste en tweede les vragen de leerlingen zich af ‘Wat is Nederland?’. Eén van de invalshoeken is daarbij bijvoorbeeld hoe onze eetgewoontes zijn en de diversiteit daarin. De derde les gaat over Mijn Nederland. Dan wordt gekeken naar één van de verworvenheden, zoals het recht op onderwijs. Wie jarig is, krijgt een cadeau. Dus tijdens de laatste les wordt een origineel cadeau bedacht. De leerlingen denken goed na over wat ze Nederland toewensen. Wat wil je het jarige Nederland geven? Wat kan Nederland goed gebruiken? Waar maak je Nederland blij mee? Ter afsluiting is er Het Grote Cadeaulied. Het lied heeft

‘Ik ben continu op zoek naar de balans van ‘het moet ergens over gaan’ en een bepaalde luchtigheid die uitnodigend werkt voor het onderwijs.’ Elly Enis werkt bij Kunstgebouw en bedenkt kunsteducatieve lespakketten voor het basisonderwijs. Op dit moment werkt Enis aan Cadeau voor Nederland, een lespakket dat aanhaakt bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden. ‘De leerkracht moet zin in het project krijgen als hij de handleiding leest.’ AUTEUR: ANNEMARIE HOGERVORST

‘Op zijn kamer pakt Stefan een vel papier en een viltstift. Boven in de hoek schrijft hij het woord Groenland. Hij streept het woord door. Witland. Weer streept hij het woord door. Tanakezi, streep. Moembas, streep. Stefanland, streep. Stefanië. Stefan schrijft het laatste woord nog een keer op met grote letters: STEFANIË. Op de lege achterkant van het tekenvel schrijft hij met grote krulletters de naam van zijn nieuwe land. Daaronder tekent hij met een kronkelige lijn een grote vorm op het papier, een eiland. Dit is de voorlopige kaart van zijn land.’(fragment uit het verhaal Een Nieuw Land voor groep 7 en 8)

EEN NIEUW LAND

voor alle groepen hetzelfde refrein en voor iedere bouw een couplet dat slaat op het thema waar ze mee bezig zijn geweest.

Per kunstdiscipline gaan collega’s aan de slag om het concept verder uit te werken. Vervolgens maakt Enis er één geheel van. ‘Bij de les over eetgewoonten voor groep 5 en 6 hebben we de dialoog Lekker geschreven. De leerlingen spelen dezelfde dia-loog in diverse eetsituaties die ze zelf hebben bedacht. Bij het onderwerp Recht op onderwijs, ook voor groep 5 en 6, maken we gebruik van klassenfoto’s van vroeger en nu. De leerlingen gaan uiteindelijk een klassenfoto van de toekomst maken. De serie Classroom Portraits van de fotograaf Julian Germain vormt hierbij een inspiratiebron. De leerlingen van groep 1 en 2 stellen zich allerlei manieren van verplaatsen voor. Wat komen zij tegen vanaf het moment dat zij hun huis verlaten? Zij lopen trappen op en af, gaan met de lift omhoog en omlaag, slingeren over tuinpaden, springen ritmische patronen op de stoeptegels,

OBS De Vlieger Schoonhoven.

Kunst om van te smullen. Foto: Rick Keus

PO: KUNSTONDERWIJS IN HET GEDRANG CADEAU VOOR NEDERLAND CADEAU VOOR NEDERLAND PO: KUNSTONDERWIJS IN HET GEDRANG

Deze lessen van Kunstgebouw voldoen aan de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie. Elke les heeft lesdoelen die aansluiten bij de Tussendoelen Leerlijnen van de SLO en heeft een inleiding, kern en afsluiting. Kunstgebouw maakt bij het lespakket gebruik van theoretische kaders zoals de ontwikkelingsstadia van Parsons, de leerstijlen van Kolb, de verschillende intelligenties van Gardner en Cultuur in de Spiegel van Van Heusden.

GOED LESPAKKETWaarom is het een goed lespakket?- Het is haalbaar voor de leerkracht (zowel qua lengte als qua inhoud).- Het heeft een originele invalshoek.- Het heeft een sterk vertrekpunt.- Het bestaat uit zoveel mogelijk kunstdisciplines.- Het overtuigt de leerkracht om er enthousiast mee aan de slag te gaan.

RESERVERENHet lespakket Cadeau voor Nederland verschijnt naar verwachting na de zomer van 2013. U kunt het nu al reserveren via www.kunstgebouw.nl/cadeauvoornederland. Het lespakket kost € 30,--.

INFORMATIE

30 31KUNSTZONE.NL MAART 2013

@WEBAUTEUR: THEA VUIK

Het blijft echter een lastige klus om geschikte software te vinden voor het effectief gebruik van zo’n geval. Want, wees eerlijk, zo goed als mogelijk gebruiken we ons digiboard nog niet. Het kost veel tijd om op maat

gesneden materiaal te vinden en die tijd krijgen we meestal niet.In eerste instantie dacht ik goed te doen door software te zoeken voor het digiboard. Ik kwam al gauw uit op Slimboard (te downloaden van http://support.stichtingproo.nl > Downloads), een volledig gratis pakket dat een prima alternatief vormt voor de software die meestal bij de aanschaf van zo’n digiboard geleverd wordt. Want als docent die alleen met een whiteboard en beamer werkt, kun je aardig in de buurt komen van een echt digiboard door Slimboard te installeren. Weliswaar heb ik dan niet de beschikking over een touchscreen, maar dat wil niet zeggen dat ik ook op een whiteboard al niet heel veel kan doen. Vanaf mijn computer of met mijn tablet. En met behulp van gratis digiboardsoftware zoals Slimboard.

“VERVOLGENS BELANDDE IK BIJ MIJN ZOEKTOCHT LETTERLIJK EN FIGUURLIJK IN DE WOLKEN. ”

JEBORDJELEEGETEN

Je kunt wel stellen dat de hele digiboardrevolutie in het primair onderwijs is begonnen. Er zijn ook geruchten dat het uit het bedrijfsleven overgenomen is vanwege de enorme hoeveelheden PowerPoint-presentaties die er met de beamer vertoond werden. Momenteel winnen de digiboards ook terrein binnen het voortgezet onderwijs.

Een Webdoc voorbeeld.

Vervolgens belandde ik bij mijn zoektocht letterlijk en figuurlijk in de wolken. Ik ontdekte de voordelen van het werken met digiboardsoftware in the cloud. Ik log in: thuis of op school en mijn digiboard staat klaar op de plek die ik wil. Zeker als je noodgedwongen niet je eigen lokaal - en dus eigen computer - hebt, hoeft dat geen probleem meer te zijn. Zelfs een andere school is geen probleem meer. Wat je zegt: zelfs het fenomeen gastlessen is nu voor digiboardaanhangers toegankelijk terrein geworden. Mijn lessen bereid ik gewoon thuis voor, of waar ik maar wil en ik gebruik het ook waar ik maar wil. Met een computer met een beamer of digiboard aangesloten op het internet kan ik aan de slag. Het lijkt dan op een soort van PowerPoint-presentatie, maar je kunt het wat interactiever maken door bijvoorbeeld iets simpels als een pijl te tekenen, terwijl je aan het uitleggen bent. Het wordt wat persoonlijker daardoor in plaats van die - plots uit het niets verschijnende - superstrakke pijltjes in een PowerPoint-presentatie. Daar verbindt de stem het praatje met het plaatje, terwijl er met behulp van deze zogenaamde annotatiesoftware meer interactie kan plaatsvinden. Het hoeft natuurlijk niet, maar het kan wel.

‘Met Gynzy haal je het maximale uit je digibord!’ luidt de slogan van Gynzy, een jong bedrijf uit Eindhoven dat niet alleen een webbased digiboardprogramma aanbiedt, maar zeker inhoudelijk het een en ander in petto heeft. Op hun website staat

een groot assortiment aan lessen (vooral voor het basisonderwijs) overzichtelijk bij elkaar. Iedere week wordt daar in samenspraak met leerkrachten uit het basisonderwijs een nieuwe tool aan toegevoegd. Het is niet gratis, maar zeker de moeite waard om eens dertig dagen te proberen. Zie www.gynzy.com.Voor het voortgezet onderwijs is het meer van belang om gebruik te maken van verschillende websites, tekeningen, video’s, enzovoort. Die zet je als voorbereiding bij elkaar in één document en zo maak je er een soort van les van. Een webbased programma om zoiets te maken is Webdoc. Eerst even inloggen en dan kun je kun je direct aan de slag om in het document tekstvakken, afbeeldingen, geluiden en video’s bij elkaar zetten. Je kunt een witte achtergrond aanhouden, maar je kunt ook een kleurtje of een patroon gebruiken. En je voorziet het van een tekstvak of een tekstbubbel, waarin je bijvoorbeeld uitlegt wat het is.Je kunt ook gebruik maken van een behoorlijk aantal apps. Je klikt ze aan en je stelt in hoe ze vormgegeven moeten worden in jouw document. Zo is er bijvoorbeeld een app om een diashow te embedden of om te stemmen. Zie www.webdoc.com.

Voorlopig weer even genoeg te verteren, nietwaar?

zwemmen door de sloot, rollebollen door het gras, fietsen aan-dachtig en maken korte en lange treinen. Tot slot maken zij een denkbeeldige tocht met een zweefvliegtuig en bewonderen het landschap onder hen.’

Bij het onderwerp Democratie is een verhaal het startpunt voor groep 7 en 8. Een Nieuw Land gaat over een jongen die een nieuw land verzint. De leerlingen denken naar aanleiding van dit verhaal na over hoe zij hun stem kunnen laten horen en gaan dit theatraal vormgeven. ‘Sommige dingen proberen we uit in de klas. Bovendien evalueren we ieder project met leerkrachten.’

Zelf heeft Enis zowel de dansacademie als de kunstacademie gedaan en werkte ze jaren lang met groepen, zowel binnen als buitenschools. ‘Ik zie meteen voor me hoe de les in de klas uitgevoerd kan worden.’

Bij Cadeau voor Nederland had Enis veel aan het werk van de kunstenaar Martijn Engelbregt. Zijn boek Dit is Nederland is een verslag van zijn ludieke onderzoek naar de relatie tussen kunst en democratie.’

Wat verwacht Enis van de leerkrachten? ‘Ik hoop dat ze de lessen van tevoren goed doorlezen en zich erin verplaatsen. Ook hoop ik dat ze verder kijken dan hun eigen klas en het echt met de hele school aanpakken. Dat het schoolteam en de leerlingen elkaar inspireren. Dat de klassen hun werk aan elkaar en aan de ouders laten zien.’

@WEB

Links: Kijkkunst Rijnsburg. - Foto: Rick Keus. Rechts: Elly Enis - Foto: Asta Biezeman

PO: KUNSTONDERWIJS IN HET GEDRANG CADEAU VOOR NEDERLAND // PO