Б У К У Р ЕШ Т А Н С К И О Т МИ Р О В Е Н ДОГОВОР

( Ј У ЛИ - А В Г У С Т 1 9 1 3 Г О ДИНА )

П Р О Т О К О Л Б р . 1

Состанокот одржан во срeда, на 17/30 јули 1913 во Букурешт, во Министерството за Надворешни работи

Присутни бeа: од Бугарија: Неговата екселенција Г-н Димитри Тончев, министер за Финансии

Генералмајор Иван Фичев, командант на воениот штаб Г-н Симон Радев, н Штабниот потполковник Константин Станциов;

од Грцнја: Нсговата екселенција Г-н Ел. Вснизелос, Претссдател на Советот

(владата), миннстер за војна, Нег. ексел. Г-н Д. Панас, ополномоштсн министер Г-н Николас Политис, професор по меѓународно право на Универзитетот во Париз, и Капетанот К. Пали;

од Црна Гора: Неговата екселснција Генерал Сердар Јанко Вукотич, претседател на Совстот

на министрите (владата), министер за војна, Г-н Јован Матанович, порансшен генсрален директор на Поштата и Телеграфот, поранешен вршител на должноста;

од Романија: Неговата екссленција Г-н Т. Мајореску, Претседател на Советот, минлстер за

Надворешни работи, Нег. Ексел.. Г-н Алекс. Маргиломан, министер за Финансии, Нег. ексел. Г-н Таке Јонеску, министер за Внатрешни работи Нег. ексел. Г-н К. Г. Дисеску, министер за народна просвета н вероисповед, Дивизискиот генерал аѓутант К. Коанда, генерален инспектор за артилеријата, и Полковннк К. Кристеску, заменнк командант на воениот штаб;

од Србнја: Нег. ексел. Никола Пашиќ, претседател на Советот на министри, министер за

Надворешни работи, Нег. ексел. Г-н Михаило Г. Ристиќ, специјален пратеник и ополномоштен

министер на Србија во Букурешт, Нег. ексел. Д-р Миролав Спалајковиќ, ополномоштен министер, Полковник

К. Смилјаниќ, н Потполковник Д. Калафатовиќ. Делегациите го започнуваат состанокот денеска, среда, 17/30 јули, во четири

часот. Г-н Пашиќ предлага претседавањето со работата на Конференцијата да му

бидс доверено на Г-н Мајореску. Откако овој предлог беше љубезно примен од сите учесници, Г-н Мајореску

ја прифаќа претседавачката функција, додавајќи притоа: Господа, "Ви благодарам за честа што ми ја укажувате, избирајќи ме за прстседавач на

нашите состаноци. Не ќе можам да ја исполнам оваа важна задача без вашата искрена помош и

попустливост". Претседавачот потоа со овие зборови пристапува кон оформување на

Управниот одбор (Бирото): Господа. " Си земам слобода да ви го предложам како раководител на Секретаријатот

на Конференцијата, Г-н А. Писоски, ополномоштен мннистер, дипломатски претставник на Романија во Каиро и, како замсник секретар, Г-н Ј.К. Филити,

Директор за политички работи во Министерството за Надворешни работи, а за нивен помошник, Г-н Н.Е. Лаховари, секретар на пратеништво (легација). Секретарите што ќе ги назначат делегациите на другите завојуванн држави ќе им помогнат во нивната работа, и тоа:

"Д. Свилокосиќ. Прв секретар на пратеништво (легација); Д-р М. Гавриловпќ, секретар во Министерство за надворешни работи на Србија; Т. Папазов, правен советник во бугарската делегација, и М. Камадос, секретар на грчката делегација".

Откако овие предлози беа прифатени, члсиовитс на бирото сс воведени и и се нрстставени на Конференцијата. Претседавачот ги поканува своите колеги да му ги предадат на генералниот секретар нивните ополномоштувања, со цел тие да бидат верификувани до идниот состанок.

Г-н Мајореску потоа го чита следниот говор: Господа, " Мојата прва и најпријатна должност е да ви пожелам добредојде во името

на Кралот, Мојот Благороден Суверен и да ви заблагодарам за позитивниот прием на предлогот да дојдете во Романија и да се обидете да ги решите тука сериозните прашања што ќе имаат решавачко влијание за иднината на државите што се застапени на оваа Конференција.

"Уверен сум дека сите нас не води желбата успешно да ја завршиме работата за која сме собрани и да им обезбедиме, било преку прелиминарни конвенции, или прску конечен договор, долготраен мир на христијанските народи кои се уште војуваат, што ќе биде заснован врз праведна рамнотежа меѓу нашите Држави.

Господа, " Би бил добар знак за исполнување на нашата задача, доколку би можеле,

уште на првиот состанок, да се согласиме околу донссувањс на сдна одлука. пред оние најургентните и најважните. Сакам да укажам на неопходноста од прекин на непријателствата. Ссга кога сме собрани да разговараме за условите за мир, прифатлив за сите завојувани страни, го сметам како хумана должност, да ви прсдложам прекин на непрнјателствата од најмалку пет дена".

Г-н Венизелос, зема збор во име на сојузниците: Господа, " Во име на делегациите на Државите сојузнички, и благодарам на Нег. ексел.

Г-н претседавачот, за желбите за добредојде што ни беа упатени. Го молам да ги прими од Неговото величество Кралот, со израз на.нашето длабоко почитување на Неговата Благородна Персона, уверувањето за нашата голема благодарност за гостопримството со кое сме почестени:

"Среќни сме што се собравме во оваа убава престолнина и трогнати од симпатичниот прием на кој наидовме во владата и кај романскиот народ.

" Дојдовме во Букурешт со цврста желба брзо да склучиме долготраен мир, што ќе се заснова, како што тоа многу убаво го кажа Г-н Претседавач, врз праведна рамнотежа. Претставниците најдобро ќе ги изразат своите искрени намери, со моменталното прекинување на непријателствата: тоа би бил добар почеток на работата на Конференцијата".

Откако предлогот на Г-н Мајореску бсше сдногласно прифатсн, воените нретставници сс замолени да ги утврдат без одлагањс. неопходните детали на извршување на одлуката на Коиференцијата и да направат записник.

Г-н Тончев. водач на делегацијата на Бугарија, зема збор: Господине Председавач. "Ви благодарам за желбите за добредојде и за убавитс зборови. Бугарската

делегација, што имам чсст да ја предводам, пристигна тука со цврста и искрена желба да склучи мир веднаш. Нашата добра волја ќе ги следи и сите друти иницијативи кои имаат за цел на Балканот да сс стабилизираат состојбите. Среќни

сме, што сме повикани за оваа работа во престолнина како што е Букурешт, каде од секогаш преовладувало европското чувство. Се надевам. дека ќе вложиме усилби, тоа да преовлада во нашите расправи, како потврда за правилноста и трајноста на нашите одлуки".

Состанокот е прекинат со цел, на воените делегати да им се овозможи да го состават записникот за прекинот на непријателствата.

По продолжувањето на состанокот, генерал Коанда го чита споменатиот записник кој е прифатен од Конференцијата и е приклучен кон постоечкиот протокол.

Состанокот завршува во 5 часот и четврт. Потпишани: Т. Мајореску, Д. Тончев, генерал Фичев, С. Радев, потполковник

Станциов, Е. К. Венизелос, Д. Панас, Н. Политис, К. Пали, Генерал Сердар И. Вукотиќ, Јован Матановиќ, Н. П. Пашиќ, М. Г. Ристиќ, М. Спалајковиќ, полковник Смиљаниќ, потполковник Д. Калафатовиќ, А. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску, Дивизискиот Генерал Аѓутант Коанда, полковник К. Кристеску.

Анекс на протоколот Бр.1 Записник Воените делегати (претставници) кои се состанаа денеска, на 17/30јули

1913,за да ги формулираат условите за прекин на непријателствата, во согласност со одлуката на Конференцијата, единствени се со ставот непријателствата да запрат веднаш, со прекин на судирите, под следниве услови:

1. Демаркациона линија ќе биде утврдена на подеднаква оддалеченост од линиите на предстражите освоени на 18/31 јули на пладне. Оваа линија ќе биде обележана со бели знамиња..

2. Прекинот на непријателствата ќе има важност од пет дена и ќе стапи во сила на 18/31 јули на пладне, по средноевропско време.

3. Движењсто на трупите и снабдувањето, од било каква природа, нема да бидат попречувани зад линиите на претстражите.

4. Како реципроцитет, судрените страни меѓусебно ќе се запознаат со ссгашниве намери, со цел на сите линии непријателствата да престанат истовремено.

5. Главните штабови итно ќе бидат информирани, за да можат да ги издадат неопходните наредби.

6. Одредбите во членовите 40 и 41 од Конвенцијата што се однесуваат на правилата и начините на војната на копно, ќе бидат во примена. Со надеж во што, го потпишавме записников.

Потпишани: Дивизиски Генерал Аѓутант К. Коанда. генерал Фичев, полковник К. Кристеску, полковник К. Смиљаниќ, потполковник Станчиов, потполковник Д. Калафатовиќ, капетан К. Пали.

П Р О Т О К О Л Б р . 2

Состанок оджан во четврток, 18/31 јули 1913 во Букурешт, во Министерството

за Надворешни работи Состанокот започна во 4 часот попладне. Присутни беа: од Бугарија: Нег. ексел. Г-н Д. Тончев Генерал-мајор Иван Фичев Г-н С. Радев и,

Потполковник К. Станчиов. од Грција: Нег. ексел. Г-н Ел. К. Венизелос Нег. ексел. Г-н Д. Панас Т-н Н. Политис, и

Капетан К. Пали; од Црна Гора: Нег. ексел. Генерал Сердар Јанко Вукотиќ, н Г-н Јован Матановиќ;

од Романија: Нег. ексел. Г-н Т. Мајореску Нег. ексел. Г-н Ал. Маргиломан Нег. ексел. Г-н

Таке Јонеску Нег. ексел. Г-н К. Г. Дисеску Дивизискиот Генерал Аѓутант К. Коанда, и Полковник К. Кристеску;

П Р О Т О К О Л Б р . З

Состанокот одржан во петок, на 19 јули (1 август) 1913 во Букурешт, во

Министерството за Надворешни работи Состанокот започна во 4 часот попладне. Присутни беа: од Бугарија: Нег. ексел. Г-н Д. Тончев Генералмајор Иван Фичев Г-н Сава Иванчов,

поранешен потпретседател на Собрание Г-н Симеон Радев, и Потполковник К. Станчиов

од Грција: Нег. ексел. Г-н Ел.К.Венизелос, Нег. ексел. Г-н Д. Панас, Г-н Н. Политис, и

Капетан К. Пали; од Црна Гора: Нег. ексел. Генерал Сердар Јанко Вукотиќ, и Г-н Јован Матановиќ . од Романија: Нег. ексел. Г-н Т. Мајореску, Нег. ексел. Г-н Ал. Маргиломан, Нег. ексел. Г-н

Таке Јонеску, од Србија: Нег. ексел. Г-н Н. П. Пашиќ, Нег. ексел. Г-н М. Г. Ристиќ, Нег. ексел. Г-н М.

Спалајковиќ, Полковник К. Смиљаниќ, и Потполковник Д. Калафатовиќ. Протоколот од претходниот состанок е прочитан и усвоен. Претседавачот

предлага состанокот да се одложи за следниот ден во четири часот, за различните делегации да би можеле да пристапат кон претходна размена на мислења во однос на поделбата на териториите. Оваа подготвителна работа ќе ја олесни задачата на Конференцијата, утврдувајќн ги точките околу кои согласноста е целосна со што ќе се овозможи само прашањата за кои постојат различни гледишта.да бидат изнесени пред Конференцијата. Откако овој предлог е едногласно прифатен, состанокот завршува во 4 часот и половина.

Потпишани: Т. Мајореску, Д. Точев, Генерал Фичев, С. Радев, Потполковник Станициов, Е. К. Венизелос, Д. Панас, Н. Политис, К. Пали, Генерал сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ, Н. П. Пашиќ, М. Г. Ристиќ, М.Спалајќовиќ, Полковник К. Смилјаниќ.Потполковник Д. Калафатовиќ, А. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску, Дивизиски генерал аѓутант К. Коанда, Полковник К. Кристеску.

П Р О Т О К О Л Бр.4

Состанок одржан во сабота, на 20 јули (2 август) 1913 во Букурешт, во

Министерството за Надворешни работи. Состанокот започна во 4 часот попладне.

Присутни беа: од Буѓарија: Н. Е. Г-н Д. Тончев, Генерал-мајор Иван Фичев, Г-н Сава Иванчов, Г-н С.

Радев и Потполковник К. Станциов. о.д Грција: Н. Е. Г-н Ел. К. Венизелос, Н. Е. Г- н Д. Панас, Г-н М. Политис и Капетан К.

Пали; од Црна Гора:

Н. Е. Генерал Сердар Јанко Вукотиќ и Г-н Јован Матановиќ; од Ромапија: Н. Е. Г-н Т. Мајореску, Н. Е. Г-н Ал. Маргиломан, Н. Е. Г-н Таке

Јонеску, Н. Е. Г-н К. Г. Дисеску, Дивизискиот генерал аѓутант К. Коанда и Полковник К. Кристеску;

од Србија: Н. Е. Г-н Н. П. Пашиќ, Н. Е. Г-н М. Г. Ристиќ, Н. Е. Г-н М. Спалајковиќ,

Полковник К. Смиланиќ и Потполковник Д. Калафатовиќ. Протоколот од претходниот состанок е ирочитан и усвосн. Г-н Тончев, водач

на бугарската делегација, зема збор и всли дека е запознат со предлозите на сојузниците. Додава дека бугарската делегација ќс ги проучи и сс надева дека таа ќс можс да ги п р е с т а в и нејзините против-предлози на следннот состанок.

Г-н Мајореску предлага.спорсд тоа. состанокотда се одложн за утре во4 часот.за да можатда Иродолжат иреговорите меѓу претставннците (делегатите) на државите.

Откако предлогот на Претседавачот е едногласно ирифатен, состанокот завршува во 4 часот и половина.

Потпишани: Т. Мајореску, Д. Тончев, Генерал Фичев, Д-р С. Иванчов, С. Радев, Потполковник Станциов, Е. К. Венизелос, Д. Панас, Н. Политнс, К. Пали, Генерал сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ, Н. П. Пашиќ, М. Г. Ристиќ, М. Спалајковиќ, Полковник К. Смиљаниќ, Потполковник Д. Калдфатовиќ, А. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску, Дивизиски генерал аѓутант К. Коанда, Полковник К. Кристеску.

П Р О Т О К О Л Бр. 5

Состанок одржан во понеделник, на 22 јули (4 август) 1913 во Букурешт, во Министереството за Надворешни работи. Состанокот започна во 10 часот изутрина.

Присутни беа: од Бугарија: Н. Е. Г-н Д. Тончев, Генерал-мајор Иван Фичев, Г-н С. Радев и Потполковник

К. Станциов; од Гр1}ија: Н. Е. Т-н Ел. К. Венизелос, Н. Е. Г- н Д. Панас, Г-н М. Политис и Капетан К.

Пали; од Цриа Гора: Н. Е. генерал Сердар Јанко Вукотиќ и Г-н Јован Матановнќ; од Ромаиија: Н. Е. Г-н Т. Мајореску, Н. Е. Г-н Ал. Маргиломан, Н. Е. Г-н Таке Јонсску, Н.

Е. Г-н К. Г. Дисеску, Дивнзискиот генерал аѓутант К. Коанда и Полковник К. Кристеску;

од Србија: Н. Е. Г-н Н. П. Пашиќ, Н. Е. Г-н М. Г. Ристиќ, Н. Е. Г-н М. Спалајковиќ,

Полковник К. Смиљаниќ и Потполковник Д. Калафатовиќ. Протоколот од претходниот состанок е прочитан и усвоен. Г-н Мајореску, Претседавач на Конференцијата, зема збор и започнува со

овие зборови: " Доколку се сложувате, Господа, утрешниот ден ќе го искористиме за

преговори, кои, во што сите се надеваме, ќе завршат со значаен резултат. Најавувајќи го нашиот иден состанок за задутре, среда (а, не понеделник како што стои во оригиналот, заб. на прев.), сметам дека на него ќе дој деме со позитивни резултати кои ќе бидат ставени на разгледување на Конференцијата, и

во кои, во главни црти, договорот веќе ќе биде воспоставен. Убеден сум дека народите што ги претставуваме тука, со исчекување и нетрпеливост го очекуваат крајот на нашата работа".

Откако овој предлог беше едногласно прифатен, состанокот заврши во четири часот и половина.

Потпишани: Т. Мајореску, Д. Тончев, Генерал Фичев, С. Радев, С. Иванчов, Потполковник Станциов, Е. К. Венизелос, Д. Панас, Н. Политис, К. Пали, Генерал Сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ, Ник. П. Пашиќ, М. Г. Ристиќ, М. Спалајковиќ, Потполковник Калафатовиќ, А. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску, Генерал аѓутант К. Коанда, Полковник К. Кристеску.

(...)

АНЕКС НА ПРОТОКОЛОТ Бр.5

Записник

Воените претставници (делегати) на Бугарија и Романија, кон се состанаа

денеска, на 21 јули (3 август) 1913 во Букурешт, со цел дефинитивно да ја утврдат новата граница во регионот меѓу десниот брег на Дунав и Црното море, се согласија околу следниве точки;

1. Граничната линија ќе тргне од Дунав нагорно од Туртукаја до Црното море Јужно од Екрене;

2. Помегу овие две крајни точки, граничната линија ќе ја следи означената линија на картите во размер 1/100.000 и 1/200.000 на Романскиот воен штаб и според описот што е приложен кон овој записник;

3. Изнесена е исто така обврската на Бугарија да ги сруши утврдувањата и да не подигнува нови, обврска што Романија, имајќи ја предвид промената на околностите, е расположена да ја ограничи само на утврдувањето во Русчук, Сумла, пограничната област и во зоната 20 километри околу Балчик, Потписници: Генерал Коанда, Генерал Фичев, Полковник К. Кристеску, Потполковник Станциов.

АНЕКС НА ЗАПИСНИКОТ ПРИЛОЖЕН КОН

ПРОТОКОЛОТ Бр. 5

Опис и означување на линијата на новата граница. Граничната линија што е означена на картата во размер 1/200.000 ги следи

карактеристичните линии или точки на земјиштето како: долини, котлини, врвови, свијоци итн. Кај населените места, таа ја следи средишната линија на меѓупросторот, водејќи колку што е можно сметка за природните граници.

1. Главната гранична линија Главната гранична линија тргнува од Дунав, од меѓупросторот што ги

одвојува двата острови што се наоѓаат североисточно од Калимок. (Користете ја картата во размер 1/200.000)

На Бугарија на Романија

и припаѓаат местата Бреслен Турк смил Кутукли СЈаново Гувепе Хаџифаклар Настрадин Кованџилар Каскилар Месим Махле Каслакој Кара Мехметлер Џеферлер Салихлер Кара Коџалар Косе Абди Јунузлар Канипе Сереметкој Ат Серман Јени Балабанлар Ова Серман Ески Балабанлар Омурџа Саладин Таслимах Кадир Рахман Асиклар Јукли Ибрјам Махле Ферхатлар Чијрекчи Салтиклар Кара Кадилар Чобан Насуф Кили Кади Сарви Трубчулар Махмузли Ехишче Кучук Ахмед Владимирово (Дели Османлар) Бестепе Сердимен Печели Кадијево Бурханлар Ново Ботјово Кизилџилар Семиз Али Гокче Долук Сариџа Капуџи Махле Балиџа Коркут Кујуџук Канлар Мустафа - Бејлер Емирово Чауекјој Семат Екрене Ботјово (Јусенли) Кара Бунар Ерменли Крумово (Кумлуџа грн) Јене Махле Влахлар Климентово (Капали) Дис Будач Бел манастир (Мон Алаџа)

ДЕТАЛНАТА ГРАНИЧНА ЛИНИЈА

(Користете ја картата во размер 1/100.000) Тргнувајќи од Дунав, за да ја следи граничната линија до Црно море, оваа

линија е најпрвин обележана од подножјето на насипот на левиот брег од долината што ги разделува местата Турк-Смил и Кјутјукли. Потоа се качува по планинскиот врв што се наоѓа северно од патот меѓу Кјутјукли и Сеново, минува преку средниот врв (ги има три), што се наоѓа западно од местото Сеново; ги заобиколува двата дола јужно од Сеново, се спушта кај излезот од долот западно од местото Хазчилар, што го искачува до неговиот почеток; ја минува потоа долината на Хаџифаклар како и висорамнината во должина на патот меѓу Разчилар и Балбунар. Меѓу овој пат и висинската кота 209 ги минува долините западно и источно од Куваноџилар, меѓу кои ги забиколува, следејки го планинскиот гребен, централните котлини на истите долини во Куваноџилар. Тргнувајќи од висинската кота 209, таа се насочува во правец на централниот свијок на реката Демир Бабунар, источно од местото Сереметској, што го допира откако ќе го мине ридот југозападно од котата 209 и откако ги следела котлините и составите што се најблиски до линијата што ги поврзува котата 209 со котата 226 (северно од Сереметској). Источно од Демир-Бабинар, граничната линија го следи планинскиот венец што се наоѓа меѓу Кјусеабли, Касапла и Ески Балабанлар, ја минува најпрвин долината, потоа платото источно од оваа долина, меѓу местата Аткиој и Саладинкој. Линијата пбтоа го минува ридот на север од местото Кајдаркој (на патот за Силистри), го допира составот на котлината северно од местото Јуклии, за да го достигне патот од Сумла до Силистри, јужно од котата 269, откако го заобиколила на Запад, Југ и Исток местото Рахман Ашиклар, минувајќи и преку составите или преку долините кои се најдобро сместени, за линијата да може да оиде утврдена на речиси иста оддалеченост од места што во овој регион ги разделува границата. Тргнувајќи од котата 269, границата минува меѓу Дорутлар и Чобан Насуф; сесимнува кај составот на двете главни долини сместени источно од местото Чобан Насуф, го следи возвишението со кое завршуваат долините, продолжува и натаму кон југоисток по долината која завршува со реката Реонагол, северозападно од Махмузлај. Потоа се спушта по течението на оваа река се до притоката која се наоѓа северозападно од котлината Махмузлај, која потоа ја искачува за да мине јужно од возвишението 260 од каде се спушта во долината на Кјучјук Ахмед, се до вкрстувањето на патиштата. Откако малку се искачила по текот на оваа река, граничната линија го искачува возвишението меѓу Кјукчјук Ахмед и Кили-Кадаи, го минува возвишението 260, оди по линијата на составот на двете долини сместени западно од Екисче, ја искачува котлината сместена западно од ова место, го менува правецот кон југ, го минува возвишението 277 како и подножјето на возвишенијата сместени меѓу местата Владимирово и Гекчиделинк; потоа го минува свијокот меѓу местата Гекчиделинк и Капуџимах, од каде се упатува најпрвин кон север, а потоа и кон исток, следејќи го басенот кој се наоѓа северно од Кортут (Коркут). Меѓу Кортут и потокот Исикли, граничната линија ја следи вододелницата, јужно од местото Кадикиои, и од котата 303 до ѓолемиот свијок на Исикли. Во следниот дел, КОЈ завршува на патот од Варна за Добричи, границата најпрвин го следи правецот на долината Кумбуџа, потоа источниот разгранок на оваа долина, минувајќи на север преку возвишението 340. Последниот дел од границата, што се наоѓа меѓу патот Варна, Добричи и

Црното море, ја минува од нејзиниот почеток долината Куиуџук, следи мал рид, потоа долина во правецот Југоисток: потоа се насочува кон Североисток, во правец на котата 299, следејќи ЈА вододелницата; потоа со карактеристичната конфигурација на теренот ги дели местата Киаускиои, Капаклии, откако на ист начин ги одделила Мустафа Беилер и Влахлар; потоа стигнува до Црното море минувајќи го свијокот што се наоѓа јужно од котата 252.

З. ПРИВРЕМЕНО ОЗНАЧУВАЊЕ НА ГРАНИЧНАТА ЛИНИЈА

Вака дефинирана граничната линија, топографски со помош на

постоечките картографски документи (картитеворазмер 1/200.00, 1/126.000 и 1/100.000) е утврдена и врз основа на некои забележливи поединости на земјиштето. За оваа цел најпрвин се избрани тригонометриските точки на постоечката триангулација, потоа звонците на црквите или минарињата во населените места. Од таа причина, граничната линија е утврдена во развиена триангулација меѓу Дунав и Црното море. Кога Триангулацијата ЈА пресекува граничната линија, пресечените точки се означени врз основа на непроменливите точки на земјиштето, чија оддалеченост може да се измери со лриближност од 50 метри.

На овој начин појдовната точка на границата од Дунав, се однесува на страната од тригонометриската точка Туртукаја, што се наоѓа на оддалеченост од 15 км. На ист начин, на картата може да се читаат оддалеченостите на возвишенијата, свиоците итн., што ги формираат граничните точки.

Потписници: Генерал Коанда Генерал Фичев Полковник К.Кристеску . Потполк. Станциов.

ПРОТОКОЛ БР.6

Состанок одржан во вторник, 23 јули (5 август) 1913 во Букурешт во Министерството за Надворешни работи Состанокот започна во 4 часот и половина. Присутни беа: од Бугарија: Н.Е. Г-н Д. Тончев, Генерал-мајор Иван Фичев, Г-н С. Иванчов, Г-н С. Радев, и Потполковник К. Станцнов; од Грција: Н.Е. Г-н Ел. К. Веннзслос, Н.Е. Г-н Д. Панас, Г-н Н. Политис, и Капетан К. Пали; од Цриа Гора: Генерал Сердар Јанко Вукотнќ, и Г-н Јован Матановиќ;. од Ромаиија: Н.Е. Г-н Т. Мајореску, Н.Е. Г-н Ал. Маргнломан, Н.Е. Г-н Таке Јонеску, Н.Е. Г-н Г. Дисеску, Днвнзнскиот генерал аѓутант К. Коанда, н Полковник К. Кристеску; од Србија: Н.Е. Г-н Н. П. Пашиќ, Н.Е. Г-н М. Г. Ристнќ, Н.Е. Г-н М. Спалајковиќ, Полковннк К. Смилјаннќ, и Потполковннк Д. Калафатовиќ.

Протоколот од претходннот состанок с прочитан и усвоен.

Претседавачот му дава збор на Г-н Венизелос, водач на грчката делегација, кој јазаиознава Асамблеата со следниот текст од телеграма потшпнана со "Крал Константин", нспратена од Лпвуново, на 23 јулн (5 август), во 10 часот н 49 минутн изутрина:

"Во овој момент, 10 часот и половина нзутрнна, ми јавуваат дека бугарскн преговарач, кој дошол на првата фронтова линија, рекол дека првото примирје завршува на пладне, а второто заиочнува во еден часот попладне и дека, според тоа, меѓу пладне и еден часот Бутарите" ќе нападнат. Јас реков дека во тој случај ќе наредам општ напад на моите трупи".

Г-н Венизелос додава дека протестира против постапката на бугарските воени власти и дека нив нм ја припншува целосната одговорност за даденото толкување на прекинот на непрнјателствата.

Г-н Тончев, водач на бугарската делегација, одговара дека му се чини неразбирлнво, со оглед на стриктните наредби на владата во Софнја, слично толкување да бнде нзнесено од страна на бугарскнте воени власти. Сака да го дознае местото каде се случнл инцидентот, за да може да побара информација од неговата влада.

Генерал Фичев, кој зема збор, нзразува мнслење дека временскнот рок од еден час е премногу кус за една воена акција, во снтуација на прнсутна војска, да би можела да биде целисходна. Затоа. тој смета дека мора да се работи за недоразбирање и моли, исто така, да му сс достави нмето на местото за кое станува збор. Г-н Венизелос нзјавува дека во моментот не може позитивно да одговори на ова барање; ири тоа се задоволува на бугарската дслегација да н предаде копија одтелеграмата на Неговото Велнчество Кралот на Грција.

Претседавачот исто така изразува надеж, дека, до следниот состанок, овој инцидент, кој веројатно се должн на недоразбирање, ќе биде целосно разјаснет. Тој потоа ја запознава Конференцнјата со следната нота што му ја врачил Н.Е. Г-н Цексон, миннстер на САД во Букурешт:

"Владата на САД сака да истакне дека со задоволство ќе гледа на секој договор што ќе бидс склучсн во Букурешт, доколку како негов составен дел влезе одредба во која ќе му се овозможн полпа граѓанска и верска слобода на насслението на ситетеритории што ќе потпаднат иод суверенитет на која и да е од 5-те Сили, или кои би можеле да преминат од јурисдикција на една во јурисдикција на некоја друга од Силите".

Г-н Мајореску ценн дека претставниците еднодуишо го прифаќаат, де јуре и д е факто. Принципот што го нзразува споменатата нота, со тоа што во законодавствата на уставните држави, учеснички на Конфсренцнјата, од по одамна е утврдена неговата примена.

Претседавачот затоа мисли дска нотата на САД не бн трсбало да предизвика никакви потешкотин: можеби поиекогаш е добро луѓето да се повикаат на принцнпите, дури и кога тие се општо прифатени. Затоа, мисли дека ги изразува чувствата на сите господа. официјални претставници на државпте, изјавувајќи дека населението на сите новостекнати територин ќе гп има, без разлика на вероисповеста, истнте граѓански и верскн слободи како и другото население во државата.

Г-н Вепизелос смета дека по изјавата на претседавачот, што ќе биде запишана во Протоколот, секое вметнување на всќе општо прифатениот принцип во завршниот договор, би било излишно. Откако ставот на водачот на грчката делегација наидува на еднодушен позитивен прнем, Г-н Мајореску повторно зема збор за да констатира дека одделните преговори меѓу

делегациите на државитс се уште не довсле до резултати што бн можсле да бидат нзпссени на пленарен состанок. Се надева дека овие нрсговорн во најскоро време ќе завршат со успсх н дека на идниот состанок, што го најавува за слсдниот дсн во 4 часот, ќе може да се знае конечната судбина на Конференцијата. Упорно гн моли господата претставници на државитс да постигнат што е можно побргу согласност за, кога еднаш ќе бндат утврдени главните точки, околу формулацијата би можело исто така да се раснрава и да се донесе решение до петок, ден кога истекува прекннот на нспрнјателствата. Претседавачот завршува, нстакнувајќи дека ќе бнден среќен доколку офицнјалните претставници ја споделат нсговата надеж, дека на идниот состанок ќе се наирави решителен чекор кон воспо.ставување на мирот.

Состанокот завршува во5часот и половина. Потписници: Т. Мајореску, Д. Тончев, Генсрал Фичев, Д-р С. Иванчов, С.

Радсв, Потнолковник Станциов, Е.К. Веннзелое, Д. Панас, Н. Политис, Генерал Сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ, Ник. П. Пашиќ, М.Г. Ристиќ, М. Спалајковиќ,. Полковник К. Смилјаниќ, Потполковник Д. Калафатовиќ, А. Маргиломан, Таке Јонеску.К.Г. Дисеску, Генерал аѓутант К. Коанда, Полковник К. Кристеску.

ПРОТОКОЛ БР. 7 Состанок одржан во среда, 24 јули (6 август) 1913, одржан во Букурешт,

во.Министерството за Надворешни работи Состанокот започна во 5 часот попладне. Присутни беа: одБуѓарија: Н.Е. Г-н Д. Тончев, Генералмајор Иван Фичев, Г-н С. Иванчов,

Г-н С. Радев, и Потполковник К. Станциов; од Грција: Н.Е. Г-н Ел. К. Венизелос, Н.Е. Г-н Д.Панас, Г-н Н. Политис, и

Капетан К. Пали; од Црпа Гора: Н.Е. Генерал Сердар Јанко Вукотиќ, и Г-н Јован Матановиќ; од Романија: Н.Е. Г-н Т. Мајореску, Н.Е. Г-н Ал. Маргнломан, Н.Е. Г-н

Таке Јонеску, Н.Е. Г-н К.Г. Дисеску, Дивизискиотгенсрал аѓутант К. Коанда, н Полковник К. Кристеску;

од Србија: Н.Е. Г-н Н.П. Пашнќ, Н.Е. Г-н Г. Рнстиќ, Н-Е. Г-н М. Спалајковпќ, Полковннк К. Смнљаииќ, н Потиолкопник Д. Калафатовиќ. Протоколот од минатиотсостанок е прочитан и усвоен.

Г-н Иванчок зема збор н вели дска по прснесувањето на содржината од телсграмата од Ноговото Велнчество Кралот Константин, што на минатиот состанок беше направено од Г-и Венизелос. Поповод инцидентот што се случил меѓу грчките и бугарсќите предстражи, делсгацијата веднаш побарала информации од Софија. Г-н Иванчов додава дека дурп н пред да добне одговор, Г-н Венизелос ги запознал офнцијалниге бутарскн претставници со тскстот од следната телсграма, нсиратена од командантот на воениот штаб на грчката армија: "Ливуново, 5 август 1913. Екс. Венизелос Премнер на Грција Букурешт.

По нзјавата од 11 часот на нашиот командант на предстражите јужно од Џумаја, дека примирјето ќе го смета како иродолжено и дека во случај на напад на бугарската армија. врз која и да е точка грчката армија ќе одговори со сите свои сили и средства, бугарскиот командант изјави дека тој исто така ќе го смета примирјето за продолжено и дека дошло до недоразбирање со бугарскиот прегбварач,

бидејќи тој не ги сфатил добро неговите инструкции. До овбј момент, еден часот и половина, во предстражите е мирно".

Потпис: Дусманис. Г-н Иванчов потоа ја чита телеграмата што тоа утро од Софија ја добил Г-н

Тончев: " Нашиот Генералштаб, во момент на продолжување на примирјето, издаде

стриктна наредба да не се дозволи какво и да е прекршување на клаузулите на прекинот на непријателствата. До овој час, не сме информирани за каков и да е инцидент во предстражите. Информациите на Г-н Венизелос мора да се плод на недоразбирање. Го молиме прецизно да ни го посочи местото каде се случил инцидентот, а Вие можете да изразите уверување дека ќе сториме се да дојдеме до точни информации во врска со ова и доколку постои вина, најстрого да ги казниме сторителите".

Г-н Иванчов завршува со Тоа што вели дека бидејќи не е точно одредено местото каде се случил инцидентот, го смета ова прашање за затворено по доставената информација на Г-н Венизелос.

Претседавачот гн забележува претходните изјави и констатира дека ирашањсто за инцидентот е затворено.

Г-н Матановиќ, во име на водачот на црногорската делегација и во свое име, чита изјава која е приклучена кон протоколот и што се однесува на црногорските територијални барања. Т-н Спалајковиќ, претставник на Србија, го чита следново:

" По предлогот на нашиот почитуван претседавач, Н.Е. Г-н Мајореску од 18 јули, што беше еднодушно прифатен од сите делегации, побрзавме со размената на Мислења што, се однесуваат на поделбата на териториите;

На нашиот прв одделен состанок, што се одржа на 19 јули, претставниците на сојузниците им предложија на бугарските претставници, за нова граница меѓу Србија и Бугарија на поранешната турска територија, да се земе текот на реката Струма, тргнувајќи од поранешната турско-бугарска граница.

"Следниот ден, бугарските претставници им ги претставија на претставниците на сојузниците нивните противпредлози кои, во врска со бугарско-српската граница, го содржеа ова решение:

"Гранична линија која, почнувајќи на север во Прелесје (кота 1487) минува низ Градец (кота 1000) и Лубница, се спушта по долината на реката Крива (Егри су), потоа се качува во правец на Караташ (кота 1050), Макреш, Бешерле, Богославец, Богославско брдо, се спушта по долината на Брегалница, мннува низ Вашак (1674), Високо (1506), Бобиште (1378 и 1212), Балденци, Живојна, Славков гроб, Кајмакчалан (2268), Ниџе Планина, Ветреник (1440 и 1201), Студена Вода, Блатец (1342 и 1656), Ларена, Вецчикаја, Хума, Гевѓели, ја следи потоа долината на Вардар за да стигне во Карабунар, откаде почнува бугарско-грчката граница. Земајќи ја предвид, од една страна, целта на овој висок собир и, од друга страна изразените желби, во име на романската делегација, од име на нашиот ценет претседавач и сакајќи да придонесат што е можно. повеќе за брзо воспоставување на мирот, српските претставници предложија договор врз следната основа:

"Граничната линија ќе тргне од поранешната турско-бугарска граница и врвот Диздерица, ќе ја следи вододелницата на Вардар и Струма се до котата 1514; оттука ќе ја следи Огражден планина и преку котата 1145 ќе се спушти кон реката Струмица за да ја мине во близина на котата 205: оттаму границата ќе се искачи по Беласица планина во местото Полје и ќе го следи врвот на оваа планина во правец кон Струма".

"Во текот на дополнителните разговори, бугарските и српските претставници имаа можност да го разгледаат прашањето за границата во секој однос и да ја констатираат заедничката решеност за постнгнување на праведен и задоволувачки за двете страни договор. Токму затоа, на нашиот состанок ова утро, на бугарските колеги

им ги направивме нашите последни отстапки, предложувајќи ја како дефинитивна граница меѓу Бугарија н Србија, една од следннве две варијанти:

1.Последниот предлог на Србија за граничната линија останува да важи со следнава отстапка:

"Граннцата ја напушта вододелницата на Вардар и Струма кај Лешка врх (1458), ја преминува рската Зелевица меѓу селата Паичарево и Кураковци, се искачува на Бејаз тепе (1235), минува низ котата 1450 и се спушта на Брегалница кај влевањето на притоката Пехчевска река, ја следи Брегалница и на петок од селото Раторо, се искачува на котата 1514". 2. Последниот предлог на Србија за граничната лннија останува да важи со следнава отстапка:

Границата јанапушта вододелницата на Вардар и Струма во котата 1300 на Огражден планина, минува низ Палазли и Кади мезали, ја преминува реката Новичанска јужно од селото Рајанци и преку Дсрвент ја достигнува вододелницата на Вардар и Струма во котата 850; потоа ја следи оваа. Вододелница за да стигне до планината Беласнца".

Српските претставницн сметаат дека особено првата варијанта претставува

решение за граничната линнја што е најсоодветно на стратегиските барања, со тоа што со него успешно се остварува заемиата безбедност на долините на Вардар и Струма. Но, сепак, и се уште водени од желбата за целосно помирување, тие нм го предложија на бугарскнте претставници и вториот начнн на разграничување, оставајќи им можност да ја изберат варијантата што повеќе им одговара.

На последниот состанок што се одржа денеска во 3 часот попладне, бугарските претставници изјавија дска се опрсделуваат за разграничувањето спорсд втората варијанта, со која градот Струмица останува во рамките на Бугарија. Според споменатото разграничување, граничната линија ја напушта вододелницата на Вардар и Струма во котата 1300 на Ограждсн планина, минува низ Палази и Кади мезали, ја прсминува реката Новнчанска јужно од селото Рајанцн и преку Дервент ја достигнува вододелницата на Вардар и Струма во котата 850: ја следи оваа вододелница за да ја достигне планнната Беласица.

На овој начин, преговорите меѓу официјалннте претставннци на сојузниците и бугарските офнцнјални претставници за поделбата на териториите меѓу Србија и Бугарија, завршија со целосен договор.

Во таа цел ќе биде составен записник, во кој како составен дсл ќе биде приложена и карта".

Г-н Мајореску зема збор и вели: "Господа, Конференцијата заклучува дека е постнгнат договор меѓу

Бугарија н Србија". " После краткото истапување на Г-н Матановиќ, во кое беше потврдена

желбата за иомирување на неговата влада, и по многу значајната изјава што пред малку ја прочита Г-н Спалајковиќ во која се констатира успешно постигнатиот договор меѓу Бугарија н Србија, извршен е голем дел од нашата задача. Останува прашањето, исто така од големо значење, за договорот што треба да се постигне меѓу Бугарија и Грција.

" Господа, не треба да ве потсетувам, станува збор за нешто околу кое сите сме еднодушни, а тоа е дека благородната задача на оваа Конференција не треба само да биде ограничена на склучување на мир, туку дека нејзините ефекти треба во голема мера да го надминуваат сегашниот миг. Дозволете ми да да се повикам на мојата поодмината возраст и да речам дека големото жнвотно

искуство учи дека исто како што и секој ден има свое утре, така н судбината на секое дело се наоѓа во самото нсго. Договорот што треба да го иостигнеме мсѓу нас. всушност, ќс биде од европско значење: а к о петте држави што гн прстставуваме успеат меѓусебно да седоговорат, ќе постигнат забележнтелен чекор за нивната активност во нднина. Без да ја усложнуваме расправата за нашите интереси, што ние најдобро можеме да ги разбереме, со загриженоста за другн странски интереси, за првпат самите ќе воспоставнмс согласност и мнр меѓу нашнте народи.

Мислам дека некон стратегиски или економски интересн, од моментно значење, но второстепени. треба да исчезнат пред далекусежното полнтичко н национално дело врз кое работиме заеднички. Да не ризикуваме, господа.и да не го загрозуваме заради нешта од кратковремено значење. Уверен сум дека монте чувства ги споделуваме заедничкн, и дека ќе умеете нив да ги изразнте со меѓусебните отстапки и да ги спроведете во конкретни и дефиннтивни решенпја. За таа цел, предлагам да го прекинеме состанокот за да расправаме за прашањата што останаа спорни и ве молам, господа, да не се разделуваме се додека нашето мировно дело не биде завршено".

Состанокот завршува во 6 часот и четврт. По продолжувањето на состанокот, во 7 часот и четврт, претседавачот

констатира, со длабоко задоволство, дека мирот може да се смета како сигурен. Ценн дека е постигнат договор меѓу официјалните нрстставници на Грција и Буга- рија.

Г-н Мајореску верува дска на следниот состанок, закажан за во 11 часот нзутрнна, ќс може да го забележи овој договор од исклучителна важност, како постигнат.

Состанокот завршува во 7 часот и половпна. Потписници: Т. Мајореску, Д. Тончсв, Генерал Фичев, Д-р С. Иванчов, С.

радев, Потполковник Станциов, Ел. К. Вснизслос, Д. Панас, Н. Политис, К. Пали, Генерал сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ, Ннк. П. Пашиќ, М. Г. Ристпќ, М. Спалајковиќ, Полковник Смиљаниќ, Потполковник Д. Калафатовиќ, А. Маргиломан, Таке Јонеску, К.Г. Дисеску, Генерал аѓутант Коанда, Полковник К. Кристеску.

АНЕКС НА ПРОТОКОЛОТ Бр .7

Изјава на делегацијата на Црна Гора прочитана од Г-н Матановиќ. Во име на главниот претставник на Црна Гора, Н.Е. Г-н генерал Вукотиќ и

во мое име, како втор претставник, дозволете ми, господине претседавач, да ги изложам територијалните барања и гледиштсто на Црна Гора..

На одделните состаноци што сс одржаа меѓу различни делегации, имавме можност вербално да ги изложиме овие барања и ова гледиште. Бидејќине можеме да формулираме конкретни барања, со оглед на нашата географска положба, нема да бараме донесување од овој висок собир да донесе било каква конкретна одлука што се однесува на Црна Гора и што би можела да влезе во протоколот. Токму затоа, сакаме исто така на пленарен состанок и во општа смисла, да го изложиме гледиштето и барањата на владата на царството Црна Гора.

Пред да ви ги претставам тие територијални барања, нека ни биде дозволено да направиме кус историски осврт и да се навратиме на неколку неодамнешни факти што ќе послужат како оправдување за нив.

Како мал дел што остана од независното кнежевство Зета, Црна Гора со векови бешс карпа што отоманската поплава не успеа никојпат да ја преплави. Љубоморна на својата посебност и независност, таа издржа по цена на незамисливи страдања, пред грандиозниот пробив на Отоманците на Запад и опстојуваше низ вековите со цврста увереност дека ќе дојде денот за реванш н за уништување на Отоманцитс н дека тогаш ќе ја добие терпторијалната и матернјалната основа што е неопходна за да постои како незавнсна и модерна држава, снособна да ги создава скапите н неопходни орудија што овозможуваат напредок. Гледајќи дека денот пристигна, Црна Гора негува цврста надеж дека ќе може да го оствари својот световсн идеал. Денес, кога се создаваат државп ќои никојпат не постоеле н кога се трудиме да им овозможиме услови да можат да опстанат, уште е поголема прнчината што една мала земја- точно дека и сиромашна- но која постоела со вековн наназад, да бара да и се овозможат неопходни услови за нејзино постоење и напредок, две нешта што денсс се нераздвоиви, бидејќи држава што не е способна да оствари напредок, неопходно мора да престане да постон. Впрочем, покрај овне моралнн причини, Црна Гора стекна познтивно и неспорно право да ја бара неопходната материјална основа за нејзина модернизација што единствено може да и обезбеди независно постоење. За да го поткрепиме ова право, нека ни биде дозволено во главни црти да ги споменеме односите на Црна Гора со сојузниците и потпишаните меѓусебни обврски, ќако и нејзината улога во војната.

Исцрпувајќи ги сите директни и мирни средства за договор со Високата Порта, а со цел да престане состојбата на немири и анархија, како и постојаното повредување на нејзините граници, таа со циркуларно писмо на 26 јули 1912 г. Им се обрати за интервенција на Големите сили. Бидејќи овој чекор остана без одговор, владата на царството реши да побара начин за да ги отстранн радикално и дефинитивно сите спорни прашања со Турција, откако веќе ги консултира Големите сили во споменатото писмо.

Во таа цел, во август истата година, и предложи на владата на царството Бугарија. сојуз со кој беше предвидено, во случај Високата порта со своето однесување да предизвика војна, двајцата сојузници ќе си помагаат и доколку војната заврши во нивна корист, на Турција да и се одзсмат провинциите во Европа и тие да се поделат меѓу сојузниците. Во истата прилика, владата на Црна Гора ги предложи како членки на тој сојуз и Кралствата Србија и Грција.

Владата на Царството Бугарија, преку нејзиниот претставник во Цетнње, го прифати овој предлог, а набргу дојде позитивен одговор и од владата на Србија. Во исто време, владата на Царството Црна Гора бешс ниформирана дека Кралството Грција исто така му пристапила на сојузот на христнјанските балкански народи.

Сакаме тука да подвлечеме дека што се однесува на можната поделба на територии, владата воопшто не знаеше дека биле договоренн условите во врска со. таа поделба, и дека кај неа постоеше увереност дека територијата што евентуално ќе биде освоена ќе се смета како заедничка територија што ќе биде поделена меѓу учесниците, во дух на праведност и во согласност со постигнатите резултати, со вложените напори, дадените жртви и според неопходноста од рамнотежа. Откако војната стана неизбежна, Црна Гора според дадената обврска и со цел да привлече најголем дел од непријателските војници, влезе во борба десет дена пред сојузниците, со 40 илјади борци. Нема

да го оптоваруваме вниманието на овој висок собир со поединостите на оваа храбра борба; нема да ги наведеме ниту освоените непријателски упоришта, ниту илјадниците заробеницн, ниту пак позитнвниот ефект врз моралот на сојузниците, што овие први победи неопходно го предизвнкале, ниту пак мешаницата што овие први и неочекувани резултати морале да ја создадат кај непријателот. Ке биде доволно да речеме само дска Црна Гора привлече кон себе победи или онеспособи 50 илјади војници од редовните отомански трупи и најмалку барем 30 илјади нерегуларни Албанци. Фактот што привлекла кон себе и до 80 илјади непрнјателски војници, неопходно мораше да им ја олесни задачата на сојузниците; постигнатиот резултат го наведуваме токму во смисла на стекиатото право.

Оваа значајна предност што учеството на Црна Гора им ја донесе на сојузниците, беше всуишост платена со големи човечкн загуби што се проценуваат на 14 илјадн мртви и ранети, што претставува 33 отсто од целата црногорска армија. И овие жртви ги наведуваме исто така во смисла на стекнатото право.

Кога војната заврши, Лондонската конференција им ја отстапи на сојузниците победници како заеднички посед, целата територија западно од линијата Енос-Мидиа. Црна Гора, со оѓлед на важноста на нејзиниот удел, големите жртви и особено нужностите за нејзино независно постоење како модерна држава, тогаш негуваше надеж дека на планираната конференција во Сент Петерсбург, ќе им се излезе во пресрет на нејзините легитимни територијални барања.

Нејзината надеж беше уште повеќе оправдана, зашто не беше врзана со никаков договор во врска со поделбата. За несреќа, настаните имаа поинаков тек и на Црна Гора и беше наметната нова војна што ја чинеше нови и големи жртви. Мислиме дека имаме право да тврдиме дека учеството во оваа последна војна и претрпените жртви, ни даваат ново право за барања за зголемување на територијата, толку многу неопходно за нашето независно постоење.

Не би било праведно, не бибило исправно, според нас, за основа и мера на ова проширувањс да се земе површината на државите што се во прашање, или бројот на нивното население. Не, рамноправноста и правдата наложуваат поделбата да се изврши сразмерно со нужностите на постоење на секого, со вложените напорн, со остварените резултати и претриените жртви. Имајќи ја предвид географската положба на Црна Гора, не сме во состојба да им дадеме конкретна форма на нашитс барања; но се обидуваме енергично да истакнеме, свесни за нашето право, дека индиректно бараме територијално проширување, доволно да го овозможи нашето независно постоење н мирен развој.

Ова проширување е можно да го добиеме само како дел од тернторинте што ќе му припаднат на Кралството Србија и го молиме овој висок собир сериозно да го разгледа ова барање. Уверени сме дека пред оваа славна Асамблеа, што се собра тука на благородната иницијатива.на Н.Вел. Крал,от на Романија, со цел да создаде стабилна и состојба на рамнотежа меѓу христијанските држави што се во прашање, и да и овозможи на секоја од нив да се развива во сигурноста на нејзината независност, овој апел на Црна Гора ќе наиде на поволен прием.

АН Е К С Д НА ПРО Т О КОЛО Т Б р .9

Детален опис на новата бугарско-српска граница

Граничната линија тргнува на север од поранешната бугарскосрпска граница, од точката Патарица, ја следи поранешната бугарскотурска граница до Диздерица, потоа ја следи вододелницата на Вардар и Струма, минувајќи преку Луков Врх (1287), Обел, Полјана, котата 1458, котата 1495, Занога (1415), Понорица, Кадица, котата 1900, котата 1453, Чингане Калеси, планинскиот гребен Клепало, котата 1530, гребенотна Малеш Планина (1445), свртува на запад кон котнте 1514 и 1300, минува преку гребенот на Драганева Даг, Кади-месар-тепеси, Кале-тепеси, ја преминува реката Новичанска, јужно од селото Рајанци, минува мегу селата Ословци и Сушево, ја преминува реката Струмица, меѓу Радичево и Владовци, и се искачува кон котата 850, одново ја следи вододелницата на Вардар н Струма низ котите 957, 571, 750, 895, 850 и стигнува до врвот на планината Беласица, каде што се соедннува со бугарско-грчката граннца.

Составен во Букурешт, на 25 јули (7 август) 1913 г. Потпнсници: Генерал Фичсв Полковник К. Смиљаниќ Потполковник

Станциов Потполковник Д. Калафатовиќ

АН Е К С Е НА ПРО Т О КОЛО Т Б р .9

ЗАПИСНИК Во согласност со одлуката што ја донесе Конференцијата на состанокот

изутринава, 25 јули (7 август) 1913 г. за склучување неограничено примирје, воените претставници целосно се согласни за следниве услови:

1. Примирјето ќе стапи официјално во сила почнувајќи од петок, 26 јули (8 август) на пладне (по средноевропско време). Трупите на завојуваните страни ќе се повлечат зад демаркационите линии, што се означени подолу; за Грција, за Србија и за Црна Гора, демаркациона линија ќе бидат новите гранични линии утврдениво соодветните записници. Исто и за Романија, демаркационата линија ќе биде новата гранична линија, утврдена во запнсникот од 21 јули (3 август); за окупираниот дел од оперативната армија, демаркационата линија ќе биде утврдена со линијата Систов-Ловчеа-Турски Извор-Глозене-Златица-Мирково-Араба-Конак-Орханиа-Мездра-Враца-Берковица-Лом.

2. Трупите на завојуваните страни што се надвор од овие линии, ќе се повлечат зад нив, веднаш штом ќе биде потпишан Мировниот договор.

3. Месните власти во окупираната зона ќе продолжат да функционираат под контрола на централната власт на државата, на која тие места ќе и припаднат.

4. Воените власти ќе ги користат железничкнте пругн во окупираната зона се додека не заврши повлекувањсто, без државата на која тие ќе и припаднат за да може, потоа, да бара какво и да е обештетување.

5. За болните и ранетите ќе се грижи воената власт што ќе се спроведува на таа територнја.

6. Одредбите од алинеите 1. И 2. ќе станат извршни само откако со Мировниот договор претходно ќе биде предвидена демобилизација на бугарската армија. Со таква верба овој записник беше составен и иотпшпан на 25 јули (7 август) 1913 г. во Букурешт.

Потписннцн: генерал Коанда, генерал сердар И.Вукотиќ, генерал Фичев, потполковник Станциов, канетан К. Пали, полковник К.Смиљаниќ, потполковник Д.Калафатовнќ, полковннк К.Кристеску

П РО Т О КО Л Б р . 1 0

Состанок одржан во петок, на 26 јули (8 август) 1913 г. во Букурешт, во Министерството за надворешни работи.

Состанокот иочна во 5 часот. Присутни беа: -од Бугарија: Н.Е. г-н Д.Тончев, генерал-мајор Иван Фичев, г-н С.Иванчов,

г-н С.Радев, и потполковник К.Станциов; - од Грција: Н.Е. г-н Ел. К.Венизелос, Н.Е. г-н Д.Панас, г-н Н.Политис, и

капетан К.Пали; - од Црна Гора: Н.Е. генерал сердар Јанко Вукотиќ, и г-н Јован

Матановиќ; - од Романија: Н.Е. г-н Т.Мајореску, Н.Е. г-н Ал.Маргиломан, Н.Е. г-н Таке

Јонсску, Н.Е. г-н К.Г.Дисеску, Дивизнскиот генерал аѓутант К.Коанда, и полковник К.Кристеску;

- од Србнја: Н.Е. г-н Н.П.Пашиќ, Н.Е. г-н М.Г. Рнстиќ, Н.Е. г-н М.Спалајковнќ, полковник К.Смиљанпќ, и потполковннк Д.Калафатовнќ. Протоколот од минатиот состанок с прочнтан и усвоен.

г-н Мајореску зема збор и вели: "Господа, во понеделникот, на 22 јули (4 август), примив известување од Н.Е. миннстерот на Австро-Унгарија во Букурешт, дека Австро-Унгарија, бсз разлнка на одлуката на нашата Конференција во однос на Кавала, си го задржува правото на ревизија на ова прашање, со оглед што тоа спаѓа во збирот прашања за кои Австро-Унгарија си го резервира нравото на ревизнја".

"Два дена подоцна, на 24 јули (6 август), пред сите претставници

на земјите што се овде присутнн да се договорат за главните точки од нивниот спор, Н.Е.министерот на Русија во Букурешт ме информира "дека Царскиотпрестол, дознавајќи дека прашањето на Кавала може да го компромитира успехот на работата на Ќонференцијата, изјавува дека си го задржува правото на ревизија, заедно со другите големи сили, на одлуките што ќе бидат донесени од Конференцијата".

Г-н Радев, претставник на Бугарија, вели дека "бугарските прет- ставници, откако пред тоа биле информирани од бугарскиот царски престол за известувањата што дипломатските претставници на Австро-Унгарија и на Русија во Букурешт му ги доставиле на Н.Е. г-нот претседавач на Конференцијата, изјавуваат дека тие придонесле за нивната согласност и прифаќање на условите за мир". Г-н Мајореску, обраќајќи им се на бугарските претставници, вели: " Господа, вашите зборови ќе влезат во Протоколот на утрешниот состанок. Конференцијата продолжува со работа".

Претседавачот додава дека е среќен што може да наЈ'ави дека со заедничка согласност членовите на Комисијата за составување на Договорот успеале да го утврдат текстот со главните членови.

Г-н Писоски е поканет да ги прочита. Преамбулата е усвоена од Конференцијата. Исто така и членот 1 од предлог-Договорот.

Во членот 2, во алинејата што се однесуваша можноста двете договорни страни да се обратат до трета пријателска влада за одредување арбитер во случај на несогласување, г-н Радев, претставннк на Бугарија, прсдлага во Договорот да се одреди која ќе бнде државата на која страните ќе и се обратат.

Откако г-н Мајореску го прифаќа во името на романската делегација предлогот на г-н Радев, странитс се согласувааттоа да бнде Владата на Белгија.

Во алинејата од истнот член што се однесува на рокот во кој Бугарија ќе треба да ги урне постојните утврдувања во Рустцчук, Чумла, привремсно запоседнатнте територии и во зона од дваесет километри околу Балтчик, двете договорни странн се согласни овој рок да изнесува две години.

Во членот-3, во алинејата во врска со одредувањето арбитер во случај на спор меѓу комисиите задолжени за трасата на бугарскосрпската граница, двете договорни страни исто така се согласни да и се обратат за посредничка улога на добра услуга на Белгиската влада.

Г-н Политис, претставник на Грција, смета дека, можеби, би било подоброво официјалниот текстна Договорот да не се именува определена влада, додека таа не биде консултирана. Од друга страна, може да се случи, владата што е наведена да не смета дека треба да ја прифати поканата што ќе и биде упатена. Според тоа, би било полезно вo членовите 2 и 3 - а истата забелешка важи и за член 4 што ќе биде прочитан - да се задржи општата назнака за трета приЈателска влада, а во посебна нота да изразиме согласност дека ќе бараме посредништво на една определена влада или пак, во случај на нејзино бткажување, на определена друга.

Откако претседавачот го поддржа ставот на г-н Политис, заинтересираните страни прифаќаат, по забелешката на Г-н Таке Јонеску, деќа во случаите предвидени во членовите 2, 3 и 4 ке се обратат за посредништво и добра услуга на владите на Белгија, Холандија и Швајцарија.

Г-н Мајореску додава дека во Протоколот од состанокот ќе биде споменат овој договор и тој ќе послужи да се протолкува смислата на сиорната одредба во споменатите членови.

Кај членот 4, г-н Радев, претставник на Бугарија, зема зоор и вели:" Со цел да им се оддаде почит на славните битки што ги поддржа Крит (?), Бугарија, која отсекогаш сакала да гo види обединет со својата матица-земја, ја прифаќа со најголемо задоволство последната алинсја од споменатнот член".

Г-н Политис сака да го запознае високиот собир со преговорите што се водеа меѓу грчката и бугарската делегацнја и кои се однесуваа, од една страна, на репарацијата на одредени штети направени од трупите на бојното поле и од друга страна, за некои образовни и верски прашања.

Тој вели дека делегацијата на Грција предложила глобално решение што делегацијата на Бугарија упорно го одбивала во врска со првото прашање. Во однос на второто прашање, бугарската делегација, во целост прифаќајќи го начелото што, впрочем, би требало, според нејзино мислење, да биде востановено врз основа на реципроцитет, сметаше дека е опортуно за кусо време да се одложи неговото решавање.

Тогаш грчката делегација предложи нов текст што за основа го има реципроцитетот и кој е широко инспириран од духот на помирување. За жал, овој текст не беше прифатен од официјалните претставници на Бугарија.

Г-н Политис му го предава на Секретаријатот текстот на предлог-член или протокол што се однесува на репарацијата на штетите, кој е приклучен кон овој Протокол.

Г-н Политис абјаснува дека според предлогот на грчката делегација, износот на ооештетувањето требаше да биде утврден од мешовита Комисија, која ри ја сочинувале и страни, во согласност со процедурата што е утврдена од Конвенцијата од Хаг. Констатира дека бугарската делегација сметала дека прифаќањето на грчкиот предлог би претставувал продолжување на спомените од војната.

Г-н претставник на Грција напротив мисли дека доделувањето, по спроведена непристрасна истрага, средства за живот и обештетување на население кое толку многу болно беше погодено, би бил најефикасниот начин да се заборават спомените од војната и кошмарот. Впрочем, бидејќи беа оштетени интересите и на државјани на други странски држави. Нема да изостанат дипломатски интервенции со цел тие да добијат обештетување. Г-н Политис жали што едно вакво прашање, толку праведно од гледна точка на правото и чувството на хуманост, а впрочем предвидено и од Конвенцијата во Хаг и со кое се утврдува одговорноста на судренпте страни во случај на непочитупање на законите и обичаите на војната, на овој начин остана нерешено.

Г-н Радев, потоа, во името на бугарската делегација, ја дава следнава изјава: "Со оглед на речиси целосната неможност за териториите каде што се водеше војната, да се направат објективни констатации, кои би служеле како основа за правни решенија; бидејќи предлогот на господата грчки претставници не може, од една страна, да има практични резултати и, од друга страна, носи опасност да ги затруе преку полемики односите меѓу завојуваните народи, кога сите се залагаат за што е можно побрзо помирување; бугарските претставници остануваат на своето гледиште во поглед на содржината и формата".

Г-н Спалајковиќ констатира, од своја страна, дека за истото прашање не е постигнат договор ни меѓу бугарската и српската делегација.

Г-н Мајореску потсетува на одлуката на пленарен состанок да се разговара само за прашања околу кои е претходно постигнат договор и констатира дека првпат на пленарен состанок дошло до разлики во гледиштата. Иако е сосема свесен за важноста на прашањето, тој мисли дека тоа не е од таква природа за да би можело да ја блокира работата на Конференцијата. Бидејќи не е постигнат никаков договор, во Протоколот ќе биде забележана единствено расправата што беше водена.

Г-н Политис повторно зема збор во врска со второто спорно прашање; тоа што се однесува на слободата во вероисповеста и образованието на христијанското население на анектираните територии; вели дека првиот предлог-текст што го предложила грчката делегација наишол на забелешка од бугарската делегациј а во врска со методот и начинот на кој е составен, меѓутоа не и во поглед на неговото начело. Принципот на реципроцитет не можеше да биде прифатен од грчката делегација поради шизмата на Бугарската црква. Сепак, со цел да посведочи за својата желба за помирување и за да им оддаде почит на принципите за верска и слобода во образованието, кои се општо прифатени во цивилизираните земји, делегацнјата на Грција изработи нов Протокол на кој бугарските претставници му забележаа дека ова прашање не може да биде решено пред дефинитивно да се уредат односите меѓу двете цркви. И покрај тоа, грчката делегација одново ги достави следниве предлог-членови или протоколи, што од една страна се однесуваат на верските прашања, а од друга, на образованите и културните прашања.

ВЕРСКИ ПРАШАЊА

Грчките заедници во Бугарија и бугарските заедници во Грција ќе ја задржат сопственоста и слободното користење на нивннте црквени објекти.

Нивната свештеннчка организација ќе биде предмет на дополннтелна уредба.

Меѓутоа, уште веднаш се признава праврто на грчката заедница во Тракиј а да ја задржи истата свештеничка организација како и порано.

ОБРАЗОВНИ И КУЛТУРНИ ПРАШАЊА

Училцштата, манастирите, сиропиталиштата, болниците и воопшто снте

милосрдни и добротворни установи И фондации што им припаѓаат на грчките засдннци во Бугарнја, и учплиштата, манастирнте, сиропиталишта, болници и воопшто сите милосрдни и добротворни установи и фондации што им припаѓаат на бугарските заедннцн во Грцнја, ќе ја задржат својата организација и статус н ќе продолжат да имаат своја управа и да располагаат со движниот и недвижниот имот.

Тие ќе можат, во .согласност со локалните законскн одредби и врз основа на целосен рсципроцитет, да примаат подароци и оставина и да стекнуваат имот со сопствени средства.

Со ништо нема да може да се спречи нивното слободно функционирање, надвор од законските одредби што ќе ги донесе секоја од двете заинтересирани држави и кои ќе важат за сите установи од нста категорија. Г-н Венизелос изјавува дека во моментов би се задоволил со овој елементарен текст во кој е прокламиран општо прифатен цивилизациски принцип.Тој изразува иадеж дека бугарските претставници. Кои во врска со овне прашања побараа инструкции од својата влада, на крај ќе мрифатат во договорот да биде вклучен општ принцип кој ќе се однесува на образовните и верскнте слободи. Г-н Радев потоа го чнта следново;

Изјавувамвоиме на бугарската делегација дека ние се солидаризираме со грчката теза како н со аргументот кој во слободата гледа првенствсно иотреба од цивилизнраност. Би забележал само дека реципроцитетот, за кој зборувавме на наашите одделни состаноци со Господата грчки претставници, кај нас беше сфатен како нешто што треба да биде задолжнтслно за Бугарнја, Грција. Црна Гора и Србнја. Затоа, барам од Високнот собнр дозвола да ја прочитам следнава нзјава:

Благодарни сме им на Господата грчки претставници што го покренаа прашањето за црквите и училнштата. Сметаме дека, всднаш откако ќе биде извршена распределбата на територијалниот кондоминиум (тсриторија што се наоѓа иод заедничка власт) на Отоманската империја, праведно е, дури е и неопходно да се размислува националностите (припадниците на определен народ) што ќе бидат распределенн меѓу државите на поранешннтс сојузници, да се здобијат со правна регулатива што ќе може да го обезбеди нивниот напредок, согласно со нивните Традиции и со потребите на нивната култура. Подготвснн сме за таа цел да се согласиме на најлиберални одредби; и не само за на цивилизираниот свет, кој ни ги изразн нсговите симпатии во текот на војната нротив Турција, да му ја дадеме претставата на нашите остварени ветувања, ту ку исто така и заради целосната увереност што ја имаме, дека вистинското помирување на националностнте (народите) може да сс постигне само со ннвна

мсѓусебна толеранцнја. Ова меѓусебна толеранција го наоѓа својот правен израз во формулата за реципроцитет. И тргнувајќи од ова свое гледиште, бугарската делегација има чест да го изложи следннот предлог:

Со оглед дека војната против Отоманската империја беше преземена од Бугарија, Грција, Црна Гора и Србија со цел на сите националности (народи) да им се гарантираат услови за слободен развој;

Со оглед што оваа благородна идсја не можеше да ги преживее настанитс кои оттогаш ги разделија поранешните сојузници;

Бугарските претставници, длабоко уверени во потребата од олеснување во воспоставувањето на прнјателски односи меѓу четирите споменати држави и за обезбедување на населението кое е повикано да живее заедно период на правда и широка толеранција, предлага во Договорот да влсзе следната одредба:

Бугарија, Грција, Црна Гора и Србија ја признаваат на нивните ново анектирани територии, автономноста на верските заедници и слободата на училиштата.

Г-н Спалајковиќ ја дава потоа следнава изјава: Српската делегација нема да учествува во расправата за предлогот што го

даде Г-н Радев. Покрај други причини, делегацијата сака да изјави дека ова прашање, што се однесува на новите српски државјани (поданици) е уредено со уставот на Кралството Србија.

Г-н Мајореску ги моли господата официјални претставницн да се обидат доколку е можно да постигнат согласност за овие прашања до следниот состанок, закажан за утредента во 10 часот изутрина.

Тој додава дека на овој состанок ќе треба да се уредат исто така прашањата за демобилизација, повлекување од териториите и ратнфикација.

Г-н Ристиќ зема збор н вели дека српската делегација сака да изјави дека меѓу српските и бугарските претставници останува да се уреди прашањето околу старите спорови што се однесуваат на поранешната српско-бугарска граница и дека српската делегацнја си зема за право за тоа да разговара на Конференцнјата на утрешниот состанок. Генерал Коанда вели дска членовите штотрсба да бидат вклучени во Договорот, што се однесуваат на воените прашања, биле изготвени врз основа на одлуките што ги донела Конференцијата на својот последен состанок и дека тие (членовите), ќе можат да бидат разгледани на пленарен состанок откако сите воени претставници ќе бидат запознаени со нив.

Претседавачот, најавувајќи го следниот состанок за утредента во 10 часот изутрина, изразува надеж дека тој состанок ќе биде иоследен и деќа Конференцијата ќе се состане уште само при потпишувањето на Мировниот договор. Состанокот завршува во 7 часот.

Потписници: Т.Мајореску, Д.Тончев, генерал Фичев, С.Иванчов, С.Радев, потполковннк Станциов, Е.К.Венизелос, Д. Панас, Н.Политис, К.Пали, генерал сердар И.Вукотиќ, Ј.Матановиќ, Ник. П.Пашиќ, М.Г.Ристиќ, М.Спалајковиќ, полковник К.Смиљаниќ, потполковник Д.Калафатовиќ, А. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску, генерал аѓутант К.Коанда, полковник К.Кристеску.

АНЕКС НА ПРОТОКОЛОТ Бр.10 НАЦРТ ЧЛЕН ИЛИ ПРОТОКОЛ ПРЕДЛОЖЕН ОД ГРЧКАТА ДЕЛЕГАЦИЈА

Бугарската делегација прнфаќа да плати отштета за предизвиканите штети, спротивно на законите и обичаите на војната на копно на териториите од Македонија што се присоединети кон Грција, од страна на нејзините редовни или нерсдовни оружени сили предизвикани на цивилното население и врз државна и приватна сопственост.

Во рок од....месеци од потпишувањето на Мировниот договор, ќе се пристапи кон формирање на мешовита истражна и арбитражна комнсија што ќе треба на самото место да ги констатира и да гн процени штетите чија отштета ќе треба да се нзврши во согласност со параграфпте 1 и 2 на овој член.

Оваа комисија ќе биде составена од пет члена, кои ќе бидат назначени на следниов начин: бугарската и грчката влада ќе назначат по еден член; трн влади одсредна или од северна Европа, што нема да припаѓаат на Големите сили, ќе бидат замолени од романската влада. Во име на договорните страни, да именуваат секоја по еден од останатите три члена.

Назначените комесари од третите држави по пат на ждрепка меѓу нив ќе извршат избор на претседателот на комисијата. Доцнењето во назначувањето на свој комесар од страна на едната од договорните страни, или пак неговата воздржаност, не би можела да ја спречи комисијата да ја започне својата работа и да го исполни својот мандат. Комисијата ќе има целосна слобода во истрагата и во утврдувањето на износот што секоја од страните би можела да и го должи на другата.

Таа ќе ги следи, колку што ќе биде во можност, одредбите на Конвенцијата од Хаг од 18 октомври 1907 г. во врска со мирољубивото решавање на меѓународните судири што се однесуваат на меѓународните истражни комисии и на скратената арбитражна постапка.

Секоја од договорните страни ќе може да биде претставена пред комисијата со по еден агент.

Комнсијата ќе пристапи, доколку до тоа дојде, кон компензацијата на одобрените износи и ќе ги утврди датумот и начините на плаќање.

Секоја од страните ќе ги плаќа својот комесар и агент. Хонорарите на другите тројца комесари и сите трошоци направени од комисијата ќе бидат со конечна одлука ставени на товар на секоја од договорните страни во пропорција со износот што комисијата ќе го прогласи за меѓусебен долг на едната кон другата страна. Потписник: Н.Политис

ПРОТОКОЛ Бр.11 Состанок одржан во сабота, на 27 јули (9 август) 1913 г. во Букурешт, во Министерството за надворешни работи.

Состанокот започна во 11 часот изутрина. Присутни беа: од Бугарија: Н.Е.Г-н Д.Тончев, генерал-мајор Иван Фичев, Г-н С.Иванчов,

Г-н С.Радев, и потполковник К.Станциов; од Грција: Н.Е.Г-н Ел.К.Венизелос, Н.Е.Г-н Д.Панас,Г-н Н.Политис.и

Капетан К.Пали; од Црна Гора: Н.Е.Генерал сердар Јанко Вукотиќ, и Г-н Јован

Матановиќ; од Романнја: Н.Е.Г-н Т.Мајореску, Н.Е.Г-н Ал.Маргиломан, Н.Е.Г-н Таке

Јонеску, Н.Е.Г-н К.Г.Дисеску, Дивизискиот генерал аѓутант К.Коанда, н полковник К.Кристеску;

од Србија: Н.Е.Г-н Н.П.Пашнќ, Н.Е.Г-н М.Г.Ристиќ, Н.Е.Г-н М. Спалајковнќ, полковннк К.Смиљаниќ, н потполковник Д.Калафатовиќ.

Протоколот од минатиот состанок е прочитан и усвоен. Г-н Мајореску најавува дека утредента изутрина, романскиот црковен

поглавар ќе одржи по повод склучувањето на мирот богослужба во митрополиската црква. Претседавачот ги повикува господата официјални претставници, меѓу кои нема ни победници ни победени туку соработници за истото дело, да присуствуваат на оваа богослужба.

Генерал Коанда потоа го чита записннкот што се однесува на формулирањето на членовнте во врска со воените прашања што треба да бидат вклученн во Договорот.

Конференцијата одлучува овој записник да биде приклучен кон овој Протокол.

Г-н Ристиќ, претставник на Србија, ја чнта следната изјава: Предложувајќи репарација на предизвиканите штети и загуби, спротивни на правото на луѓето, на невините жртви на војната, особено на поранешната српска територија, ние бевме поттикнати од идејата за хуманост и праведност. Длабоко жалиме што нашите предлози не наидоа на поволен прием и затоа изјавуваме дека во врска со ова прашање го задржуваме правото да му се обратиме на Меѓународниот суд во Хаг".

Претседавачот вели дека оваа изјава ќе влезе како составен дел на Протоколот.

Г-н Венизелос, во името на грчката делегација и се придружува на изјавата на г-н Ристиќ. Претседавачот го повикува г-н Писоски да продолжи со читањето на нацрт-Мировниот договор.

Членовнте V, VI н VII се прифатени без расправа. Г-н Радев, претставник на Бугарија, ја чита следната изјава. Што се однесува на членовнте VI н VII;

"Романскнте военн власти ќе се договорат, веднаш откако ќе бнде потпишан мирот, со бугарската царска власт за итно обновување на железннчкиот превоз, кој беше прекинат со романската окупација, и тоа без да бидат нарушени правата што, со членот VII од Договорот, и се доделени на командата на романската армија. Разбирливо е само по себе дека бугарските воени транспорти ќе се вршат низ зоната што е утврд.ена со членот VI само откако ќс бидее утврден и рокот за повлекување". Генерал Коанда се согласува со предлогот на г-н Радев. Претседавачот од своја страна изјавува дека овој предлог ќе биде внесен во Протоколот. Членовите VIII и IX од нацрт-Договорот се прифатени без измена. Г-н Венизелос потоа нзразува желба да го дознае дефинитивниот одговор на бугарската делегација во врска со верските и образовните слободи што треба да му бидат овозможени на христијанското население на анектираните територии. Г-н Радев изјавува дека бугарската делегација и понатаму стои на истото гледиште во врска со мотивите што веќе беа изложени и жали што бугарскиот предлог, чија цел е да му овозможи на населението на кондоминиумот територии што и беа одземени на Турција на широки слободи, неопходни за негов национален развој, врз основа на реципроцитет, не наишол на ист прием кај четирите заинтересирани држави.

Г-н Венизелос од своја страна изразува жалење дека грчкиот прелог не бил оценет како задоволувачки. Г-н Спалајковиќ го чита следниот текст, за кој

бугарските и српските претставници постигнале согласност во врска со уредувањето на прашањето за поранешната бугарско-српска граница:

"Прашањата што се однесуваат на поранешната српско-бугарска граница ќе бидат уредени во согласност со договорот што го постигнаа двете страни и кој е констатнран во Протоколот придружен кон овој член". Конференцијата прифаќа овој текст да го претставува членот IV од Мировниот договор како продолженне на членот III со кој се утврдува новата бугарско-српска граница.

Г-н Спалајковиќ, потоа, го чита Протоколот што трсба да биде приклучен кон новиот член IV: "Мешовита српско-бугарска комисија, што ќе биде формирана во рок од една година од потпишувањето на Мировниот договор ќе ги уреди прашањата што се однесуваат на поранешната српско-бугарска граница, земајќи ја за принцип падината на Тимок, така што оваа река ќе служи како граница меѓу Србија и Бугарија, и вододелницата за делот од границата од врвот на висорамнината Бачиште до Иванова Ливада.

"Најдоцна во рок од три години од денот на потпишување на Мировниот договор, двете договорни страни на теренот, со постојани знаци, треба да ја означат целата траса на поранешната српско-бугарска граница.

Водениците што се наоѓаат на Тимок, како и онаа што служи за граннца меѓу Србија и Бугарија, ќе бидат отстранети во рок од три години по денот на потпишувањето на Мировниот договор и во идннна нема да биде дозволено постоење на вакви објекти од другата страна на реката. Тоа подразбира, исто така, дека повеќе нема да им биде дозволено на субјекти од двете договорни страни да поседуваат имоти надвор од граничната линија (тн. "двовласни"). Што се однесува на сопственоста од ваква природа, која постои во моментов, секоја од двете влади ќе се обврзе дека ќе изврши експропријација, исплаќајќи претходно праведна отштета, чиј износ ќе бнде утврден според процедура во самата држава, на парцелите што се наоѓаат внатре во нејзнната граница. Истото правило важи и за нмотите сместени во енклавата Роглиево-Којлово, како и во енклавата Халово-Вражогранци, после уредувањето на нивната правна положба во однос на граѓанитс на двете крајбрежни држави со Протоколот бр. 11 на мешовитата бугарско-српска Комисија во 1912 година. Споменатите експропријации ќе се извршат во период од три години од денот на потпишувањето на Мировниот договор.

Откако претседавачот констатира дека е постигнат договор, му дава збор на г-н Тончев, кој го чита следново:

Господине претседавач, пред да биде завршена работата на Конференцијата, барам збор да ја прочитам следнава изјава:

"Бугарските претставници сметаат дека општата заложба за воспоставување стабилен мир и праведна рамнотежа" на Балканот би била најсреќно реализирана врз основа на принципот на националностите.

Сепак, водејќи сметказа сегашната ситуација н со цел да изразат почит и внимание кон големите сили, чии совети за нив претставуваат закон, тие се согласија на договор со сојузницитс во врска со територијалниот кондоминиум одземен од Турција, кој е единствено мотивиран од фактички причини.

Бугарските претставници изразуваат надеж дека Бугарија ќе наиде на соодветна поддршка кај големите сили за да ја подобри својата состојба во согласност со откажувањата што ги направи и неопходноста за нејзин еко- номски и национален развој.

Г-н Политис, во името на грчката делегација, ја чита следнава изјава како одговор: По изјавата на господата бугарски претставници, грчката делегација смета за должност да изјави дека, за да се постнгне територијалниот договор, почитувајќи ја желбата на големите сили и на романската влада за што е можно побрзо склучување на мирот, сојузниците покажаа исклучително широка свест за помирување и беа инспирирани од неопходноста меѓу христијанските држави од Балканскиот Полуостров да се воспостави праведна и трајна рамнотежа. Грчката делегација е длабоко уверена дека успешно остварениот договор не е резултат само на сегашната фактичка ситуација; дека тој, истотака, е во согласност со постојаните интереси на заинтересираните држави н дека штотуку искажаните зборови нема во ништо да ја намалат правната сила на Мировниот договор. што е утврден врз основа на постигнатиот договор.

Г-н Спалајковиќ ја чита, од своја страна, следнава изјава: "Земјите-учеснички на оваа Конференција, како најзаинтересирани за

воспоставување стабилна состојба и траен мир на Балканот, постојано во текот на работата на оваа Конференција беа инспирирани од овие идеи. Затоа, тие се длабоко уверени дека нивните одлуки целосно ќе ја остварат саканата цел".

Г-н Матановиќ, во името на делегацијата на Црна Гора, се придружува кон изјавата на Г-н Спалајковиќ.

Г-н Мајореску, регистрирајќи ги изјавите на земјите-сојузнички, сака да го изрази уверението што го споделува сиот висок собир, истакнувајќи дека искажаното во експозето на Г-н Тончев не ќе може ни да ја намали ни да ја поништи во што и да е правната вредност на Договорот што треба да биде склучен. Овие зборови на претседавачот наидуваат на еднодушно одобрување од претставниците на државите.

Г-н Мајореску завршува со констатацијата дска е постигнат договор, ако не за сите прашања, тогаш барем за точките чие решенне беше одлучувачко за исполнување на чинот што ќс остане забележан во историјата на народите што се претставени на оваа Конферен ција. Претседавачот ги поканува господата официјални претставници на државите да се состанат утредента во 9 часот изутрина за да го извршат потпишувањето на Мировниот договор. Состанокот завршува во 11.30 часот.

Потписници: Т.Мајореску, Д.Тончев, генерал Фичев, С.Иванчов, С.Радев, потполковник Станциов, Е.К.Венизелос, Д.Панас, Н.Политис, К.Пали, генерал сердар И.Вукотиќ, Ј.Матановиќ, Ник.П.Пашиќ, М.Г.Ристиќ, М.Спалајковиќг полковник К.Смиљаниќ, потполковник Д.Кајафатовиќ, А.Маргиломан, Таке Јонеску, К.Г.Дисеску, генерал-аѓутант К.Коанда, полковник К.Кристеску.

АНЕКС НА ПРО Т О КОЛО Т Б р . 11

ЗАПИСНИК По предлогот што генерал Коанда го даде на состанокот од 26 јули (8

август) 1913, воените претставници се сретнаа по состанокот за да ја разгледаат , од техничка страна, изработката на членовите од Мировниот договор што се однесуваат на воените прашања.

Тне се согласија да ја усвојат верзијата што ја предложи генерал Коанда. Со овој текст, по неговото усвојување од Комитетот за изработка на членовите , треба да бидат формирани членовите 5 и 9 од нацрт-Договорот што ќе биде поднесен пред Конференцијата на пленарен состанок, на состанокот во сабота изутрина, на 27 јули (9 август) 1913.

Потписници:генерал Коанда, Генерал сердар И. Вукотиќ, генерал Фичев, потполковннк Станциов, потполковник Д.Калафатовиќ, Капетан Пали, полковник К.Смиљаниќ, полковник К.Кристеску .

П РО Т О КО Л Б р . 1 2

Состанок одржан во недела, 28 јули (10 август) 1913 год. во Букурешт, во

Министерството за Надворешни работи Состанокот започна во 9.30 часот. Присутни беа: од Бугарија: Н.Е.г-нД:Тончев, ѓенерал-мајор Иван Фичев, г-н С.Иванчов,

г-н С.Радев и потполковник К.Станциов; од Грција: Н.Е.г-н Ел. Венизелос, Н.Е.Г-н Д.Панас, г-н Н.Плитис, капетан

А.Ексадактилос и ќапетан К.Пали; од Црна Гора: Н.Е.генерал сердар Јанко Вукотиќ и г-н Јован Матановиќ; од Романија: Н.Е.г-н Т.Мајореску, Н.Е.г-н Ал.Маргиломан, Н.Е.г-н Таке

Јонеску, Н.Е.г-н К.Г.Дисеску, дивизискиот генерал аѓутант К.Коанда и полковник К.Кристеску;

од Србија: Н.Е.г-н Н.П.Пашиќ, Н.Е.г-н Г.Ристиќ, Н.Е.г-н М.Спалајковиќ, полковник К.Смиљаниќ и потполковник Д.Калафатовиќ.

Протоколот од минатиот состанок е прочитан и усвоен. Претседавачот истакнува дек Протоколот од денешниот состанок,

господата официјални претставници на државите ќе го добијат во тетсот на денот.

Г-н Радев, претставник на Бугарија, вели дека се договорил со господата претставници на Србија да го замолат г-н Претседавачот да спомене во денешниот Протокол дека во случај ако мешовитата српско-бугарска Комисија не ќе може да се договори во врска со некоја точка во однос на поранешната граница меѓу двете Кралства, таа ќе повика арбитража од експерт кој ќе биде назначен од страна на една од владите на Швајцарија, Белгија или Холандија.

Претседавачот решава изјавата на г-н Радев да биде внесена во Протоколот.

Потоа, тој го поканува г-н Писоски да го прочита текстот на конечниот Договор, кој е едногласно прифатен. Г-н Мајореску додава, дека пред да биде потпишан самиот акт, тбј бара да му биде дозволено да у каже накратко на начинот на кој ќе се работи. Мандатот на цивилните претставници малку се разликува од мандатот што им е даден на воените претставници. Единствено мандатот на водачите на делегациите е одлучувачки. Сепак, со оглед на особено драгоцената помош што ја дадоа господата воени претставници, мисли дека господата цивилни претставници ќе прифатат воените претставници да го потпишат заедно со нив овој акт. Тој е исто така на мислење, дека единствено шефовите на делегациите да го стават на него нивниот печат. Откако овие предлози беа прифатени, Претседавачот ги поканува господата официјални претставници да повелат да ги потпишат петте примероци од Договорот.

Откако беше извршен овој чин, г-н Венизелос зема збор и вели:

"Уверен сум дека ги изразувам заедничките чувства на сите странски колеги, изразувајќи му ја на Н. Е. г-н Претседавач нашата голема благодарност за непристрансоста и совршениот такт со кои претседаваше со деликатната работа на овој славен висок Собир.

Ке додадам дедка овие големи квалитети на Неговата Екселенција ние не ги ценевме само во текот на нашите официјални состаноци, туку длабоко бевме трогнати од благородните и возвишени чувства за кои ни даде доказ безброј пати и на приватните состаноци и на официјалните средби, на кои, благодарение на неговите јасни совети, отстапките од едната или другата страна доведоа до успешно разрешување на прашања во Договорот кој штотуку го потпишавме. "Затоа заслуга за големото извршено дело му припаѓа во добар дел и на г-н Претседавач мајореску, неговото име засекогаш ќе остане поврзано со букурештанскиот мир и него христијанските народи ќе го изговараат со длабока и благодарна почит, пред кои денеска се отвора ера на работа и спокојство".

Г-н Мајореску одговара: "Длабоко сум трогнат од љубезните зборови што ги искажа г-н Венизелос и од начинот на кој овој Собир ги прими. Но пред се,благодарност треба да ви изразам јас поради добронамерната помош што ми ја дадовте со цел да го олесните заедничкото дело и за вашата попустливост на кој бев сведок".

Г-н Спалајковиќ предлага по завршувањето на богослужбата, претставниците да се упатат во Кралскиот дворец и да се запишат во регистерот на Неговото Величество, со цел на тој начин да му оддадат почит на Возвишениот Суверен на Романија, кој најповеќе придонесе за повторното воспоставување на мирот на Балканот. Г-н Мајореску повторно зема збор и вели:

"Господа пред да се разделиме, дозволете ми да ве потсетам дека Конференцијата својот прв состанок го одржа во среда, на 17/ 30 јули и дека денеска, недела, 28 јули (10 август), нејзината голема мисија која се состоеше во тоа на народите, што ги претставуваме, да им ги донесе погодностите на мирот, е остварена.

Очигледно е дека сличен резултат не можеше да биде остварен ако не постоеше ревносната преданост и компетентност на овој собир.

Верувам дека ја исполнувам обврската изразувајќи им особено благодарност на оние претставници кои прифатија специјални надлежности, пред се, на нашите воени колеги и на составувачите на текстот на Мировниот договор.

Истовремено им благодарам, во името на Конференцијата, на Секретаријатот занеуморната трудољубивост со која се зафатија со оваа тешка задача. Да не ги заборавиме и службениците кои ги олеснија неопходните формалности во нашата работа.

Господа, можеме да се разделиме со уверување дека дадовме се од себе за да ги зачуваме интересите на државите што ги претставуваме и со чувство дека личните врски, воспоставени меѓу нас во текот на нашата заедничка работа. Ќе бидат претходници на добрите односи што ќе се воспостават меѓу нашите држави.

Ја прогласувам Конференцијата во Букурешт за затворена". Претставниците се разделуваат во 11 часот.

Потписници: Т.Мајореску, Д. Тончев, генерел Фичев, д-р С.Иванчов, С.Радев, потполковник Станциов, Е.К.Венизелос, Д.Панас, Н.Политис, капетан А.Ексадактилос, капетан К.Пали, генерал сердар И.Вкукотиќ, Ј.Матановиќ. Ник.

П.Пашиќ, М.Г.Ристиќ, М.Спалајковиќ, полковник Смиљаниќ, потполковник Д.Калафатовиќ, А.Маргиломан, Таке Јонеску, К.Г.Дисеску, гснерал аѓутант К.Коанда, полковник К.Кристеску.

МИРОВЕН ДОГОВОР

НИВНИТЕ ВЕЛИЧЕСТВА: КРАЛОТ НА РОМАНИЈА, КРАЛОТ НА ГРЦИТЕ, КРАЛОТ НА ЦРНА ГОРА и КРАЛОТ НА СРБИЈА, од една страна и НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО ЦАРОТ НА БУГАРИТЕ, од друга страна, водени од желбата да ја окончаат воената состојба што сега постои меѓу НИВНИТЕ држави.сакајќи да воспостават мир меѓу НИВНИТЕ народи, толку многу долго ставени на искусение, решија да склучат конечен мировен договор. НИВНИТЕ горесноменати ВИСОЧЕСТВА, за таа цел ги именуваа НИВНИТЕ полномошни претставници, итоа: НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА РОМАНИЈА:

Неговата Екселенција Господин Титус Мајореску, НЕГОВ Претседател на Советот на министри, министер за надворешни работи; Неговата Екселенција Госиодин Александар Маргиломан, НЕГОВ министер за Финансии;

Негова Екселенцнја Господин Таке Јонеску, НЕГОВ министер за Внатрешни работи; Неговата Екселенција Господин Константин К.Дисеску, НЕГОВ министер за верски прашања и за народна просвета; Дивизискиот генерал аѓутант К.Коанда, генерален инспектор во артилеријата и Полковник К.Кристеску, заменик командант на генералштабот на НЕГОВАТА армија.

НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА ГРЦИТЕ: Неговата Екселенција Господин Елефтериос Венизелос, НЕГОВ

претседател на Советот на министри, министер за војна: Неговата Екселенција Господин Димитри Панас, ополномоштен министер:

Господин Николас Политис, професор по меѓународно право на Парискиот универзитет: Капетан Ат. Ексадактилос и Капетан К.Пали. НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА ЦРНА ГОРА: Неговата Екселенција генерал сердар Јанко Вукотиќ, НЕГОВ претседател на Советот на министри, министер за војна, и Господнн Јован Матановиќ, поранешен вршител на должност на Црна Гора во Константинопол.

НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА СРБИЈА: Неговата Екселенција Господин Никола П.Пашиќ, НЕГОВ претседател на Советот на министри, министер за надворешни работи; Неговата Екселенција Господин Михаило Г.Ристиќ, НЕГОВ специјален пратеннк и ополномоштен министер во Букурешт; Неговата Екселенција Господин доктор Мирослав Спалајковиќ, специјален пратеник и ополномоштен министер; Полковник К.Смиљаниќ Потполковник Д.Калафатовиќ.

НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО ЦАРОТ НА БУГАРИТЕ: Неговата Екселенција Господин Днмитри Тончев, НЕГОВ министер за финансии; Генерал-мајор Иван Фнчев, командант на штабот на НЕГОВАТА армија;

Господин Сава Иванчов, доктор по правни науки, поранешен потпретседател на Собранието; Господин Симеон Радев и Штабниот потпблковник Константин Станциов. Кои, во согласност со предлогот на Владата на Романија, се собраа на Конференција во Букурешт, како

ополномоштени претставници на нивните држави. Меѓу нив беше постигнат договор; тие се согласија за следниве услови:

Член I

Со почеток од денот на потпишувањето на овој Договор, меѓу НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА РОМАНИЈА, НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА ГРЦИТЕ, НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА ЦРНА ГОРА, НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО КРАЛОТ НА СРБИЈА и НЕГОВОТО ВЕЛИЧЕСТВО ЦАРОТ НА БУГАРИТЕ, ќе настапи мир и пријателство, како и меѓу НИВНИТЕ потомци и наследници, НИВНИТЕ држави и нивните поданици.

Член II

Меѓу Царството Бугарија и Кралството Романија, поранешната граница меѓу Дунав и Црното Море е, во согласност со записникот што го составнја Воените претставници на овие зсмји и приклучен кон Протоколот Бр.5 од 22 јули (4 август) 1913 на Конференцпјата во Букурешт, утврдена на следниов начин: Неговата граница ќе тргне од Дунав, на горно од Туртукаја, за да стигне до Црното Море, јужно од Едрене. Меѓу овие две крајни точки граничната линија ќе ја следи трасата утврдена на картите во размер 1:100.000 и 1:200.000 на романскиот генсралштаб и во согласност со описот што е приклучен кон овој член. Официјално е договорено Бугарија да ги сруши, најдоцна во рок од две години, постојните утврдувања и дека нема да изгради нови во Рустчук, во Шумла, во пограничниот појас и во зоната 20 километри околу Балтчик. Мешовита комиснја, составена од претставници на двете договорни страни, со еднаков број од двете страни, ќе биде задолжена, петнаесет дена по потпишувањето на овој договор, да ја означат на теренот трасата на новата граница, во согласност со претходно договореното. Оваа комисија ќе претседава со поделбата на имотите и капиталот што досега можеле да бидат заедничка сопственост на реоните, на општините или пак на заедниците на жители, разделени со новата граница. Во случај на несогласување во врска со трасата и начинот на кој се извршува договореното, двете договорни страни се обврзуваат да се обратат до трета пријателска влада и да ја замолат да назначи арбитер, чија одлука во однос на точките од границата што ќе бидат спорни, ќе се смета за конечна.

Член III

Меѓу Царството Бугарија и Кралството Србија, границата ќе ја следи, по согласност со записникот составен од воените претставннци на двете држави и приклучен кон Протоколот Бр.9 од 25 јули (7 август) 1913 на Конференцијата во Букурешт, следната траса:

Граничната линија ќе тргне од поранешната граница, од врвот Патарица. ќе ја следи поранешната турско-бугарска граннца и вододелннцата на Вардар и Струма, со исклучок што горната долнна на Струмица ќе остане на српска територија; таа ќе стигне до планината Беласица, каде што ќс се спои со бутарско-грчката граница. Детален опис на оваа граница и нејзнната траса на картата, во размер 1:200.000, на австрискиот воен штаб, се приклучени кон овој член.

Мсшовита комисија, составена од претставници на двете договорни страни, со еднаков број од двете страни ќе бнде задолжена, петнаесет дена после потпишувањето на овој Договор, да ја означн на теренот трасата на новата граница, во согласност со претходно договореното.

Оваа комисија ќе претседава со поделбата на имотите и капиталот што можеле досега да бидат заедничка сопственост на реоните, општините или пак на заедниците на жители поделени со новата граница. Во случај на несогласувања во врска со трасата и начинот на кој се извршува утврденото, двете договорни страни се обврзуваат да се обратат до трета пријателска влада и да ја замолат да назначи арбитер, чија одлука во однос на спорните точки од границата ќе се смета за конечна.

Член IV

Прашањата што се однесуваат на поранешната српско-бугарска граница, ќе бидат уредени во согласност со договорот што е постигнат Меѓу двете договорни страни, чие постоење се констатира во Протоколот приклучен кон овој член.

Член V Меѓу Кралството Грција и Царството Бугарија, границата ќе ја следи, во согласност со записникот, составен од воените претставници на двете држави и приклучен кон Протоколот Бр.9 од 25 јулн (7 август) 1913 на Конференцијата во Букурешт, следната траса:

Граничната линија ќе тргне од новата бутарско-српска граница, од гребенот на планината Беласица и стигнува до влевањсто на Места во Егејско Море.

Меѓу овие две крајни точки, граничната линија ќе ја следи трасата утврдена на картата, во размер 1:200.000 на австрискиот воен штаб и во согласност со описот, кои се приклучени кон овој член.

Мешовита комисија, составена од еднаков број претставници на двете договорни страни, ќе биде задолжена, петнаесет дена после потпишувањето на овој Договор, да го извршат на теренот означувањето на трасата на границата, во согласност со претходно договореното.

Оваа комисија ќе претседава со поделбата на имотите и капиталот што досега можеле да бидат заедничка сопственост на реоните, општините или пак на заедниците на жители, поделени со новата граница. Во случај на несогласувања во врска со трасата и начинот на кој се извршува утврденото, двете договорни страни се обврзуваат да и се обратат на трета пријателска влада и да ја замолат таа да назначи арбитер, чија одлука во однос на спорните точки од границата ќе се смета за конечна.

Формално е дговорено Бугарија отсега да се воздржи од каква и да е претензија врз островот Крит.

Член VI

Генералштабовите на армиите на државите учеснички ќе бидат веднаш информирани за потпишувањето на овој Договор. Бугарската влада се обврзува да ја сведе армијата на мирнодопскиот состав, уште утредента по ова потпишување. Таа ќе ги упати трупите во нивните касарни каде што, во најкус

можен рок, ќс го демобилизира резервниот состав и ќе го пушти да се врати во своите домови. Трупите чија касарна се наоѓа во окупираната зона на една од договорните страни, ќе бидат упатени во некој друг правец од поранешната бугарска територија и ќе можат да се вратат во нивните матични касарни, откако ќе биде нзвршено повлекувањето од претходно наведената окупирана зона.

Член VII Повлекувањето од бугарската територија, како од поранешната, така и од новоутврдената, ќе започне веднаш по демобилизацијата на бугарската армија и ќе се изврши најдоцна за две недели.

Во овој рок, за оперативната романска армија, зоната на разделување (демаркација) ќе биде утврдена со линија Систов, Ловчеа, Турски Извор, Глозене, Златица, Мнрково, Араба, Конак, Орханија, Мездра, Враца, Берковица, Лом, Дунав.

Ч л е н VIII

За време на окупацијата на бугарска територија, армиите на сојузниците ќе

го задржат правото на реквизиција (заплена) со посредство на парично плаќање. Тие ќе можат непречено да ги користат железничките пруги за транспорт

на трупи и за снабдување од каков и дае вид, без да им исплатат обештетување на месните власти.

Грижата за болните и ранетите што таму се наоѓаат, ќе ја преземат споменатите армии.

Ч л е н IX

Во што е можно покус рок по ратификацијата на овој Договор, сите воени заробеници ќе бидат реципрочно предадени на нивната матнчна држава.

Владите на договорните страни, ќе назначат секоја специјални комесари кои ќе бидат задолжени за прием на заробниците.

Сите заробеници, државата каде што се наоѓаат ќе му ги предаде на комесарот на државата на која и припаѓаат или пак на неговиот овластен прстставник, на местото што ќе биде утврдено од страна на заинтересираните страни. Владите на договорните страни ќе си достават меѓусебно една на друга и веднаш штом тоа ќе биде можно по размената на сите заробеници, извештај за директните трошоци кои ги понесле за грижа и издржување на заробениците, од датумот на заробување или предавање, се до датумот на умирање или врачување. Компензацијата ќе се изврши помеѓу износот што Бугарија и го должи на таа договорна страна и износот што таа страна и го должи на Бугарија, а разликата ќе и биде платена на владата кредитор, веднаш штом тоа ќе бнде можно по размената на споменатите извештаји за трошоците.

Ч л е н X

Овој Договор ќе биде ратификуван и ратификациите ќе бидат разменети во Буќурешт во рок од петнаесет дена или порано доколку е можно.

Со верба во што, претставниците на државите учеснички го потпишаа и го ставија на него својот печат. Склучен во Букурешт, во дваесет и осмиот ден од месец Јули (десеттиот ден од месец август) во годината илјада деветсто и тринаесетта.

Потписници: од Романија: Т. Мајореску, Ал. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску,

генерал аѓутант Коанда, полковник Ќ. Кристеску. од Бугарија: Д. Тончев, генерал Фичев, Д-р С. Иванчов, С. Радев,

потполковник Станциов од Грција: Е. К. Венизелос, Д. Панас, Н. Политис, Капетан А. Ексадатилос,

Капетан К. Пали. од Црна Гора: генерал сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ. од Србија: Ник. П. Пашиќ, М. Г. Ристнќ, М. Спалајковиќ, полковник К.

Смиљаниќ, потполковник Д. Калафатовиќ

ПРОТОКОЛ

Приклучен кон Членот II од Букурештанскиот договор од дваесет и осми јули (десетти август) илјада деветсто и тринаесетта Опис и означување на трасата на новата бугарско-романска граница.

Трасата на границата, таква како што е означена на картата во размер 1:200.000 ги следи линиите или карактеристичните точки на почвата како што се: долини, врвови, котлини итн. Меѓу селата, таа ја следи средината на меѓупросторот, и колку што е можно повеќе, природните граници.

1. Општата траса Општата траса тргнува од Дунав во висина на меѓупросторот што ги дели двата острови сместени на Североисток од Калимок. Користете ја картата во размер 1:200.000)

На Бугарија и припаѓаат Селата: На Романија и припаѓаат Селата:

Бреслен Турк Смил Кутуклии Сјаново Гувеџе Хаџифаклар Настрадин Кованџилар Касчилар Месим Махле Каслакој Кара Мехметлер Џеферлер Салихлер Кара Коџалар Кесе Абди Јунузлар Канипе Сереметкој Ат Серман Јени Балабалар Ова Серман Ески Балабанлар Омурџа Саладин Таслимах Кадир Рахман Асиклар Јукли Ибрјам Махле Ферхатлар Чијрекчи Салтиклар Кара Кадилар Чобан Насуф Кили Кади Сарви Трубчулар

Махмузли Ехисче КучукАхмед Владимирово

Бестепе Сердимен Печели Кадијево Бурханлар Ново Ботјово Кизилџилар Семиз Али Гокче Долук Сариџа Капуџи Махле Балиџа Коркут Кујуџук Чанлар Мустафа-Бејлер Емирово Чаускјој Семат Екрене Ботјово (Јусенли) Кара Бунар Ерменли Крумово (Кумлуџа грн) Јени Махле Влахлар Климентово (Капакли) Дис Будак Бел Монастир (Мон Алаџа)

2. Деталната траса на границата (Користете ја картата во размер 1:100.000) Тргнувајќи од Дунав, за да ја следи трасата на границата се до Црното море, оваа траса е најпрвин обележана од подножјето на насипот на левиот брег од долината што ги дели селата Турк Смил и Кјутјукли. Таа потоа го искачува возвишението што се наоѓа северно од патот меѓу Кјутјукли и Сеново, го минува централното заоблено ритче (ги има три) што се наоѓа западно од селото Сеново; го заобиколува почетокот на двете мали долини јужно од селото Сеново, се спушта кај излезот од малата долина западно од селото Хазчилар, кого го искачува речиси до неговиот почеток: ја минува потоа долината на Хаџифаклар, како и платото што се простира крај патот меѓу Казчилар и Балбунар. Меѓу овој пат и ќотата 209, ги минува долините западно и источно од Куваноџилар. Тргнувајќи јужно од котата 209, се насочува кон централното свртување на реката Демир-Бабинар источно од селото Оереметкиои, што го допира откако го минал заобленото ритче што се наоѓа југозападно од котата 209 и отккко гп следела дсловите и утоките што се најблиску до правата линија што ги соединува 209 со котата 226 (северно од Сереметкој). Источно од Демир-Бабинар, трасата на границата го следи планинскиот вснец што се наоѓа помеѓу Кјусеабди Касапла н Ески Балабанлар, ја минува најпрвин долината, потоа и платото источно од оваа долина, меѓу селата Аткној и Саладинкиој, потоа се спушта во долината на Саорманкиои, кај утоката на малата долина на Саладанкиои. Трасата потоа го минува заобленото ритче што се наоѓа северно од селото Каидаркиои (на патот за Силнстри), ја допира утоката на долот северно од селото Јуклии за да стигне до патот меѓу Шумла и Силистри, јужно од котата 269, откако го заобиколила од Запад, од Југ и од Исток, селото Рахман Ашиклар, минувајќи низ најдобро сместените утоки или спуштања на теренот, за оваа траса да се утврди на приближно иста оддалеченост од селата што во ова подрачје ги разделува границата. Тргнувајќи од котата 269, трасата минува меѓу Дорутлар и Чобан Насуф; се спушта кај што се соединуваат двата први долови на исток од селото Чобан Насуф, го следи возвишението што го образуваат овие два долови, се движи се уште кон југоисток, следејќи ја малата долина што завршува во реката Реонагол северозападно од Махмузлаи. Потоа се спушта по

текот на оваа река се до утоката што се наоѓа на северозапад од малата долина Махмузлаи, што потоа ја искачува за да мине јужно од заобленото ритче 260 од каде се спушта во долината на Кјучјук Ахмед, кај прекрстувањето на патиштата. Откако малку се искачила по текот на оваа река, трасата на граннцата се искачува по гората што се наоѓа меѓу Кјучјук Ахмеди Кили Кадаи, го минува заобленото ритче 260, им се придружува на соединувањто на двете долини што се наоѓа занадно од Екисче, се искачува по долината западно од ова село, го сменува правецот кон југ, го премннува заоблемото ритче 277, како и спуштањето на ритчињата што се наоѓаат меѓу селата Владимирово и Гекчиделинк; го преминува свијокот сместен меѓу селата Гекчиделник и Кануџимах, од каде се упатува најпрвин кон север, а потоа и кон исток следсјќи го спуштањето на теренот кое минува северно од Кортут (Коркут). Мсѓу Коркут и потокот Ишикли, трасата на границата ја следи линијата на вододелницата, јужно од селото Кадикиои и котата 303 се до свртувањето на Ишикли. Во следниот дел, што завршува на патот меѓу Варна и Добричи, граннцата напрвин го следи текот на долината на Кумбудџа, минувајќи на север од возвишението 40. Последниот дел од трасата на границата, сместен меѓу патот Варна-Добричи и Црното море, ја минува на нејзиниот почеток долината на Кујудџук, следи малечка гора, потоа една долина во правец југ-исток, потоа се насочува кон североисток, во правец на котата 299 следејќи ја вододелницата; потоа ги дели според карактеристиките на теренот селата Чаушкиои, Капаклии, откако на ист начин ги разделила селата Мустафа Беилер и Влахлар: потоа допира до Црното море, минувајќи ја гората што се наоѓа јужно од котата 252.

2. Привремено означување на трасата. Трасата на границата вака топографски дефинирана со помош на постоечки

картографски документи (картите во размер 1:200.000,. 1:126.000 и 1:100.000) е определена и од страна на некои забележителни одлики на теренот. За ова, избрани се најпрвин тригонометриските точки од постоечката триангулација, потоа камбанериите на црквнте или минарињата во селата. Поради ова трасата е утврдена во триангулација што се наоѓа мсѓу Дунав и Црно море. Ако триангулацијата ја сече трасата од границата, пресеците се означени со непроменливи точки на теренот, чија дистанца може да се измери со приближност од 50 мстри.

На овој начин тргнувањето на границата од Дунав е пренесено на котата од тригономстриската точка Туртукаја што се наоѓа на оддалеченост од 15 километри. На истиот начин, на картата може да се чита оддалеченоста меѓу сите возвишенија, гори итн., што ги претставуваат основните точки на границата. Составен во Букурешт, на 28 јули (10 август) 1912 година.

Потпнсници: од Романија: Т. Мајоеску, Ал. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску,

генерал аѓутант Коанда, полковник К. Кристеску од Грција: Е. К. Вснизелос, Д. Панас, Н. Политис, капетан А.

Ексадактилос, капетан Пали од Црна Гора: генерал сердар И. Вукотиќ,.Ј. Матанбвиќ од Србија: Ник. П. Пашиќ, М. Г. Ристиќ, М. Спалајковиќ, полковник К.

Смиљаниќ, потполковник Д. Калафатовиќ од Бугарнја: Д.Тончев, генерал Дичев, д-р С. Иванчов, С. Радев, потполковник Станциов.

П РО Т О КО Л

Приклучен кон Членот III од Букурештанскиот договор од дваесет и осми јули (десетти август) илјада деветсто и тринаесетта година

Детален опис на новата бугарско-српска граница Граничната линија тргнува на север од поранешната бугарскосрпска

граница, од точката Патарица, ја следи поранешната бугарско-турска граница до Диздерица, ја следи потоа вододелницата на Вардар и Струма минувајќи низ Луков врв (1297), Обел, Полјана, котата 1458, котата 1495, Занога (1415), Понорица, кадица, котата 1900, котата 1453, Чингане Калеси, врвот Клепало, котата 1530, врвот на Малеш-планина (1445), свртува на запад кон котите 1514 и 1300, минува преку врвот Драганева даг, Кади месар тепеси, Кале тепеси, ја премннува реката Новичанска на југ од селото Рајанци, мииува меѓу селата Ословци и Сушево,ја минува рeката Струмица меѓу Радичево и Владовци и се искачува кон котата 850, ја следи одново вододелницата на Вардар и Струма низ котите 957, 571, 750, 895, 850 и го достигнува врвот на планината Беласица каде се поврзува со бугарско-грчката граница. Составен во Букурешт, на 28 јулн (10 август) 1913 година. Потписници:

од Романија: Т. Мајореску, Ал. Маргнломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску, генерал аѓутант Коанда, полковник К. Кристеску

од Грција: ЕЛС. Венизелос, Д. Панас, Н. Политис, капетан А. Ексадактилос, Капетан Пали

од Бугарија: Д.Тончев, генерал Фичев, д-р С. Иванчов, С. Радев, потполковник Станциов

од Црна Гора. генерал сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановнќ од Србија: Ник. П. Пашиќ, М-Г. Ристиќ, М. Спалајковнќ, полковник К.

Смиљаниќ, потполковник Д. Калафатовиќ

П РО Т О КО Л

Приклучен на членот IV од Букурештанскиот договор од дваесет и осми јули (десетти август) илјада деветстотини и тринаесетта година, што ги засега прашањата кои се однесуваат на поранешната српскобугарска граница

Мешовита српско-бугарска комисија што ќе биде оформена во рок од една година од ратификациата на Мировниот договор, ќе ги уреди прашањата што се однесуваат на поранешната српско-бугарска граница, земајќи ја за принцип падината на реката Тимок, така што таа служи за граница меѓу Србија и Бугарија и вододелницата за дел од границата од врвот на возвишението Бачиште до Иванова Ливада.

Најдоцна во рок од три години од денот на ратификацијата на Мировниот договор, двете договорни страни се должни да ја бележат на теренот со постојани знаци целата траса на поранешната српско-бугарска граница.

Сите постојни воденици на Тимок, како и таа што служи за граница меѓу Србија и Бугарија, ќе бидат отстранети во рок од три години од денот на ратификацијата на Мировниот договор и оттогаш ниедна градба од овој вид нема да биде дозволена на оваа страна од реката. Договорено е исто така повеќе да не им биде дозволено на поданиците на дветс договорени страни да поседуваат имоти што се поделени од граничната линија (таканаречени

"двовласна"). Што се однесува до поседите од оваа природа што моментно постојат, секоја од двете Влади се обврзува да изврши експропијација преку претходна праведна оштета утврдена според локална процедура, на парцелите земја што се наоѓаат од оваа страна на границата. Истото правило ќе се примени и на имотите што се наоѓаат во енклавата Роглиево-Којлово како и во Халово-Вражогрнци, со тоа што нивната правна состојба во однос на граѓаните на двете крајбрежни држави беше уредена со Протоколот Бр. 11 на мешовитата српско-бугарска комисија од 1912 год. Споменатите експропријации ќе бидат извршени најдоцна во рок од три години од денот на ратификацијата на Мировниот договор. Составен во Букурешт, на 28 јули (10 август) 1913.

Потписници: од Романија: Т. Мајореску, Ал. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску,

генерал аѓутант Коанда, полковник К. Кристеску од Грција:Е. К. Венизелос, Д. Панас, Н. Политис, капетан А. Ексадактилос,

капетан Пали од Црна Гора: генерал сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ од Србија: Ник. П. Пашиќ, М. Г. Ристиќ, М. Спалајковиќ, полковник К.

Смиљаниќ, потполковник Д. Калафатовиќ од Бугарија: Д. Тончев, генерал Фичев, Д-р С. Иванчов, С. Радев,

полковник Станциов.

П РО Т О КО Л

Приклучен кон членот V од Букурештанскиот договор од дваесет и осми јули (десетти август) илјада деветстотини и трннаесетта година. Конечна граница меѓу Бугарија и Грција.

(Австриска карта во размер 1:200.000) Граничната линија почнува од врвот на Беласица од бугарско-српската

граница; го следи врвот, потоа се спушта по врвот што се наоѓа северно од Јуруклери и оди се до утоката на Струма и Бистрица, се искачува по Бнстрица, потоа се упатува кон исток во Ченгане Калеси (1500). Оттука го достигнува врвот на Али Ботуш (кота 1650) и ја следи вододелницата, котите 1820, 1800, 713 и Страгач. Оттаму, следејќи ја се уште вододелницата, се насочува кон север, а потоа и кон североисток за да ја следи вододелницата меѓу котите 715, 660 и да ги достигне котите 1150 и 1152 од каде, следејќи го врвот источно од селото Ракистен, минува низ Места, се упатува кон врвот на Руса и Зелеза, го поминува Деспат (Рана) Суџу и ја достигнува Чука. Тргнувајки од оваа точка, повторно ја следи вододелницата и, минувајќи низ Сибкова, Чадиркаја (1750), Авлика Даг (1517), Кајин Чал (1811), Дебикли (1587), се спушта кон југ во котата 985 за да сврти на исток, јужно од селото Карово, оттука се упатува кон исток,минува на север низ селото Кајбова, се искачува кон север и минува низ котите 1450, 1538, 1350 и 1845. Оттаму се спушта на југ, минувајќи низ Чигла (1750), Кушлар (2177). Од Кушлар граничната линија ја следи вододелницата на Места и Јаси Еврен, преоѓа преку Рујан Планина и го достигнува Ашлат Даги (1300), го следи врвот кој се упатува кон железничката станица во Окчилар (41) и од оваа точка го следи текот на Места за да стигне до Егејското Море. Составен во Букурешт, на 28 јули (10 август) 1913.

Потпнсннцн: од Романнја: Т. Мајореску, Ал. Маргиломан, Таке Јонеску, К. Г. Дисеску,

генерал аѓутант Коанда, полковник К. Кристеску од Грција: Е. К. Венизелос, Д. Панас, Н. Политис, капетан А.

Ексадактилос, капетан Пали од Црна Гора: генерал сердар И. Вукотиќ, Ј. Матановиќ од Србија: Ник. П. Пашиќ, М. Г. Ристиќ, М. Спалајковнќ, полковник К.

Смиљаниќ, потполковник Д. Калафатбвиќ од Бугарија: Д. Тончев, генерал Фичев, д-р С. Иванчов, С. Радев,

потполковник Станциов. До Неговата екселенција господин Тончев, главен претставник на Владата

на Царството Бугарија на Конференцијата во Букурешт. Бр.17.058 Букурешт, 22 јули (4 август) 1913. Господине министре. Како што беше и договорено во текот на нашите преговори, а со цел

воспоставување траен мир меѓу нашите две земји, имам чест да ја замолам Вашата Екселенција да ми потврди, како одговор на оваа моја нота, дека:

Согласно со декларацијата што беше дадена од Бугарија во Протоколот, потпишан во Лондон на 16/29 јануари 1913, и со членот 4 од Протоколот на Конференцијата во Санкт Петерсбург на 26 април (9 мај) истата година, Бугарија се согласува да им даде автономија на училиштата и црквите на Куцовласите кои ќе се најдат на идните територии на Бугарија и да дозволи создавање на епископат за овие исти Куцовласи, со можност Романската влада материјално да ги помага под надзор на бугарската влада спомнатите културни институции, како постојните така и оние што ќе бидат создадени во иднина.

Со почит, итн. (Потпншан) Т. Мајореску до Неговата екселенција господин Т. Мајореску,

претседател на Советот, министер за надворешни работи. Букурешт, 22 јули 1913. Господине министре, Како одговор на нотата од Вашата екселенциjа од 22 јули имам чест да ви

потврдам дека: Во согласност со декларацијата на Бугариjа во Протоколот, потпишан во Лондон на 16/29 јануари 1913, и членот 4 од Протоколот од Конфсренцијата во Санкт Петерсбург од 26 април (9 мај) истата година, Бугарија се согласува да им даде автономија на училиштата и црквите на Куцовласите кои се наоѓаат на идните територии на Бугарија и да дозволи создавање епископат за истите Куцовласи, со можност Романската влада материјално да ги помага под наздор на Бугарската влада спомнатите културни институции, како постојните така и оние што ќе бидат создадени во иднина.

Со почит, итн. (Потпишан) Тончев До Неговата екселенција господин Е. Венизелос, прстседател на Советот

на министрите на Грција. Главен претставник.на Владата на Кралството Грција на Конференцијата во Букурешт.

Бр.17.277 Букурешт, 23 јули (5 август) 1913. Господине претседателе на Советот,

Како што и беше договорено во текот на нашите преговори имам чест да ја замолам Вашата екселенција да ми потврди како одговор на оваа моја нота дека:

Грција се согласува да им даде автономија на училиштата и црквите на Куцовласите што се наоѓаат на идната територија на Грција и да дозволи создавање епископат за овие исти Куцовласи, со можност Романската влада материјално да ги помага под надзор на грчката влада спомнатите културни институции, како постојаните така и оние што ќе бидат создадени во иднина.

Со почит, итн. (Потпишан) Т.Мајореску До Неговата екселенција господин Т.Мајореску, претседател на Советот на

министри, министер за надворешни работи на Романија. Букурешт, 23 јули (5 авгсуст) 1913. Господине претседателе на Советот,

Како одговор на нотата од денеска што ми ја упати Вашата екселенција, имам чест да и потврдам на Вашата екселенција дека:

Грција се согласува да им даде автономија на училиштата и црквите на Куцовласите што се наоѓаат на идната територија на Грција и да дозволи создавање епископат за овие исти Куцовласи, со можност Романската влада материјално да ги помага под надзор на Грчката влада спомнатите културни институции, како постојните така и тие што ќе бидат создадени во иднина.

Со почит, итн. (Потпншан) Е.К.Венизелос До Неговата екселенција господин Н. Пашиќ, претседател на Советот на

министри на Србија, главен претставник на Владата на Кралството Србија на Конференцијата во Букурешт.

Бр.17.276 Букурешт, 23 јули (5 август) 1913. Господине претседателе на Советот, Како што и беше договорено во текот

на нашите преговори имам чест да ја замолам Вашата екселенција да ми потврди како одговор на оваа нота дека: Србија се согласува да им даде автономија на училиштата и црквите на Куцовласите што се наоѓаат на идната српска територија и да дозволи создавање епископат за овие исти Куцовласи, со можност Романската влада материјално да ги помага под надзор на Српската влада спомнатите културни институции, како постојните така и оние што ќе бидат создадени во иднина.

Со почит, итн. (Потпишан) Ник. П. Пашиќ

ЗАПИСНИК ОД РАЗМЕНАТА НА РАТИФИКАЦИИТЕ на

БУКУРЕШТАНСКИОТ МИРОВЕН ДОГОВОР

од 28 јули (10 август) 1913. Долу потпишаните, Титус Мајореску, претседател на Советот и министер за надворешни работи на Романија; Андре Пападиамантоплос, вонреден пратеник

и ополномоштен министер на Кралството Грција кај Неговото величество кралот на Романија; Михајло Г. Ристиќ, вонреден пратеник и ополномоштен министер на Неговото величество кралот на Србија кај Неговото величество кралот на Романија; Симеон Радев, претставник на Владата на Царството Бугарија, се сретнаа во Букурешт за да извршат размена на ратификациите на Мировниот договор и неговите анекси, склучен во Букурешт на 28 јули (10август) 1913, меѓу Романија, Грција, Црна Гора и Србија – од една, и Бугарија - од друга страна. Откако инструментите на овие ратификации беа реализирани и после нивното разгледување беше востановена нивната соодветна и нужна форма, се изврши и размената.

Со верба во што долупотпишаните го направија овој записник, од кој по еден примерок ќе добие секој од страните потписнички.

Направен во четири примероци во Букурешт, на 12/25 август 1913. Т. Мајореску (Негов печат) А. Д. Пападиамантопулос (Негов печат) М. Г. Ристиќ (Негов печат) С. Радев (Негов печат)