BULGARISTAN’DA TARIMCILIK VE...
Transcript of BULGARISTAN’DA TARIMCILIK VE...
Investing in your futureEUROPEAN UNION
European Regional Development Fund
OP “Development of the Competitivenessof the Bulgarian Economy” 2007-2013
Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria” BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with benefi ciary InvestBulgaria Agency, has been implemented with the fi nancial support of the European Union through the European Fund for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.
BULGARISTAN’DA TARIMCILIK VE GIDA
İÇINDEKILER1. Giriş 4
2. Bulgaristan’ın tanıtımı 8
3. İnsan Kaynakları 15
4. Tarımcılık ve gıda sektörünün tanıtımı 19
5. Gıda ve Tarım alt sektörlerine genel bakış
ve Başarı Öyküleri 32
4
Introduction
GIRIŞ
5
Bulgaristan, tarımcılık ve gıda sektörlerinin kalkınmasına ilişkin kapsamlı bir öneri sunmaktadır ...
Giriş
Bitkiler, meyveler ve sebzeler gibi çeşitli kültürlerin yetiştirilmesi için benzersiz doğal koşullar
Ülke topraklarının % 50’si tarım arazisidir Ekolojik Temiz ve verimli topraklar Çok yüksek kalitede organik ürünler (GDO ürünleri yasağı) Tanınmış yerel üreticilerin ve sektörde güçlü gelenekler Eski Doğu blokü ülkelerinde güçlü dağıtım kanalları Avrupa Birliği’nin gıda mevzuatı Bulgaristan mevzuatına entegre
edilmiştir Sağlık ve çevreye ilişkin çok yüksek standartlar Bulgaristan malı
gıda ürünlerini tüketicilerin en büyük ve zorlu şartlarını yerine getirmeye tamamen hazırlıklı hale getirmektedir
Çok uluslu şirketler tarafından yapılan önemli derecedeki yabancı yatırımlar tatlıcılık, süt, gıda ve içecekler gibi birkaç kilit sektörde büyük ve hatta hakim Pazar payına sahiptir
Batı Avrupa’da ve onun dışında yeni ve yerel gıda ve içeceklere duyulan ilginin artması geleneksel Bulgaristan ürün ve içeceklerine duyulan talebin artmasına ivme kazandıracaktır
Bulgaristan, Coca-Cola’nın 1965 yılında üretimini konuşlandırdığı eski komünist ülkeler arasındaki ilk ülkedir. Coca-Cola şubeleri Bulgaristan’a resmi olarak 1992 yılında girmiştir.
6
Giriş
...kurulmuş altyapı sayesinde...
Bulgaristan, 2011 yılında dünyanın en büyük lavanta yağı üreticisi ve ihracatçısıdır.
122 milyon nüfusu olan Avrupa’nın en hızlı büyüyen ve en büyük pazarına direkt erişim
Avrupa, Rusya, BDT ülkeleri, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya hizmet verilmesi için stratjik konum
Kuzey Avrupa’yı Orta Doğu’ya ve Kuzey Afrika’ya bağlayan ve ülkeyi kesen 5 Pan-Avrupa koridoru
Ülkenin 2012 yılında Schengen üyesi olması bekleniyor Organize sanayi bölgelerinin ve lojistik merkezlerin sayısı 50’den
fazladır Bulgaristan iyi gelişmiş ve sürekli iyileşen altyapıya sahiptir - 6 otoyol,
230 tren istasyonu, 5 uluslararası havaalanı, Tuna nehrinde 7 limanı ve Kara Denizde 6 tane limanı bulunmaktadır
Coğu Balkan ülkerelinden daha iyi gelismiş lojistik ağı Çifte vergilendirmenin önlenmesine ilişkin 68 ikili anlaşma
7
Giriş
...nitelikli ve erişilir insan kaynakları...
... Ve özel devlet teşvkileri ile Avrupa fonlarından fi nansman sağlama...
Şarap üretim süreci Yunanlara, şimdiki Bulgaristan sınırları içerisinde yaşayan kadim Trak kavimlerince verilmiştir
Kolejler, üniversiteler ve liselerden ibaret gelişmiş eğitim sistemi Çok sayıda kamu ve özel araştırma ve analiz merkezleri ve 10 000’den
fazla araştırmacı Bütün ülke genelinde bulunabilecek ve Avrupa’nın en rekabetçi işgücü Bulgaristan araştırma enstitüleri ve üniversiteler kalifi ye işgücü
oluşturmak amacıyla sektördeki şirketlerle birlikte çalışıyoruz
“Kırsal Bölgeleri Kalkındırma” Operasyonel Programı Bulgaristan’da en büyük bütçeye sahiptir – 3 279 000 000 € (AB – 2 642 000 000 €, ulusal eş-fi nansman – 637 000 000 €)
Program ülkede kaynaklarının kullanılmasına ilişkin seviyenin en yüksek olduğu programdır – %20
Bulgaristan tarım sektörü 2011 yılında, geçmiş yılların ortalamasından %10 daha fazla olarak operasyonel programlar fi nansmanı olarak 562 000 000 € direkt alacak
Şu anda çiftçilerin faydalanabileceği ve sanayinin muhtelif alt sektörlerini kapsayan 15 adet mali yardım mekanizması mevcut
BULGARISTAN’A GENEL BAKIŞ
9
Bulgaristan’a genel bakış
Ülkenin stratejik lokasyonu aşağıdaki pazarlara erişim imkanı sunmaktadır: Güneydoğu Avrupa – yüksek potansiyel ve 122 Milyon’luk nüfusu olan
bir pazar Avrupa Birliği - Bulgaristan nüfusu 500 milyon kişiden ibaret olan bir
pazara erişimde en düşük maliyetleri sunar Rusya/BDT, Ortadoğu ve Kuzey Afrika
Bulgaristan siyasi ve makroekonomik istikrar birleşimi ile bir çok iş geliştirme teşvikleri sunmaktadır
İstikrarlı parlamenter demokrasi – AB, NATO ve Dünya Ticaret Örgütü üyeliği
Bulgaristan para birimi Para kurulu şartlarında Euro’ ya sabitlenmiş durumdadır
En düşük vergi oranları ile AB’de en düşük işgücü masrafl arı, ülkedeki yatırımcılara yönelik spesifi k teşviklerle takviye edilmektedir
AB fi nansmanı – önümüzdeki birkaç yıl içerisinde Avrupa fonlarından 10 Milyar Euro’nun üzerinde
Bulgaristan stratejik konuma sahip olup, siyasi istikrar ve düşük genel iş yürütme giderleri sunmaktadır
10
Bulgaristan’a genel bakış
Kaynak: Bulgaristan Merkez Bankası, Ulusal İstatistik Enstitüsü
Bulgaristan: Genel İstatistikler Nüfus: 7,4 milyon İşgücü: 4,6 milyon Kentsel nüfus: 73 %Başkent: Sofi aZaman Dilimi: EET (UTC +2)Yaz Saati : EEST (UTC+3) İller: 110 879 kilometre kare Alan: 108 489 kilometre kare Göller: 2 390 kilometre kare İklim : Ilıman kıtasal iklim
Dil :Bulgarca (Resmi) 85,2%Türkçe 9,1%Romanca 4,2%İngilizce , Almanca , Rusça, Fransızca
Nüfusun büyük kısmı tarafından konuşulur
Din:Doğu Ortodoks 76%Müslüman 10%Diğer 14%
Para Birimi : Bulgar Levası (BGN)Sabit Kur : 1 € =BGN 1,95583 Kurumlar Vergisi 10%Gelir Vergisi 10%KDV (Standart ) 20%
Yönetim Şekli : Parlementer Demokrasi Yüksek seçim makamı : 240 sandalyelik tek kamaralı
ulusal meclis Yürütme Organları : Bakanlar Kurulu, Başbakan’ın
başkanlığında
2007 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesi.2004 yılından bu yana NATO üyesi.
1996 yılından bu yana Dünya Ticaret Örgütü üyesi.
11
Bulgaristan’a genel bakış
Bulgaristan’ın makroekonomik göstergeleri elverişli
Kaynak : Bulgaristan Merkez Bankası, Eurostat
2011 yılında Devlet borç ve bütçe açığı, Bulgaristan, Romanya, Polonya ve AB 27, (% GSYH)
Bulgaristan ekonomisi 2000-2008 yılları arasında yaklaşık %6 civarında istikrarlı bir büyüme kaydetti
Ekonomi 2011 yılında, %1,7 oranında reel GSYİH büyümeyle istikrara kavuştu ve bu büyümenin 2012 yılında %2,8 ‘e olması bekleniyor
2011 yılında %2,1 olan Bulgaristan’ın bütçe açığı - Avrupa’da en düşük seviyeler arasında yer alıyor
Bulgaristan %17 GSYİH ile AB içinde en düşük devlet borcu olan ikinci ülkedir
1997’de Bulgaristanda düzenlenen para kurulu düzenlemesi sayesinde Bulgaristan dövizi stabildir
Bulgaristan son zamanlarda kredi notu Moody’s tarafından yükseltilen Avrupa’da tek ülkedir.
2011 Ekonomik özetiGSYİH (milyar €): 38,5İhracat (milyar €): 25,6Net doğrudan yabancı yatırım (GSYİH%)
3,5
GSYH büyümesi (2012P,%): 1,7İşsizlik oranı (%): 10,4Enfl asyon (%): 3,4
Hükümet açığı (GSYH%): 2,1Devlet Borcu (GSYİH%): 17,0Cari işlemler dengesi (GSYH%):
0,9
Uzun vadeli kredi notu: Moody’s: Baa2 sabit S&P: BBB sabit Fitch: BBB sabit
Kaynak: Bulgaristan Ulusal Bankası, Eurostat, bu şirketlerin web sayfalarının konu değerlendirmesi
17,0
38,6
53,8
82,0
-2,1
-4,4
-5,6-6,4
Bulgaristan Romanya Polonya AB 27Açık
Borç
12
Sofi a
Blagoevgrad
PlovdivStara Zagora
Ruse
Varna
Burgas
Veliko Turnovo
1 291 591
77 441
338 153 160 108
88 670
167 585
343 704
212 902 2Black Sea
Danube
GSYİH Kompozisyonu 2011
İhracat Kompozisyonu
Belediye nüfusu Havaalanları Limanlar
Metaller 16%
Yiyecekler 8%
Diğer hammaddeler 20%
Tüketim malları 25%
Makine ve teçhizat 17%
Petrol Ürünleri ve Elektrik 14%
Hizmetler 6%
Sanayi 31%
Tarım 63%
Bulgaristan’a genel bakış
13
Bulgaristan’a genel bakış
...çok sayıda sanat galerileri,festivaller, konserler, müzeler ile dolu canlı şehirler;...dünya düzeyinde golf sahaları;...altın kumsalları ile güzel sahil şeridi;...2012 Dünya Kayak Kupası’na evsahipliği yapan Bansko da dahil olmak üzere birçok kayak merkezi;...Rila, Pirin, Rodop ve Stara Planina gibi en güzel dağlarda yürüyüş ve doğa sporları;...harika bir mutfak ve butik şarap izbeleri;
...Trakya ve Roma kalıntıları ve eserleri;
...Birinci ve İkinci Bulgar Krallıkları’ndan kalma ortaçağ kaleleri ve eserleri;
...Manastırlar ve M.S 4. Yüzyıldan kalma tapınaklar;
...Aydınlanma döneminden köy manzaraları
Bulgaristan, Sofya’dan sadece bir kaç saatlik mesafede her türlü eğlence ve yaşantılar sunar ...
... Avrupa’da en büyük tarihsel zenginlikleri ile ünlüdür
Sofya Avrupa’nın en eski başkentlerinden birisi ve Kudüs ile birlikte bir kilometre karelik alan içinde Ortodoks Kilisesi, Katolik katedrali, cami ve sinagogu bulunan Avrupa’nın tek şehridir.
14
Bulgaristan’a genel bakış
Sahip olduğu küçük yüzölçümüne göre Bulgaristan alışılmadık çeşitli iklime sahiptir
Dünyada Akdeniz bölgelerinde
Dört mevsimi ile ılıman kıta iklimi(yılda 2000-2400 güneşli saat) Ortalama yıllık sıcaklık 10,5°C Kuzey Bulgaristan’ın alçak yerlerinde yıllık ortalama sıcaklıklar : 11°C –
12°C, Güneyde ise 14°C’ye kadardır Ovalara düşen yıllık ortalama yağış değerleri 500-800 mm, dağlarda ise
1 000-1 400 mm 540 nehirden oluşan yoğun bir nehir ağ ve 400 kadar göl Bulgaristan mevcut, gelişmiş ve kayıtlı (sertifi kalı) maden suyu
kaynakları bakımından Avrupa’da ikinci sıradadır 42 alt tipe ayrılan 15 çeşit toprak türüyle çeşitli toprak yapısına sahiptir
15
İNSAN KAYNAKLARI
16
İnsan kaynakları
Plovdiv Tarım Üniversitesi 2 700 öğrenci Ziraat, bağcılık ve bahçecilik, koruma ve tarımsal
çevre, ekonomi ve dil eğitimi fakülteleri Çiftçilik, şifalı bitkiler bilimi, hayvancılık bilimleri,
ekim bilimleri, bitkisel jenetik ve çoğaltma, botanik ve zirai meteoroloji, Tarımsal Kimya ve Toprak Bilimi, Bitki Fizyolojisi ve Biyokimya, meyve bahçeleri,tarım makinaları, sulama ve jeodezi, fi topatoloji vs kürsüleri
Trakya Üniversitesi - Stara Zagora 5 000 öğrenci Ziraat ve Veteriner Tıp Fakülteleri Ziraat, zirat mühendisliği, hayvan mühendisliği,
çevre, balıkçılık ve ziraat kültürleri bölümler
Ormancılık Üniversitesi - Sofya 2 900 öğrenci Tarım Bilimleri ve Veteriner Tıp Fakültesi Ormancılık, Bitkisel koruma, derleme ve bitki
yetiştirme, veteriner tıp bölümleri
Seçkin üniversitelerin Profi li
17
Gıda Teknolojileri Üniversitesi - Plovdiv 2 000 öğrenci Teknoloji, teknik, ekonomi, dil eğitimi, beden
eğitimi ve spor Fakülteleri Kimya ve fi zik kimyası, organik kimya ve
mikrobiyoloji, biyokimya ve moleküler biyoloji, şarap ve bira teknolojisi, tahıl ve yem teknolojisi, ekmek ve un mamuleri üretimi, süt ve süt ürünleri teknolojisi, koruma ve soğutma, gıda endüstrisi, biyoteknolojiler ekonomisi Kürsüleri
Plovdiv “Ziraat Koleji” 6 000 öğrenci Bahçecilik veşarapüretim, ekonomi, turizm,
alternatifturizm, tarımekonomisi, tarımsal teknoloji, çiftçilik teknolojileri
Teknik Üniversite -Sofya 18 000 öğrenci Elektronik teknik ve teknoloji, elektroteknik,
enerji, bilgisayar sistemleri,iletişim teknolojileri,makina, ulaştırma,Uygulamalı Matematik ve Enformatik Fakülteleri
Yabancı dilde eğitim veren üç fakültesi mevcut – Almanca mühendislik ve endüstri işletmeciliği eğitimi, İngilizce mühendislik eğitimi ve Fransızca elektroteknik eğitimi
İnsan kaynakları Seçkin üniversitelerin Profi li
18
2008 2009 2010
194
216242
230
256271
257276
297
19 171
13 402
11 932
11 04210 083
9 385
6 204
6 033
4 429
2011 yılında seçilen ülkelerdeki ortalama yıllık maaşlar, (€)
Sektörde ve bütün olarak ekonomideki işgücü maliyetleri son derece rekabetçidir
Ülkede tarım sektörüne olduğu gibi gıda sanayine de işgücü potansiyeli mevcuttur
Son derece cazip işgücü maliyetleriyle istihdam edilebilecek deneyimli mühendisler, teknikerler ve biyoteknoloji uzmanları mevcut.
Genel kalite/ İşgücü açısından maliyetler oranında çok elverişli seviyeler
Tarım sektörü ücretlerin en düşük olduğu sektörlerden biridir. Ortalama aylık ücret 450 leva olarak değerlendiriliyor
Yiyecek ve içecek imalatı sektöründe ücretler düzeyi ülke ortalamasına yakındır. Aylık ortalama maaş 500-600 leva arasındadır.
Sanayide ve bir bütün olarak ekonomideki maaşlar düzeyi AB’de en rekabetçi düzeylerdedir
Yakın gelecekte de ücretlerin düşük kalması bekleniyor.
Kaynak: Tarım Raporu 2010 , Elana Tarımsal Arazi Fonu
Tarım
Yiyecek Üretimi
İçecek Üretimi
Aylık maaş, (€)
Bulgaristan
Sırbistan
Romanya
Macaristan
Slovakya
Polonya
Çek Cumhuriyeti
Hırvatistan
Slovenya
İnsan kaynakları
19191919191191911919191919191999191991919199191911919191919191999191991919199191919191919191919191919199919199991991919999919199191919991991111199919191991199191911191991119191911119919111119999911191991911999199191111191919911
BULGARISTAN’IN TARIM VE GIDA SEKTÖRÜNE BAKIŞ
20
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Bulgaristan gıda sektöründe güçlü geleneklere sahiptir
M.Ö
. 500
sen
e14
-19
yy
1893
1882
Traklar şimdiki bulgarları oluşturan üç büyük kabileden biridir. Yeşil bitkilerden laktoz bakterileri ile izole edip süt fermantasyonuna dair yeni yöntem keşfetmişlerdir.
Osmanlı yönetimi sırasında, tarım Bulgaristan’ın ağırlıklı olarak kırsal olan nüfusunun ana geçim kaynağı olmuştur.
1881 yılında üç İsviçreli girişimci tarafından açılan “Kamenica” bira fabrikası Brüksel’de gerçekleşen Prestijli “Exposition Internationale de Boissons fermenteshy giéniques” sergisinde altın madalya kazanmıştır.
Franz Milde, bazı girişimci Şumenliler ile birlikte en eski bira fabrikalarından biri olan Şumensko Pivo markasını yaratmıştır.
Belçikalı sanayi topluluğu Solvay’in ünlü kurucusu Ernest Solvay, Sofya’da Bulgaristan’ın ilk şeker fabrikasını kırmuştur.
1898
21
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
80’le
r
1965
70’le
r - 8
0’le
r
90’le
r
Bulgaristan Avrupa’da domates ihracatında ilk sıralarda yer alır – ortalama yıllık 220 000 ton.
Bulgaristan eski komünist bloğunda Coca-Cola üretilen ilk ülkedir.
Bulgaristan şişelenmiş şarap ihracatında dünyada ikinci sırada yer alır.
1990’lı yıllarda Bulgaristan parfüm üretiminde kullanılan gül yağı ihracatında birinci sıradadır.
22
Bulgaristan gıda sektöründe güçlügeleneklere sahiptir
1990
’dan
son
ra19
92
1993
Bulgaristan’da üretilen organik menşeili gıdaların %90’ı gelişmiş ekonomilere ihraç edilmektedir.
Coca-Cola’nın resmi şubeleri Bulgaristan’a 1992 yılında girmiştir.
Danone devlet fi rması Serdika’yı satın alarak Bulgar pazarına girdi. O zamandan beri ülkeye 50 milyon eurodan fazla yatırım yaptı.
Razgrad ‘’Mısır Ürünleri’’ LTD fabrikası, Belçikalı grum Amilum’a katıldı.
Gıda sektöründeki dünya çapında en büyük fi rmalar Bulgar pazarına girdi – Kraft Foods ve NestleS.A. O zamandan beri iki fi rmada ülkeye önemli yatırımlar yaptı.
199
4 1
994
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
23
2009
2002
2008 20
11
Dünya pay yatırımları donu Advent International Bulgaristan’ın lider konumundaki mineral su şişeleme şirketi olan Devin’in önemli orandaki hissesini satın alır.
Uluslararası fi rma olan Carlsberg, Şumensko Pivo markasını satın alarak Bulgaristan bira pazarına girdi.
Bulgaristan’dan taze süt, yoğurt ve Feta peniri dahil olmak üzere beyaz peynir ihracataı önceki yıla göre %30 artmıştır.Bulgaristan malı süt ve süt ürünleri dünya çapında sağlıklı nitelikleri ile bilinir.
Unilever Bulgaristan pazarının Nestle’den sonra ikinci büyük dondurma fi rması olan Darko’yu satın alır.
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
24
2007
3 315
4 4943 803 3 978
2008 2009 2010
Gıda Endüstrisi hızla gelişen tarım tarafından desteklenmektedir
2010 yılında tarım sektörünün sağladığı toplam katma değer Bulgaristan’ın GSYİH’nın %5,2 ve ekonominin toplam katma değerinin %6’sı (2010 yılında 1,876 € milyon) oranındadır. Sektörün %10,9 oranındaki katma değeri bütün ekonomide en hızlı büyüyen orandır
2010 yılında tarım sektörü yılın her çeyreğinde büyüme kaydeden tek sektördür
2010 yılında Bulgaristan’ın tarımsal ticari dengesi pozitif olup,$ 994 000 000’dır, 2009 yılında ise 385 milyon ABD dolarıdır. Sektör, Bulgaristan’ın toplam ihracatın %17’sini ve toplam ithalatın %10’unu oluşturmaktadır
Bulgaristan’ın tarım ürünleri ihracatının değeri 2.468 milyar ABD dolarıdır. Bir önceki yılda $ 2 795 000 000 olan ihracata değerine göre de %24 artış kaydeder
Bulgaristan’ın tarım ürünleri ihracatının yaklaşık %72’si AB’ye ihraç edilmektedir, Rusya,Ukrayna,Türkiye ve Arap dünyası ise önemli ihracat piyasaları olarak konumunu tekrar kazanmaya başlıyor
Tarımda brüt hasıla, 2007, 2008, 2009 ve 2010 değeri. (milyon olarak)
Bulgaristan tarım sektöründen elde edilen ortalama gelirin yıllık büyümesi açısından AB içerisinde ilk sekiz ülke arasında yer alıyor. 2010 yılında Bulgaristan’da tarımdan elde edilen ortalama gelir %23 oranında artarken AB27’de ortalama artış %12,3 oranındadır.
Kaynak: Tarım Raporu 2011
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
25
Çeşitli ekim ürünleri çin mükemmel doğa koşulları
2010 yılına ilişkin genel gelir değerlerinde en büyk aşağıdaki bitkisel sektörlere aittir
Tahıllar : %19,6 (755 milyon €) Teknik kültürler : %15,8 (593 milyon €) Yem kültürleri : %5,9 (228 milyon €) Sebzeler : %5 (191 milyon €)
Hayvancılık ürünlerden elde edilen toplam gelirin %16,7’sini oluşturur(640 milyon €), üretilen hayvansal ürünler ise genel gelirlerin %14,2’sini oluşturur(544 milyon €)
Tarımda değerli brüt çıktı yapısı (2010)
Bulgaristan’da yetiştirilen ana bitkiler (2009)
Bulgaristan, 2003 ila 2010 yılları arasında AB’de tarım arazisi kullanımında en büyük artışı kaydetti.
Tarım dışı faaliyetler 9%Tarımsal faaliyetler 7%
Tarımsal ürünler 53%
Hayvansal ürünler 31%
Tarıma elverişli alan Hektar (2009) % olarak tarıma elverişli alanBuğday 1 254 151 24,9%Ayçiçeği 687 209 13,7%Mısır 303 881 6,0%Arpa 264 689 5,3%Tarıma elverişsiz alan(nadas) 196 336 3,9%Teknik ve yağ tohumları 115 013 2,3%Baklagiller ile hasat alanları 94 226 1,9%Diğer endüstri bitkileri 60 629 1,2%Yulaf 28 894 0,6%Yeşil sebzeler 28 715 0,6%Tütün 27 865 0,6%
Kaynak: Tarım Raporu 2011
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
26
Bulgaristan -dünya kalitesinde gıda üreticisi
2010 yılında tarım sektörünün GSYİH’ndaki payı %5,2 ‘dir. Önceki yıla göre %10,9 olan sektörün katma değeri bütün ekonominin en yüksek değeridir
Üretim yaklaşık 5 500 şirket tarafından gerçekleşir ve bunların yaklaşık yarısı Güney Merkez ve Güneybatı Bölgelerinin sınırları içerisinde bulunmaktadır
İçecek üretimi sektörü ülkedeki endüstriyel üretimin yaklaşık olarak %4’lük kısmını kapsar ve yine endüstride %4 oranında katma değer sağlar
Bu ürünler 6 altı planlama bölgesinde nispeten eşit şekilde dağılmış olan 1 700 fi rmanın faaliyetlerinin neticesidir
Sektör ciddi şekilde parçalanmış olup, küçük ve orta ölçekli işletmeler hakimdir
2010 yılında gıda sektörünün durumu
Bulgaristan’daki Tarım ve Gıda Sektörü Danone, Coca-Cola, Kraft vb gibi en büyük uluslararası şirketlerin bazılarını celpetmeyi başardı.
Kaynak: A.T. Kearney, Amadeus
Gıda ürünleri imalatı
İçecek imalatı
Tütün ürünleri imalatı
Çalışanlar Firma sayısı
73,80%
21,60%
4,60%
76,10%
23,50%
0,40%
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
27
Sırbistan
İtalya Yunanistan
Romanya
Polonya
Rusya
İsveç
Birleşik Krallık
Çek Cumhuriyeti Slovakya
Almanya
Bulgaristan -dünyaya doğal bir şekilde açık bir ülke
Sektörün ülkenin dış ticaretine katkısı önemli ölçülerdedir – ülkenin toplam ihracatının %8,5 ve toplam ithalatının %9,1
Başlıca tarım ürünleri ve gıda maddeleri ihracatı
Kaynak: Tarım Raporu 2010, Ekonomi ve Enerji Bakanlığı
Bulgaristan’ın en önemli ihracat partnerleri
Ürün Adı Miktar(ton) Değer(USD) Toplam tarımsal ihracatın % payı
Buğday ve mahlut ve çavdar 2 293 122 448 664 740 12,95Ayçiçeği tohumları, ezilmiş veya değil
579 661 337 456 862 9,74
Kolza tohumları, ezilmiş veya değil 531 680 221 227 968 6,39Ham veya işlenmemiş tütün 40 392 194 525 890 5,62Purolar, sigarillolar ve sigaralar 13 338 167 331 715 4,83Ekmek ürünleri 60 813 167 089 917 4,82Mısır 650 566 162 337 759 4,69Şeker 139 488 106 853 387 3,09Et ve sakatat 45 660 158 978 304 4,59Ayçiçeği tohumu, aspir veya pamuk yağı
98 408 103 358 256 2,98
Arpa 483 867 76 612 502 2,21Peynir ve ekşimik 23 104 75 067 948 2,17Meyveler, konseve dahil 31 693 97 255 317 1,34Taze üzüm şarabı 50 588 63 328 831 1,83Çikolata ve kakao ürünleri 14 936 63 104 680 1,82
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
28
Kalitesi yüksek tarım arazileri
2009 yılında tarım arazilerinin payı ülke topraklarının %49,5’nden ibarettir
Ekilebilir alanlar, dönüşümlü prensibe göre ekilen araziler sistemine dahil topraklar, geçici otluk araziler ve buğdayla fasulyegillerin ekildiği arazilerden ibarettir. 2009 yılında bu topraklar 3 122 516 hektardan ibaret olup ekilebilir arazilerin %62,1 ‘ini temsil etmektedir
Bulgaristan’daki tarım amaçlı araziler sadece 5 490 513 hektar olmasına rağmen, çiftçilere Orta ve KuzeyAvrupa ülkelerinden çok daha fazla imkanlar sağlamaktadır
Ülkedeki elverişli ikli koşulları ile birlikte tarım arazilerinin y üksek kalitesi çok çeşitli kültürlerin yetiştirilmesine olanak sağlamaktadır
Arazi kullanımı (2009)
Kaynak: Tarım Raporu 2010 , Elana Tarımsal Arazi Fonu
Orman alanı 26,67%
Tarla ve zaten ekilen alan già seminati 49,50%
Diğer alanlar 23,83%
Tarım arazilerinin sınıfl andırılması
Lejand :
I ve II Kategori
III ve IV Kategori
V ve VI Kategori
VII ve VIII Kategori
IX ve X kategori ve işlenmeyen arazi
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
29
34,9
25,7
21,120,0
11,4 11,010,0 10,0
6.25,0 5,0 5,0
4,0 3,93,0 2,5
2,0 1,6
2008 2009
9 327 18 064 24 701
40 709
95 931
139 222
10 218 25 338
48 502
47 549
83 433
103 377
Sektörün kaynak bakımından garanti edilmesi
Bulgaristan tarım arazileri fi yatı Avrupa’nın en düşük seviyelerindedir Tarım arazileri sahipleri birliği’nin verilerine göre 2010 yılında, arazinin ortalama
satış fi yatı hektar başına 1 530 – 1 590 euro olduğu tespit edildi
2010 yılında hektar başına kiralama bedeli 113 – 138 euro idi(bölgeye göre). İstisnai olarak Dobruca bölgesinde hektar başına kiralama bedeli 205 – 307 euro idi
Arazi kiralama bedelleri çiftçi tarafından alınan sübvansyon miktarına bağlıdır. Arazi kiralama bedelinin ortalama fi yat düzeyi yaklaşık olarak çiftçiler tarafından beyan edilen işlenen araziye ödenen sübvansyona eşittir
Kaynak: Savills (2008/2009), Eurostat (2007); Tarım Raporu 2010
2008 için Avrupa’da ortalama arazi fi yatları (000 € / hektar)
Bölgeye göre kiralama fi yatı (€ 000 / hektar / yıl)
Hol
land
a
Dan
imar
ka
İrlan
da
Bel
çika
Birl
eşik
Kra
llık
İspa
nya
İtaly
a
Alm
anya
Finl
anda
Pol
onya
Çek
Cum
h.
Fran
sa
Yyu
nani
stan
İsve
ç
Mac
aris
tan
Leto
nya
Rom
anya
Bul
garis
tan
Kuzey Merkez
Kuzeydoğu
Kuzeybatı
Güneydoğu
Güney Merkez
Güneybatı
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
30
Alt sektörlerin yoğunlaşması
Güneybatı bölgesi:
Sektörde çalışan: 23 724
Bölgede çalışanların %2,3’ü
Sektörde çalışanların %29,5’i
Firma sayısı: 1 091(%24,9)
Güney Merkez bölgesi:
Sektörde çalışan: 16 649
Bölgede çalışanların %3,8’i
Sektörde çalışanların %20,7’si
Firma sayısı: 969 (%22,1)
Kuzey Merkez bölgesi:
Sektörde çalışan: 11 383
Bölgede çalışanların %4,4’ü
Sektörde çalışanların %14,1’i
Firma sayısı: 589 (%13,5)
Kuzeybatı bölgesi:
Sektörde çalışan: 7 202
Bölgede çalışanların %3,5’i
Sektörde çalışanların %9,9’u
Firma sayısı: 483 (%11)
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
31
Ekmek ve unlu mamuller üretimi
Süt ve süt ürünleri üretimi
Çikolata ve şekerli ürünler üretimi
Konserve ve işlenmiş meyve ve sebze
Et ve et ürünleri üretimi
Bitkisel ve hayvansal yağlar üretimi
Diğerleri
Güneydoğu bölgesi:
Sektörde çalışan : 11 360
Bölgede çalışanların %3,4’ü
Sektörde çalışanların %14,1’i
Firma sayısı: 695 (%15,9)
Kuzeydoğu bölgesi:
Sektörde çalışan: 10229
Bölgede çalışanların %3,3’ü
Sektörde çalışanların %12,7’si
Firma sayısı: 549 (%12,5)
Lejand :
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
GIDA VE TARIM ALT SEKTÖRLERINE GENEL BAKIŞ
33
Gıda ve Tarım alt sektörlerine genel bakış
Konserve sanayi Bulgaristan’ın gıda sektörünün en eski önemli ve gelecek vaat eden sektörlerinden biridir. Sektör toplam gıda üretiminin yaklaşık %6’sını sağlamaktadır, toptan çalışan sayısı ise %9’unu oluşturuyor
Bulgaristan konserve endüstrisi geleneksel olarak ihracat odaklıdır Bulgaristan son yıllarda yaklaşık olarak 58-67 bin ton konserve ihraç
ediyor 2009 yılında ihraç edilen işlenmiş gıdaların değeri 1,36 milyar dolar olup,
ülkenin toplam ihracatının %7’sini oluşturmaktadır
Hammaddede Mükemmel kalite
Meyveler Sebzeler Karışık Mantarlar PatateslerPaketlenmiş n/a 0,59 n/a 0,35 0,05Dondurulmuş 9,89 12,03 n/a 0,15 0,14Kurutulmuş 0,49 0,38 n/a 0,07 n/aTurşular n/a 1,34 n/a n/a n/aKonserve 11,35 40,33 0,05 0,98 n/aMeyve Suyu 12,56 13,78 n/a n/a n/aDiğer 12,88 0,75 n/a n/a n/a
Totale 47,17 69,2 0,05 1,55 0,19
Komünizm döneminde Bulgaristan Doğu Bloğuna taze ve işlenmiş meyve ve sebze ihraç eden ana tedarikçiymiş.
2010 yılında işlenmiş meyve ve sebzeler (bin ton)
Kaynak: Tarım ve Gıda Bakanlığı
34
18,211.0
14,1
15,910,2
10,0
9,8
3,73,6
5,86,87,1
22, 32,3
2008
2009
2010
2008
2009
2010
32,925,8
18,525,1
21,915,4
8,46,6
0,2
5,64,44,7
5,96,76,7
Tarım ve Gıda Sektörüne genel bakış
2010 yılında meyve ve sebze işleyen şirketlerin sayısı 188 olup bunların 92’si meyve , 96’sı ise sebze işliyor
Aynı dönemde 56.3 bin ton meyve işlendi, bunların %49’u ise direkt üreticilerden satın alındı
İmalat sektöründe payı en büyük olan meyveler elma(%32), kiraz(%28), erik(%10) ve şeftali(%7) dir
2010 yılında 62.4 bin ton sebze işlendi ve bunların %77’si üreticilerden direk olarak satın alındı
İmalat sektöründe en büyük payı olan sebzeler biber(%30), domates(%25), bezelye(%9) ve patlıcan(%8)dır
İşlenmiş meyve (bin ton)
Vişne
Şeftali
Armut
Kiraz
Elma
İşlenmiş meyve ve sebze. Doğal seçim
İşlenmiş sebze(bin ton)
Bezelye
Patlıcan
Patates
Domates
Biber
Bulgar malı konserve meyve ve sebzeler, eski komünist ülkelerinde hala iyi kalitesi ile meşhurdur.
Kaynak: Tarım ve Gıda Bakanlığı
35
Firmanın ürün listesinde farklı tat ve ambalajda 100’ün üzerinde ürün mevcut
Konex-Tiva 1999 yılında ISO 9002 sertifi kası alan ilk Bulgaristanlı konserve fi rmasıdır. Günümüzde fi rma daha yeni standartlar olan TUV Rheinland’den ISO 22000 belgesiyle onaylanmıştır ve IFS’nin şartlarına uygun gıda güvenliği kontrol sistemini uygulamıştır.
Konex-Tiva markaları: Sofra, Sofra Gourmet, Avrora, Avrora Dietar
Konex-Tiva dünya çapındaki müşterileri ile uzun vadeli ilişkilerin kurulması ve devam ettirilmesine yatırım yapmaktadır.
Başlıca pazarlar : ABD, Kanada, Avrupa, İsrail, Bulgaristan
Kuruluş: 1995Şehir: Stara Zagora, Orizovo KöyüÇalışanlar: 215Ürünler: Sebze ve meyve konserveleri
Başarı Öyküleri Konex-Tiva Ltd
Konex-Tiva Ltd
Konex-Tiva 2010 yılında işgücü piyasasında eşit olmayan durumda olan kişi gruplarına mensup işsizler arasında en çok kişi istihdam eden işveren sıralamasında 3.Sırada yer alıyor.
36
Başarı Öyküleri Deroni
Kuruluş: 1991Şehir: HaskovoÇalışanlar: 102Ürünler: Gıda üreticisi
Deroni
Şirket 500’ün üzerinde ürün üretiyor Üretim devresinin tamamını
bağımsız olarak yürütüyor DERONI Şirketi çağdaş gıda
sanayinin en iyi ve modern tesisleriyle donatılmış dört fabrikaya sahiptir
DERONI 30 yıllık deneyime sahip uzman ve teknikerlerden oluşan ekiplere ve en yeni Avrupa trendlerini takip eden genç uzmanlara sahiptir
Ürünlerini bütün dünya çapında 15’in üzerinde ülkeye ihrac ediyor (Belçika, Büyük Britanya, Almanya, Yunanistan, İsrail, İspanya, Makedonya, Kıbrıs, Romanya, Rusya, ABD, Hırvatistan ve diğerleri)
Uluslararası ticari zincirlere ve yabancı şirketlerin markalarına ‘’Private label’’ ürünler üretiyor
12 ülkede temsilcileri var
Deroni aşağıdaki sertifi kalara sahiptir:ISO 9001 : 2008 – kalite yönetim sistemiISO 22 000 : 2005 –kalite yönetimi ve gıda güvenliği sistemiIFS sertifi ka – uluslararası gıda standardı
Deroni markaları 2009 ve 2010 yılında Superbrand’ın Bulgaristan’a yönelik prestijli ödülüne ve bunun gibi birçok ödüle layık görülmüştür
37
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1974Şehir: PlovdivÇalışanlar: 270Ürünler: Domates sosları, salça, marinatalı sebze ve salatalar, komposto ve konserve
Filikon-97 A.Ş.
Filikon-97 A.Ş.
Filikon-97 A.Ş. Şirketi PHILICON ve FRESH adında kendisine ait tescilli markalara sahiptir
Şirket ABD, Büyük Britanya, Fransa, Polonya, Romanya, İsveç, Çin, Japonya ve Batı Afrika gibi ülkelerde Pazar pozisyonlarına sahiptir.
Filikon-97 üretim sürecinin tamamına uygulanan sürekli kontrol ve izleme aracılığıyla tüm avrupa ve uluslar arası standartlarına uygundur.
Nişan ve Ödüller Madrid’de Dünya kalite komitesi’nden “Altın Kalite yıldızı”
Uluslararası Plovdiv Fuarından altın madalyalar
Filikon-97 A.Ş. sütün tadı, içeriği ve besleyici niteliklerinin korunması konusunda en etkili olduğu düşünülen UHT (Ultra High Temperature – ultra yüksek ısı) teknolojisi ile Milky Fresh sütleri üretmektedir. Bu ürün Kuzey ve Batı Afrika pazarında çok iyi tanınıyor
La Philikon-97 è produttrice di un succo e confetture di rose senza pari
2011 yılında şirket Devin A.Ş. ile işbirliği kurarak Fresh markasının geliştirilmesi ve Bulgaristan ile Romanya pazarlarında satışı üzerinde çalışmaya başladı.
38
Özel Durum
Ülke topografi sinin büyük bir bölümü balarısı yetiştirilmesine elverişlidir
2009 yılında arı çiftliklerinin sayısı 29 244. Arıcılık sektörünün temelini çok sayıdaki küçük boylu üreticiler oluşturuyor, 150’nin üzerinde arı ailesi yetiştiren profesyonel arıcıların sayısı ise nüspeten düşük – 2009 yılında 336
2010 yılında Bulgaristan’da arı ailelerinin sayısı 560 000 civarında, elde edilen bal miktarı ise 9 529 ton
2010 yılında Bulgaristan şimdiye kadar ulaşılamayan miktar olan 7 200 ila 7 700 ton arasında, yani toplam üretiminin %70 i kadar, bal ihrac etmiştir
Asırlardır Bulgaristan en değerli yağveren gül cinsi olan damastsena gülün yetiştirmektedir
Bulgaristan dünya çapında ikinci en büyük gül yağı üreticisidir
Bulgaristan aynı zamanda dünyanın en büyük lavanta yağı üreticisidir
Uçucu yağlar
Arı Balı
Bulgaristan 2011 yılında dünyanın en büyük lavanta yağı üreticisi ve dünyanın en büyük üç gül yağı üreticisinden birisidir.
39
2010
2009
2008
54
124
56
131
60
45
23
45
20 20
43
135
Binlerce yıldan beri, yoğurt Bulgarların geleneksel besin maddesidir. Bu evsel gıda ürününün keşfi dönemin Bulgaristan topraklarında yaşayan Trak kavimlerine aittir
Sanayi koşullarında yoğurt üretimi 1960 yılında Serdika – Sofya süt fabrikasına mekanik süt pastörize prosesinin uygulanmaya alınmasıyla başlatılmıştırt
Ekonomik iyileşme ve Bulgaristan’ın AB’ye girişi, Bulgaristan’ın süt sektörüne – geleneksel süt segmanlarına olduğu gibi, gelişmekte olan süt segmanları da dahil olmak üzere - yeni yatırımların yapılmasına imkan sağlamıştır
Ortaya yeni çıkan süt ürünleri çeşitlerinin satışlarında yaşanan büyük artış süt segmanında yatırımlar için büyük olanaklar oluşturmaktadır
Süt ürünleri. Gelenek ve Yenilik
La Bulgaria è fra i primi 15 produttori di latte di bufala e di pecora nel mondo.
Bulgaristan’da Tarım ve Gıda sektörüne genel bakış
Bulgaristan’da genel süt ve süt ürünleri 2008 - 2010(Süt, ‘000 000 litre, yoğurt ve peynir, ‘000 t)
Süt Yoğurt Peynir Kaşar
Kaynak: Tarım ve Gıda Bakanlığı
40
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda sektörüne genel bakış
13 asır önce bu topraklara gelen kavimler yaşlanmaya karşı bir mucizevi bir şifa keşfetmiştir. Sağlık ve uzun ömür formulü nesilden nesile aktarılmıştır - yoğurdun hazırlanışı
Tarihçiler bu orijinal gıda ürününün popüler tıpta kullanıldığını uzun yıllardan beri teyit etmektedir
İlk Rus mikrobiyolog, Nobel ödülü sahibi İlya Meçnikov Paris Lui Pasteur Enstitüsü’de Bulgar malı yoğurdun insan organizması üzerindeki etkisi ili ilgili ayrıntılı bir araştırma yapmıştır.
Meçnikov, yaşlanmanın bağırsaklarda bulunan ve toksik maddeler üreten ve ateroksleroza neden olan zararlı bakterilerin etkisinden başladığını keşfetmiştir
İl bakterilerden biri zararlı bakterilere saldırır ve onları etkisiz hale getirir. Meçnikov, her gün yoğurt yiyen bulgarların uzun ömürlü olmalarının sırrını bu şekilde açıklıyor
Aynı zamanda bulgar bilim adamı Stamen Grigorov 1905 yılında, bulgar malı yoğurdun ekşimesine, çubuk ve kok şekilli bakterilerin sebep olduğunu keşfetmiştir
Bundan bir yıl sonra alman bilimci Lafar bu buluşu teyit eder, 1908 yılında ise Loersen ile Coen, bulgar süt bakterisi Lacto bacterium Bulgaricum’u bulmuşlardır
Bulgaristan yaşlanmayı geciktiren eşsiz bir sır saklıyor...
41
Başarı Öyküleri Danone Serdika
Kuruluş: 1995Şehir: Sofya Çalışanlar: 250-500Ürünler: Taze süt ürünleri üretimi
Danone Serdika
Danone, dünyanın en büyük yoğurt üreticisidir
Danone Serdika, Bulgaristan’ın taze süt tünleri pazarının mutlak lideridir
Sirket portfölyosunda 50’nin üzerinde yüksek ve devamlı kalitesi olan ürüne sahip 5 marka mevcut
Yıllar boyunca yapılan toplam yatırım miktarı 100 milyon levanın üzerindedir
Şirket aralarında Madrid Dünya Kalite Komitesi’nin “Kalite Altın Yıldız”ı ve Uluslararası Plovdiv Fuarı’ndan altın madalyalar dahil olmak üzere çok sayıda ödül kazanmıştır.
Danone Serdika, ürün dağıtımını Bulgaristan’da olduğu gibi, Yunanistan ve Akdeniz Bölgesi pazarlarına yoğunlaştırmıştır.
2010 yılında entegre edilen yeni makine ile yeni bir süreç başlatılmıştır - Tetra makina yeni nesil makina olup Tetra Top formatında ürünler üreten Bulgaristan’ın tek makinasıdır.
Danone Serdika Uluslararası Akredite Gıda Güvenliği Sertifi kasına sahip Bulgaristan’ın ilk fi rmasıdır
42
Başarı Öyküleri LB Bulgarikum
Kuruluş: 1965Şehir: SofyaÇalışanlar: 200Ürünler: Süt ürünleri, maya ve teknolojiler üretimi ve ihracatı
LB Bulgarikum
LB Bulgarikum, Bulgaristan süt sanayinin teknoloji lideridir
Şirket, Bulgar malı yoğurt ve süt ürünlerine yönelik know-how, teknoloji ve maya ihracatında öncü konumundadır
LB Bulgarikum, peynir ve kaşar peynir ihracatında da öncü konumlara sahiptir
Şirket Sofya ve Vidin’de olmak üzere iki ayrı üretim tesisine ve son 10 yıl içerisinde yeni nesil maya ve sağlıklı gıda formüllerinin geliştirildiği modern Araştırma – Geliştirme Merkezi’ne sahiptir
...şirkete ait maya ve teknolojilerle 30 yıldan beri Japonya, Almanya, İsviçre, Hollanda, Kıbrıs, Finlanda, Filipinler, Fransa ve Avusturya’da Bulgar lisanslı yoğurt üretilmektedir.
LB Bulgarikum : Bulgar süt ürünlerine ait 11 adet patent Bulgaristan’da tescilli 45 ürüne ait ticari marka 26 ülkede tescil edilmiş ticari marka 6 adet menşe ismine sahiptir
43
2008 2009 2010
108 562
130 163
113 461106 915 107 325
114 718
Et endüstrisine yönelik yüksek kaliteli hammadde
Piliç üretimi Bulgaristan hayvancılık sektörünün önemli kısmını kapsamaktadır. 2010 yılında etin yaklaşık %49’u piliç sektöründen elde edilmiştir
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda sektörüne bakış
Beyaz Et
Kırmızı Et
Hayvan Türleri Hayvancılık Çiftlikleri Hayvan sayısıSığır 95 570 578 840 Manda 1 030 10 100 Atçılık 92 940 112 800 Keçi 84 640 390 810 Koyun 91 860 1 418 480 Domuz 82 400 658 780 Kuşlar 185 650 17 494 550 Tavşanlar 24 970 297 200 Arı aileleri 23 970 588 590
Bulgaristan, kaz, eşek ve tavşan eti üretiminde ilk 10 ülke arasında yer almaktadır
Kırmızı ve beyaz et üretimi (2008 - 2010), tonları
Numero delle fattorie per l’allevamento del bestiame e specie di animali (2010)
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010
44
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda sektörüne bakış
Bulgaristan’da et endüstrisi
Bulgaristan hayvancılık ve et ürünleri imalatında uzun yıllara dayanan geleneklere sahiptir
Yerel üreticiler salam, sucuk ve başka et ürünlerine ait bazı eşsiz tarifl ere sahiptir. Halihazırda ülke orijinal bir ürünün patentine sahiptir –Gorna Oryahovitsa sucuğu. Aynı zamanda başka 7 et ürününe ilişkin olarak AB sınırlarına yönelik ‘’Mahfuz Coğrafi İsim’’ etiketini alma sürecindedir
Modern imalat tesisleri yerel üreticilerle en titiz uluslararası ve ulusal sağlık gereksinimlere riayet etme imkanı sağlamaktadır
Et imalat sanayi, 65 kırmızı et işleme tesisi – 30 beyaz et mezbahası, 283 imalat fabrikası ve otomasyonlu et kesim fabrikalarını kapsamaktadır, yani et sanayide toplam 378 şirket faaliyet göstermektedir
2010 yılında Bulgaristan’da et üretimi aşağıdaki gibidir : Büyükbaş hayvanlardan elde edilen toplam et miktarı 19 610 ton Toplam 13 320 ton koyun eti Toplam 3 699 ton keçi eti Toplam 70 471 ton domuz eti Toplam 106 915 ton kanatlı hayvan eti
Bulgaristan Avrupa’nın en büyük kaz ciğeri üreticilerinden birisidir
45
Başarı Öyküleri Bella Bulgaristan
Bella ürünlerini 500 000 000 nüfusluk pazarlara ihraç etmektedir
Bella Bulgaristan
Bella Bulgaristan, ülkenin en büyük gıda üreticisidir ve et imalatı sanayiinde öncü konuma sahiptir
Şirket 5 adet et işleme fabrikasına sahiptir 2004 Kasım ayından itibaren tüm üretim hatları НАССР sistemi
sertifi kasıyla belgelendirilmiştir 10 000 noktya kadar direk dağıtım yapılmaktadır Bella Bulgaristan, kendi ticari yapısını kurduğu Romanya pazarında
da başarılı bir şekilde çalışmaktadır Şirket, ürünlerini dört kıtada daha 20 ülkeye ihrac etmektedir -
Türkiye, Slovenya, Moldova, Belçika, Hollanda, Malta, İtalya, İspanya, İsviçre, Dubai, Lübnan, ABD, Avustralya, İngiltere, Yunanistan vs
...Holding, 2011 yılında 1.2 milyon levalık yatırım yapmıştır. 2000 yılından buyana yatırımları 10 milyon levayı aşmıştır.
Belle Bulgaristan – 2011 yatırımcısı...
Kuruluş: 1992Şehir: PlovdivÇalışanlar: 4 000Ürünler: Et ürünleri imalatı
46
Başarı Öyküleri Ameta Holding
Kuruluş: 1995Şehir: RazgradÇalışanlar: 1000Ürünler: Piliç eti ürünleri
Ameta, Bulgaristan’ın en büyük soğutulmuş kanatlı hayvan eti tedarikçisidir
Şirket, gıda sanayi sektöründe en büyük şirketlerden birisi olup kümes hayvanları üretiminde liderdir.
Şirketin Bulgaristan’daki piliç üretimindeki pazar payı yaklaşık % 30’dur. Ameta, birinci sınıf piliç üretim kompleksi olup şirketin şu ana kadarki
büyümesini sağlayacak tüm fi ziki kaynaklara sahiptir. Ameta ana ürünlerini piyasaya ‘’Ludogorsko pile’ adı altında
sunmaktadır.
Şirket, Yunanistan ve Romanya’daki devamlı müşterilerinin yanısıra Hollanda, Fransa, Almanya ve Büyük Britanya gibi ülkelere de ihracat yapmaktadır.
Ameta, taze tanelerin teslim alınmasından taze, besleyici ve lezzetli piliç ürünlerine dönüştürülmelerine kadar gerekli olan tüm bireysel süreçler üzerinde tam denetim uygulamaktadır.
Ameta Holding
47
Başarı Öyküleri Gradus
Kuruluş: 1992Şehir: SofyaÇalışanlar: 1 100Ürünler: Piliç eti imalatı
Bulgaristan pazarının en büyük piliç eti üreticisi Şirket, kendisine ait yem fabrikası, yumurtlama tesisi, piliç aileleri
sürüsüne ait çiftlik, piliç besleme çiftliği ve piliç eti imalatı tesisine sahip olup üretim devresini tamamlamıştır
Gradus yem fabrikası, yılda 80 000 tonun üzerinde yem üretmektedir.
Yambol ve Ruse üreme sürüsü çiftlikleri yılda 42 000 000 yumurta üretmektedir.
Ruse, Çirpan, Yambol, Nova Zagora ve Haskovo’daki Gradus piliç besleme çiftliklerinde yılda 20 000 000 üzerinde piliç üretilmektedir.
Şirketin ürün portföyünde, aralarında soğutulmuş, dondurulmuş ve kullanıma hazır olmak üzere 150 ürün bulunmaktadır
Gradus 36 000 000 bir günlük piliç üretimiyle ülkenin en büyük yumurta tesisine sahiptir.
Gradus imalat fabrikasının kapasitesi satte 8 000 / yılda 40 000 ton piliç etidir
Gradus
48
2007 2008 2009 2010 2011
65,6%
31,6%
2,8%
66,4%
31,1%
2,5%
66,4%
31,1%
2,5%
66,4%
31,1%
2,5%
66,4%
31,1%
2,5%
Bulgaristan’un Tarım ve Gıda sektörüne genel bakış
Şeker mamulleri sektörü
Şeker mamulleri satışları son yılarda büyük artış kaydetmektedir
Şeker mamulleri sektörünün temel özellikleri uzun yıllık gelenek ve mamullerde mükemmel kalitedir
Son yıllarda ülkede üretim tesislerini kuran Nesstle ve Kraft Foods gibi fi rmalar tarafından sektöre önemli oranda yabancı yatırımlar yapıldı
2010 yılında şeker mamulleri satışları 41 milyon ton veya 421 milyon avro olarak değerlendirilmektedir
Şeker, ülkenin temel ihracat ürünlerinden birisidir. Bulgaristan yılda yaklaşık 140 000 ton ihraç etmektedir
Sektörün 2015 yılına kadar %45’lik bir büyüme göstermesi bekleniyor
Güneydoğu Avrupa’nın tamamında satılan Kit Kat çikolataları Bulgaristan’da üretilmektedir
Çikolata satışı
Şeker ürünleri
Sakız satışları
Şeker ve şekerleme ürünleri satışı, 2007 - 2010
Kaynak: Datamonitor, 2011
49
Zaharni Zavodi Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1912Şehir: Gorna OryahovitsaÇalışanlar: 800Ürünler: Şeker, Şeker mamulleri ve etil alkol üretimi
Zaharni Zavodi, Bularistan’ın en büyük gıda ürünleri üretim kompleksidir
“Zaharni Zavodi” A.Ş. grubuna : şeker üretim fabrikaları, şeker mamulleri, etil alkol, matbaa, termik santral ve mekanik onarım hizmetleri fabrikası dahildir
2006 yılında şeker fabrikası Zahar EAD adında altında bağımsız şirket olarak ayrılmıştır
Ayrı üretimlerin sanayi buharı ve elektrik enerjisine duyduğu ihtiyacın defalarca artması üzerine 1960 yılında şirket bu ihtiyaçları karşılamak üzere kendisine ait termik santralini kurmuştur
1970 yılında kağıt, mukavva, polietilen, polipropilen, alüminyum folyo ve başka malzemelerden ambalaj üretiminde uzmanlaşmış fabrika kurulmuştur
Zaharni Zavodi, sert şekerleme ve lokum üretiminde Bulgar pazarında liderdir
Zaharni Zavodi
“Sladeya” markalı şeker 2003 ve 2004 yıllarında Uluslararası Plovdiv Fuarı’nda Kalite dalında altın madalya kazandı
Zaharni Zavodi A.Ş ve bağlı kuruluşlarının 2010 yılına ilişkin konsolide yıllık cirosu 54.4 milyon avrodur
50
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1939Şehir: SofyaÇalışanlar: 1 100Ürünler: Çikolata ve Şeker mamulleri
1994 yılında Nestle, en büyük çikolata ve şeker mamulleri üreticisi olan ŞZİ Sofya’yı satın almıştır
Nestle Bulgaristan A.Ş gıda sektöründe Bulgaristan’ın en büyük stratejik yatırımcılarından birisidir
Nestle Bulgaristan’ın ürün yelpazesi : çocuk yemekleri, mutfak ürünleri, çikolata, çikolatalı şekerleme, tatlılar, çikolatalı ve sade bisküviler, süt ürünleri, tahıllı tatlılar, evcil hayvan mamaları vs gibi ürünler içerir
Şirketin satışları 2010 yılında %2’lik bir artışla 260 milyon levaya ulaşmıştır.
Nesstle Bulgaristan A.Ş
Nestle Adil Çalışma Birliği (Fair Labor Association – FLA) ile partner olan ilk gıda üreticisidir
1994 yılından bu yana şirket sadece sabit varlıklar ve çalışanlara eğitim programlarına 80 milyon levalık yatırım yapmıştır.
Kit Kat çikolatalarının bazı değişik çeşitleri tamamen Bulgaristan’da üretilir ve dünyanın çeşitli ülkelerine ihraç edilir.
Nesstle Bulgaristan A.Ş
51
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1924Şehir: SvogeÇalışanlar: 600Ürünler: Çikolata ürünleri üretimi ve kahve paketlemesi
1993 yılında Kraft Foods Svoge şehrindeki çikolata fabrikasını satın alarak bulgar pazarına girmiştir
Kraft Foods Bulgaristan, dünya gıda endüstrisinde ikinci sırada yer alan Kraft Foods Inc’in şubesidir
Şirket Bulgaristan’da çikolatalı ürünler ve kahve üretiminde liderdir
Nova Brazilia, paketlenmiş kafve sektöründe Bulgaristan’da tartışmasız liderdir. Bulgaristan’da satılan her iki paket kahveden birisi Nova Brazilia’dır.
Svoge fabrikasında üretilen ürün çeşitlerinin yıllık üretim kapasitesi yaklaşık 12 bin ton üründür.
Kraft Foods Bulgaristan
Şirket, iyi bilinen ve beğenilen Nova Brazilia, Yakobs, Milka, Tobleron, Sushcard ve Svoge markalarının sahibidir
Kraft Foods Svoge fabrikasında üretilen ürünlerin yaklaşık %25’i ihracat amacıyla üretilmektedir – ana istikametler Romanya, Eski Yugoslavya Cumhuriyetleri, Türkiye ve Kuzey Amerika’dır.
Kraft Foods Bulgaristan
52
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Ekmek ve ekmek ürünleri
Bulgaristan ekmek ve ekmek ürünleri piyasası oldukça parçalı haldedir
Sektör ürünlerinin %60’ı küçük ve orta ölçekli butik fi rmalar tarafından üretilmektedir
Yakın gelecekte sektörün birleştirilmesi bekleniyor Sektör güçlü bir ihracat eğilimine sahiptir
2010 yılında tahıl ekilen alanların %62,4’lük bir kısmını buğday oluşturmuştur
Dobruca (Kuzeydoğu Bulgaristan) bölgesi, Balkanların tahıl ambarı olarak bilinir
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010, Business Monitort
Ekmek yapım ürünleri (ton) 2008 2009 2010Galeta ve diğer şekerleme ürünlerinin imalatı 10 918 10 263 10 354 Galeta ve diğer şekerleme ürünlerinin ihracatı 8 478 9 513 11 276 Bisküvi imalatı 73 236 79 473 80 636 Bisküvi ihracatı 22 208 25 363 30 914 Unlu Mamüllerin imalatı 485 766 473 959 475 597 Unlu Mamüllerin ihracatı 20 338 18 295 21 272
Coltura Ekilebilir arazi (hektar)
Ortalama verim(ton / hektar)
Üretim (ton)
2009 2010 2009 2010 2009 2010Buğday 1 247 718 1 131 565 3.19 3.62 3 976 852 4 094 597 Çavdar 9 953 10 795 1.90 1.62 18 858 17 511 Tritikale 5 958 11 010 2.89 2.67 17 227 29 443 Arpa 258 499 245 328 3.32 3.40 858 679 833 271 Yulaf 19 996 24 353 1.54 1.73 30 723 42 045 Tahıl için mısır 274 229 327 525 4.71 6.25 1 290 833 2 047 414 Pirinç 8 312 11 975 5.23 4.80 43 441 57 432
Prodotti di panifi cazione 2008 - 2010
Hububat üretimi, 2009 - 2010
53
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1995Şehir: SofyaÇalışanlar: 700Ürünler: Kruvasan üretim ve satışı
Chipita Bulgaristan 35 ülkede güçlü varlığı olan Yunan Chipita SA şirketinin bir parçasıdır
Şirket son 10 yıl içerisinde Bulgaristan’a 45 milyon avroluk yatırım yapmıştır
Chipita Bulgaristan, kruvasan ve ambalajlı kahvaltı ürünlerinde Bulgar pazarının %75’lik payına sahiptir
Markalar: kruvasan, rulo ve pasta 7days, ekmek dilimleri 7days Bake Rolls ve diğerleri
Chipita Bulgaristan fabrikaları ABD Fırıncılar Enstitüsü (American Institute of Baking) sertifi kaları ve Avrupalı ortakları tarafından istenilen diğer belgelere sahiptir.
Çipita Bulgaristan A.Ş
Chipita Bulgaristan şekerleme mamulleri pazarına sunduğu yeni kruvasanla, piyasada olay yarattı. Double kruvasanlari, Çipita’nın mahfuz markası olan kruvasan sevenlerini fetheden en yeni lezzetleri oluşturmaktadır.
2001 yılında Avrupa Altın Kalite Ödülü’ne (New Millennium Award) layık görülmüştür.
Çipita Bulgaristan A.Ş
54
20072006 2008 2009
128 857120 341
110 816101 434
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Bulgaristan’da şarap üretimi uzun yıllara dayalı geleneklere sahiptir
2009 yılında Bulgaristan’da üzüm bağları 101 434 hektar olup, ortalama verim 4 944 kg / ha olmuştur (kırmızı üzümde 5 240 kg / ha, beyaz üzümde 4 424 kg/ha ve sofralık üzümde 5 315 kg / ha.
Bulgaristan’da toplam 710 milyon litre kapasiteli 220’den fazla şarap imalathanesi mevcut
2009 yılında ülkede 281 302 ton üzüm üretilmiştir(% 93,6 şaraplık üzüm ve %6,4 sofralık üzüm)
2009 yınında elde edilen üzümün 35 877 tonu doğrudan tüketim amaçlı iken, yaklaşık 245 425 tonu şarap ve başka şarap türevleri üretiminde kullanılmıştır.
2009 yılında 1 397 396 hektolitre şarap üretilmiştir
Bulgarlar şarapçılık alanındaki becerilerini şarap tanrısı Dionysos ile birlikte üzüm yetiştirmeye, şarap üretimine ve şarap içmeye önem veren kadim taraklardan almıştır.
Kaynak: Tarımsal rapor 2010
Toplam bağ hektar (2006-2009)
Üretilen üzüm dağılımı (2009)
Dğer ürünler 8,3%
Tüketim için üzüm 12,7%
Endüstriyel revizyon üzüm 64,1%
Diğer işlenmiş üzüm 14,9%
55
2008
2009
72 590
43 343
14 2968 945
584 1 503
Köpüklü şarap
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
...Bulgaristan dünyanın en büyük şarap ihracatçılarından biridir
Bulgaristan geleneksel olarak ürettiği şarabın %80-90’ını ihraç etmektedir İhraç edilen şarabın %80’den fazlası şişelenmiş şekildedir 2010 yılının ilk üç ayında şarap ihracatı 2009’un aynı dönemine göre %50’lik
artış kaydetmiştir
Halihazırda Bulgaristan dünyanın ilk 20 şarap ihracatçısından birisidir
Bulgaristan’ın şarap ihraç ettiği ana dış ticaret partnerleri Rusya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Belarus gibi orta ve doğu Avrupa ülkeleridir. Son yıllarda bulgar şarapları Almanya, İngiltere, ABD ve başka ülkeler gibi yeni pazarlara girmektedir
Geçen asrın 70-80 yılları arasında Bulgaristan Fransa’dan sonra en dünyanın en büyük şişelenmiş şarap ihracatçısı idi.
Kaynak: Tarımsal rapor 2010
Ülkelere göre şarap ihracatı (toplam ihracattan %)
Şarap İhracatı (bin litre) (2008-2009)
Şişelenmiş Şarap
Ev yapımı şarap
Diğerleri 11,5% Almanya 1,6%Çek Cumhuriyeti 4,6%Birleşik Krallık 3,1%Rusya 49,1% Polonya 30,0%
56
Bulgaristan’da, sadece ülkeye özgü çeşitler de dahil olmak üzere, çok çeşitte şarap üretilmektedir
Konum Aroma Renk Şeker seviyesi
Asidite düzeyi
Pamid Doğu ve Güney Doğu
Meyveli, hafi f, kırsal kırmızı üretimi için siyah, hafi f sofra şarapları
18 – 24% 4-5g/dm3
Mavrud Güney Bölgesi Keyifl i meyve ve baharat aromaları
Sık, koyu yakut kırmızısı şarap üretimi için kırmızı
17 – 23% dai 6,1 ai 10,7g/dm3
Yakut Kuzey Bölgesi Nebbiolo Zengin tadı ve Syrah baharatlı biberli aroması
“Yüksek kalitede tatlı masa şarabı üretimi için mavi - siyah renk
23 - 34%
Geniş Melnik
Güneybatı “Yoğun aroma, meyveli kiraz aroması hakim, yeterli yoğunluk ve tipik baharatlı ekşilik
Kiraz rengi ile mor üreten güçlü kırmızı şaraplar
20 - 24% 6-8 g/dm3
Gamza Kuzey Bölgesi “Topraktan gelen, güçlü tanenler ile kırmızı meyveler ve aromaları ile hafi f kırmızı şaraplar
Hafi f yakut şarap üretimi için koyu mavi-siyah
19 - 22%
Dimyat Güney Bölgesi Bu üzüm, sulu, lezzetli ve vanilya bir tadi ile tazedir
Brendi / raki için düşük beyaz sofra şarabı ve kaliteli madde için yeşil
Misket Güney Bölgesi “Ahenkli tadı ve hoş aroma, kuru aksan muscat kayısı, yabani çilek ve bal
“Sarı renkte sofra şarapları üretimi için menekşe pembe - kırmızı
18 - 21% 5,4-6g/dm3
Kaynak: şirket yönetimi ile görüşmeler
Bulgaristan’ın neredeyse tamamı şarap üretimine müsaittir ve ülkede beş şarap üretim bölgesi oluşturulmuştur
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
57
Winery Vidin
Winery Lopushna
Maxim
a Sellars
Telish/Kastra
Rubra
Vinal
Bouquet Telish
Winery
Pleven
Rose Valley
Chateau C
opsa
“Bessa Valley” /
Enira
Maxim
a S
ellars
Winery M
edi Valley
LogodajWinery
Dam
ianitsa
Villa Vinifera Todoroff
Midalidare
EstateK
atardzhina
Dom
ain M
enada
Edoardo
Miroglio K
orten, S
anta Sarah
Sinite
skaliM
inkov B
rothers
Dom
aine B
oyar
Winery R
use Levent
Evksinograd
Winery
Varna
Via P
ontica
Winery B
urgas W
inery Han
Krum
Winery
Asenovgrad
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
58
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1991Şehir: SofyaÇalışanlar: 290Ürünler: Bulgar malı Şarap üretimi ve ihracatı
Uzun yıllara dayanan tecrübe, nesillerdir süren becerikli şarapçılar, titiz laboratuvar çalışması ve en modern üretim teknolojilerinin kullanımı
Ekonomik geçiş döneminde, “Domein Boyar,” Avrupa, Kuzey Amerika, Afrika ve Asya’da Bulgar şaraplarının en büyük ve en prestijli üreticisi ve ihracatçılarından biri oldu
Şirketin zengin portföyü muhtelif çeşit ve tarzlarda ürün yelpazesine sahip 120’nin üzerinde ürünü kapsamaktadır
2010 yılından itibaren “Santa Ana Ventures” yatırım fonu şirket sermayesinin %100’ne sahibi oldu
Domain Boyar izbeleri Sliven “Sinite Skali” Şaraphane Korten İzbesi ‘’Şumen’’ Şaraphanesi
Domain Boyar bütün dünyaya ihracat yapan en büyük Bulgar şarabı ihracatçılarından birisidir ve ürünlerinin %80’i dünya pazarlarına ihraç edilmektedir. Şirketin ana pazarları Büyük Britanya, Benelüks, Rusya, Kanada, ABD ve İskandinavya ülkeleridir.
Domein Boyar
Domain Boyar ve Sinite Skali prestijli İngiliz AC Nielsen’in “İlk 50” klasmanına girebilen tek Bulgar şaraplarıdır.
“Domaine Boyar” şarapları her yıl ulusal ve uluslararası yarışmalardan ödül kazanmaktadırlar.
Domein Boyar
59
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 2002Şehir: Elenovo Köyü, Nova ZagoraÇalışanlar: 130Ürünler: Butik serilerde yüksek kaliteli ve sınırlanmış miktarlarda kırmızı şaraplar
İzbe, ilk üretimini Ekim 2005’te gerçekleştirmiştir Halihazırda seçkin fransız ve bulgar fi liz malzemelerinden ekili 220
hektar üzüm bağı ekilmiştir Edoardo Miroglio, Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah, Cabernet Franc,
Pinot Noir, Chardonnay, Muscat Ottonel, Traminer, Sauvignon Blanc, Mavrud, Rubin ve Melnik 55 gibi cinsler yetiştirmektedir
Edoardo Mirolio şarap izbesinin yıllık üretim kapasitesi 1 Milyon litre şaraptır
Bulgar ve ihracat pazarlarına sunulan 3 ana ticari marka : Edoardo Miroglio Sant’Ilia Saint Ilia Estate
‘’Eduardo Mirolio’’ Şarap İzbesi
Şimdiye kadar Edoardo Mirolio şarap izbesine yaklaşık 22 milyon avroluk yatırım yapılmıştır.
Fransa’da düzenlenen Uluslararası Mondial du Rosé ® Yarışmasının 8.’de Edoardo Miroglio şarap izbesi Spiral 2010 Rose şarabıyla Gümüş Madalya’ya layık görüldü.
‘’Eduardo Mirolio’’ Şarap İzbesi
60
20082007 2009 2010
0,9%2,2%
27,2%
69,6%
0,9%2,5%
28,5%
68,0%
0,9%3,1%
28,0%
68,0%
0,8%3,0%
28,0%
68,1%
Su ve Alkolsüz içecek...
Su ve alkolsüz içecek üretimi Bulgaristan’da iyi gelişmiş bir sektördür ve çok sayıda kaliteli üretici bulunmaktadır
Bulgaristan’da kişi başına alkolsüz içecek tüketimi Batı ve hatta orta Avrupa’nın başka ülkelerine kıyasla hala nispeten düşük seviyelerdedir
Sektörün en büyük temsilcileri ürünleri büyük ticaret zincirlerinde olduğu gibi küçük marketlerde de sunulan yerli şirketlerdir
250’den fazla mineral su kaynağı (Fransa - 64, İspanya - 89)
Su kaynaklarının kapasitesi saniyede 0,5 litreden 63 litreye kadardır. Toplam kapasite 3 100 litre / sn üzerindedir
Derinlik – 400-1 500 m Sıcaklık - 13°С - 102°С Pazarda 44 su markası bulunmaktadır tMineral suyun alkolsüz içecek
pazarındaki payı %27,5’dir
Gazlı içecekler
Meyve Suları
Buzlu çay/kahve
Enerji içecekleri ve konsantreleri
Şişelenmiş su (milyon Euro) Şişelenmiş su (milyon litre)
Şişelenmiş su satışları (2007-2010, milyon litre ve milyon Euro)
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010
Meşrubat satışları
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
61
Bira...
Uzun yıllara dayanan gelenek – Bulgaristan’ın ilk bira fabrikası 1882 yılında açılmıştır
En büyük uluslararası üreticilerden 3’ü Bulgaristan pazarında yer almaktadır
Sektörde yaklaşık 10 000 kişi istihdam edilmektedir
2010 yılında sektöre yapılan yatırımlar 23 milyon avroya ulaşmıştır
2010 yılında 5,7 milyon hl bira üretilmiştir 2009 yılında 51 000 hl bira ihraç edilmiştir
Bira satışları, 2007 - 2010
Arpa Şerbetçi otu 2009 2010 2009 2010
Hasat alanı(hektar) 258 499 245 328 144 84 Ortalama verim (ton / hektar)
3,32 3,40 0,89 0,99
Üretim (ton) 858 679 833 271 129 84
Bira (milyon Euro)
Bira (Milyon Litre)
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
62
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1965Şehir: SofyaÇalışanlar: 1 300Ürünler: Alkolsüz içecek üretimi ve şişeleme
Coca-Cola Bulgaristan pazarına 1965 yılında girdi ve Bulgaristan Coca-Cola’nın o yerel Texim işletmesiyle birlikte üretime başladığı eski sosyalist ülkeler bloğunun ilk ülkesi oldu
1992 yılında, Coca-Cola Hellenic Şişeleme Şirketi Bulgaristan fabrikasını satın aldı
Şirket ülkenin en büyük alkolsüz içecek üreticisidir. Şirketin portföyü Coca Cola, Coca-Cola Light, Fanta, Sprite, Kapi,
Schweppes, Bankya, Nestea markalarını kapsar Bulgaristan’da Coca-Cola portföyündeki ürünlerini sahip olduğu 3 fabrikada
şişelemektedir – Kostinbrod, Tırgovişte, Bankya
Coca-Cola Hellenic Şişeleme Şirketi Bulgaristan
2011 sonbaharında Sofya aralarında başkentlerin de bulunduğu 14 Avrupa şehri arasında Coca-Cola Hellenic ‘in yapacağı önemli yatırım için birinci seçildi – “İnsan kaynakları” ve “Maliye” alanlarında Birleşik hizmetler merkezi.
Coca-Cola
63
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1992Şehir: DevinÇalışanlar: 500Ürünler: Mineral su, kaynak suyu, gazlı ve gazsız alkolsüz içecek şişeleme ve satışı
Bulgaristan’daki en büyük su şirketi Devin A.Ş., “Devin” markasıyla şişelenen mineral suyun elde edildiği
Rodoplar dağınındaki Devin şehri bölgesinde 3 ve 5 nolu sondajlara ait imtiyaz hakkına sahiptir
Devin suyunun şişelenmesi son derece yüksek kalite standartları ortamında gerçekleştirilmektedir. Standartlar her gün takip edilmektedir ve laburatuvar tarafından kaydedilmektedir ve uluslararası standart ve süreçlere uygun şekilde yerine getirilmektedir
2008 yılında Devin şişeleme fabrikasını tamamen yenileyerek, kapasitesini, saatte 45000 şişeye yükseltmiştir
İnternational”in bir parçası olan Advent Water şirketin %97.9’luk hissesini satın almıştır
2007 Ağustos ayında Devin A.Ş sermayesini arttırarak kamuya açılmıştır ve hisseleri Bulgaristan Menkul Kıymetler Borsasında satılmaya başlamıştır
Devin A.Ş
Devin mineral suyu Rodoplarda ekolojik temiz bölgede 700 merte derinlikten, 44° C sıcaklıkta kaynamaktadır.
2010 yılında Devin A.Ş “Alkolsüz içecek sanayiinde Yenilik” ödülünü kazandı.
2011 yılında Devin ile Filikon uzun vadeli sözleşme imzalamıştır. Bu sözleşmeye göre “Devin” AŞ Fresh markasının gelişmesinden ve Bulgaristan ile Romanya pazarlarında satışından sorumlu olacaktır.
Devin A.Ş
64
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1882Şehir: ŞumenÇalışanlar: 600Ürünler: Bira üretimi
Carlsberg Bulgaristan, 2002 yılında satın aldığı en eski bulgar bira üreticisi olan Şumensko Pivo’nun devamıdır
Şirket, bira sektöründe Bulgaristan’ın en hızlı gelişen şirketidir 2004 Eylül ayında Şumensko Pivo ile Pirinsko Pivo, kaynaklarını ve
aktifl erini Carlsberg Bulgaristan çatısı altında birleşmiştir. Karlsberg Bulgaristan 2010 yılı boyunca sürekli büyüyen, 2011 yılının
ilk iki ayı içerisinde ise Bulagr bira pazarında birinci sırada yerini alan ülkedeki tek bira şirketidir.
Carlsberg’in Bulgaristan’da sunulan markaları arasında Şumensko, Prinsko, Tuborg, Carlsberg, Holsten, Budvaizer Budvar, Betari, Somersby... gibi markalar yer alır.
Carlsberg Bulgaristan
Carlsberg Group 150’den fazla pazarda satış, Şumen ve Blagoevgrad da dahil olmak üzere 75 fabrikada üretim yapmaktadır. Bu bira fabrikaları 25 ülkeye yayılmış bir şekildedir, onlardan biri de Bulgaristan’dır.
Carlsberg Bulgaria
Carlsberg Group: Batı Avrupa’da 1 numaradır Doğu Avrupa 1 numaradır Dünya çapında 5. sıradadır
65
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1881Şehir: PlovdivÇalışanlar: 780Ürünler: Bira üretimi
AC Nielsen verilerine göre Kamenitsa 2011 yılının Eylül ayında %31,3’lük bir payla tekrar bulgar pazarının lideri olmuştur.
Kamenitsa “Plovdiv ve Haskovo bira fabrikalarında önemli yatırımlar gerçekleştirmiştir.2011 yılında toplam 18 milyon levalık yatırım yapılmıştır, son dört yılda ise toplam 68 milyon levalık yatırım yapılmıştır.2012 yılında planlanan yatırım miktarı yaklaşık 14 milyon levadır.
Kamenitsa Bulgaristan bira endüstrisine 1881 yılında girmiştir 1995 yılında şirket InBev tarafından, 2010 yılında ise StarBev tarafından
satın alınmıştır
Kamenitsa A.Ş
2004 yılında Kamenitsa A.Ş ilk bulgar alkolsüz bira üretimine başlamıştır, bu bira şimdiye kadar Bulgar pazarında eşi olmayan bira olmayan devam etmektedir (Kamenitsa %0).
Kamenitza
Kendi markaları: Kamenitsa – Astika – Burgasko
Lisanslı Markalar: Beck’s - Staropramen - Stella Artois
66
Başarı Öyküleri
Kuruluş: 1994Şehir: Stara ZagoraÇalışanlar: 570Ürünler: Bira üretimi ve şişelemesi
“Zagorka” A.Ş. 1902 yılında Stara Zagora’da kurulan ilk bira fabrikası ile başlayan 100 yıllık geçmişi olan biracılık geleneklerine sahiptir
“Şirket sektöründe lider, cazip bir işveren ve Bulgarlar için örnek toplayıcı bir imaj oluşturmaktadır
“Son yıllarda “Zagorka” AŞ’ nin üretimi ve satışları artmaktadır ve fi rma ilk kez olmamak kaydı ile alanında liderliğini korumaktadır.
“Zagorka” AŞ, Zagorka, Ariana, Stoliçno gibi tüm fi yat segmanlarında ve Heineken, Amstel, Starobrno ve Kaiser gibi kurumsal segmanda kazandıran ticari markalardan oluşan dengeli portföyüne sahiptir
Fabrikanın 1994 yılında özelleştirilmesinden bu yana “Zagorka” AŞ üretimin modernizasyonu ve genişletilmesine 110 milyonun avronun üzerinde yatırım yaparak Bulgaristan’ın en modern bira fabrikası haline gelmiştir
Zagorka markasını taşıyan ürünler ABD, Yunanistan, İngiltere, İspanya, Portekiz ve vb. gibi ülkelere ihraç edilmektedir.
Heineken(Zagorka)
1998 yılında, “Zagorka” AŞ. gıda ve içecek sanayi sektöründe ve Orta ve Doğu Avrupa’da biracılık şirketleri atasında uluslararası standart ISO 9002 sertifi kasına sahip olan ilk biracılık işletmesi olmuştur.
İlk bira müzesi olan “Zagorka Dünyası” Bulgaristan’da Kültür Bakanlığı tarafından sertifi kalı ilk bira müzesidır.
Heineken (Zagorka)
67
Başarı Öyküleri
Bulgaristan’daki toprağın %90’ı bio tarım için elverişlidir. Bulgaristan’da GDO’lu ürünlerin üretimi yasaktır Son yıllarda Bulgaristan’da organik ve bio gıda ve ürünlerin arzında
olduğu gibi talebinde de önemli ölçüde artış görülmektedir İç pazarda bio ürün yelpazesi son bir yıl içerisinde 1 400’den 2 600’dan
fazla ürüne yükselmiştir
Bulgaristan’da üretilen organik ürünler süt ürünleri, bal, şifalı ot ve çay, taze ve konserve sebze, baharat, kuruyemiş kapsamaktadır
Yerli üretimin %90’ından fazlası Almanya, İsviçre, Fransa ve Hollanda’ya ihraç edilmektedir
Bulgaristan’ın 2013 yılına ülkede satılan gıda ürünlerinin en az %3’ünün organik kökenli olacağını garantilemek zorundadır
Organik Avrupa (Organic Europe) örgütüne göre, 2004 yılında Bulgaristan’daki sertifi kalı organik üretim sadece yaklaşık 12 000 hektar kapsamaktadır. 2007 yılının başında Avrupa Birliği ortak tarım politikası tarafından getirilen kısıtlamaya göre, bu rakamın önemli ölçüde artması gerekmektedir
Uygun agro - ekolojik koşulların, uygun yasal çerçeve, teknolojik beceri ve sürdürlebilir kalkınmaya bağlılığın birleşimi Bulgaristan’ı en zorlu pazarlara uygun çeşitli ürünleri ile güvenilir bir üretici haline getirmektedir.
Organik bio üretim. Doğa ile uyum
Organik bio üretim
2010 yılı içerisinde Bulgaristan’daki organik çiftlik sayısı %75 artmıştır
InvestBulgaria Agency 31 Aksakov Street
Sofi a 1000, Bulgaria
Tel.: +359 2 985-5500
Fax: +359 2 980-1320
E-mail: [email protected]
www.investbg.government.bg
Investing in your futureEUROPEAN UNION
European Regional Development Fund
OP “Development of the Competitivenessof the Bulgarian Economy” 2007-2013
Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria” BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with benefi ciary InvestBulgaria Agency, has been implemented with the fi nancial support of the European Union through the European Fund for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.