nacional1/ E Diel,30 maj 2010

faqe 12

faqe 2-3

BRENDËSI

faqe6

Në

faqe1 0

faqe1 8

faqe9

faqe1 7

faqe7-20

faqe1 1

Themel dhe shpirt

Esse nga Visar Zhiti

faqe4

C M Y K

Hamit Aliaj: Si e kam njohurkryeministrin Berisha

E DITORIAL

faqe5-19

Kishat serbe të ndërtuarambi kishat shqiptare

Jeta e panjohur e Lasgushit

Nobelisti EuxhenioMontale

Studim nga Egla Kokalari

Si grekët miratuanfustanellën shqiptare sikostumin e tyre kombëtar

Kontributi i shqiptarëve për Greqinë,sipas historianit anglez, Xhorxh Finlei

Mardhënjet eKosovës me

ndërkombëtarët

Studim nga Dr. Jahja Drançolli

nacionalGazetë javore, letrare, kulturore

BOTIM I “NACIONAL GRUP” VITI II BOTIMIT, NR. 47 30 MAJ - 6 QERSHOR ÇMIMI 30 LEKË / 0,20 EURO

Adresa: Ish-kinostudio “Shqipëria e re”, TiranëE-mail: nacionalalbania@yahoo.com, bucpapaj@yahoo.com

Tregime nga:Faik Ballanca, Merlin Tushe

“I shilbuti”

Reportazh nga Gani Tërshnjaku

Nga Skënder Buçpapaj

Amaneti i fundit i FaikKonicës

Dossier nga Dr.Isak Shema

Faqen 21

Poezia e Gjekë Marinajt

Kritikë nga Mimoza Erebara

Gjuha shqipe nëMaqedoni

Dossier nga Prof. Dr. Avzi Mustafa

Zgjedhjet lokale nëMal të Zi dhe

shqiptarët

Nga Ruben Avxhiu, New York

Faqe 22Faqe 23

Shkrimtari Naum Prifti rrëfenkujtimet për poetin Lasgush Poradeci

faqe 14-1 5

Është një e vërtetë ab-solute se në Kosovë kanjë inflacion të tejska-jshëm të pranisëndërkombëtare. E tillë

është edhe e vërteta se në praktikënbotërore nuk ka pasur dhe nuk ka njëshembull të tillë të llojshmërisë sëpanumërt të pranisë ndërkombëtare tënatyrës ushtarake dhe civile, si dhe tëhibrideve të dala nga shartimet endërthurjet mes këtyre.Gjatë gjithë këty-re viteve të kësaj dukurie, ndonëse gjith-një në shtim të llojshmërisë së tyre gjith-farëshe, megjithatë, nuk kemi parë ndon-jëherë sadopak ndonjë përplasje të drejt-përdrejtë në radhët e ndërkombëtarëve...

Të dielën që shkoiu mbajtën zgjedhjetlokale në Malin e Zidhe rezultatet sig-urisht kanë qenë të

hidhura për dikë e të ëmbla për dikë tjetër.Si rrallë më pare, në qendër të vëmendjespër shqiptarët ka qenë beteja zgjedhorenë Malësi. Rajoni me qendër Tuzin ështëpërfshirë prej ditësh nga ethe politike qëkishin të bëjnë më fushatën por jo vetëmme të.

Poeti i njohur tropojan flet për miqësitë me Agollin, Kadarenë dhe Qosen...

Intervistoi: Albert Zholi

Poezi nga: Eduart Hirç, Sabile

Keçmezi, Lida Lazaj, Pilo Llaguri,Besnik Bedollari, Endri Vela

Juliana Pasha, në “Eurovision 2010”Paraqitje dinjitoze e Shqiperisë me kompozimin e Gjebresë

nacional9/ E Diel,30 maj 2010

KRITIKË

Poezia padyshim që është kod. Kod herë lehtë-sisht i deshifrueshëm dhe herë ipadeshifrueshëm.Kode që na vijnë përmes sim-boleve dhe metaforave.Që na çojnë drejt njo-hjes. Një njohje që vjen nga një akt imagjinativdrejt realitetit.Dhe kështu ne njohim njeriun dheidetë e tij , njeriun dhe ndjenjat e tij. I zbërthejmëkodet poetike që na ofrohen dhe shijojmëmadhështinë e të menduarit dhe hyjninë e nd-jenjës. Është një process që ndodh pavarësishtprej nesh, mjafton që para nesh të jetë një tekstpoetic. Nuk është e nevojshme që një njeri tëndryshojë këto kode, është njëlloj sikur kodet eAND-së.Që janë të pandryshueshme dhe napërcaktojnë jetën.Kështu është edhe kodi poet-ic, përcakton poezinë dhe përkatësinë intelek-tuale të autorit.Një kod sa është individual aqedhe universal, sa është I një përkatësie etnikedhe kombëtare aq edhe i mbarë njerëzimit .Prob-lemi që shtrohet në rrafshin teorik, në këtë rastështë sa i deshifrueshëm është ky kod në raportme lexuesin. Dhe pyetja tjetër që shtroj është,sa është i përgatitur ky lexues për të lexuar këtokode, që në librin e Gjek Marinajt vijnë përmesnjë simbolike e metafore krejt të veçantë. Tëjesh pjesë e një etnie, e një përkatësie kombëtare, pavarësisht vendit se ku jeton dhe këtë përk-tësi ta shpërfaqësh me forcë, sigurisht që përmua personalisht përbën një vlerë të padisku-tueshme. Dhe që autori e realizon ndoshta nëmënyrë të pavarur, intuitive, si pjesë e pan-dashme e nje simbolike të shtresëzuar thellë nëndërdijen e tij emotive dhe mendore. Dihet qëpopulli nuk duron kur i preken format e besimit,cilido qoftë ai dhe ruan me xhelozi kodet e tij tëhershme dhe të ndërhysh në kodet e tij simbol është pothuaj e pamundur.Por jo përgjithmonë.E veçanta që vërej nga teksti i Marinajt ështësfida që ai i shpall pikërisht këtij “kodi”.Dukeluajtur me këto kode. Duke u dhënë vendin qëu takon në simbolikën e përgjithshme, dukezbuluar para lexuesit atë që ai e mbart brendavetes.Të manipulosh mendjet e njerëzve dhe tëspekullosh me emocionin e tyre, është e thjesh-të. Mjaft të hedhësh në tregun e ideve, atë që tie quan origjinale dhe ta shesësh për të tillë. Dukeqenë që njerëzit janë të prirur për të besuar dhepër t’u kënaqur pa shumë mundime , rezultatizakonisht është i garantuar. Merren disa “kode”, të sipërfaqshme dhe u jepet lexuesit , i cili ngaana e tij në masë, është tejet empirik , dhe xhon-glerizimi i këtyre kodeve i impresionon aq shumë, sa besojnë pikërisht atë që u serviret.Jemi dëshmitarë të kësaj rruge që ndiqet ngaautoreë të caktuar dhe po ashtu jemi edhe dësh-mitarë të “suksesit” të tyre. Por në garën meKohën, në garën me Traditën , në garën meletërsinë e vëretetë dihet që ata janë të humbur.Gjek Marinaj në librin e tij këto koncepte i kamëse të qarta, sepse në asnjë varg të tij nuk kaspekullim. Vargjet e tij janë të sinqerta, të ndjera,ruajnë traditën me forcë duke na e dhenë kodi-fikimin tonë etnik e kombëtar nën një frymë kre-jtësisht të re, por jo të pakuptueshme. Gjek Mari-naj na tregon me një elegancë intelektuale pikër-isht përkatësinë tonë gjenetike dhe e mbron fortatë.Nga një këndvështrim ai është një konser-vator i pandreqshëm, dhe shumë krenar për këtëgjë.Dashuria, Jeta, Lutja, Lufta, Paqja, Universi,Kufijtë Njerëzorë dhe ata Shpirtërorë,Familja,

Për vellimin poetik “Lutje në ditën e tetë të javës” të Gjekë Marinjat

Kode poetike dhe lexues empirik

“Gjek Marinaj na tregon me një elegancë intelektuale pikërisht përkatësinë tonë gjenetike dhe e mbron fort atë.Nga një këndvështrim ai është një konservator ipandreqshëm, dhe shumë krenar për këtë gjë.Dashuria, Jeta, Lutja, Lufta, Paqja, Universi, Kufijtë Njerëzorë dhe ata Shpirtërorë,Familja, Nëna, Vëllai, Meditimi,Zoti,- në fakt janë rrethi ku sillet çdo komb sipas mënyrës së vet.”

Nëna, Vëllai, Meditimi, Zoti,- në fakt janë rrethiku sillet çdo komb sipas mënyrës së vet.Janërrethi ku sillet edhe poezia e Gjek Marinajt. Janëushqimi i kësaj poezie. Jane një ushqim që na ve përpara disa veti të autorit si një qenie njerë-zore në rradhë të parë, dhe si poet më pas. Dhekëto vlera kanë të bëjnë drejtpërsëdrejti me atoideale të brendshme, që e bëjnë Marinajn mëhumanist, dhe i japin një përmasë shumë më tëgjerë se sa thjesht vetvetja.Është një rreth ide-alesh etike që e mbajnë poezinë e Marinajt nëkëmbë dhe po të lexojmë me kujdes lënda etikemë e dukshme sigurisht që është atdheu. Eveçanta e interpretimit të kasaj lënde, padyshimështë stili me të cilin na vjen kjo lëndë. Nuk kapoet që nuk shkruan për atdheun.Që nuk i kush-ton pjesë të veçanta, e nganjëherë të gjithë kr-ijimtarinë atij. Por tek Marinaj kjo vjen me një stiltejet elegant, sikur e kemi vërejtur edhe më parë,një elegancë që qëndron në një zbërthim tepërinteresant. Pra Marinaj duke qenë qytetar ibotës, është edhe qytetar i atdheut të tij. Kyqëndrim ideoemocional i jep atij të drejtën që tëketë një këndvështrim origjinal të vlerave, tëkodeve kombëtare.Kodet nga ana e tyre nuk janëvetëm përcaktime simbolike të një kombi mëgjerë, dhe të poetit më ngushtë. Kodet Poetikejanë Art. Dhe arti nuk është vetëm Natyrë poredhe ndjenjë, fantazi, tek e fundit ai ekzistonpikërisht prej përsiatjes, prej ndjenjës dhe fan-tazisë. Artit i pëlqen të ndjejë se si Natyra e ngac-mon, se si Natyra e bën të mendojë dhe se si iazbut zemrën, se se e bën më të hapur për tëgjithë. Arti është Shpirti i artistit, është lënda eparë e papërpunuar e tij që na vjen megjithë madhështinë e çastitsublim.Sublimitet që padyshim na çondrejt asaj që është e pashmangshme-drejt besimit. Është besimi pastaj që drej-ton, krijon dhe ruan me fanatizëm edhevetë Kodet. Që i trashëgon me skrupu-lozitet me dashurinë e një Ati. Poezia eMarinajt ka besim. Poezia e Marinajt drej-tohet nga besimi. Megjithëse po të lex-osh, pothuaj në një sërë poezish, ai nabën me dije se ka një marrëdhënie tëveçantë me shkencën. Duket si njëdashuri e pashpallur mes tyre, por qëkuptohet lehtësisht. Pasi asnjëra palënuk bën përpjekjen më të vogël për tafshehur këtë marrëdhënie. Por Marinajedhe këtë marrëdhënie e çon në hullinë e Kodi-fikimit Filozofik, në hullinë e Etikës, Moralit, Ar-tit .Pra i jep një kuptim, kuptimin që ai do, dukedëshmuar kësisoj se ai qëndron në anën e poet-ëve që jo vetëm beson në Artin e tij, por që iadhuron jetën kultit të tij.Duke përmasuar Artindhe duke e shdnërruar brenda vetes nga njëluks, në një nevojë, duke e shndërruar në njëvlerë etike parësore.Gjë që pastaj e çon e vetëdrejt kodifikimit dhe çkodifikimit të simboleve,fantazisë, gjithë vlerave që mbart një filozofi et-nikisht e përcaktuar, por edhe një filozofi e për-botshme. Është një dualitet (por jo rivalitet!) qëvetëm sa e ngre poezinë Marinajt në rrafshe tëlarta të të kuptuarit metafizik të një realiteti, dukei dhënë atë përmasë që poezia e kërkon-filozofinë.Duke u rrekur për të kuptuar atë qëështë esenciale tek qenia njerëzore. Duke e nd-jekur këtë njeri në rrjedhat e jetës, nëpër të gjithë

ritmin e kalimit të tyre, sa nga etika e morali, satek besimi dhe feja, sa tek fantasia dhe inteligjen-ca, e sa tek kritika dhe gjyqësia e fakteve njer-zore dhe fakteve të jetës. Sa tek e ditura dhe emirëditura, sa tek e mistershmja, sa tek material-ja e sa tek shpirti, tek fshehtësia e tij dhe e gjithëproceseve që e krijojnë po atë vetë. Dhe në ças-tin që pranojmë dhe pohojmë se poezia ështëkrijim, po në këtë çast kemi pranuar dhe pohuarme forcë karakterin ndërtues të saj, kemi po-huar se poezia është një interpretim i misterevetë jetës, të cilët nga ana e tyre, nuk bëjnë gjëtjetër, veçse pjellin poezi. Bëjnë që vetë poeziatë ekzistojë, shënojnë qëllimin dhe idenë e ekz-istencës së poezisë. Ku ndodh rëndom që njëlexues empirik të habitet nga guximi i hipotezaveqë mund të jenë të vjetra sa ç’janë edhe të reja,- sikur vetë jeta!-.Mund të ndalem gjatë në çështje të metrikësapo të stilit në përgjithësi. Por e tërhequr mëshumë nga diçka tjetër do ta anashkaloj këtëpikë duke ua lënë në dorë stilistikës. Në fakt ajoqë më tërhoqi dhe më bëri të mendoj gjatë përkëtë libër me poezi është këndvështrimi. Ështëmënyra se si autori e ka perceptuar realitetin,mënyra se si i ka ndërtuar ai marrëdhëniet me metë dhe me fantazinë. Mënyra se si ai është afruar

drejt kodeve dhe se si i ka deshifruar ato, se si ika intrepretuar ato. Duke ruajtur në mënyrë tëshkëlqyer ekuilibret mes vetjakes dhe univer-sales, mes shkencës dhe filozofisë, mes in-telegjencës dhe shpirtit, mes ndjenjës dhe med-itimit rreth saj, dhe shumë raporte të tjera qëjanë të pranishme në vargjet e Marinajt. Pra ethënë me një fjalë kemi të bëjmë me një poezi samoderne, aq edhe tradicionale. Por modernja esaj qëndron dhe rrjedh pikërisht prej konceptevetq qarta që ai ka në raport me këtë realitet të ciline sjell sa në një formë metafizike, aq edhe në njëformë reale, aq edhe më shumë drejt një fanta-zie .Janë këto këndvështrime që përbëjnë risinëe kësaj poezie, e bëjnë atë të veçantë në letratshqipe. Një poezi që nuk mud ta “kapërdish”, nëse nuk di të lexosh, nëse nuk di kodet etua.Poezia e Gjek Marinajt është si një çelës, qëhap e mbyll dyer të misterit, hyjnores, madhësh-tisë së njeriut dhe universit, që na tregon samall kemi brenda vetes, sa të brishtë jemi,se sinë mënyrë gati të pavullnetshme, jetojmë meskodeve tona të mbartura dhe se si konvertohe-mi intelektualisht dhe shpirtërisht në kohët mod-erne duke kërkuar të shkojmë më larg, atje kukufijtë nuk ekzistojnë.

Nga MIMOZA EREBARA

Në foto: Mimoza Erebara