Miloa Obilia 30Banja Luka

Seminarski rad iz predmeta Ureivanje i nadzor ZNRTema: Ugroavanje okolia bukom

Predmetni profesor: Student: Radenko evaProf.dr.sci..Miloevi,dipl.in.stroj. Broj indexa:

SADRAJ

UVOD ........................................................................................................................................31. Pojam i vrste buke...................................................................................................................42. Izvori buke..............................................................................................................................53. Uticaj saobraaja na proizvodnju buke...................................................................................74. Nain na koji se moe smanjiti buka koja dolazi sa ulice.......................................................75. Uticaj buke na zdravlje ljudi...................................................................................................96. Procjena izloenosti prekomjernoj buci................................................................................117. Kako se zatiti od buke.........................................................................................................118. Mjere zatite od buke u gradu...............................................................................................139. Ugroavanje okolia bukom po zakonu o zatiti od buke Ze Do kantona.........................1610. Ugroavanje okolia bukom prema drugim zakonodavstvima ..........................................2011. ZAKLJUAK.....................................................................................................................24LITERATURA..........................................................................................................................25

UVODOvo krivino djelo spada u grupu krivinih djela protiv okolia, poljoprivrede i prirodnih dobara. Ova grupa krivinih djela nastala je kako bi se zatitila ovjekova okolina u najirem smislu rijei. Krivino djelo ini onaj koji protivno propisima proizvede buku koja je pogodna prouzrokovati tee oteenje zdravlja vie osoba. Za ovo krivino djelo kaznit e se uinitelj novanom kaznom ili kaznom zatvora do tri godine. Ko ovo krivino djelo uini iz nehata kaznit e se novanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine,[footnoteRef:2] [2: Kz FbiH l 306]

Bukom se smatra svaki zvuk iji nivo prekorauje najvie dozvoljene nivoe propisane tim zakonom s obzirom na vrijeme i mjesto gdje nastaje u sredini u kojoj ljudi borave i rade, a to su svi otvoreni i zatvoreni prostori u naseljima i izvan njih u kojima se ljudi zadravaju radi boravka, odmora i rekreacije.[footnoteRef:3] [3: Z. Tomi, Krvino pravo 2, Fojnica d.oo, Sarajevo 2007. str 277.]

Uinitelj ovog krivinog djela moe da bude svaka osoba. Radnja uinjenja je odreena kao proizvoenje buke pogodne da prouzrokuje tee oteenje zdravlja vie osoba. Da bi proizvoenje buke prouzrokovalo radnju uinjenja ovog krivinog djela potrebno je da je ono uinjeno protivno propisima, dakle protupravno. Osim toga proizvedena buka treba da je takva da je podobna da dovede do teeg oteenja zdravlja ljudi. Posljedica ovog krivinog djela sastoji se u apstraktnoj opasnosti za zdravlje ljudi. Za krivinu odgovornost potreban je umiljaj, koji mora biti obuhvaen svijeu o protupravnosti krivinog djela. Predvieno je kanajvanje i za nehatno uinjenje ovog krivinog djela.U nastavku izlaganja vie e biti rijei o samom uticaju buke na zdravlje, izvorima buke, mjerama zastite ali i o nivoima dozvoljene buke u Zeniko Dobojskom kanton, kao i o regulisanju ovog protupravnog djela u drugim zakonodavstvima.

1. Pojam i vrste buke Buka je svaki neeljeni zvuk. To znai da svaka zvuna pojava (zujanje, larma, um, galama, lupa, govor i sl.) koja ometa rad ili odmor predstavlja buku. Buka je, naroito posljednjih decenija, jedan od osnovnih uzroka kompleksnog oteenja zdravlja, naroito u velikim, gusto naseljenim gradovima. Nekada se smatralo da je dejstvo buke ogranieno na organ sluha, ali je danas na osnovu opsenih i sistematskih ispitivanja ustanovljeno da je njeno dejstvo mnogo sloenije.[footnoteRef:4] [4: M Muljkovi, Zatita radne i ivotne sredine, zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000, str.145.]

Pod odreenim uslovima i relativno tihi zvuci mogu da predstavljaju buku, tako da ona sadri pored fizikih i psiholoke, tj. subjektivne elemente. Ocjena da li je neki zvuk buka ili nije, sasvim je subjektivna: ono to je jednom ovjeku buka, to nekom drugom ne mora biti, iako se radi o istom zvuku. Njena osnovna karakteristika je ometajui faktor koji zavisi od vie veliina: jaine, raspodjele tonova, ritma ponavljanja i subjektivne sklonosti osobe. Na primjer, muzika koja se izvodi u diskoteci preko zvunika, iako na prisutne ne djeluje kao neeljeni zvuk, dovodi nepobitno do oteenja sluha u svim sluajevima kada se prekorai odreena granica zvunog nivoa.

Najneprijatnija, a time i najvanija karakteristika buke je intenzitet (jaina). Kada potie od jednog izvora proizvoljnog intenziteta i udaljenosti moe se mjeriti i sa vie ili manje uspjeha ublaiti. Ako su uzronici buke vie izvora (saobraajna buka) oteano je mjerenje intenziteta, lokacija izvora i spektralni sadraj. Pri ovakvim sluajevima borba je takorei beznadena.Sve bri tempo ivota u velikim urbanim sredinama predstavlja mnogostruki izvor buke, time ona postaje prvorazredno vaan komunalni problem. Od nastanka velikih gradova i pojave buke, pomno se prati i izuava ovaj problem i konstatovano je da buka predstavlja nepredvidljivo opasno zlo po zdravlje stanovnitva, i to u vie aspekata. Najbolja akustika sredina za oveka je normalan razgovor od 40 do 50 decibela (dB). Totalna tiina, uprkos uvreenom miljenju, nije tako korisna poto ak i osoba koja nema tako dobar sluh u takvoj situaciji uje kretanje krvi kroz krvne sudove i kucanje vlastitog srca. Sve to je glasnije od normalnog razgovora - za organizam je optereenje.Buka se izraava u decibelima (dB). Po intenzitetu razlikujemo: malu buku, normalnu buku, jaku buku, vrlo jaku buku i zagluujuu buku.Mala bukaje tih um ili tih govor jaine do 50 dB i ona ne smeta organizmu.Normalna, prirodna ili umjerena bukatakoe nije tetna, a izaziva je srednja jaina govora u granicama od 60 do 65 dB.Jaka bukaje kada se galami, glasno govori ili uje rad motora u granicama od 70 do 80 dB.Vrlo jaku i neprijatnu bukuizazivaju: krik, vrisak, pucanj, grmljavina, prese i sline maine jaine od 80 do 100 dB.Zagluujuu bukustvaraju: avionski motori, preglasna muzika, pneumatski aparati i slino. Ova buka prelazi po intenzitetu 100 dB, izaziva bol i oteuje sluh.2. Izvori buke Buka u ivotnoj sredini ili kako se veoma esto zove komunalna buka, definie se kao buka koju stvaraju svi izvori buke koji se javljaju u ovjekovom okruenju, iskljuujui buku koja nastaje na samom radnom mjestu u industrijskim pogonima.I u starom Rimu postojala su pravila vezana za buku gvozdenih tokova dvokolica pri kratanjupo kamenojpodlozi, iji je cilj biospreavanje remeenja sna i uznemiravanja Rimljana. Usrednjevekovnoj Evropi bilo je zabranjeno koristiti konjske koije u nonim satima da bi se obezbjedio miran san graana.Danas je problem veoma izraeniji.Ogroman broj vozil se kree po saobraajnicama. Avioni i vozovi daju svoj doprinos u poveanju ukupne buke.U poreenju sa drugim faktorima ivotne sredine, za kontrolukomunalne buke veoma esto nema razumjevanja, prije svega zbog nedovoljnog poznavanja skrivenih efekata koje buka moe da izazove kod ovjeka. Takoe se zaboravlja na kumulativni efekat koji buka ima kada izlaganje buci traje dui vremenski period. [footnoteRef:5] [5: D.uri, Lj.Petrovi : Zagaivanje ivotne sredine i zdravlja oveka, Velarta, Beograd, 1996.str.187.]

Glavni izvori komunalne buke, koji se svakodnevno sreuu ovjekovom okruenju, ukljuuju: [footnoteRef:6] [6: www.ekopo.co.rs , 15.05.2011.]

Izvori buke na otvorenom prostoru Izvori buke u zatvorenom prostoruIzvori komunalne buke na otvorenom prostoru mogu se dalje podjeliti na slijedee grupe: [footnoteRef:7] [7: Ibid.]

Saobraaj ( drumski, elezniki, avionski) Graevinske maine koje se koriste pri izvoenju javnih radova Industrija Maine za kunu upotrebu ( kossaica, motorna testera..) Maine i vozila za komunalno odravanje Sportske aktivnosti, koncerti, zabavni parkovi, alarmi.Izvori komunalne buke u zatvorenom prostoru mogu se podijeliti: [footnoteRef:8] [8: Ibid.]

Kuni aparati Ventilacioni sistemi i klima ureaju, pumpne stanice Ureaji za muziku reprodukciju Zabave

3. Uticaj saobraaja na proizvodnju bukeIako nije uvijek glavni uzrok albi graana, saobraaj je dominantni izvor buke u komunalnoj sredini, ukljuujui sve oblike saobraaja ( drumski, eljezniki i avionski) i sve oblike prevoznih sredstava ( automobili, motocikli, kamioni, autobusi, avioni..) Pored buke koju prevozna sredstva stvaraju u okruenju, za prevozna sredstva je karakteristina i buka u unutranjosti vozila kojoj su izloeni vozai i putnici. Buka je promjenljiva u oblastima gde kretanje saobraaja ukljuuje promjene brzine i snage, npr. u zoni semafora, raskrsnica, uspona ili nizbrdica. Kodvozova je zanimljiva pojava kripe ili piska. Prilikom skretanja, zbog konstrukcije samih vagona gde su tokovifiksirani sa paralelnim osama. Na krivinama spoljni tokovi prelaze vei put u odnosu na unutranje, tako da moraju da skliznu, pri emu se generie buka. Pri kretanju voza preko mostova ili nadvonjaka buka se moe poveatii do 20dB kao posljedica emitovanja zvuka usljed vibriranja strukture mosta. Dodatna buka se generie na eljeznikim stanicama startovanje lokomotive, pitaljka efa stanice, razglas.4. Nain na koji moemo smanjiti buku koja dolazi sa ulicaSpreavanje irenja buke koje dovodi do smanjenja nivoa buke na mjestu prijemnika moe se ostvariti primjenom: barijera tunela prirodnih prepreka ( zemljani nasipi, zeleni zasadi..)

Barijere redukuju nivo buke spreavanjem prostiranja zvunih talasa. Pravilnom konstrukcijom i izborom materijala. Dominantan uticaj na mjestu prijemnika imaju zvuni talasi koji mijenjaju pravac prostiranja na gornjoj i bonim ivicama barijere efekat poznat kao difrakcija zvunih talasa. Da bi barijera imala efekat, mora spreiti direktnu vidljivost izvora buke i prijemnika, ime se buka veim dijelom ne prostire direktnim putem.Nije uvijek mogue koritenje barijera,naroito u gusto naseljenim gradovima sa viespratnicama. U takvim okolnistima mogu se koristiti zatitini ekrani -tuneli poluotvorenog ili zatvorenog tipa. Na ovaj nain se buka moe smanjitii za vie od 20dB za sluaj zatvorenog tipa.Prirodne prepreke u obliku zemljanih nasipa, sa ili bez zelenih zasada, mogu se koristiti za smanjenje nivoa buke spreavanjem irenja zvunih talasa. Mogu se kobinovati sa barijerama. Zemljani nasipi imaju prirodan izgled i mogu zadovoljavati veinu estetskih zahtjeva. Smanjenje buke je za oko 3 dB vee od smanjenja buke barijerom iste visine.Pravilnom orjentacijom stambenog objekta prema izvoru buke moe se smanjiti izloenost stanara buci. Stambena zgrada se orjentie tako da se prostorije koje su manje osetljive na buku ( kuhinje, kupatila, hodnici..) lociraju ka strani gde se nalazi izvor buke. Sa suprotnestrane se pozicioniraju dnevne i spavae sobe, kao prostorije gde smanjeni akustiki komfor znaajnoutie na najee ljudske aktivnosti pored rada odmor i spavanje.Problem buke na mjestu prijemnika moe se rijeiti udaljavanjem prijemnika i izvora buke.Na ovaj nain se buka , moe znatno smanjiti, ukoliko to uslovi na terenu dozvoljavaju, jer nivobuke opada znatno sa poveanjem rastojanja prijemnika od izvora usljed pojava koje prate prostiranje zvunih talasa. Ukoliko se uzme u obzir i refleksija terenai karakteristike uobiajenih izvora buke u ivotnoj sredini, nivo buke se moe smanjiti za otprilike 4.5 dB sa dupliranjem rastojanja prijemnika od izvora. Na slian nain, buka se moe smanjiti udaljavanjem izvora buke od prijemnika. Tako npr. potrebno je u fazi izrade planske i urbanistike dokumentacije, glavne saobraajnice, naroito tranzitne, dislocirati van stambenih naselja ili objekata koji su posebno osjetljivi na buku ili primjeniti mjeru koja podrazumjeva trasiranje saobraajnica ispod nivoa osjetljivih zona na buku kao to su stambeni objekti.Pravilnim definisanjem namjene odreenog prostora moe se smanjiti uticaj buke. Postupak se naziva Zoniranje prostora [footnoteRef:9], pri emu se za svaku zonu definie namjena ( zona za odmor, zona stanovanja, poslovna zona, industrijska zona i sl.). [9: www.ecop.co.rs , 15.05.2011.]

5. Uticaj buke na zdravlje ljudi Buka je svakodnevni stresogeni faktor okolia. Reakcije organizma na buku, nepovoljno se odraavaju na ljudsko zdravlje, osjeaj sigurnosti i dobro raspoloenje.Buka na ovjeka djeluje direktno i indirektno, oteujui njegovo zdravlje, izazivajui umor i smanjenje radne sposobnosti.Institut zatite, ekologije i informatike Republike Srpske je uz finansijsku podrku Ministarstva nauke i tehnologije Republike Srpske, 2009. godine realizirao naunoistraivaki projekat "Strategija smanjenja buke kao faktor zatite zdravlja stanovnitva i unapreenja ivotne sredine gradova".[footnoteRef:10] [10: www.ezdravlje.org, 16.05.2011.]

U okviru projekta buka je mjerena u centralnom dijelu grada Banja Luke, na etiri mjerna mjesta.Procijenjeno je, prema mapi buke na mjernim mjestima, da je svakodnevno najmanje 20% stanovnika u centru grada izloeno buci koja dovodi do neurovegetativnih poremeaja, koji daju promjene i na svim drugim organima koji su pod uticajem toga sistema, naroito na kardiovaskularnom i nervnom sistemu.Pored toga, vjerovatno je jo 30% stanovnika izloeno buci koja dovodi do uznemirenosti i glavobolje, ometa odmor, remeti san i smanjuje radnu efikasnost i normalnu komunikaciju.Indirektno buka utie i na nervni sistem i krvotok, te dovodi do metabolikih i endokrinolokih poremeaja. Negativno se odraava na umni rad i dovodi do potekoa s koncentracijom, zadravanjem panje, usvajanjem novih spoznaja, te uzrokuje razdraljivost i nesanicu.Veliki broj ljudi se ali na buku. Neki kau da je buka razlog za njihovu razdraljivost, neurotiziranost i emotivnu labilnost. Rezultati naunih istraivanja su, uglavnom, potvrdili ova i slina iskustvena saznanja. Buka moe dovesti do poremeaja u funkcionisanju lijezda sa unutranjim luenjem.Danas najvei broj ljudi zna da su i tjelesne i psihike posljedice velike ako je dolo do poremeaja u radu ovih lijezda. Opa slabost organizma, jae ili slabije izraene kardiovaskularne smetnje, osjeanje fizikog i psihikog umora, glavobolja, stomani poremeaji, zujanje u uima, razdraljivost i nesanica su karakteristini pokazatelji tetnog djelovanja buke na ovjeka.

Buka jeste uzrok gluhoe i nagluhosti, ali, to se manje zna, dovodi i do slabljenja vida. Buka je jedan od moguih uzroka stresa. Buka pogoduje nastanku stresa koji se, najee, oituje u glavnim vidovima ispoljavanja: u poremeaju fiziolokih funkcija, u doivljaju neugodnih emotivnih promjena i u pogoranju kognitivnog ponaanja. Tako, naprimjer, poveani krvni pritisak, osjeanje straha, tjeskobe i bespomonosti, kao i neefikasnosti u rjeavanju problema su karakteristini indikatori tih promjena.

Razliiti pojedinci ne doivljavaju buku na jednak nain. U uvjetima jednake buke neki pojedinci izjavljuju da se osjeaju vrlo neugodno, a drugi izjavljuju da ih buka ne uznemirava. Izjava da im buka ne smeta znai da ona ne djeluje ili da nee, u odreenom periodu vremena, djelovati. Psiholozi govore i o uticaju stava i oekivanja na razlike u doivljaju buke. Ako se negativni uticaj buke oekuje, on e se stvarno i desiti. U protivnom, uticaj buke na zdravlje i ponaanje ovjeka bit e neznatan ili skoro nikakav.

Bolesti koje izaziva velika buka[footnoteRef:11] [11: www.zdravlje.krstarica.com. 14.05.2011.]

Dokazano je da dugotrajna ili jaka buka moe biti neposredno ili posredno uzrok ne samo oteenja sluha nego i drugih bolesti i tegoba, a navodimo samo neke: aritmija srca gubitak apetita depresija nervoza nesanica podie krvni pritisak podie nivo eera u krvi razara krvne sudove razara nervni sistem razdraljivost stres umanjenje radne sposobnosti hronini umor

Istraivanja pokazuju da je tri etvrtine mladih koji redovno sluaju preglasnu muziku u opasnosti od trajnog oteenja sluha, a vie od 10 posto ih ima oteen sluh.Na koncertima i u diskotekama, buka dosee 110 do 120 decibela, a maksimalno doputeno trajanje izlaganja takvoj buci je pola sata u sedmici. Stoga se preporuuje sluati muziku putem slualica, jedan sat dnevno na 60% glasnoe. [footnoteRef:12] [12: www.ezdravlje.org., 15.05.2011.]

6. Procjena izloenosti prekomjernoj buciI sami moemo procijeniti nalazimo li se u preglasnom okruju koje je opasno za na osjet sluha i ravnotee: ako ne razumijemo govor osobe na udaljenosti od jednog metra, ako osoba uz nas uje glazbu s naega elektroakustikog ureaja, ako ne moemo kontrolirati jainu glasa u buci. Moemo postati promukli zbog oteenja glasnica, ali i umorni, razdraljivi, eljni izolacije. Jaka buka moe u poetku izazvati zagluenost i zvonjavu u uima (tinnitus), a zatim i vrtoglavicu, muninu, razdraljivost, umor i nedostatak koncentracije.7. Kako se zatiti od bukeO potrebi za zatitom od buke se danas vie govori nego ranije. Buka, posebno intenzivna i dugotrajna, djeluje tetno i na zdravlje i rad ovjeka. Utie loe i na meuljudske odnose. Emocionalno, od buke iritirani pojedinci su ee u konfliktnim situacijama u odnosu na one koji ive ili rade u tiini, odnosno u uvjetima buke vrlo niske glasnosti. Verbalna agresivnost pojedinaca u grupama se poveava ako je drugi pojedinac izvor buke. Oekivati je da e doivljaj buke biti najsnaniji ako je buka koju proizvode drugi pojedinci sadrajna (razgovor) i isprekidana.

Kako se odbraniti od buke danas koja je, u odnosu na ranija vremena, glasnija i raznovrsnija. Psiholozi tvrde da je jedna od formi zatite adaptacija. Tano je da se ovjek prilagoava djelovanju buke, pogotovo kada je manjeg intenziteta, kontinuirana i "neizbjeiva". ovjek koji ivi u dijelu grada u kojem saobraajna buka vrlo jaka postepeno se na nju privikava.Ima pojedinaca koji tvrde da im ponekad "fali" buka i da se ne osjeaju ugodno u tiini. Za druge je njihovo ponaanje neshvatljivo i kau za njih da su "ogluglali", "otupjeli", da su im "ui smolom ispunjene". Izjave da im buka ne smeta, da je, kada rade, i ne uju, pa ak i da ih mobilie na vei napor i slino, nisu dokaz da buka ne djeluje tetno na njih.Adaptacija na buku jeste psiholoki mehanizam koji znaajno ublaava doivljavanje neugodnosti od njenog djelovanja. Ali to nije, niti moe biti, jedini nain zatite od buke.Problem se nee rijeiti traenjem ili zahtjevima od ljudi da se mire sa stanjem u kojem se nalaze, da prihvate, openito reeno, civilizacijske potrebe (naprimjer, gradski saobraaj) kao prirodne potrebe. Traiti od radnika da se privikavaju na buku iznad 90 dB znai izloiti ga tetnom djelovanju buke sa oekivanim fiziolokim i psiholokim poremeajima. To je, oito je, zdravstveno tetno, a i nehumano. Najbolja mjera je smanjiti njen uticaj. Kako? U prostorima u kojima je buka izrazito jaka ugraivanje materijala koji apsorbuje buku je jedna od dobrih mjera. Ako su strojevi izvor buke, njihova preinaka daje poeljne efekte. Individualna zatita se najbolje ostvaruje noenjem antifona (zatitni aparati). Ne treba zaboraviti i potrebu za sticanjem znanja i navika kulturnog ponaanja, jer su graani izvor buke. Graani su, istovremeno, i oni koji nose i fizike i psihike posljedice tetnog djelovanja buke. Kultivisani graanin e nastojati da ne proizvodi buku koja uznemirava i ometa rad ili san njegovog komije. Kulturni graanin pomae svojim komijama da shvate koliko buka koju oni proizvode (isprekidana lupa, buna proslava, turiranje motora) neugodno utie na njih, na njegove komije. Ako majci ne smeta buna galama njene djece, to ne znai da je ta galam ugodna i drugim majkama. Djecu od malena treba uiti, izmeu ostalog, da ne rade ono to drugima smeta. Pretjerana galama djece veini stanara nije ugodna.Rok muziku mladi vole. Vole je iako njeno esto i dugo sluanje tetno djeluje na organ sluha. Buka preko 130 dB je uzrok nagluhosti ili gluhoe mladih ljudi, koji, neosporno je,uivaju u muzici koja proizvodi zvuk toliko decibela. Edukacijom se i ovdje moe mladom ovjeku pomoi da sprijei tee posljedice koje e doivjeti eim i vremenski duim sluanjem ove muzike. On treba da zna kakve se promjene mogu desiti sa njegovim organom sluha, ta se moe dogoditi usljed dejstva jakih zvukova i ta, u tom sluaju, treba da uini. Jedna od korisnih mjera je povremeno, u odreenim vremenskim razmacima, nesluanje preglasne muzike (rok benda). Izolacija u tiinu e, donekle, ublaiti tetno djelovanje ove zaista preglasne buke, koliko je gradska buka koja se uje u stanu prevelika i stalna, jedno od rjeenja je i promjena mjesta stanovanja.U gradovima, parkovi, zeleni gusti zasadi i gusto rastinje uspjeno tite od buke i prostiranja zvuka. Beton, elik i staklo dobro prenose i dobro reflektuju buku (zvuk) pa nas ne tite od nje.Postoji mnogo naina da se zatitimo bar djelimino od buke ako ve nismo u stanju da buku potpuno iskljuimo iz svog ivota. Zatitom od buke mi doprinosimo poboljanju svog zdravlja i zdravlja svoje dece. [footnoteRef:13] [13: www.zdravlje.krstarica.com]

U stanumoemo iskljuiti ili smanjiti izvore buke koji su pod naom kontrolom: popraviti nesipravne ureaje, smanjiti jainu zvuka audio-ureaja, ugraditi prozore sa duplim staklima, poboljati zvunu izolaciju zidova, staviti deblje zavese na prozore, gajiti balkonsko i kuno ukrasno bilje.Na ulicimoemo etati kada je buka (i zagaenost) manja, kretati se manje bunim ulicama ili parkovima.Na poslutreba popraviti neispravne ureaje, koristiti zatitnu opremu i zatitnu izolaciju, oplemeniti prostor (u granicama mogunosti) zelenilom.Odmor i vikendtreba koristiti to je mogue vie za odmor u prirodi i tiini (park, uma, banje, pored reke, pored mora...)Ishranomse moe smanjiti negativan uticaj buke na na organizam: vie vitamina i minerala, vie antioksidanata, vie voa i povra, manje aditiva, manje rafinisanih8. Mjere zastite od buke u graduS obzirom na znacaj fenomena buke, iskazan injenicom da je u 2000. godini 130 miliona ljudi u urbanim sredinama izloeno nivoima koji prekorauju gornje granicne dozvoljene vrijednosti nivoa buke, 65 decibela za dnevni period i 55 za noni period, proizilazi potreba za kontrolom nivoa buke i planiranje mjera za zatitu populacije od njenog negativnog dejstva. Rezultati sistematskog mjerenja nivoa buke ce posluiti urbanistima pri prostornom uredjenju i rekonstrukciji postojeih naselja i podruja, arhitektama pri projektovanju objekata u neposrednoj blizini mjernih mjesta i medicinskim strunjacima pri ocjeni smetnji od buke kao veoma znaajnog ekolokog faktora koji utie na zdravlje stanovnitva.Mjere zatite, koje se mogu sprovesti na lokalnom nivou, mogue je podjeliti u dvije grupe,kratkorone i dugorone.

Kratkorone mjere zastite bi obuhvatile[footnoteRef:14] [14: www.ecop.co.rs , 13.05.2011.]

ogranienje brzine kretanja vozila ogranienje brzine kretanja vozila znaajno doprinosi smanjenju ukupnog nivoa buke. Pro ograniavanju brzine vozila treba voditi rauna da smanjenje brzine ispod 50km/h ne utie znatno na smanjenje nivoa buke, a moe dovesti do zakrenja saobraaja.

zabranom saobraaja za pojedine kategorije i njihovim usmjeravanjem na pravce manje osjetljive na buku- Pojedine kategorije vozila, a naroito teretna vozila iznad 3.5 t i vozila javnog gradskog prevoza izazivaju veliku buku. Zabrana saobraaja za odreeno vrijeme nou ili trajna zabrana saobraaja za tu kategoriju vozila na pojedinim gradskim saobraajnicama za tu kategoriju vozila na pojedinim gradskim saobraajnicama.

boljom regulacijom saobraaja Obezbjediti takvu regulaciju saobraaja na raskrsnicama koja ne usporava kretanje vozila i ne dovodi do zastoja u saobraaju. Postavljanje vremenskih semafora na raskrsnicama sa semaforima i obezbeenje potovanja gaenja motora za vrijeme ekanja na semaforu, takoe mogu znatno sniziti nivo buku na raskrsnicama. Uvoenje zelenog talasa na odreenim raskrsnicama

povoljnijim izborom javnog gradskog prevoza, poboljsanjem povrsine kolovoznog zastora, kontrolom nivoa buke vozila i sankcionisanjem ponaanja uesnika u saobraaju.

Dugorone mjere zatite od buke bi obuhvatile:[footnoteRef:15] [15: www.ecop.co.rs ,13.05.2011.]

- pravilno planiranje namjene prostora Zatita od saobraajne buke moe se postii pravovremenim sprovoenjem odgovarajuih urbanistikih zahvata u planiranju pojasa oko saobraajnice. Urbanistikim planom se mogu predvidjeti tipovi izgradnje koji rasporedom i poloajem zgrada, kao i udaljenou od saobraajnice ( buka opada sa kvadratom udaljenosti od saobraanice), mogu pruiti adekvatnu zatitu od saobraajne buke. Tako npr. Terasasto-kaskadna gradnja predstavlja jedan od tipova gradnje koji prua najbolju zatitu od saobraajne buke.

ukljuivanjem mjera zatite od buke u fazi projektovanja graevinskih objekata Adekvatna zatita objekata od buke moe se postii jo u fazi projektovanja tog objekta, ako su poznate vrijednosti mjerenja buke, kao i njene oekivane vrijednosti. Svaki arhitektonsko graevinski projekat sa stanovita zatite od buke mora da sadri proraun zvune zatite, precizne zahtjeve u pogledu zvune zatite pojedinih elemenata ( prozora, vrata isl.)- postavljanjem internih objekata (magacina, garaza i sl.) kojima buka ne smeta izmedju izvora i primaoca buke

- izgradnjom vertikalnih zatitnih zidova i hortikulturalnim ureenjem pojasa duz putne sobraajnice Vertikalni zidovi predstavljaju graevinske konstrukcije od raznog materijala ( armirani beton, beton, opeka, kamen, drvo, aluminijum staklo, plastika idr.) nalaze se u profilu saobraajnice u vidu vertikalne prepreke i zatitu od buke vre refleksijom i apsorpcijom zvunih talasa. Njihova primjena dolazi do izraaja u uslovima ogranienog prostora. U zavisnosti od poloaja objekata koga treba zatiti od buke u odnosi na saobraajnicu, razlikujemo vie tipova vertikalnih zatitnih zidova: reflektirajui, absorbujui i visoko apsorbujui. Kao zatita od saobraajne buke, najuspeniji rezultati se postiu sa visoko apsorcionim ogradama koje se najee izgrauju kao sendvi od perforiranog metala ili drveta. Kao punilo primjenjuje se materijal koji ima visoku apsorpciju zvuka

- Hortkularnim ureenjem pojasa du putne saobraajnice estetski, ekoloki i ekonomski najpovoljnije rjeenje za zatitu od buke predstavlja ozelenjavanje pojasa du saobraajnice.

9. UGROAVANJE OKOLIA BUKOM PO KANTONALNOM ZAKONU O ZATITI OD BUKE Prema ovom zakonu buka predstavlja svaki zvuk iji nivo prekorauje najvie dozvoljene nivoe propisane ovim ili drugim zakonom s obzirom na vrijeme i mjesto gdje nastaje u sredini u kojoj ljudi rade i borave. Izvorom buke, u smislu ovog zakona, smatra se svaki objekat sa sredstvima za rad i transport, igru i zabavu, ureajima, instalacijama, te bune aktivnosti ljudi i ivotinja i drugi objekti i radnje od kojih se iri zvuk i naruava red i mir, a koji prelazi doputene nivoe.[footnoteRef:16] [16: Slubene novine Ze Do kantona, br.2/ 2008, Zakon o zastiti od buke Ze Do kantona , l 2.]

Mjere zatite od buke prema ovom zakonu su [footnoteRef:17] [17: Ibid., l 5.]

spreavanjem nastajanja buke, kontrolom namjene prostora i prostornim rasporedomstvarnih i potencijalnih izvora buke u odnosu na prostore osjetljive na buku, smanjenjem broja izvora buke, boljom zvunom izolacijom, praenjem i kontrolom nivoa buke, zabranom rada za sve namjene, odnosno izvore buke,koji izazivaju buku iznad graninih nivoa, otklanjanjem i smanjivanjem buke na doputeni nivo, ograniavanjem rada izvora buke tokom noi.

Zabranjeno je obavljati radove, odnosno djelatnosti koje zbog buke, ukljuujui i emitovanje muzike, ometaju noni mir i odmor u naseljenim mjestima, u vremenu od 22 do 06 sati u zimskom periodu i od 23 do 07 sati idueg dana u ljetnom periodu.

Zabrana iz stava ovog lana ne odnosi se na obavljanje radova za uklanjanje posljedica elementarnih nepogoda i stanja koja bi mogla izazvati vee materijalne tete, ili ugroziti zdravlje ljudi i njihove okoline.[footnoteRef:18] [18: Ibid., l 20.]

Mjerenje buke obavlja pravno lice koje ovlasti Vlada Zeniko-dobojskog kantona i koje je registrirano za obavljanje te djelatnosti,Novanom kaznom od 500 do 3.000 KM kaznit e se za prekraj odgovorno lice u organu uprave: [footnoteRef:19] [19: Ibid.]

ako ne osigura kartu buke u skladu sa l. 8. ovog zakona; ako u urbanistikom i provedbenim planovima ne predvidi nivoe buke (lan 9). ako u okolinskoj dozvoli ne predvidi mjere zatite od buke koje su predviene u studiji uticaja na okoli (lan 10.). ako izda odobrenje za obavljanje djelatnosti protivno lanu 11. ovog zakona; ako izda odobrenje za upotrebu objekta bez ispunjenih uslova zatite od buke propisanih lanom 11.ovog zakona. ako u roku od 60 dana ne pokrene obnovu postupka u skladu sa lanom 13.ovog zakona ako ne postupi u skladu sa lanom 18. ovog zakona.

Novanom kaznom od 2.000 do 10.000 KM kaznit e se za prekraj pravno lice ako: ne predvidi i primjeni mjere sprjeavanja irenja buke sa gradilita (lan 12.) doputeni nivoi buke za privremene izvore budu iznad propisanih vrijednosti (lan 15.) ne primjeni mjere izolacije i zvune zatite (lan 16.)Vrijeme provoenja mjera zatite od buke prema prema l 7 ovog zakona, zatita od buke provodi se danonono.U zimskom periodu dan traje od 06 do 22 sata, a no od 22 do 06 sati a u ljetnom perioduod 07 do 23 sata dan i od 23 do 07 sati no.

Tabela 1. - Dozvoljeni nivoi buke od vanjskih izvora u prostorijama prema namjeni[footnoteRef:20] [20: Slubene novine Ze-Do kantona br. 2/08, Zakon o zatiti od buke Ze-Do kantona, str. 35.]

Rbr.NAMJENA PROSTORIJE NAJVII DOZVOLJENI NIVO

15min Leq(dBA)L1

danjuNoudBa

ABolnice, poliklinike, domovi zdravlja---

A1Bolesnike sobe353045

A2Ordinacije404055

A3Operacioni blok bez medicinski ureaja i opreme353550

BHoteli, Moteli, Domovi i sl.---

B1Hotelske sobe A kategorije i viih kategorija---

Od izvora buke u zgradi i stacioniranih izvora izvan zgrade353045

Od nestacionarnih izvora buke izvan zgrade 403550

B2Hotelske sobe B kategorije i nie kategorije ---

Od izvora buke u zgradi i stacionarnih izvora izvan zgrade403550

Od nestacionarnih izvora buke izvan zgrade454055

B3Spavaonice u domovima ---

Od izvora buke u zgradi i stacionarnih izvora izvan zgrade403555

Od nestacionarnih izvora buke izvan zgrade453555

Ckole, fakulteti, biblioteke i sl.

---

C1

Amfiteatri i uionice404050

C2Kabineti na fakultetima353550

C3Kabineti u kolama405050

C4itaonice, biblioteke4040

DPozorita 303035

EKoncertne dvorane303035

10. Ugroavanje okolisa bukom prema drugim zakonodavstvima KZ FBiH[footnoteRef:21] [21: Slubene novine FBIH br. 18/05, KZ FBiH, l.306.]

Ovo krivino djelo je regulisano u lanu 306 i ini ga svako ko protivno propisima proizvede buku koja je pogodna prouzrokovati tee oteenje zdravlja vie osoba, kaznit e se novanom kaznom ili kaznom zatvora do tri godine. Predvieno je kanjavanje i za nehatno uinjenje ovog krivinog djela i to novanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine.

KZ REPUBLIKE SRPSKERegulisano je u lanu 417. i ovo krivino sjelo ini ko protivno propisima stvara buku koja moe biti opasna za zdravlje ljudi, kaznit e se novanom kaznom ili zatvorom do jedne godine.Ako je ovo krivicno djelo.ucinjeno nehatno, ucinilac ce se kazniti novcanomkaznom ili zatvorom do est mjeseci. [footnoteRef:22] [22: Slubeni glasnik RS br 49/03, KZ RS, l. 417.]

KZ BRKO DISTRIKTA BiHRegulisano je u lanu 300 i ovo krivino djelo ini svako ko protivno propisima proizvede buku koja je pogodna prouzrokovati tee oteenje zdravlja vieosoba, kaznit e se novanom kaznom ili kaznom zatvora do tri godine.Za uinjenje ovog krivinog djela iz nehata, kaznit e se novanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine.[footnoteRef:23] [23: Slubeni glasnik BD br 10/03, KZ BD BiH, l. 300.]

HRVATSKA

Ugroavanje okolia bukom prema Hrvatskom krivinom zakonu regulisano je u lanu 251. Kaznit e se svako ko protivno propisima proizvede buku koja je pogodna prouzroiti tee oteenje zdravlja vie osoba. Za ovo protupravno djelo kaznit e se novanom kaznom ili kaznom zatvora do tri godine. Uinitelj ovog krivinog djela moe biti svaka osoba . Predvieno je kanjavanje i za Nehatno uinjenje ovog krivinog djela i to novanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine.[footnoteRef:24] [24: www.poslovniforum.hr, 16.05.2011.]

CRNA GORAOvo protupravno djelo je regulisano u zakonu o zastiti od buke u ivotnoj sredini Crne Gore u lanu 30. Propisano je da e se novanom kaznom od tridesetostrukog do ezdesetostrukog iznosa minimalne zarade u Crnoj Gori kazniti za prekraj pravno lice, ako: [footnoteRef:25] [25: Slubeni list RCG, br.45/2006, Zakon o zastiti od buke u ivotnoj sredini Crne Gore, l.30.]

1) prouzrokuje buku tetnu po zdravlje, 2) ne sprovodi i ne obezbijedi sprovoenje mjera zatite od buke,3) stavlja u promet, odnosno upotrebu maine, transportna sredstva, ureaje i opremu koja se proizvodi u Crnoj Gori ili se uvozi na teritoriju Crne Gore, bez usklaivanja sa propisanim tehnikim standardima koji se odnose na granini nivo buke pod odreenim uslovima upotrebe kao i bez podataka o zvunoj snazi koju emituju pod tim uslovima upotrebe, u skladu sa posebnim propisima, smjernicama i normama Evropske unije ,4) ako izvore buke privremeno koristi ili trajno postavlja u otvorenom prostoru na nivou tla, na zidove i krovove zgrada, nepokretne i pokretne objekte ili ih koristi na vodi ili u vazduhu bez podataka o zvunoj snazi,5) koristi izvore buke bez dokaza nadlenog organa da buka od izvora nee prelaziti granine vrijednosti nivoa buke u ivotnoj sredini, 6) koristi elektroakustine ureaje za izvoenje, odnosno emitovanje muzike i ureaje za oglaavanje u izletnikim plovnim objektima,7) ne odredi odlukom ulice, djelove ulica i naselja, trgove i druge lokacije namijenjene za odravanje javnih skupova, zabavnih i sportskih priredbi i drugih aktivnosti na otvorenom i zatvorenom prostoru, kao i puteve za dolazak i odlazak uesnika navedenih dogaaja,Za prekraj iz stava 1 ovog lana kaznit e se i odgovorno lice u pravnom licu novanom kaznom od desetostrukog do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Crnoj Gori. Za prekraj iz stava 1 ovog lana kaznie se i fiziko lice novanom kaznom od desetostrukog do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Crnoj Gori.

Novanom kaznom od stostrukog do dvjestastrukog iznosa minimalne zarade u Crnoj Gori kaznit e se pravno lice i preduzetnik, ako strune poslove obavlja bez odobrenja nadlenog organa dravne uprave ,Za prekraj iz stava 1 ovog lana kaznit e se i odgovorno lice u pravnom licu novanom kaznom od petnaestostrukog do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Crnoj Gori. Za prekraj iz stava 1 ovog lana kaznit e se i fiziko lice novanom kaznom od petnaestostrukog do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Crnoj Gori.

SRBIJA

Ovo krivino djelo je regulisano u zakonu o zatiti od buke u ivotnoj sredini . Kaznene odredbe su sadrane u lanu 34 gdje se kanjava za prekaj novanom kaznom od 500.000 do 1.000.000 dinara privredno drutvo, preduzee ili drugo pravno lice ako:[footnoteRef:26] [26: www.putevi-srbije.rs, 15.05.2011.]

1) ne sprovodi mjere zvune zatite;2) emituje buku iznad propisanih graninih vrednosti;3) proizvodi, odnosno uvozi, radi stavljanja u promet odnosno upotrebu,maine, prevozna sredstva, ureaje i opremu protivno odredbama lana 16. stav 1.ovog zakona;4) izvori buke iz lana 16. stav 3. ovog zakona nemaju podatke o nivouzvune snage koju emituju;5) emituje buku u akustikoj zoni iznad propisanih graninih vrednosti ;6) odrava javni skup i aktivnost suprotno odreenim merama zatite odbuke;7) ne obezbjedi mjerenje buke i izradu izvetaja o merenju buke koju emitujeZa prekraj iz stava 1. ovog lana kaznit e se i odgovorno lice u pravnom licunovanom kaznom od 25.000 do 50.000 dinara.Za prekraj iz stava 1. ovog lana kaznit e se preduzetnik novanom kaznomod 250.000 do 500.000 dinara.Za prekraj iz stava 1. ovog lana kaznit e se fiziko lice novanom kaznom od5.000 do 50.000 dinara ili kaznom zatvora do 30 dana.

U lanu 35. regulisane su zatitne mjere koje se propisuju uz kaznu za prekraj tako da se za prekraj iz lana 34. ovog zakona pravnom licu moe se uz kaznu izrei i zatitna mjera zabrane vrenja odreene djelatnosti u trajanju do tri godine, a odgovornom licu u pravnom licu da vri odreene poslove u trajanju do jedne godine.Za prekraj iz lana 34. ovog zakona moe se uz kaznu izrei i zatitna mjera oduzimanja predmeta koji su upotrebljeni ili namenjeni za izvrenje prekraja, odnosno koji su nastali izvrenjem prekraja.Kaznit e se za prekraj odgovorno lica u organu dravne uprave, imaocjavnih ovlatenja, odnosno ovlatenom pravno lice, to je reguliasano lanom 36. ovog zakona. Predvieno je kanjavanje novanom kaznom od 25.000 do 50.000 dinara ali kaznit e se za prekraj i odgovorno lice u organu dravne uprave, imaocu javnih ovlatenja, odnosno ovlateno pravno lice ako:1) prostorni i urbanistiki planovi, odnosno planovi, projekti i programi nakoje se primjenjuju zakoni kojima se ureuje postupak strateke procjene uticaja naivotnu sredinu, postupak procjene uticaja projekata na ivotnu sredinu, ne sadreodgovarajue mjere zatite od buke, odnosno mjere zvune zatite 2) odrava javni skup i aktivnost suprotno odreenim mjerama zatite od buke 3) odobri odravanje javnog skupa i aktivnosti bez odreenih mjera zatite od buke 4) ne izrauje strateke karte buke u skladu sa odredbama ovog zakona i propisa donjetih na osnovu ovog zakona 5) ne obavlja monitoring buke u skladu sa odredbama ovog zakona i propisa donjetih na osnovu ovog zakona 6) vri mjerenje buke u ivotnoj sredini bez propisanog ovlatenja, odnosno suprotno propisima 7) ne vodi podatke iz monitoringa buke, ne dostavlja te podatke na propisan nain, odnosno ne dostavlja Agenciji strateke karte buke u propisanom roku 8) ne obezbjedi informisanje javnosti o buci

11. ZAKLJUAKIz svega navedenog moemo zakljuiti da svaka buka koja prelazi dozvoljene nivoe predstavlja krivino djelo i ima tetan uticaj na nae zdravlje. Svijet u kojem ivimo sve je zagaeniji, svjesni smo tetnih estica u zraku, problema , automobilskih ispunih plinova i drugih izvora oneienja. Ono o emu rijetko tko razmilja je zagaenje bukom. Intenzivnim razvojem ljudskog drutva poveava se nivo buke, tako da buka postaje vaan okolini imbenik od javnozdravstvenog znaaja.

Buka je naalost dio nae svakodnevnice i to smo due izloeni buci to ona vie ugroava nae zdravlje. Pored prirodnih izvora buke mi smo u svakodnevnom ivotu gotovo neprestano izloeni buci manjeg ili veeg inteziteta ( razglas, zvunici, motorna vozila, kuhinjski aparati, liftovi..).Stoga je potrebno poduzeti sve potrebne mjere kako bi se zatitili od ovog loeg uticaja kako bi zatitili sve oko nas.

LITERATURA

D.uri, Lj.Petrovi : Zagaivanje ivotne sredine i zdravlja oveka, Velarta, Beograd, 1996.M Muljkovi, Zatita radne i ivotne sredine, zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.Z. Tomi, Krvino pravo 2, Sarajevo 2007

KZ FBiH , Slubene novine FBIH 18/05Zakon o zatiti od buke Ze Do kantona , Slubene novine Ze -Do kantona, br.2/ 2008Zakon o zatiti od buke u ivotnoj sredini Crne Gore, Slubeni list RCG, br.45/2006www.ezdravlje.orgwww.zdravlje.krstarica.comwww.ecop.co.rs www.putevi-srbije.rs