Buturac Josip - Stanovnistvo Pozege i Okolice 1750-1950g

5/26/2018 Buturac Josip - Stanovnistvo Pozege i Okolice 1750-1950g

1/391

N T R O P O G E O G R F S K I R D O V I


2/391


3/391

J O S I P B U T U R A C Zagreb

S T A N O V N I T V O P O E G E I O K O L I C E 1 7 0 0 - 1 9 5 0

P R E G O V O R

Kao roeni sin Poeke okolice i ve od djetinjstva ljubitelj njezineprolosti, sluajui razne govore staroga i novoga doseljenog stanov-nitva, gledajui kako se stare obitelji rasipaju a nove sabiru, kako sestare kue rue a nove grade, elio sam uvijek saznati to vie toga opovijesti stanovnitva Poege i Poeke okolice.itao sam s najveim zanimanjem ono to su o tome stanovnitvu,s mno go truda i znanja, napisali J. Kem pf Poeg a i dr.) i S. PaviiPodrijetlo naselja i govora . . . i dr.). Nako n itanja njihovih knjiga,opa slika o stanovnitvu Poetine ostala mi je dosta nejasna i nepot-puna. Zato sam se dao na itanje izvora i brzo uvjerio da su do sada ob-javljeni podaci o ovdanjem stanovnitvu zapravo oskudni i nepotpuni,a koji puta i loe objanjeni.Odluio sam zato da i sam prouim sve pristupane povijesne izvore,i tiskane i arhivske, te onda pokuam dati, koliko je najvie mog ue, totaniju i potpuniju sliku o stanovnitvu kako grada Poege tako njezineokolice, idui od kraja do kraja, od sela do sela, od kue do kue, odobitelji do obitelji.Svoj sam rad mo rao ograniiti vremen ski i prostorno.Odluio sam se za vremensko razdoblje od 1700. do 1950. God. 1700.poinje dulji, mirniji razvitak p olitikih, ekonom skih i socijalnih prilikau Poegi i okolici nakon dovrenih turskih ratova, osloboenja Sla-vonije od Turaka i Karlova kog mira 1699). G od. 1950. obavljen jeznaajan lokalni popis stanovnika iz kojega se vidi da se sastav ovda-njega gradskog i seoskog stanovnitva poinje jae mijenjati, ali ipakne tako, kao nekoliko godina kasnije. Prem a tome, vremen sko doba1700 - 1950. u pogledu povijesti stanovnitva ini doista cjelinu, kojusam zbog boljega preg leda, zbog unutranjih i vanjskih razloga, podijeliou razdoblja.

2 5


4/391

Prikaz povijesti stanovnitva grada Poege podijelio sam u 6 razdoblja: I) prije 1700. svretak dugoga i tekoga turskoga rata), II) 1701-1705 masovna doseljenja Hrvata), III) 1706-1721 manja dose-Ijivanja Hrvata), IV) 1722 1750. doseljivanje Hrvata i neto Nijemaca),V) 1751/61 - 1800. doseljivanje Hrvata i veeg broja Nijemaca), VI)1801 1900. doseljivanje veeg broja Hrvata i Nijemaca, a ma njegbroja Srba, eha i idova).

Povijest seoskog stanovnitva ima uglavnom dva razdoblja: I) 1700-1850. opustoena sela oivi ju ju doseljavanjem Hrvata, Srba i Nijemaca; stanovnici su kmetovi, najprije pod upravom Beke komore, azatim pod vlau feudalaca Poeke upanije); II) 1850 1950. doseljavanje H rvata, Srba, eha, Slovaka i Mad ara; starije je stanovnitvo sadaosloboeno od kmetstva i slobodno raspolae sa svojom zemljom, ali tuzemlju esto puta gubi zbog raznih razloga u korist novijih doseljenika).Vea naselja, Kutjevo i Pleternica, radi posebn ih tamonjih prilika,imaju u svojem povijesnom razvitku po tri razdoblja.

Prostorno je svakako trebalo napose prikazivati stanovnitvo gradaPoege, a napose stanovnitvo okolinjih sela. Sela sam okupljao umanja geografska podruja - krajeve regije) prema prirodnom poloaju i nekim etnografskim razlikama govor), dok upravno-politikapodjela, zbog svoga preestog mijenjanja tokom 250 godina, nije nikakomogla doi u obzir. Sredita su tih krajeva: I) Poega, II) Kuzm ica odDerviage d o Blacka), III) Pleternica, IV) Buk. V ) Rueva, VI) aglin,VII) Ku tjevo, VIII) Sesvete, IX) Jakii, X) Kap tol, XI) Velika,XII) Poek i Brestovac, XIII) Orljavac .Sela kod Kam enske - u dolini Brzaje ula su u ovaj povijesni prikazzbog svoga prirodnoga poloaja i estoga upravno-politikog vezanja uzPoegu; Londica je na nesigurnoj granici, a Zagrade i susjedna selatek su u novije vrijeme pripojena Poetini pa su zato sva ta sela izostavljena u ovoj radnji.Kao izvori posluili su mi kod pisanja ovoga prikaza mnogob rojni,ponajvie neobjavljeni, dokumenti koje nie navodim. Meu njima oso-hito su vrijedni i korisni oni koji sadravaju potpune popise stanovnikatj. imena sviju kuegospodara s podacima o posjedu, stoki i porezu. Od1700 - 1862. postoji oko 50 takvih popisa, otprilike za svaku treu godinu, pa je stoga za ovo razdob lje bilo lako utvrditi naseljavan je, izumiranje i odseljavanje pojedinih obitelji. Zbog veeg broja crkvenih popisa katolikog stanovn itva lake je bilo ustanoviti kretanje toga stanovnitva nego pripadnika drugih vjera. Od 1863 1930. nema sauvanih kompletnih popisa stanovnika, pa se trebalo osloniti jedino namatine knjige, popise dua rkt. upskih ureda, gruntovnicu i usmene izjave samih ivih stanovnika. Zaudo da su ta novija svjedo

anstva manje po tpuna i manje sigurna od onih starijih. To je razlog daje moje prikazivanje kretanja stanovnitva od 1700 1862. mnogo sigurnije i tonije nego li iskazani podaci za razdoblje od 1863. do 1950.2 6


5/391

Glavn a je svrha ove moje radnje utvrditi: koje su sve obitelji ivjele ugradu Poegi od 1700-19 00. i koje su se od njih odrale i dalje do g.1950; zatim koje su sve obitelji ivjele u selima Poeke okolice od1700-195 0; i konano vreme nski raspon ivota pojedine obitelji. Zaobitelji doseljene u novije vrijem e pokuao sam utvrditi i to iz kojegasu kraja naselja ili zemlje doselile pa sam u tome prilino uspio.Meutim istini za volju moram napomenuti da su iskazi novih doseljenika u pogledu godine njihova dolaska u Poetinu - pa i u pogledukraja iz kojega su doli esto puta bili nesigurni. Zato je te iskaze trebalo vise puta pro vjeravati. Sigurni i vjerojatni iskazi uli su u ovajprikaz a nesigurni su isputeni.Naoko suhoparni brojevi podaci ipak mnogo toga kau svakomonom koji zna itati meu recima. On i razbijaju iluziju o tome da sunekada svi ljudi ivjeli u /velikim zadrugam a; da su se rodovna stablauvijek i svagdje sasvim prirodn o razvijala u mn ogobrojne svjee i cva-tue grane; da je obiteljski ivot bio na velikoj mo ralnoj visini. Prava jeistina neto drug o: bilo je obitelji velikih i malih; bogatih i siroman ih;izumiranje starih obitelji i doseljivanje novih.Na kraju prikaza o stanovnitvu pojedinog naselja dolaze podaci o povijesti samoga naselja kao i brojevi kua i stanovnika u raznim godinama. Ovd je spomenuti podaci ponajvie upo tpunjuju a koji puta iispravljaju ono to je o pojedinim selima bilo do sada objavljivano.Nako n prikaza sela pojedinog kraja dajem opi pregled stanovnitvacijelog toga kraja za doba 1700-195 0.. Iz toga se pregleda vidi koliko

danas ima potomaka prastanovn ika te starijih i novijih doseljenika ikoji je me u njima omjer. Ra zlika u sastavu stanovnitva pojedinogakraja jest posljedica sudbono snih nekadan jih politikih dogaa ja iprilika.Iz ovih krajevnih pregleda kao i iz onoga opega pregleda cijele Poetine na koncu radnje moe se dosta lako izmeu ostaloga vidjetikakva je vitalnost ovdanjega stanovnitva bila nekada a kakva je danas. Ipak se zbog ogranieno g prostora i posebne svrhe ove radnjenisam mog ao potanje baviti pitanjem vitalnosti Poetine nego tajposao ostavljam drugima. Ovdje izneseni podaci svakako e im u naj

veoj mjeri olakati trudU ovom m ojem poslu pomagale su me izdano razne ustanove i mnogobrojni pojedinci: JAZU u Zagrebu Arhiv SRH u Zagrebu Katastarskii Zemljoknjini ured u Slav. Poegi NO bivih opina u Poetini i rhtupski uredi itd. pa im na iskazanim uslugama ovdje od srca zahvaljujem.

2 7


6/391

S A D R A JPred gov or . Strana 205Sadraj . 208Izvo ri i l i teratura 210Uvod 215

Prvi dio G rad PoegaI Po pis po ekih obitelj i g. 1700 . Strana 234II Ob itelj i doseljene od g. 17 01- 170 5 245III Dos el jene obite lj i g . 1706 -1721 249IV Obite l j i dosel jene od 1722 -1751 /60 259V Dos el jene obite lj i 1751 /60-18 00 . 265VI Do sel jen e obite lj i 180 1-190 0 . 277

Drugi dio Poeka okolicaP o e k o p r e d g r a e Strana 2871. Vidovci, 2. Alaginci , 3. eovci , 4. Turni, 5. Golobrci , 6. titnjak, 7. Marindvor,8 . Kunovci , 9 . Ugarci , 10 . Stara Poeka Lipa, 11. Nova Poeka Lipa, 12 Emovci , 13 .Emovaki Lug, 14. Drkovci , 15 . Poeko Novo se lo , 16 . Seoci , 17 . Komuina, 18.Poeke Laze, 19. Varoki Vrhovci , 20 . krabutnikO d D e r v i a g e d o B l a c k a Strana 31121. Dervia ga, 22. Kuzm ica Orljavica) , 23 . Srednje se lo , 24 . Vik ovci , 25 . B lackoP l e t e r n i k i k r a j Strana 32026. P leternica, 27. Frkljevci , 28 . Kadanovci , 29 . Poeki Gradac, 30. Ivanin Dvor, 31.Poeka Breznica, 32. Sulkovci , 33 . Bzenica, 34. Poeka Koprivnica, 35. Komorica,36. P o l o jB u k i k r a j Strana 34337. Buk, 38. Svi lna, 39. Resnik, 40. Kal ini i , 41 . Poeki Mihaljevci . 42 . Tulnic i , 43 .Mal i B i la , 44 . Vrin-DolR u e v a k i k r a j Strana 35345 . Rueva, 46. Djedina Rika, 47. Sovski Dol , 48 . Paka, 49. Imrevci , 50 . Dobrogoe ,51 . Migalovci , 52 . Ivanovci , 53 . Vel iki B i la a g l i n s k i k r a j Strana 36954. agl in, 55. Milanlug, 56. Vukojevci , 57 . Lat inovci , 58 . Nova Lipovica, 59. Dragan-lug, 60. Bekteko Gradie , 61 . Duboka, 62. Jas ik, 63. Jurkovac, 64. Stara Ljeskovica,65 . Nova Ljeskovica Ireno vac) , 66 . Orov P a n j , 67 .D a rkov ac , 68 . Sapna , 69 . S ibokovc i ,70 . Kneevac, 71. Vlatkovac, 72. Zdenkovac, 73. Stoj inovac, 74. Polubaa, 75. Mokre ,7 6 . Jezero, 77. Dobra VodaK u t j e v a k i k r a j Strana 39078. Kutjevo, 79. Mitrovac, 80. Venje , 81 . Bje l i evci , 82 . Tominovci , 83 . Ferovac, 84.Bektee , 85 . Kula, 86. Pore , 87- CiglenikS e s v e t a k i k r a j Strana 4 1 088. Poeke Sesvete , 89 . oinci , 90 . Aikovci , 91 . Kneci , 92 . Lakui je , 93 . Trapari ,94 . Jakiki Novoselc i , 95 . Jakiki Cerovac, 96. Granje , 97 . Rajsavci , 98 . umanovci ,99. Grabarje, 100. Zarilci2 8


7/391

J a k i k i k r a j S t r a n a 4 3 01 0 1 . J a k i i , 10 2 . B e r t e lo v c i , 10 3 . E m in o v c i , 10 4 . T r e t a n o v c i , 10 5 . T e k i iK a p t o l s k i k r a j S t r a n a 4 4 41 06 . Ka p to l , 10 7 . Ko ma r o v c i , 10 8 . Do l j a n o v c i , 10 9 . B e in c i i u r a k o v a e , 110 . R a ma -n o v c i , 111 . A l i l o v c i i Ga l e i , 112 . Go lo B r d o , 11 3 . e l j ak o v c i , 114 . P o e k o P o d g o r j e ,1 1 5 . Ve to v o , 116 . P o e k i L u k a , 117 . Hr n j e v c i , 118 . Ov a r eV e l i e k i k r a j S t r a n a 4 6 411 9 . Ve l ik a , 12 0 . R a d o v a n c i , 12 1 . P o e k i P o to a n i , 12 2 . B i k u p c i , 12 3 . S t r a e m a n , 12 4 .P o e k a Dr a g a , 12 5 . Do l j a n c i , 12 6 . P o e k i B a n k o v c i , 12 7 . P o e k i Kr iv a j , 12 8 . P o e k i T o r a n j , 12 9 . S o v in j a k , 1 3 0 . k o m i , 13 1 . P o l j a n s k a , 13 2 . Ka n ta r o v c i , 13 3 . G o r n j iVr h o v c i , 13 4 . M i t r o v i c a T r e n k o v o ) , 13 5 . M ih a l j e v c i , 13 6 . No v i M ih a l j e v c i , 13 7 . P o e k i A l e k s a n d r o v a c , 1 3 8 . P o e k i T r n o v a cB r e s t o v a k i k r a j S t r a n a 49 01 39 . P o e k i B r e s t o v a c , 14 0 . Do la c , 14 1 . P o e k o Z a v r j e , 14 2 . Nu r k o v c i , 14 3 . Da r a -n o v c i , 14 4 . Z a k o r e n j e , 1 4 5 . Gu a n i Go r n j i i Do n j i , 14 6 . B o lo m a e , 14 7 . B u s n o v i ,1 48 . I v a n - Do l , 14 9 . Ob la k o v a c , 15 0 . J a g u p l i j e , 15 1 . S k e n d e r o v c i , 15 2 . V i l i - s e lo , 15 3 .B o r i e v c i , 15 4 . ig e r o v c i , 15 5 . P o e k i P a v lo v c i , 15 6 . De e v c i , 15 7 . R a s n a , 15 8 . P o e k iVu ja k , 15 9 . P o e k a K o p r iv n a , 160 . e a v a c , 16 1 . n j e g a v i , 162 . Dr a g u t in o v a c , 163 .M l a i n o v a c 1 6 4 . R a j n e r o v a cO r l j a v a k i k r a j S t r a n a 51 91 6 5 . Or l j a v a c , 166 . P o d s r e e , 167 . Vr a n i i , 168 . P o e k i Ku jn ik , 169 . S lo b o t i n a , 17 0 .C r l j e n c i , 17 1 . P a s ik o v c i . 17 2 . L u in c i , 1 7 3 . B r a tu l j e v c i , 1 7 4 . M i l i v o j e v c i , 17 5 . S mo l j a -n o v c i , 17 6 . Oz d a k o v c i , 1 7 7 . N je i i P o e k a K l i s a , 17 8 . M r to v l a s i , 17 9 . P e r e n c i ,J 8 0 . P o e k i B r a n i , 3 8 1 . S v r z ig a e , 18 2 . O l j a s i , 18 3 . M i j a i, 18 4 . Ka me n s k i e o v c i ,1 8 5 . S a i je , 18 6 . S t r i j e e v i c a , 1 8 7 . M ih a j l i j e , 1 8 8 . M r k o p l j e , 18 9 . Ka me n s k i Vu j a k ,1 90 . K r u e v o , 1 9 1 . K a m e n s k i u n j a r i, 1 9 2 . B o g d a i , 1 9 3 . A m a t o v c i , 1 9 4 . K a m e n s k a ,1 9 5 . K a u n i c aOp i z a k l j u a k S t r a n a 5 3 8Ab e c e d n i p o p i s o b i t e l j i 5 4 3

K R A T I C EB B - B u tu r a c J . , B o g o s lo v s k a s mo t r a 19 3 4 u p e P o e k o g a r h i a k o n a t a 13 3 2 - 1 3 3 5 ) .B V A T . D . - Ar h iv P r e d s j e d n i tv a v l a d e I s t a m b u l C a r ig r a d ) B VA T a p u De f t e r in r . 2 4 3 .D A Z Dr a v n i a r h i v Ar h iv S R Hr v a t s k e ) Z a g r e b .D A Z N R A - D r a v n i a r h i v Z a g r e b , N e o r e g i s t r a t a a c t a .DAZ Ur b . e t C o n s c r . Dr a v n i a r h iv Z a g r e b , Ur b a r i a l i a e t C o n s c r ip t i o n e s .D Z - D i p l o m a t i k i z b o r n i k i z d . J A Z U .K P . Kempf P o e g a , P o e g a 19 10 .j - j u t r o mje r a z a p o v r in u )k - ku ak o p . v in . - k o p a i v in o g r a d a mje r a z a p o v r in u v in o g r a d a )k o s . l iv . - kosc i l iva da mje ra za pov r in u l ivade )8t . s t a n o v n ik ,s to l j . - s to l jee ,u d . u d o v a c , u d o v i c a .x - z n a k z a o b i t e l j k o j a iv i o d n e p o z n a t i h v r e m e n a .X - znak za ob i te l j ko ja iv i do 1950 . god . on . do danas .

14 ZBORNIK ZA NAR. IVOT I OBIAJE 2 9


8/391

I Z V O R IU Dr avno m arh ivu u Zag rebu Ar h iv SRH)

1 . Ac t a U r b a r i a l i a e t C o n s c r ip t i o n e sFasc . 127 n r . 11 -33

F a s c . 132 n r . 10 -13nr . 20 .Fas c . 134 n r . 4 .nr. 5, 6, 7nr . 10 , 11 , 14 , 16nr. 21 .n r . 22 , 23 , 26nr. 27, 28, 29 .nr . 30 .

nr . 46 .nr . 47, 48nr . 49-52 , 56 , 57Fa sc . 135 n r . 11 , 12Fa sc . 137 n r . 22 .Fa sc . 138 n r . 9 .nr . 10 .nr . 12 .nr . 13 .nr . 14, 15nr. 17 .nr . 18 .nr . 20 .Fa sc. 139 nr . 2 .nr . 3 , 4 , 5nr . 7 -10 , 12F a s c . 140 n r. 20 . .

a n . 1 7 0 2 . v l a s t . B r e s to v a c , Ka p to l , s e l a J a k i i , Ve -to v oan . 1721 . i s toa n . 1 7 0 2 . v l a s t e l i n s tv o Ku t j e v oa n . 1 7 2 1 . d i s t r i k t K a m e n s k aan . 1702 . g rad Poegaa n . 1 7 2 1 . v l a s t e l i n s tv o B la c k oa n 1 7 6 2 . v l a s t e l i n s tv o B la c k oa n . 1 7 0 2. ) v l a s t e l i n s tv o B la c k oa n . 1 7 2 3 . d i s t r i k t P l e t e r n i c aa n . 1 7 2 5 . d i s t r i k t P l e t e r n i c aa n . 1 7 0 2. ) d i s t r i k t P l e t e r n i c aa n . 1 7 0 2 . g r a d i d i s t r i k t P o e g aa n . 1 7 2 1 . g r a d i d i s t r i k t P o e g aa n . 1 7 2 2 . v l a s t e l i n s tv o P o e g aan . 1755 . se lo Toran j i d r .a n . 1 7 0 2 . k n e s i a tu s M ih a l j e v c i i t d .an . 1703 . se la Ja k i i , Ve tov o i d r .an . 1728 se la Jak i i , Ve tovo i d r .an . ? se la Ja k i i , V e to vo i d r .a n . 1 7 0 1 . v l a s t e l i n s tv o Ve l ik aa n . 1 7 1 9. v l a s t e l i n s tv o Ve l ik aa n . 1 7 20 . v l a s t e l i n s tv o Ve l ik aa n . 17 2 4 . v l a s t e l i n s tv o Ve l ik aa n . 1 7 0 1 . v l a s t e l i n s tv o Ve l ik aa n . 1 7 2 1 . d i s t r i k t V r h o v c i S u lk o v c i i t d . )a n . 1 7 2 3 . d i s t r i k t Vr h o v c i S u lk o v c i i t d . )a n . 1 7 0 2. ) d i s t r i k t Vr h o v c i S u lk o v c i i t d . )a n . 1 7 0 1 . v l a s t e l i n s tv o Ku t j e v o

2 . Ac ta e c im a l i aFasc . 1

Fas

nr . 78 . .n r . 8 2 - 8 5nr . 90-94 .n r . 9 8 - 1 0 1n r . 1 0 4 - 1 0 5nr. 106nr 79

anan 17i4an 1716an 1717an 1718

v la s t e l i n s tv a iv l a s t e l i n s tv a iv l a s t e l i n s tv a iv l a s t e l i n s tv a iv l a s t e l i n s tv a i

s e l a P o e t i n es e l a P o e t i n es e l a P o e t i n es e l a P o e t i n es e l a P o e t i n ea n . 1 7 1 8 . d i s t r . P l e t e r n i c a i Na i c e

a n . 1 7 2 4 . d e s e t i n a p r a v o s l a v n ih s t a n . P o e t i n e3 . Ac ta Co l leg ii Soc ie ta t i s le su P ose gan iF a s c . 1 n r . 3 a n . 1 7 4 5 . P o p i s s e l a P o e k e u p a n i j en r . 4 a n . 1 7 2 1 . P o p i s s t a n o v n i tv a J a k i a i Ve to v an r . 1 2 a n . 1 6 9 0 . P o p i s s t a n o v n ik a J a k i a i Ve to v aF a s c . 2 n r . 1 . . . . . . a n . 1740 . P op is s ta no vn ik a K u t j e va k og a vla ste lin s tva a n . 1 7 4 8 . P o p i s s t a n o v n ik a Ku t j e v a k o g a v l a s t e l i n s tva210


9/391

a n . 1 7 5 1 . P o p i s s t a n o v n ik a Ku t j e v a k o g a v l a s t e l in s tvaF a s c . 3 n r . 1 a n . 1 7 0 1 . Ku t j e v a k o i P l e t e r n i k o v l a s t e l i n s tv o -

p o p i sn r . 4 an . 1758 . U rba r Ku t jeva kog a v las te l in s tvan r . 3 7 a n . 1 7 6 4 . U r b a r Ku t j e v a k o g a v l a s t e l i n s tv an r . 4 8 a n . R e a m b u la c i j a Ku t j e v a k o g a v l a s t e l i n s tv a

F a s c .6 nr . 1 an . ? K u t j . v las t . pop is s t an . i g ru n t . es t icaF a s c . 7 n r . 1 0 a n . 1 7 4 3 . P o p i s d u n ik a Ku t j e v a k o g a v l a s t e l i n s tv aF a s c . ? n r . 3 1 . . . . . . a n. 1 77 6. P o pi s s ta no v ni ka K u tj ev a ko g a v la ste li ns tva4 . Ac ta C o m i t a tu s P o s e g a n iP r o t . 9 1 a b c a n . 1 8 4 9 . Na r o d n a s t r a a u P l e t e r n i k o m , B r e s to -v a k o m i Ve l i k o m o k r u ju

92a an . 1746 . Pop is v las te l ins tav a i se la Po . up an i je92b an . 1803 . Cons ig na t io f rugum aer a r . pop is s tanov . )9 2 c a n . 1 7 8 2 . C o n s ig n a t i o a n im a r u m p o p i s s t a n o v n ik a )9 2 f h a n . 1 8 4 7 . C o n s c r ip t i o o p e r u m p u b l i c o r u m p o p i sstan.)124 an . 1802 /3 . Con sc r ip t io nes d ica t ion a les pop is s tan .v l a s t e l i n s tv a Ka m e n s k o , B r e s to v a c , S t r a - e m a n )

126 an . 1811 /2 . Cons c r ip t , d ica t . po p . s t . ) v las t . S t ra - e m a n126 an . 1813 /4 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t . ) K ap to l , B la -c k o , S t r a e m a n127 an. 1 8 2 0 / 1 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) K ap to l , S t ra

e m a n129 an . 1827 /8 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t . ) Ve l ik a v las .130 an . 1828 /9 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) Ve l ika t rgo vi te131 an . 1829 /30 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) S t ra em an ,K a m e n s k o135 an . 1845 . Cons c r ip t , d ica t . pop . s t . ) Po eka up anija137 . . . . . an 1821 /2. Co nsc rip . d ic at . pop . s t . ) K ap to l140 an . 1821 /2 . Con sc r ip . d ica t . po p . s t . ) S t ra em an142-1 45 an . 1821 /2 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) P l e te rn i ca ,

B la c k o , Ku t j e v o , B r e s to v a c148-1 49 an . 1821 /2 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) Poe ga v las . ,S t r a e m a n150 -151 an . 1823 /4 . Con sc r ip t d ica t . pop . s t . ) Po ega v las . ,B l a c k o , P l e t e r n i c a , V e l i k a , S t r a e m a n152-1 53 an . 1824 /5 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) Ve l ika , S t ra e m a n , B r e s to v a c154 an . 1825 /6 . Cons c r ip t , d ica t . po p . s t .) Poe ga v las . ,B l a c k o , P l e t e r n i c a155 . an . 1827 /8 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) Poeg a v las . ,

B l a c k o , P l e t e r n i c a156 an . 1828 . Con sc r ip t , d ica t . po p . s t .) Ve l ika158 an . 1828 . Con sc r ip t d ica t , po p . s t . ) Ku t jevo

2


10/391

159 . .160 - 161162-164165-166167 . .168 . .

P r o t . 104 - 105106- 109

Pr ot . 110-11 6 nr . 1-130117-12 2 nr . 1-130

Ac ta f. 33 -40 , nr . 1-391f. 110,

. an . 1829. Co ns cr ip t d i ca t . po p . s t. ) Poeg a v las . ,B l a c k o , P l e t e r n i c a

. a n . 1828/9 . Co nsc r ip t , d i ca t . pop . s t .) K ap to l , S t r a e m a n

. an . 1829/30 . Co nsc r ip t d i ca t . po p . s t .) Po eg a v las . ,B l a c k o , P l e t e r n i c a , K a p t o l , K u t j e v o. an. 1 8 3 0 / 1 . Co nsc r ip t , d i ca t . po p . s t .) Poega v las . ,B l a c k o , P l e t e r n i c a , K u t j e v o

. an . 1834 /5 . Co ns cr ip t d i ca t . po p . s t .) Poe ga v las . ,B l a c k o , P l e t e r n i c a

. an . 1848/9 . Co nsc r ip t , d i ca t . po p . s t .) Vel ik a

. an . 1828 / 9 . Pa r i c e M a t i n i h k n j i ga K a t o l i k i h up sk i h u r eda u Poe t i n i

. an . 1829 - 1832 . Pa r i ce m a t i n i h kn j i ga P r av os l avn i hpa r oh i j a u Poe t i n i

ari. 1829 . Con sc r i p t i one s r egn i co l a r e s pop i s s t an .P o e t i n e )an . 1832 . Co nsc r i p t i o nes r egn i co l a r e s pop i s s t an .P o e t i n e )an . 1756- 1786 . omputus l abo r a t o r um pop i s s t a - novnika po se l ima i obi t e l j ima). an . 1787 . A c t a U r ba r i a l i a - Co m p u t us Rab o t t a l i spop i s s t an . v l a s . B l ack o , B r es t ov ac , K ap t o l , K u t j e v o , V e l i k a )

5 . Cons i l ium Reg i um Cr oa t i cumAn . 1771 E nr . 67 . Reg es tum rep ar t i t i on i s r eg iae in t e r c ives L . R . c iv i t a t i s Po seg an aepr o an . 1771 f ac tae pop . s t an . )6. Odjel za Mat ine knj igeK a t o l i k i upsk i u r ed i :

B r es t ov ac K r t en i h 1789- 1857 , U m r l i h 17 89- 1857Buk K r . 1793- 1857 , V j ena n i h 180 0- 1857 , U m r . 1 793- 1857K a p t o l K r . 1812- 1857 , V j en . 1844- 1857 , U m r . 1844- 185 7K ut j ev o K r . 1841- 1857 , V j en . 1784- 1857 , U m r . 18 41- 1857Poeg a K r . 1823- 1857 , V j en . 1848- 1857Rueva U m r . 1848- 1857Sesve t e K r . 1819- 1857 , V j en . 1849- 185 7 , U m r . 1838- 185 7S t r ae m a n K r . 1754- 1857 , V j en . 1779- 1864 , U m r . 1 836- 1857V e l i ka K r . 1802- 1858 , U m r . 18 40- 1857V e t ov o K r . 1789- 1857 , V j en . 1790- 18 57 , U m r . 1789- 18 57

Pr avos l avna po r oh i j a u G r ad i t u K r . 1842- 1857 , V j en . 1842- 1880 , U m r . 1839- 1856 .7. N eo- r eg i s t r a t a A c t a N RA ) iz U g a r ske dvo r ske kom or e )

f . 1450. n . 29 ,30 God. 1703-1759. Gospot i j a S t r aeman i Vel ikaf. 1455 n. 1 7, f. 1476 n. 22, 28. Go d. 1723 . Po e ga gra d i g osp ot i ja .f. 1480 n . 17, f. 148 1 n. 5. God 1 72 3. Po e ga gra d i gos po t i ja .f. 1501 n . 15 , 16 , 17 . 21 . God . 1250. i d. Po s je di R u ev a , Ka m en gr ad i d .f . 1505 n . 3 , 18 , 22 , 26 . God. 1302. i d . Pos jedi Svi lna , Djedina Rika , Bres tovac ,Zav r j e , G r an i ce , K u t j evo - Sv . u r a .

212


11/391

U Na d b i sk u p sk o m a rh iv u u Z a g re b u1 . Ac ta D ec im al iaNr . 3 7 5 a n . 1 7 0 2 . R e g e s tu m d e c im a le d i s t r i c tu s P l e t e r n i c a , B r e s to v a c. 3 9 0 1 7 0 5 . R D D Ve l ik a , S t r a e m a n , B r e s to v a c , Kn e s i a tu s T r e t a n o v c i3 9 3 1 7 0 5 . R D D P o e g a g r a d i d i s t r . , P l e t e r n i c a , Ka m e n s k o

5 0 4 1 7 1 4 . R D D K a m e n s k o ; v o jv o d s tv o T r a d o Vr h o v c i , S u lk o v c i )5 1 0 1 7 1 4 . R D D Ve l ik a ; Kn e s i a tu s i n C a m p o P o s e g a n o T r e t a n o v c i )5 5 8 1 7 1 9 . R D D P o e g a , P l e t e r n i c a6 0 2 1 7 2 7 . R D D P o e g a6 2 1 1 7 5 5 . , 1 7 6 2 . R D D Ka m e n s k o657 1724 . 1737 . , 1739 . , 1741 . , 1751 . , 1 7 5 5. R D D P l e t e r n i c a ; v o jv o d s tv o T r a d o ;s e l a Ve to v o i J a k i i659 1776 . , 1784 . , 1785 . , 1788 . RD D Bre s tova c , S t ra em an6 6 0 1 7 1 8 . R D D B r e s to v a c , Ka m e n s k o717 1755 . , 1757 . , 1758 . RD D V el ika767 1751 . , 1752 . , 1 7 5 3 . , 1757 . , 1758 . RD D Po ega , B lac ko7 6 8 1 7 6 6 . R D D P o e g a773 1758 . , 1759 . , 1760 . RD D Bre s tov ac7 7 5 1 7 6 5 . R D D P o e g a , B la c k o8 0 9 1 7 8 1 . R D D P o e g a

P o d g o r e s p o m e n u t im b r o j e v im a n a l a z e se p o p i s i s t a n o v n ik a p o o b i t e l j im a . K o l ik os u p o j e d in a s e l a d a v a l a c r k v e n e d e s e t i n e u X V I I I . s t . n a p o d r u ju P o e s t i n e , v id i s eiz dese t insk ih sp isa p od b r . : 3 71 , 372 , 378 , 383 , 386 , 389 , 398 , 403 , 406)2. K an on sk e v iz i tac i je a rh i ak on a t a Gu e i Sve ta je ) svez . 29 -32 , 34 , 36 1IV, V I ,V II I ) an . 1730 , 1746 , 1757 1758 , 17 61 , 1769 , 1775 , 1780 , 1783 , 1802 . Ovdje se na laz iz a p i s a n b r o j k u a i s t a n o v n ik a p r e m a p o j e d in im s e l im a .3 . Ac ta E c c l e s i a s t i c aF a s c . 5 3 . C o l l . S o c i e t a t i s l e s u P o e g a - K u t j e v o P o p i s s t a n . 17 7 3 . p o s e l im a i o b i t e l j im a n a p o d r u ju v l a s t e l i n s tv a Ku t j e v o . )F a s c . 8 9 a n . 1 7 6 0 . C a t a lo g u s d o m o r u m , p e r s o n a r u m , e t e x h i s c o n f e s s io n i s , c o m m u n io -n i s c a p a c i u m i u n c t a r u m p r o e t i n p a r o c h i a . . . P o p i s k a t o l i k o g s t a n o v n i tv a z a p a d n e S l a v o n i j e g . 1 7 6 0 . p r e m a k u a m a o d n . o b i t e l j im a . )

Ko d Ju g o s l . a k a d e mi je u Inst i tu tu za jezik u Zagrebu1 . Op a d r a v n a s t a t i s t i k a K o n t r o l n i s p i s ak P o p i s s t a n o v n i k a u P o e k o m k o t a r u1931) .2. P o p i s s t a n o v n ik a P o e k o g a k o t a r a 1 9 4 9 /1 9 5 0 .

U Arh ivu mapa u ZagrebuP o p i s k u a k u e g o s p o d a r a ) s a s v o jim z e m l j i n im e s t i c a m a iz g . 1 8 6 2 .

Z e m l j o k n j i n i u r e d u S l a v . P o e g iU g r u n to v n im k n j ig a m a p o d a c i o s t a n o v n i tv u i z XI X i XX s tol j .2 3


12/391

Katas ta rska uprava u S lav . Poeg iPodaci o stanovnitvu u sredini XX stol jea.

Op inska skup t ina SI. Poega - M jesn i u r ed i ag l in K ut jevo P le te rn icaKod matiara mat ine knj ige roenih krte nih) , v jena nih i umrl ih za razdobl je1 8 6 0 -1 9 5 0 .R k t . u p sk i u r e d i

Brestovac . Po . , Buk, Jaki i , Kapto l , Kutjevo , P le terenica , Poega SI . , Rueva ,Sesvete Po . , Skenderovci , Straeman, Vel ika , Vetovo)Status animarum stanje dua ): podaci o s tanovn i tvu u XV II I-X X s tolj . prema pojedinim obitel j ima u obl iku rodoslovl ja.rhiv Predsjednitva vlade lstambul

BYA Tap u Defter i nr . 243 . Pop i s Poe kog a sandaka 1545 dobrotom dra Hazimaabanovia - fo tok opi je ) .Tiskan i izvor i

Calenar ium Zagrabiense 1818 . . .1848.Pol i t iko i sudbeno raziel jenje i repeti tori j prebival ita kraljevina Hrvatske i Slavonije, Zagreb 1903.Sabljar Vinko, Miestopisni rienik Dalmacije, Hrvatske i Slavonije, Zagreb 1866.Schemati smus c l er i archidioeces is Zagrabies i s 1855 . . . 1929 .Smiiklas Tade, Diplomatiki zbornik svez. IIIVIII, izd JAZU, Zagreb.Smiiklas Tade, vijestogodinjica osloboenja Slavonije II dio, izd. JAZU, Zagreb1891 popi s s tanovnika 1701 , 170 2) .Upravno, sudsko i crkveno razdjel jenje i imenik prebival ita Savske banovine, Zagreb1937 pop is stanovnika 193 1).

214


13/391

U V O DNa sas tav i p romjene s tanovni tva u Poegi i Poe t in i od 1700. do1950. u t jeca l i su vani j i po l i t i k i dogaa j i u Hrva tskoj t e po l i t i ke ,soc i ja lne i ekonomske pr i l ike nae domovine . Za to pr i j e op is ivanja pojed in ih nase l ja , n j ihovih rodova i ob i te l j i , t r eba spomenut i neke pol i t i kedogaaje i da t i barem opi pregled pr i l ika u koj ima je ivje la Poega sasvojom okol icom kroz dva i pol s tol jea . Kako su s ta ros jedioc i i l i s ta -r i nc i i l i p r a s t a novn i c i mi emo ih rad i je t ako zva t i od posebnog,mnogos t rukog in te re sa , j e r n j ihov bro j s tagni ra odn . nepres tano sesmanjuje , va l ja kaza t i i nekol iko r i je i o ivotu s tanovni tva za turskogavladanja .Tursko je v ladanje u Poegi i Poe t in i t r a ja lo ravno 150 godina t j .od mjeseca s i jenja 1537.1 do mjeseca l is topada 1687. U Poegi se tadanalaz i lo s jedi te sandaka koj i se protezao od Save do Drave i di je l io uv i e kadi luka (upravnih kota reva ) . Poeki j e kadi luk obuhvaao samoPoe t inu . Na tom su podru ju organiz i rane jo manje upravne jed in icenahi je (op ine ) u nase l j ima : Poega , P le te rn ica , Gnojn ica , Svi lna , Ru- e va , G r a n i c a , K u t j e vo , O r l j a va c , K a m e ngr a d . 2 Ova j j e kra j pos tao vanotursko upor i te za n j ihova da l jn ja prodi ran ja prema zapadu i s j eve ro

z a pa du .Openi to j e pozna to da j e tu r ska drava u ono doba nepres tano ra tova la , i da je za to bi la vojniki ureena os lanja ju i se na vojsku, i toprv ens tv eno na m us l im ansk o s tanovn i tvo koje j e ima lo pov la ten i po loa jKrani , a osobi to ka to l ic i , b i l i su u podreenom poloa ju ; proganjanina r a z ne na ine ; opor e z ova n i po r e z om u novc u i k r v i ( i s l a m iz i r a na k r anska djeca uzgaja ju se kao vojnic i janj iar i ) . Zbog svega toga dolaz i loj e kod h r va t s kog ka to l i kog s t a novn i tva , ka ko d r ugd j e t a ko i u Po e t in i , za sve vr i j eme tur skog v ladanja , do ve l ikog i vanog previ ran ja :j edni se bune pro t iv tur sk ih nas i l j a i g inu u ne ravnoj borb i ; d rugi b jeep r e m a Z a pa d no j H r va t s k o j i U ga r s ko j da se ka o h r va t s k i g r a n i a r i -uskoc i i p reb jez i s oru jem u ruc i bore pro t iv Turaka ; t r e i se pr i l a gouju novim pr i l ikama da b i sauva l i imovinu i s t ek l i povla ten i poloaj , pa pre laze na i s lam; e tvr t i s t rp l j ivo eka ju podrug s to l jea svojeos loboenje te vjerno uvaju svoje nac ionalne i vjerske t radic i je .

Po t a n j i h , pouz da n ih poda t a ka o s t a novn i tvu Po e ge i n j e z ine oko l i c e ,u doba tur skog v ladanja , ima zapravo vr lo ma lo . A i to ma lo uglavnompot jee i z prv ih i pos l jednj ih godina tur ske uprave .1 Monumenta spectantia JAZU XXXVI (ii, Hrvatski saborski spisi II) 11-12.Do sada se pogreno uzimalo da je Poega pala pod Turke 1536.2 Arhiv Pre dsjed nitva vlade Is tamb ul (Carigrad) BVA Tap u defteri n r. 243(Popis Poekoga sandaka, zavren 3. V 1545).

2 1 5


14/391

God. 1536. izvjeuje zagrebaki b iskup imun da je , nakon padaBroda pod Turke , 40 .000 ka to l ika onoga k ra ja p re lo na i s lam.3 Taj seizvje ta j o v jerskom prelazu zaci je lo odnosi kol iko na brodski to l iko i napoek i k r a j , koj i je is te godine, os im samoga grada Poege, u c i je lost ipo t pao pod Tu rke iza 26 . V II ) .God . 1545 . obav l jen je u Poekom sandaku p rv i pozna t i poresk i pop is s tanovn ika po se l ima i gospodar ima kua . U ovom pr ikazu ob jav l ju jem pop is s tanovn ika samo za se la P le te rn icu , Djed inu R iku , Sovsk i Doli Kap to l . Po imenima i p rez imenima v id i se da je tada poeka h rva tskaetnika grupa vr lo srodna onoj u Pounju koja je kasni je presel i la uGrad ie danas Au s t r i ja ) . S tanov nic i u se lima Ve l . B i lu , Ivanovc ima ,Miga lovc ima i Dobrogou g . 1545 . je su samo Hrva t i ka to l ic i . P ravoslavni Srbi Vlasi) ne spominju se ta da u Po e t in i , nego su up ra vo n ase l i l i p razna , napu tena se la oko S la t inskog Drenovca i Vo ina . Se laSesve te , Grabar je i d ruga u ravnom Poekom po l ju ne spomin ju se upopis u g . 1545, val jda zato to su is lam iziran a i za to op ro ten a odp o re z a .4Razn i k ran sk i pov i jesn i izvor i i zv je ta j i : Ba l iev iev 1600 , 6Ma sa re c -ch i jev 1623-1624 , 6 Iv k o v i e v 1 6 2 6 -1 6 3 0 ,7 Ma ra v i e v 1 6 5 5 ,8 Niko l iev1660.9 i Oloviev 167310) da ju dos ta k r te i nepo tpune poda tke o s ta -n i tvu Poe t ine . Iz t ih se izvora dade s igurno zak l ju i t i da po tk ra jturskog vladanja , u 2 . pol . XVII s t . , iv i u gradu Poegi oko 15.000 musl iman a i oko 1000 ka to l ika u 200 ku a ) , a u se lima Poe t ine o ko 8000do 9000 ka tol ika . Od toga na up u u Po eg i o t pa da ok o 4200 s t . , naupu u Velikoj oko 3500 s t . , na upu u Vrin-Dolu, ukl juivo Odvorci ,oko 1500 st . , u svemu dakle 9000 do 10000 st.)Iz kom orsk og pop isa se la i s tan ov nik a, sas tav l jenog g . 17 01 . i 1702 . odGabr ie la Hapsza ,1 1 zna se da su potkraj turskog vladanja iv je l i u sel ima Poe t ine :a) katol ic i u 75 se la sami, u 21 se lu izmijeani s inovjerc imab) musl imani u 42 se la sami, u 14 se la izmijeani s inovjerc imac) pravoslavni u 13 se la sami, u 8 izmijeani s inovjerc ima.

Zbro j kua u se l ima Poe t ine b io je u i s to v r i jeme 1 2 o tp r i l i k e ovaj :a) katol ic i 962 kueb) mus l imani 638 kuac) p ravos lavn i 252 kue8 M o n u m e n t a s p e c t a n t i a J A Z U X X X V I I I L a s z o w s k i , H a b s b u r k i s p o m e n i c i I I )2 8 9 , 3 1 1 .4 A r h i v P r e d s j e d n i t v a v l a d e I s t a m b u l k a o g o r e .5 G la s n ik Z e ma l j s k o g mu z e j a B o s n e i He r c e g o v in e S a r a j e v o 1 90 9 ) 6 9 - 7 1 .8 S t a r i n e J AZ U XX XI X Z a g r e b 1 9 3 7 ) 1 - 4 8 .7 Croa t ia sac ra VII .{Zagreb 1934) 65-78 .8 F e r m e n d i n , A c t a B o s n a e , i z d . J A Z U , Z a g r e b 1 8 9 2 , 4 7 8 .9 S m i ik l a s , Dv i j e s to g o d i n j ic a o s lo b o e n ja S l a v o n i j e , i z d . J A Z U , I I d io , 7 - 1 4 .10 S t a r i n e J A Z U X X X V I , 1 3 2 - 1 4 7 .1 1 S mi ik l a s , k a o g o r e .1 8 Ov i su b r o j e v i i z r a u n a t i u p r e tp o s t a v c i d a b r o j e v i k u a i z v r e m e n a o k o g .1680 . odgovara ju b ro jev ima kua iz g . 1702 . Samo se po seb i razumi je , da se rad ij e d in o o p r ib l i n im b r o j e v ima i o o p e m o mje r u i z me u p r ip a d n ik a t r i j u v j e r a . Na

216


15/391

Ako uzmemo, da j e bro j e l jad i u pojed inoj ku i kod pr ipadnika sv ihtr i ju vjera bio otpr i l ike is t i , onda iz laz i , da su Hrvat i ka tol ic i u se l imaPo e t i ne po tk r a j t u r s kog v l a da n j a im a l i ne z na tnu a ps o lu tnu ve inu od5 2 , H r va t i m u s l im a n i 3 7 , a S r b i p r a vos l a vn i 1 1 .No ako zbro j imo s tanovnike grada Poege i s t anovnike u se l ima Poeke oko l ice , on da iz laz i , da oko g. 1680 . mu sl im ani ine sko ro oduk up no g s tano vni tv a P oe t ine , ka to l ic i ne to manje od V4, a pravo s lavni dva dese t i d io i l i oko 5 .Po tk ra j tu r sk og a v lad anja ima la j e ci je la Poe t ina o tp r i l ike 31 .000 s t .,od toga su bi l i :

a ) mu s l iman i u grad u Po egi 15 .000 s t .b ) mus l imani u se l ima 5 500 st . i l i 2 0 od uk up no g bro ja s t .c ) ka to l ic i u gr ad u Po eg i 1.000 s t .d) ka tol ic i u se l ima 8 000 st . i l i 2 5 od uk up no g bro ja s t .e ) pra vo slav ni u se l ima 1.500 s t .

Koj i su od ovih s tanovnika Hrva t i p ra s tanovnic i?Treba svakako raz l ikova t i s t anovnike grada od s tanovnika se la . Ugr a du Po e g i , p r i j e pa da pod T ur ke , m og lo j e b i t i oko 2 000 H r va t a ka to l ika . G . 15 45 . u tur sk om po resk om pop isu spominje se oko 25 ka to l i k ih ku a ; sve os ta lo su mu s l ima ni . Ak o je tok om vre m ena s tanovn i tvou gradu poras lo na 15 .000 mus l imana i 1000 ka to l ika , onda su to u najveem broju dose l jeni musl imani i ka tol ic i . Govori lo se va l jda viehrv a t sk i , a m anje tur sk i , ka o u sv im gradov ima Bo sne . Ka to l ic i su za

c ijelo ima l i vezu s Bo sno m i Du bro vn iko m , a mu s l imani s Bosn om i os t a l im ba lka ns k im z e m l j a m a . H r va t a p r a s t a novn ika m e u m us l im a n im ai ka to l ic ima u gradu Poegi v je ro ja tno je t ada b i lo vr lo ma lo .N apr ot iv u se l ima Po e t in e i ka to l ic i i mu s l imani j e su pona jv i eH r va t i p r a s t a n ovn i c i , a t o j e s ko r o 9 0 od uku pno g s e os kog s t anovni tva . Poe t ina u c i je loj Slavoni j i , za turskog vladanja , ima na jve ipos to tak seoskog mus l imanskog s tanovni tva , to se moe obja sn i t i j e d ino t ime , da su to pra s tanovnic i ko j i su brzo iza pada pod tur sku v la s tpr imil i i s lam. I ka tol ic i su se ovdje razmjerno dobro odra l i u vez i sasvoja dva vana vjerska centra , a to su f ranjevaki samostani u Vel ikoj iNa icama .Pozna ta j e s tva r da v je r ska podvojenos t u ovo doba zna i u jednokra jn ju ne t rp e l j ivo s t . Za to se H rv a t i p ra s tan ovn ic i dv i ju v je ra j ed nidrugima otuuju, iako ive u is tom se lu i kra ju, iako ih veu skoro1000-godin je nac iona lne t r ad ic i j e . Naprot iv , v je ra t ada pr ib l iava , ito ak l jude raznih na ro da , a pog otovo H rv a te ka to l ike razn ih kra jeva imus l imane iz r aznih junos lavenskih zema l ja .t e m e l ju t a k v o g a r a u n a n ja m o j o m je r i z m e u k a to l i k a i m u s l im a n a p o n e to se r a z l i k u j eo d o n o g a o m je r a k o j i j e p r i k a z a n u k n j iz i S j e p a n a P a v i i a : P o d r i j e t l o h r v a t s k ih is r p s k ih n a s e l j a i g o v o r a u S l a v o n i j i , i z d . J AZ U, Z a g r e b 1 9 5 3 , 2 4 1 . Ka k o j e p i t a n j es t a n o v n i tv a u P o e t i n i z a t u r s k o g v l a d a n j a u o v o j r a d n j i s t v a r o d s p o r e d n e v a n o s t i ,n e s m a t r a m z a p o t r e b n o , d a s v o j e m i l j e n j e s v e s t r a n o o b r a z l a e m n a o v o m m je s tu n e g o u t o u in i t i d r u g o m p r i l i k o m .

217


16/391

Kako se razni katol ic i Hrvat i iz grada i se la na jednoj s t rani , a raznimus l imani na d rugo j s t ran i jedn i d rug ima pr ib l iu ju , te kako razn i govori Hrvata i Srba ut jeu jedni na druge, a ipak se ne s l i jevaju u jedangovor, sve se to ne da za sada objasn i t i na tem elju sau van ih od n. pr istupan ih dokumenata . Treba lo b i to p r i je ob jav i t i u c je l in i sva t r i p ro na ena tu rs ka po reska pop isa s tan ovn ika iz g . 1545 , 1566 . i 1579 . Za t imbi t reba lo da l je t raga t i za tu rsk im dokument ima u Car ig radu ko j i seodnose na Poe t inu , a nas ta l i su tok om X V I i X V II stol j . Kad sve tojedamput dob i jemo u ruke , da t e se po tanko rekons t ru i ra t i s tan je nasel ja u Poe t in i tokom tu rsko g v ladan ja , a bez m nogo pov i jesn ih kom binaci ja koje su nam za sada jo uvi jek potrebne.

O s l o b o e n j e P o e t i n e o d t u r s k e v l a s t iOsloboenje Poet ine od turske vlas t i u najuoj je vezi s austr i jsko-tu rs k im ra to m ko j i je zapoeo 168 3 . opsa dom B ea , a sv rio Kar lo vak im mirom 1699 .K ad su 1683 . Tu rc i do iv je li p re d Be om s t raan p oraz , Be k i jedvor od lu io ta j poraz i skor is t i t i za p ro t je r ivan je Turaka iz Ugarske ,Hrva tske i sv ih ba lkansk ih zemal ja . Sk lop l jen je vo jn i savez s Venec i jomi Po l j sk om , a po t la en i k ran sk i na r od i od Bih aa do Sofi je pozv an isu na us tana k pro t iv za jedn ikog ne pr i ja te l ja . R a tovan je se i sp rva odv i ja lo lak im a s igurn im kora ko m u kor is t Be ko g dvora i po t l aen ihna ro da . G, 1686. zauzela je aus tr i jsk a v ojska B ud im i Segedin, 168 7.H ars an y i Osi jek, 1688. Zv orn ik , Sr i jem i Be og rad , 1689. Ni , Vidin ,Ko sovo , Skoplje i Ve les . Daljnje je na pre do va nje austr i jske vo jske zaustavl jeno jer je Turska, posl i je mnogo kriza , uspje la sredi t i f inanci je ibo l je o rgan iz i ra t i vo jsku . Os im toga , zav idna je Francuska ponudi laTu rc im a savez i ve u ru jnu 1688 . ud ar i la svo jom vo jskom p rek o Ra jnena Njemaku , pa je ca rsko j vo jsc i b i lo nemogue k roz du l je v remena iz d ra t i p r i t i sak na dv i je tako uda l jene f ron te . Od Nove god ine 1690 .aus t r i j ska se vo jska pov la i iz M aked oni je i S rb i je : 18 . ru jna nap u t aNi , a 28 . l i s topada Beog rad . Za jedn o s aus t r i j sk om vo jskom pov uklo sei m nogo n arod a iz Srb ije i nas t an i lo u Sr i jemu i Ba ko j . Aus t r i j sko-tu rsk i ra t zavrio je s dv ije ve l ike b i tk e : 1 69 1 . pob i jed io je L jude v i t

B a d e msk i T u rk e u k rv a v o j b i t c i k o d S la n k a me n a , a 1 6 9 7 . E u g e nSavojsk i izvo jevao je s ja jnu pob jedu nad Turc ima kod Sen te . 1 3Svi ovi dogaaj i snano su odjeknuli i u Poet in i . Dok je austr i jskavo jska t je ra la Tur ke iz Ug arske 16 84 -16 87 , a h rv a tsk a vo jska usp jenora tova la p ro t iv Turaka na Uni i u S lavonsko j Podrav in i te ve 1684 .os lobodi la Virov i t icu , ras la je nada Hrva ta ka to l ika u Poeg i i oko l ic ida e se doskora oslobodit i od turske vlas t i .Oek ivan ja su se i spun i la . G. 1687 , na poe tku l i s topada , zdruenahrv a tsk a bansk a i n jemak a ca rs ka vo jska p r i jee Krn d i ju ko d Ora-hovice i Kut jeva i spus t i se u ravn o Po ek o p o l je . Do ma e se h rv a tsk o1 3 His tor i j a naro da Jugo slavi j e I I Za greb 1959) 81 1-8 28 . - Smi ik las , ondje I1 0 1 - 1 7 3 .

218


17/391

ka to l iko s tanovni tvo sa svo jom vo jskom, a pod vods tvom f ra LukeIbr i imovia S okola , od m ah s oduev l jen jem pr id ru i to j k ran sko jvojsci . Turska vojska iz grada Poege izae kranskoj vojsc i ususre t , a l ibude suzb i jena te se p reko Poeke gore p rebac i u Posav inu i zaus tav ina Sav i kod G rad ik e danas S ta ra Grad i ka) . Tom je p r i l iko m m us l i mansko s tanovni tvo Poege i okol ice ostavi lo svoje kue i pune ham-ba re i tn ice) te se zajedn o s tur sk om vojskom povu klo prem a Savi izauvijek sklonulo u Bosni . Nastani lo se v jeroja tno u s jevernoj Bosni , uoko l ic i Grad ike , Ban je Luke , Kotor -varoa , P rn javora , Derven te iDoboja . Oko 2000 katol ika , muke i enske el jadi , Turci su na povlaen ju za rob i l i i o tp remi l i u Bosnu p rema Ban jo j Luc i . 1 4Rados t Poe t ine zbog os loboen ja od Turaka t ra ja la je samo kra tkovr i jeme . Banska i ca rska vo jska n i je p ro t je ra la Turke p reko Save negose povukla u S lavonsku Podrav inu da ond je p rez imi tokom z ime 1687 /8 .Kranska vo jna posada u Poeg i b i la je s laba , a po l i t ika uprava n i uko jem pog ledu u reena , pa se t reba lo opravdano bo ja t i , da e se tu rskavojna s i la vra t i t i i ponovo zauzet i ovaj k r a j . Zbog toga je narod ivio utra jnom strahu. Jo ga je v ie uznemir ivalo to je carska vojska za svojeuzdravan je udar i la na na rod ve l ike te re te , a us to po s ta rom z lom ob i aju pl jakala s i romano s tanovni tvo. Sve je to prouzroi lo kra jnju oskud icu , malodunos t i ogoren je , pa ak i e l ju - v ra t i t i se pod tu rskuvlast . Tube i prosvjedi prot iv carske vojske upuivani su sve do cara uB e , gdje su puno obeaval i , a malo to dobra uini l i .1 5U ovakv im pr i l ikama, u ou jku 1688 , p rova l i oko 3000 Turaka odSave p reko Cern ika do Poege . Na samo Grgurevo , 12 . ou jka , f ra LukaIbr i imovi pod igne us tanak i pomou domae vo jske p ro t je ra Turke odPo ege . U to j je bo rb i izg inu lo mno go i Tu raka i dom aeg s tanovni tva . 1 6Tokom c i je le god ine 1688 . vo jno-po l i t ike p r i l ike u Poe t in i b i le suvr lo te ke . Turc i su u ve l ikom mno tvu sabran i kod Save ; svak i se aszale ta u Poet inu; naval ju ju na nezat iena se la izbjegavajui borbu stv ravsk im vo jn im posadama; p l jaka ju imovinu ; odvode po jed ine ob i te l j i u ropstvo i ine razna druga nasi l ja . Hrvatska i carska vojska drese i da l je Podrav ine ne poduz imaju i n i ta ozb i l jno p ro t iv Turaka . Maral Caprara razara u svibnju tvre u Cerniku i Bilo j St in i da Turci ne izgrade ovdje svoja upori ta . ak se pomil ja da se c io narod Poet inepresel i prema Virovi t ic i i Osi jeku. Do toga ni je dolo jer je narod, iakoogoren na ca rsku vo jsku , imao v ie h rabros t i od samih vo jn ihz a p o v je d n ik a .1 7

** Sm i ik la s , ond je I I 14 -22 .1 5 On d je 2 6 - 3 1 . - S t a r i n e J A Z U XX X Z a g r e b 1 9 0 2) 7 3 - 7 7 .1 9 Kempf P o e g a P o e g a 1 9 1 0 ) 1 5 5 . S mi ik l a s , o n d je I 3 3 8 - 1 3 9 . - L o p a i ,Dv a h r v a t s k a j u n a k a Z a g r e b 1 8 8 8) 1 5 6 - 1 5 7 . - H i s to r i j a n a r o d a J u g o s l a v i j e I I 8 1 6 .- S p o r n o j e p i t a n j e , d a l i j e I b r i im o v i p o b i j e d io T u r k e k o d P o e g e 1 6 8 8 . i l i 1 6 8 9 .S mi ik l a s i K e m p f t v r d e , d a j e t o b i l o 1 6 8 8 , a L o p a i i H i s to r i j a n a r o d a J u g o s l a v i j eg . 1 6 8 9 . P r ik lo n io s a m s e mi l j e n ju S mi ik l a s a i Ke m p f a , j e r j e d o m a a i l i n a r o d n av o j s k a u p r o l j e e 1 6 8 8 . ima la v i e v o jn i k o g a m o r a l a i p o u z d a n j a u s e b e n e g o l i g o d in ud a n a k a s n i j e . T o b i p i t a n j e t r e b a lo s v a k a k o b o l j e p r o u i t i n a t e me l ju d o s a d n e o b j a v l j e n i h d o k u m e n a t a .1 7 S t a r i n e J A Z U X X X 8 0 - 8 1 .

219


18/391

Kad je u l je tu g . 1689. carska vojska sre tno napredovala u Srbi j iprot iv Turaka, dola je Poet ina , kao i os ta la Slavonija , do el jkovanamira . Car je Leopold pozvao k ranske narode na Ba lkanu da se p r i drue carskoj vojsc i u borbi prot iv Turaka, obeao im je s lobodu vjere ip r iv remeni opros t od poreza , napose on ima , ko j i se nas tane u os lo bo e nim krajevim a Slavonije . V jeroja tno je da je ve tom pri l ik om g. 1689 .ne to na roda , Hrva ta ka to l ika i S rba p ravos lavn ih , dose l i lo u Poe t inu ,jer su pr i l ike za presel javanje b i le sasvim povoljne . Ne ini mi se v jeroj a t n o , kako se u nek im dokument ima tv rd i , da su ve l ike seobe naroda izBosne u Slavoniju obavljene ve g . 1686, jer su Turci tada jo vrs tovladal i u Bosni i S lavonij i i b i l i u mogunost i spr i je i t i svako masovnopresel javanje . 1 8Povoljne ra tne i pol i t ike pr i l ike bi le su razlog, te je ve 1689. dolodo po l i t ike borbe izmeu Hrva tskog sabora i Bekog dvora za p lodnuslavonsku zemlju . Hrvatski sabor t rai s jedinjenje Slavonije s BanskomHrva tskom i obnav l jan je upan i ja u Poeg i , Vi rov i t ic i , Vukovaru iSr i jemu. upani su dodue imenovani , a l i upanije n isu obnovljene, a n iS lavon i ja n i je s jed in jena s uom H rva tsk om . N apr o t iv , Be k i dvor p rek osvo je Dvorske komore osn iva u Poeg i komorsk i u red i pos tav l ja komorskog p rov izora da pop ie s lavonska se la i n j ihove poreske obavezeu kor i s t komorske b laga jne . Meut im, jav l ja se i t re i , na j ja i takmaccarska vo jska . Carska vo jna uprava nas to j i zadra t i u svo j im rukama ipo l i t iku upravu i e ra rske p r ihode u S lavon i j i . Takmien je je tada zahva t i lo i c rkvenu upravu . Zagrebak i b iskup svo ja ta seb i upe u Poe t in ite raspo lae s p repo t i jom u K ap to l u i opa t i jom u Kut jevu , a bosansko-akovak i b iskup , f ran jevac Ogrami , e l i p reko upn ika f ran jevacauvrs t i t i svo ju c rkvenu v las t . Na s t ran i zagrebakog b iskupa jes t f raLuka Ib r i imovi , na jve i poborn ik h rva tskog narodnog jed ins tva i s logeu ovo doba , a za t im b iskup Kolon i , kasn i je ka rd ina l , v r lo moan i u t je cajan kod Bekoga dvora . Meutim, sva ta o t imanja za v las t i novac uSlavonij i b i la su g . 1689. jo preuranjena. 1 9

G. 1690. povlai se iz Srbi je austr i jska vojska, a s n jom i vel ikomnotvo Srba, to nuno i snano ut jee na pr i l ike u s jevernoj Bosni ,odak le takoer se l i sv i je t , ka to l ic i i p ravos lavn i , p rema s jeveru u Posav inu , Poe t inu , akov t inu i junu Ugarsku . Tako se zapravo samonastavl ja presel javanje koje je zapoelo ve 1689, u mnogo povoljn i j imp r i l i k a ma .Tokom c i je le god ine 1690 . b i le su vo jno-po l i t ike p r i l ike u Poe t in ivr lo teke, kao i ono pred dvi je godine, t j . 1688. Ve u oujku 1690.v lada ju Turc i ponovno u Poe t in i sve do Vel ike i Kap to la . U v las t ih rva tske domae vo jske na laz i se tada jed ino Poega i Ve l ika s f ran je vakim samostanom. Na elu su te vojske franjevac Mari jan , vojvodaMar in Huna l i i ha rambaa S to j i , j e r se Luka Ib r i imovi razbo l io isklonuo ak u Molve. Turci su vie puta naval j ival i na Veliku, za jedno s

1 8 On d je 8 5 - 8 7 . - J e l e n i f r a J u l i j a n , Ku l tu r a i b o s a n s k i f r a n j e v c i S a r a j e v o 1 9 1 2 )203 .1 9 S t a r i n e J A Z U X X X 8 8 - 1 0 0 .22


19/391

nekim pakrakim Srbima , a l i su b i l i suzbi jen i . Jo su t ee pr i l ike nas ta le ,kad su Turc i u s tudenome 1690. zauze l i Poegu te pos tav i l i svoje posadeu Poeg i s 200 vojn ika , u P ak ra cu s 300, u Sirau sa 100, u Pod bo rju sa100, u Bi loj St ini sa 100, u Brodu sa 400, u Kobau s 1000 vojnika . Svedo l i s topad a 16 91 . Po ega je u tur sk im ru kam a , a Ve l ika u hrv a t sk im .Dva mjeseca nakon s lavne s lankamenske b i tke gene ra l Ivan Makar sasvojom hrv a t sk om vo jskom i uz i zdanu po m o dom ae vojske i s t j e raoje Tu rk e zauvi jek iz Po e t in e ( l i s topad 1691 ) .2 0P o d r u g g o d i n e 1 6 9 0 / 1 . tur ske okupac i je ima lo je za hrva t sk i ka to l ik ina rod u Poe t in i sudbonosnih pos l jed ica . Turc i su ima l i p r i l iku da seosveuju i da iska le svoj bi jes to je hrva tsko musl imansko s tanovni tvobi lo pr is i l jeno napust i t i svoj l i jepi djedovski zavia j . Tada su propala ines ta la c i je la se la (Migalovci , La t inovci , Ratkovica) i ve l iki broj pojedinih obi te l j i .

To ko m vie god ina , 16921696, Au str i ja i Tu rsk a jo su uvi jek forma lno u ra tnom s tan ju , a s tva rno ima ju pr imi r je sprema ju i se za odlunu b i tku do koje j e do is ta i do lo 1697. ko d S ente . N ako n s jajne p ob jede , zap ut i s e u l i s topad u 1697. Eug en Savojsk i do l ino m Bosn e svedo Sara jeva na e lu hrva tske i carske vojske . Sara jevo je osvojeno i spal j eno , bez ikakve kor i s t i za ca r sku pol i t iku na Ba lkanu, a na ve l iku te tu hrva t skog ka to l ikog s tanovni tva u Bosni . To se s tanovni tvo , uzao as po se , pr id ru i l o s odu evl jenjem hrv atsk oj i carsk oj vojsc i, a l ikad se t a vo jska povla i la prema s jeve ru , mora lo j e i to s tanovni tvo os tav i t i svoju s ta r u dje do vin u i pre se l i t i se u Slavoni ju. (Sl ino kao S rbi izSrbi je 1690 ) R a un a se da je tada ise l ilo iz Bosn e 40.000 Hrv ata katol ika , a os ta lo ih je ondje samo 25.000.

2 1 Bon jac i su i ova j pu ta nase ljava li r azne kra je ve S lavoni je pa t ako i Po e t inu , a u prvo m e red ugrad P oegu . I s tom je pr i l ik om i ve l ik bro j Srba iz Bo sne preao u S la voni ju i nase l io nekol iko se la Poe t ine . Savojsk i j e imao tada namje ruise l i t i sve krane iz Bosne , a l i do toga ipak ni je do lo. Zarobl jene s la von ske ka to l ike obi te l j i , ko je su Tu rc i 1688 . i 1690. preb ac i l i u B osnu ,sada su ak o ne ve pr i je ima le s re tn u zgodu da se vr a te u svojzaviaj.

D ok um en t i u te o tom e da b i se koja hrva t sk a mu s l imansk a obi te l jkr s t i l a u ovim burn im vremenima ( takvih je s lua jeva u to doba b i lo uLic i ) . Jed ino se zna da j e Luka Ibr i imovi poduz imao neke korake dasvoje roake Sve takovie , sk lone kr ans tvu , i zbavi i z Bosne i p re se l i uSlavoni ju. 2 2

Sta n je , s t vo r e no d ug im i k r va v im r a tom , po tv r e no j e K a r lova k immirom 1699. Sava je pos ta la gran ica i zmeu Turske i Aus t r i j e , i zmeuBosne i S lavoni je . Bez svakog pre thodnog i forma lnog sporazuma obavl jena je i zavren a izmjena s tan ovn i tva po v je r i : H rv a t i mus l iman i pre se l jeni su zauvi jek iz Slavoni je u Bosnu i ondje se posve s topi l i s bo-20 Ondje 90-99.81 Grad na gori - almanah (Sarajevo 1926) 130.2* Starine JAZU XXX 101-104.

221


20/391

s a ns k im m us l im a ns k im s t a novn i tvom u j e d ins tve nu e tn i ku g r upu , aHrvat i ka tol ic i iz Bosne , u ve l ikom broju, do l i su u Slavoni ju gdje jouv i je k ine , ba r e m done k l e , pos e bn u e tn i k u g r u pu .Bosanski ka tol ic i nase l i l i su tada u Poe t ini 19 se la koja su pr i je bi lanas tan jena mus l imanima i os ta la i za n j ih pus ta : Pol janska , Toran , e -I jakovc i , Kapto l , Ce rovac , Ra jsavac , Trapa r i , umanovc i , Graba r je , Ses -ve te , Za r i l c i , Knec i , Bektee , Djedina Rika , Or l javac , Deevc i , Bor i -evac i Skenderovc i . U Kapto lu i u jo nekim drugim se l ima Bonjac i suza tek l i p ra s tanovnike Hrva te i s n j ima se pomalo s topi l i u j ednu e tn ikugrupu. Oko 100 takvih bosanskih obi te l j i ima lo je prez ime : Bonjak ,Bosanac , Bosan i .Pravos lavni Srb i i z Bosne nase l i l i su t ada 27 b iv ih mus l imanskih i 3b iva ka to l ika se la : Tominovac , Pore Cig len ik , La t inovc i , Gradi te ,Migalovci , Vi l i -se lo, Deevci , Bolomae , Slobot ina i td .2 3

U p r a v a u k o m o r s k o m g r a d u P o e g i 1687 1765Kad je 1687. os loboena Poega od Turaka , organiz i rana je u n jo jupravna v la s t na j ednak na in kako je to b i lo u gradovima i t rgovi t imas jeve ro-zapadne odn. banske Hrva tske . Gradska se uprava sa s to ja la odpred s tavn iko g t i je la sena ta , za s tups tv a ) i i zvr no g organ a ma gis t ra ta ,pog l a va r s tva ) . N a e lu j e up r a ve g r a ds k i s uda c kom e u up r a v i pom a ugradsk i kap e tan , b i l j enik , b laga jn ik i p r i s je dn ik a sesor ) . Za red i s igurnos t br ine se gradska s t raa . Upravna je i sudska v la s t u to doba ui s to j ruc i . Sena tor i na svoj im s jednicama ra spravl ja ju o raznim pot re bama i pos lovima grada , b i ra ju magis t ra t i nadz i ru n jegov rad , a ko j iputa i s ami sudje lu ju u pos lovima uprave . Gradska uprava zas jeda ugradskoj ku i na g lavnome t rgu .I ako Poega ima t radic i je o s lobot inama koje su pos toja le u s redn jem vi jeku i za tur skog v ladanja , n i j e Beki dvor dugo vremena h t iopr izna t i ovome gradu s lobo t ine s lobodnoga grada . Gradska je uprava od16871765. b i la ov i sna o k r a l j e vs kom k om or s ko m na dz or n iku p r ov i -zoru) koj i j e imao u Poegi poseban ured te pobi rao u Poegi i okol ic ipo r e s ke da e z a K r . kom or u odn . k r . b l a ga jnu . O n j e r ukovod io i z bo r omgradskih s lubenika . Na upravu grada sve do 1750. u t jee i zapovjednikpoeke tvre u kojo j su b i le smje tene u razno vr i j eme razne reg imente .Kad je 1745. obnovl jena u Poegi upani ja , h t j e la j e i ona , uz Komoru ,nadz i ra t i g radsku upravu . Na s jednice sena ta dolaz io j e s lubenik upani je koja j e u raznim pos lovima izdava la gradu na loge .Poega je seb i svoja ta la i p radavno gospo t i j sko i l i v la s te l insko pravou nekim okol i n jim se l ima . K om ora je to prav o o spo rava la . G .1723 . k u p igrad od Komore za svotu od 30 .000 for . gospo t i j sko pravo u se l ima :Ars lanp vc i , Vidovc i , Ko mu ina , Laze , V rho vc i , Drk ovc i i Em ovc i kas n i je se pr ik l juuju i Seoc i ko j i su neko vr i j eme pr ipada l i poekimfranjevc ima) .2 3 Smi ik las , ond je I I 70-239 .


21/391

G. 1698. doli su u Poegu isusovci koji su ovdje osnovali najprijegimnazi ju , a kasni je i akademiju pa je tako Poega posta la tokomX V III s t . ku l tu rno- pros v je tn i cen t a r ci je le S lavon ije .U p r a v a u o k o l i c i P o e g e 1 6 8 7 -1 7 4 5

Prv ih god ina iza os loboen ja Poe t ine od Turaka v r i ovd je upravnuv las t Komora za jedno s vo jskom. Zbog lake uprave b i la j e Poe t ina podi je l jena u vojvo dstva odn . ko tar ev e d is t r ik te) . K ad je posta lo s igurnoda je S lavon i ja zauv i jek os loboena od Turaka , Komora p roda je pojed ina man ja podru ja razn im s t ran im p lemi ima . Tako je u oko l ic iPoege nasta lo nekol iko gospot i ja i l i v las te l ins tava . 2 4Gospot i ja lacko jed na je od najman jih u Poe t in i . Sasto j i se tek odpet se la : Derviaga, Orl javica , Srednje se lo , Vikovci i Blacko. S jedi teje gospo tije u OrljavicQ. K uz m ici) . Go spotiju su pr eu ze li 17 03.g ro fov i Ghm uev i i , rod om iz Du brovn ika , a 1767 . Lj . Hran i lov i .Gospot i ja Pleternica im a se la : P le tern ica , Br esn ica , Sulkovci ,Bzen ica , Kopr ivn ica , Komor ica F rk l jevc i , Kadanovc i , Resn ik , Sv i lna ,Buk, Vrin-Dol , Kal in i i , Mija l jevci , Tulnic i , Mali Bi la , Vel ik i Bi la ,Djed ina Rika , Ivanovc i , Rueva , Sovsk i Dol , Paka , Imrevc i , Dobrogoe ,Migalovci . Gospot i ju je dobio 1728. Iv . Teodor Imbsen, 1745. kupioFra n jo Ba run T ren k , 1 751 . kup io Ivan Pe te r f fy , a kasn i je J . Sve t i .Gospot i ja Kutjevo im a se la : Ku tjevo, Aikovci , Be kte e , Bi l ievci ,Cerovac, Ciglenik , agl in , oinci , Duboka, Grabar je , Gradac, Gradie ,Gran je , Hrn jevc i , Ju rkovac Knec i , Laku i je , La t inovc i , L jeskov ica ,Londica , Luka, Mitrovac , Novoselc i , Poreje , Rajsavci , Sapna, Sesvete ,S ibokovac , S to j inovac , Sve t i ura i l i Ku la , umanovc i , Tominovc i , Tra -p a r e , Venje , Zar i lac . Ovu je gospot i ju dobio od vladara ve 1689.zagreb ak i kan on ik Iv . Jos . Bab i ko ji ju je 1700 . p re pu s t io poek imisusovcima da b i mogli pr ihodima gospot i je uzdravat i svoju g imnazi juu Poegi . Oni dre tu gospot i ju do ukinua svoga reda 1773.Gospot i ja Kaptol ima se la K ap tol , Do ljanovci , Bein ci , Pod gorje ,Luka , Komarevo , Ramanovc i , Ga le i , Al i lovc i , Go lo Brdo , e l jakovc i .Vla dar je tu gospo t i ju dao 1 70 1 . akova kom b isk upu , 1717 . s r i j emskombiskupu , a kasn i je akovakom kap to lu . 1877 . p reuzeo je gospo t i ju t j .ve lepos jed g ro f At tems .Gospot i ja Velika ima se la : Ve l ika , M i t ro v ica Tre nko vo) , Rad ovan c i ,Potoani , Draga, Pol janska, komi . Gospot i ju su posjedoval i od g .1702. grof Ullefe ld , od 1719. Walsegg, od 1744. Fr . Trenk, od 1754. Iv .Peterffy , kasni je J . Svet i .Gospot i ja Straeman ima se la : S trae m an, Doljanci ., Bi kup ci , K anta -rovci , Toran, Sovinjak , Bankovci . Posjednic i su gospot i je : od 1707. Fr .Crnkovi , 1719. El . Gereczy i Fr . P i i rk , 1764. I I . Gromon, 1802. Ju l .J a n k o v i .

24 Kempf k. g. 171-199.3


22/391

Gospo t i ja Brestovac ima se la : G olobrc i , t i tn jak , Ku novc i , Ug arc i , Ja -gup l i je , Bran i , Skenderovc i , igerovc i , Svrz igae , Bor ievc i , Vi l i - se lo ,Perenc i , Pav lovc i , Deevc i , Or l javac , Kujn ik , Paskovc i , Rasna , Kopr ivna ,eavac , n jegav i , Vu jak , Oblakovac , Ivando l , Guan i , Bo lomae ,Zakoren je , Dolac , Bres tovac , Daranovc i , Nurkovac , Zavr je , Novo se lo ,Lipa, Busnovi . Gospodari su gospot i je od g . 1702. grofovi Sereni , 1732.Iv . H. Trenk , 1756 . G. Horany , 1759 Iv . S t r i i .Gospot i ja Kamenska kasn i je p r ik l ju ena ve im d i je lom gospo t ij iPakrac) imala je se la : Ol jas i , Lu inc i , Bra tu l jevc i , S lobo t ina , Podsree ,Vran i , Cr l jenc i , Mi l ivo jevc i , Nje i , Djed ina Kl isa , Mr tov las i , Amatovc i ,eovci , Mihai , Sai je , Mrkoplje , Bogdai i , S tr i jeevica , Vujak, Kru-evo , un ja r i , Vrhovc i , Smol janovc i , Kaun ica , Ozdakovc i . 1728 . p reuzeoje ovu gospo t iju , za jedno s pa kr a ko m , ba ru n Teo do r Im bse n .Kneija Knez ia tus ) Jakii ima se la : Jak i i , ako t i , Ber te lovc i , Te-k i , Ve tovo , Turn i , T re tanovc i . Za ova , inae l i j epa i boga ta se la us redPoekog po l ja , n i je Komora dugo mogla p rona i kupca nego je n j imasama upravl ja la u svoju neposrednu koris t . Bi lo je i sporova sa susjedn im v las te l in ima g lede p r ipadnos t i ov ih se la . Neko su v r i jeme spomenuta se la spada la pod P le te rn iku gospo t i ju .Gospot i ja je u se l ima svoga podruja vr i la upravnu vlas t i sudovanjeu p rvo j molb i . P reko svo j ih pandura s ta ra la se za red i s igurnos t suzb i ja ju i ha jdu i ju . Obveze se l jaka kmetova p rema v las te l inu i l i spah i j i b i le suuglavnom ove: se l jak je od jedne sesi je i l i 24 ju tra zemlje davao vlas tel inu god in je 56 besp la tn ih rabo ta ra i l i t eaka , oko 3 fo r . u go tovomnovcu, 1 kola drva koje je s jekao u vlas te l inskoj umi. Svoje v ino smjel isu se l jac i p rodava t i samo od Miho l ja do ureva . Ogr i jevno i g raevnodrvo dob iva l i su besp la tno u v las te l insko j umi . Smje l i su sad i t i i p rodava t i duhan od ko jega je v las te l in p r imao dese t inu .In a e s e d e se t in a d a v a la Z a g re b a k o m b i sk u p u k a o d r a v n o m v e l ik a ua ne c rkvenom pre la tu ; za to su je dava l i i neka to l ic i ) . Ve l ika se de se t ina dava la od v ina , i ta , j ema, ra i , zob i i kukuruza , a mala dese t inaod sv in ja , pe la , j an jad i i s i ra . Mala je dese t ina p rema ca rskom pa ten tuod g . 1737. ukinuta . 2 5

P o e k a u p a n i j a 1 7 4 5 -1 9 2 3G. 1745 , 2 1 . s tudenoga , obnovl jen a je u Poeg i upan i ja . Tak o jePoeg a ope t pos ta la upr avn i ce n ta r za i re pod ru je s redn je odn . zap adn eSlavonije , kako je to b i lo u Srednjem vi jeku i za turskoga vladanjasandak) . Raz l ika je u tome to je nekada Poeka upan i ja seza la najugu do Save, na zapadu do Psunja , a sada je na jug i la samo do Cernikai Dil j -gore , na zapad sve do I love i Moslavake gore .Prema Naputku k ra l j ice Mar i je Terez i je od 1 . s rpn ja 1745 . upan i jaima dva p reds tavn ika t i je la : ve l iku i malu skup t inu te izv rn i o rgan2 5 N ad b i sku psk i a rh i v Z ag reb , A c t a D ec i m a l i a n r . 3 72 , 375 , 378 , 390 , 393 , 395 ,558 , 6 2 1 . B ut u rac J . , P oek i i su sovc i i ku t j evako v l a s t e l i n s t vo , H rva t ska p ro l o s t2 - 3 . - Bosedorfer dr J . , Agrarn i odnos i u S lavoni j i , Zagreb 1950.4


23/391

vlas t i s inovnic ima koj ima; je bio na e lu ve l iki upan. Na upani jskeskup t ine dolaz i l i su preds tavnic i gospo t i j a odn . p lemi i da v i e putapr ek o godine ra spravl ja ju o po t reb am a i pos lovima upan i je i zbor s lu benika , gradnja i popravak ces ta , mos tova , kasa rn i i d rugih javnih zgra da , osnutak i uzdravanje osnovnih kola ) . S lubenic i upani je , zapos leni kao s ta lni inovnic i , jesu: podupan, bi l jenik, blagajnik, ve l iki suda c , upani j sk i odvje tn ik i td . Zbog javnog reda i s igurnos t i , r ad i progonarazbojn ika i kao pomo kod ubi ran ja poreza ureena je e ta pandura ,pjeaka i konjanika . Upravna i sudska vlas t spojene su sve do sredineX I X s to l j . Ubi ran je poreza za kr . b laga jnu nadz i re Kr . uga r . namjesni -ko v i jee , a pobi ran je domae upani j ske dae nadz i re Hrva tsk i sabor .upani ja j e ima la svoje urede u komorskoj zgradi ko ju j e 1750. kupi laza 3000 for . Zgrada je 1759. t eme l j i to obnovl jena . Tom je pr i l ikom dobi lanovi krov koj i j e 1800. do t ra jao , pa j e drugi podignut . Oko g . 1895-1900.upani j ska je zgrada ponovno obnovl jena . I zvana su tada izgraene t r ik u l e , a i znut ra kra sna upani j ska dvorana . Danas se ovdje na laze uredov-nice Poeke op ine .Upravno se razdje l jen je podru ja Poeke upani je tokom vremenaraz l ino mi jen ja lo . upani ja se dugo d i je l i l a na dva upravna kota ra i l id i s t r ik ta : gorn j i i l i Pakraki i donj i i l i Poeki . U s red in i XIX s t . t i sukota revi prozvani podupani jama . Suds tvo je b i lo dugo spojeno s upravnom vlas t i . Tek oko g. 1850. poelo se sudstvo odvaja t i od uprave , a konano se odvoj i lo is tom oko g. 1870. Zbog vrenja sudske vlas t i bi la jePoe t ina ve XVII I s t . podi je l j ena u t r i sudska kota ra i l i d i s t r ik ta :Po eki , P l e te rn ik i i Be kte k i sa s jed i tem na jpr i j e u Ku l i , a kasnijeu B e k t e a m a ) . O ko 1850 , na kon uk inu a km e t s tva , Po e t i na im a t r iupravna kota ra : Ve l ik i sa s jed i tem u Poegi , P le te rn ik i i Bektek i ,a b i l j eni tva u mjes t ima : P le te rn ic i , Ruevi , Bekteama , Kapto lu , Mi-ha l jevc ima , Bres tovcu i S lobo t in i . 1876. Poe t ina ima samo jedan upravni kota r i e t i r i op ine : P le te rn ica s 32 se la , Bektee s 42 se la , Ve l ikas 25 se la i Bres tovac s 53 se la . Oko 1900: broj se opina poveava tese osn iva ju nove op ine u mjes t ima : Rueva , Kut jevo , Jak i i , Kapto l ,M iha l jevc i , S t rae ma n, Po ega vanjska , a nek ol iko godina kasni je 1910)i Vil i - se lo . Poeka se upani ja 1886. povea la d i je lom ukinute Vojnekra j ine pa j e od tada do svoga ukinua ima la ovih e s t upravnih kota -r e va : Po e ga , B r od na Sa v i , N ova G r a d i ka , , N ovs ka , Pa k r a c i D a r uva r .

upani ja j e ima la dos ta ve l iku samoupravu koju je ome tao raznimna red ba m a na jpr i j e Jos ip I I , za t im Bacho v apsolu t izam 1849 -1860 ) iko na no nes re tn o sk lop l jena hrva t sko-u ga rsk a nago dba od 18681886).Prema zakonskoj odredbi od g , 1886, upani ja j e ima la svoj upravniodbor i skup t ine na koje su dolaz i l i s t a ln i i i zabrani lanovi . Poekaje upani ja u novi je vr i jeme svake godine objavi la t i skom izvje ta j o svomdje lovanju. U s ta r i je vr i jeme upani ja je gradi la i uzdravala kasarne uPle te rn ic i , Kut jevu , Ve l ikoj , Bres tovcu i Or l javcu , nova i la i kona i lavojsku, a sve do na jnovi jeg vremena: br inula se za javni red i s igurnost ,osobi to pro t iv ha jdu i je , p romica la zdravl je kod l jud i i ivot in ja , osobi topro t iv kuge , grad i la j e ces te i mos tove , osn iva la puke kole i podupi ra la s rednje , unapreiva la pol jopr ivredu , s toa rs tvo i voa rs tvo . Jo15 ZBORNIK ZA NAR. IVOT OBIAJE 5


24/391

1 8 6 4 , kad vojna dunost n i je b i la opa, upanija je imala smjelost i odb i t i poz iv Vlade g lede novaen ja vo jske . Na upan i j sk im skup t inamau l i su se od lun i p rosv jed i p ro t iv nac iona lnog ugn je tavan ja od s t ranemadarsk ih po l i t ia ra i rodo l jubn i zah t jev i za u jed in jen je Vojne k ra j ine i Da lmac i je s Banskom Hrva tskom.Po ek a upan i ja a lje do 1848 . svo je zas tu pn ik e poseb no na H rva t sk isabor , a posebno na Za jedn ik i h rva tsko-ugarsk i sabor , i to iz ravno ,popu t d rug ih s lavonsk ih upan i ja .U s tar i je doba upanija ubire dravni porez . 1882. osniva se u PoegiKr . porezno nadzorn is tvo , ko je se kasn i je zove Kr . f inanc i j sko ravnate l j s tvo , a u nov i je v r i jeme Poreska uprava . Zgrada f inanc i j skog ravnate l j stva sagraena je na mjes tu neka dan jeg ep isko pa ta i l i b iskupa ta( tu je b io u red sa sk lad i t ima za sabranu dese t inu Zagrebakog b iskupa) .Vojska je do s red ine XVII I s tol j . borav i la u poeko j tv rd i (danaseta l i te) i je je kamenje razveeno za podziivanje novih kua. 2 8 Novesu kasarne graene za Prvog svje tskog ra ta 19141915.

P o e g a g r a d o d 1 7 6 5 . d o d a n a s1 7 6 5 . pos ta je Poega s lobodan k ra l jevsk i g rad . P rema pove l j i k ra l j iceMari je Terezi je od 1 . ru jna t . g . dobiva Poega uglavnom ove povlast icei l i s lobot ine: grad je iz jednaen s p lemstvom, zato a l je svog izaslan ika na upan i j ske skup t ine i zas tupn ika u Hrva tsk i sabor , a p remasel ima, koja su jo j o tpr i je dodije l jena , vr i gospot i jska prava; b iras lobodno sebi suca , 6 senatora i l i v i jenika , b i l jenika i druge s lubenike;ima p ravo sudovan ja ; ape lac i je od g radskog suda idu p red k ra l jevsk isud ; z lo ince moe sud i t i i na smr t ( ius g lad i i ) ; ima p ravo b i ra t i upn ika ;ima 4 robena i marvena godinja sa jma, a t jedne sa jmove nedje l jom ie tv r tkom; d r i au ten t inu vagu ; s lu i se v las t i t im grbom i pea tom;ubire od graana porez i druge dae za svoje potrebe; u kr . b lagajnu dajegodinje 800 for . ; graani mogu bi t i samo oni koj i su katol ike vjere ;g rad podrav a veze s v lad arom p re ko U gars ke dvorske kance la r i je uBeu te p reko Kr . ugarskog namjesn ikog v i jea i Kr . ugarske komoreu B u d imp e t i .Izbor gradskih s lubenika vr io se svake godine na dan 1 . s tudenoga.Birani su: sudac, b i l jenik , odvje tnik ( f ikal) , kancel is t , kate lan , senat o r i , kape tan , k rvn ik , puk i t r ibun , b laga jn ik , l i j en ik , 6 pandura , lugari td .upan i ja od samoga poe tka nas to j i okrn j i t i g radske pov las t ice i odluivat i u poslovima grada, a l i se grad tome prot iv i i brani svaja prava.Tokom vremena , i d ruge , v i e d ravne v las t i smanju ju g radske s lobo t ine , vraaju ih i opet smanjuju . U doba Bachova apsolut izma gradspada pod nadzor upan i je . P rema zakonu o opo j uprav i od g . 1882 .

Kempf k. g. 200-326.226


25/391

gradsku upravu nadz i re Kr . zema l j ska v lada , a prema zakonu o opojupravi od 1886. i 1895. grad ope t spada pod nadzor upani je odn . ve l i kog upa na .Grad sko z as tups tvo ima 1 879. 30 lanova , a 1881 . i da l je 16 lanov a .Od gradskih zas tupnika b i l i su sa s tav l jen i r azni odbor i ko j i su nadz i ra l igradsku upravu . Tako upravni , gospodarsk i , g raevni , f inanc i j sk i , bo l -no-uboki i dr .Sve do 19 45. v la s t j e u ru ka m a g raan ske k la se koja t i t i i p ro mi e uprvome redu svoje in te re se . Nakon pada n jemake okupac ione v la s t i ii zvojevanog na rodnog os loboenja , p reuz ima v la s t Narodni odbor grada .Narodna se v la s t pos tepeno razvi ja i usavrava . Danas op ina S lavonskaPoega obuhvaa c i j e lu Poe t inu i d i j e l i s e u e s t r eg iona ln ih podru ja :S lavonska Poega , P le te rn ica , agl in , Kut jevo , Or l javac i Ve l ika .Poega je oduv i jek , kak o u Srednjem v i jeku i za tur sk og a v ladanja ,t ako i Novom vi jeku b i la obr tn ik i i t rgovaki centa r Poe t ine . Jo zatur skoga v ladanja ima la j e oko 50 ma l ih ml inova ka ika ra , a u XIX s t .dese tak ve ih ml inova na Or l jav i , Ve l ianki i G logovcu. Ve na poe tkuX V I I I stol j . bi la su u gradu 2 pekara i 5 mesara . Osobi to je bio ovdjerazvi jen krzna rsk i obr t ; ve 1702. iv i u gradu 25 krzna ra , ug lednih i boga t ih graana . U i s to vr i j eme rad i 13 kro jaa , a kasni je 50 . Pot ra j XVII Is t . na laz i se tu 36 opana ra , 26 izmara i 5 c ipe la ra . Tokom XVII I i XIXst . pos luje u gradu oko 15 kovaa i bravara od koj ih su nam se nekerukotvor ine do danas sauva le . Ve 1702. ima 8 z la ta ra i ku jund i jakoj i i z rauju razne ukrasne predmete od z la ta i s rebra . Os ta l i su obr tn ic i :z ida r i , t e sa r i , ko la r i , bava r i , l i ioc i , s t ak la r i , l imar i , e l j a r i , r emenar i ,lona r i , ua r i , gumbar i . Obr tn ic i su nekada b i l i udrueni u cehove zbogunapreenja obr ta i svoj ih probi taka . Na js ta r i j a pozna ta poeka cehovska pove l ja potvrena je 1696. u Beu od ca ra Leopolda .Tvornica p iva rad i la j e u gradu tokom XVII I i XIX s t . , p reko 100godina . Svi logojs tvo se promica lo od XVII I -XX s t . i u gradu i u se l imaza svi lanu koja se na laz i la u gradu. Ciglane su podizane u Poegi ve uX V I I I stolj ., a s ve im kap ac i te to m na po e tk u XX s t . Pee njem raki je l j ivovice bavi l i su se i pr iva tnic i i industr i ja lc i . Na poetku XX s t . prorad i la j e u gradu tvorn ica pokus tva . Prva je poeka t i ska ra proradi la1862. Mir . K ra l jev ia ) , d ru ga 1904. Hrv a tsk a t i sk a ra ) , a i za 191 8.t i ska re : Aleks . Ta jkova , Ra l i a i Ba r i ia , Kur tnake ra i d r . Od ma lenihtvorn ica , u pr iva tn im rukama , r azvi le su se pos l jednj ih godina , kaodru tvena imovina , dv i je ve l ike tvorn ice : l j evaonica e l jeza i Zveevo- pro izvodnja bonbona i okolade i d r . ko je s r aznim manj im poduze imazapo l java ju v i e t i sua radnika .Za promicanje obr ta , industr i je i t rgovine s lu i le su ces te , po te ie l jeznice . Ces te Poekoga kra ja b i le su ve u XVII I i XIX s to l j . n ado bro m g la su . Po ta j e u Po egi o tvo rena ve 17 81, ma lo kasni je i uKul i , a u pos l jednj ih s to t inu godina i u drugim mjes t ima Poe t ine .el jeznica je do Poege izgraena 1894, a do Vel ike 1914.

7


26/391

U vezi s obrtom, t rgovinom i industr i jom dje loval i su u Poegj . i novani zavodi . 1872. osnovana je Prva poeka tedionica , 1892. tedna ip r ip om on a zadruga kasn i je : Pu k a ted ion ica , Pu k a ban ka dd . ) , 1904 .Srpska k red i tna zadruga , 1906 . Banka za t rgov inu i p romet , za t im podrun ica Prve h rva tske ted ion ice i td .Od vjerskih organizaci ja u Poegi najs tar i je su katol ike. One su dugovremena imale u svo j im rukama ko ls tvo . Ka to l ika upa s c rkvom sv .Pavla spominje se ve 1332. Franjevaki je samostan osnovan u XIII s t . ,a za turskoga vladanja prenesen u Veliku. Od 1698-1773. d je luju u Poegi isusovci kao nasta vnic i g imna zi je i akad em ije uz s taru srednjovjekov nu c rkvu sv . Lov re , v je ro ja tno dom in ika nsk u . 1763 . sagraena jeupska c rkva sv . Terez i je . Od s red ine XVII I do s red ine XIX stol j . na laz ise u Poeg i suba l te rn i konz is to r i j zagrebakog Biskupskog o rd inar i ja ta .P ravos lavna je pa roh i ja p renesena iz Crkven ih Vrhovaca u Poegu usredini XIX st . U is to je vr i jeme osnovana u Poegi i idovska bogo- tovna op ina . Evange l ika je c rkva sagraena na poe tku XX s t .Nakon uk inua i susovakoga reda , nas tavn ic i su u poeko j g imnaz i j inajprije pavlini, onda svjetovni sveenici i svjetovnjaci, od 18281864.franjevci , a za t im svje tovnjaci . Da nan ja g imn azi jska zg rada sagraienaje 1877, a proirena u novije vr i jeme. Osnovna je nastava u Poegi oduvi jek vrena. 1876. osnovana je v ia d jevojaka kola koju su do nedavna vod i le redovnice mi los rdn ice sv . Vinka . 2 7

S t a n o v n i t v o g r a d a P o e g e 1 7 0 0 -1 9 0 0Godine 1700. ima Poega malo s tanovnika, oko 160 obi te l j i . Meu nj i ma jedn i su poek i p ras tanovnic i ko j i su p re iv je l i tu rsko gospods tvo ,a drugi su dosel jenic i koj i su prol ih deset godina is tom dosel i l i . Koji jeomjer meu n j ima g . 1700 , ne da se us tanov i t i . P ras tanovnika ima manjenegoli pr i je 20 godina, a dosel jenih Bonjaka pr i l ian broj to samoznai posl jedicu dugog i tekog turskog ra ta . U tu malu Poegu seleod 17011705. u vel ikom bro ju H rv at i iz za pa dn ih s tr an a; 17061721.sele i dal je Hrvat i , a l i u manjem broju; od 1722-1750. se le Hrvat i i netoNi jemaca ; od 1751-1800 . se l i manje Hrva ta , a v i e Ni jemaca ; od 1801-1900 . se le u veem broju Hrvat i i Nijemci , a u manjem broju Srbi ,Madari , esi i idovi .Od 1701-1705. dosel i lo je u Poegu oko 110 obi te l j i , od 1706-1721.oko 240, 1722-1760. oko 190, 1761-1800. oko 400 obi te l j i , u svemu oko940 obitelji .Iako je pos tepen i p r i l iv novoga s tanovni tva u Poeg i dos ta ve l ik , ipakona dugo v remena ras te samo malo-pomalo . Bro j se s tanovn ika tek u pos l jedn j ih 70 god ina zna tno poveao . Evo p reg leda kua i s tanovn ika upo jed in im god inama:

2 7 Ondje 330-439 .8


27/391

Godina:17021721174617521760176817801804181018181832

Br Kua:218350352366376390371380434

Br stanovnika

135616061713185418761672179421392398

Godina:18501860187018801890190019101921193119481953

Br Kua:453480512566780

Br stanovnika230422273062329440774988589970407125854410163

Od g . 1700-1870. ak t ivni s tanovnic i Poege je su ve im di je lom obr t n ic i , zna tn im di je lom s lubenic i upani j ske i g radske uprave te v je r sk iho r ga n iz a c ij a , a ne z na tn a m a n j ina po l j op r iv r e dn i c i , o tp r i l i ke : 6 5 ob r t n ic i , 25/o s lubenic i i 1 0 pol jo pr ivred nic i . G . 1780. ima 250 obr tn ikai 83 ka lfe , g . 1790. 347 obr tnika i ka lf i . Oko 1750. spominje se 60 upani jskih i 40 grad skih s lu ben ika . G. 17 81 . na laz i se u gra du 44 sveen ikai r edovnika , 98 s lugu i l i po l jopr ivrednih radnika , a 51 kuna pomonica .G. 1705 . ima 80 v ino gra da r a koj i pos jeduju oko 55 ko pa a v inog rada ipro izvode godin je oko 17 .100 oka v ina . Vlasn ic i v inograda uglavnomsu obr tn ic i , a r adna snaga nadniar i , s i romani j i se l jac i iz okol inihse la . G. 1700. ima u mnogo kua: konja , i to 3 kue po 3 konja , 21 kuapo 2 konja , a 86 kua po 1 konja . U is to doba 33 kue dre volove , 123kue krave (75 kua samo 1 kravu) , 4 kue ovce i koze . Ve i bro j s toke(2 do 8 gr la ) uzga ja ju pol jopr ivrednic i , a obr tn ic i ug lavnom po jednogkonja i j ednu kravu . Pol jopr ivredom i s toa rs tvom ni je se n i tko u graduin tenz ivni je bavio . G . 1705. 8 boga t i j ih v inograda ra ima lo je 400-1000oka vina , 7 nj ih 350-400 oka , a svi os ta l i manje od toga . 2 8Od g . 17001870. s tanovni tvo se Poege , tokom vremena , pos tepeno,i to sasvim lagano poveava . Razlog je tome to je broj obr tnika ovis ioo pot ronj i se l j aka Poe t ine koj ih j e bro j u i s tom razdobl ju uglavnomstagni rao . Na ma leni poras t s tanovni tva s igurno je u t jeca la kuga 1739,poa r i 1842. i 1854, t e r azne druge nevol je . Ovome t reba nadoda t i -pos tepeno izumiranje pra s tanovnika i s t a r i j ih dose l jen ika je r se uzga jan jed jece sma t ra lo u gradu uvi jek preve l ikom br igom. Ovo b i p i t an je t r eba lopos e bno p r ou i t i .Pos l i je godine 1870. broj se poekih s tanovnika bre i sve vie poveava . To se uos ta lom dogaa i u drugim manj im hrva t sk im gradovima nak o n c u X I X stol j . i u prvoj po lovic i XX s t . J edan od raz loga tome pove avanju svakako je injenica da u Poe t inu dose l juje ve i broj eha ,Mada ra i d r . , ko j i s e in tenz ivni je bave pol jopr ivredom, ne predu i netka ju , mnogo toga nabavl ja ju kod obr tn ika i kupuju u duanima . Zapr imje rom Ceha idu i Hrva t i i Srb i . Na jnovi j i ve l ik i poras t s tanovni tvapos l jednj ih godina t r eba pr ip i sa t i dobro razvi jenoj poekoj indus t r i j ii sveopem preobraa ju naega dru tvenog ivota .

2 0 On d je 4 4 0 - 4 9 3 . - Ar h iv Hr v a t s k e Z a g r e b , Ur b a r i a l i a e t C o n s c r ip t i o n e s f a s c . 13 4n n m e r . 4 6 . - N a d b . a r h iv Z a g r e b , De c . n . 3 9 3 . 229


28/391

S t a n o v n i t v o P o e t i n e 1 7 0 0 -1 9 5 0Tokom vremena od g . 1700-1950 , t j . k roz 250 god ina , na rod s razn ihs t rana nepres tano dose l ju je kako u g rad Poegu tako i u n jez inu oko

l icu , u se la Poe t ine . Dose l ju ju Hrva t i : L ian i , P r imorc i , Goran i , Zagorc i , P r igorc i , Da lmat inc i , Bon jac i i Hercegovc i , za t im Srb i iz Ban i je ,Like i Bosne, i konano Nijemci , esi , S lovaci , Madari i idovi . Za svenj ih je pr iv laiva Zlatna dol ina poeka zbog plodnost i oranica , g lasovi t ih v inograda, ze lenih bujnih l ivada i golemih uma, a osobito zbogplan inskog i n iz inskog zdravoga z raka te ob i lne zdrave vode . Ve ina dosel jenika ovdje osta je , pr i lagouje se prastanovnicima i s tar i j im dosel jenic ima u pogledu jezika , udi i obiaja , pa postepeno i izumire , a samomalo nj ih ostavl ja ovaj kra j i t ra i p lodnija nasel ja u is tonoj Slavonij ii l i laki posao i bol j i ivot u kojem veem gradu.Pos to je razn i pop is i s tanovn i tva Poe t ine od g . 1700-1950 , a l i obuhvaaju samo di je love njezina podruja pa zato ne pruaju c je lokupnus l iku o k re tan ju s tanovni tva . Kako su i t akv i pop is i van i i poun i , miemo ih ovd je po k rono lokom redu nan iza t i .Po in jem o s pop isom ka to l i k ih kua i s tano vn ik a u razn im upa m aPoe t ine tokom pro l ih 200 god ina .

Evo b ro ja kua u ov im upama i god inama: u p a : God 1746 1758 1769 1780PoegaPleternicaVrin-Dol on. Rueva)Kut evoSesvete Poeke)KaptolVelikaStraemanSkenerovci

svega 2014 2640 2516 2630

E v o b r o j a s t a n o v n i k a u o v i m u p a m a i g o d i n a m a : u p a :PoegaPleternicaVrin-D ol odn. RuSeva)KutjevoSesvete PoeSke)KaptolVelikaStraemanSkenerovci vega 19632 23253 237582 3 0

526161204175108228216155241

745275203214222282212182305

705263240189216262175178288

736296317192175266185169294

God 1760438622461677141419283109124714332192

1769413823142211142418223478212613592381

1780497725882994176316833274210817272644


29/391

Treba napomenut i da j e pos l i j e g . 1769. Vr in-Dol (odn . Rueva ) i z gubio dva se la i dobio dva druga vea se la , da je Ple ternica dobi la 2 se la ,a Sesvete izgubi le 1 se lo. Na opi broj zna tno ut

Buturac Josip - Stanovnistvo Pozege i Okolice 1750-1950g

Documents

Transcript of Buturac Josip - Stanovnistvo Pozege i Okolice 1750-1950g