Buddhist Bibliography

32
ទសសនវ ទសសនវ ពុទធ ពុទធ ពះមǓវីរិយ បណ ិ េǂ ɺង រៀបេរៀង [ទសƞនវដ ីកមព ជសុរ ិយ: លខ៨, , ១០, ១១ ឆនំ១៩៦៩ ]

description

 

Transcript of Buddhist Bibliography

Page 1: Buddhist Bibliography

ទសសនវជាជទសសនវជាជ ពទធសានាពទធសានា

រពះម វរយ បណឌ េ

បាង ខាត

េរៀបេរៀង[ទស នវដដកមពជសរយ: េលខ៨, ៩, ១០, ១១ ឆន ១៩៦៩ ]

Page 2: Buddhist Bibliography

អនកផងទេទែតងនយយថ ៖ ពទធ សន ជលទធ សន (Religion); ពកយថ Religion

េនះ មនគរយកេទេរបើសរមបេ ពទធ សនេទ េរពះពទធ សន ជផលវរបតបតតមនទកទង

េទខងលទធ ទដឋ (Dogme), ទ (Doctrine) ដចលទធ សន (Religion) ដៃទៗេនះេឡើយ។ កនង

គមពរពទធ សនមនពកយេចទេឆលើយថ ៖ សនមនបនម ន?

េឆលើយថមន ២យងគ ១- ពទធ សន ២- ពហរ សន។ សនទពរ គពហរ

សន (Religion) សេ យកលទធ សនទងអសេរកពពទធ សន េរពះសទធែតជលទធ

(Dogme) ទ (Doctrine)។ល។ ឯពទធ សនជបដបទផល វរបតបតតជកមមនយម ឬជវធបបត

អវជជ ត ហ ឧបទនកមម។ េសចកដពត អងគរពះសមពទធមនែមនជអនកបេងកើតពទធ សនេទ

រពះអងគរគនែតជអនកេឃើញធម េហើយរបកសធមែដលរទងរ សដងេនះ។ រទងមនែដល

របកសរពះអងគថជអវដៃទ េរកពរពះអងគជមនស េឡើយ េពលគរទងជមនស សទធ ធ។ េម

សនដៃទេរចើនែតេលើកខលនថជេទព ជ ទេទពេន នសគ ឬជអវ រៃន ទេទព កនង

ករែបងភគេទជរបេផ ងៗ។ រពះអងគជមនស េហើយរទងមនែដលរបកសថ រពះអងគមនអនក

ឬេទព មនសកដ នភពចលមកែណនរពះអងគឲយរបកស សន ដច សនទង

ពងេទ។ ផលរបេសើរែដលរទងបនសេរមចអភសមយគករលះធម កររ សដងធម មនែមន

បនេ យឫទធអ ចេទព ជយផដលឲយបនសេរមចេទ គរទងបនសេរមចេ យវរយភព

រពះអងគជមនស េ យបញញ ញណរពះអងគជមនស ពតរបកដ។ មនស េយើង េបើរគនែត

បនភពជមនស បណណ ង ចលះភពៃនខលនជ "ពទធ" បនឥតសង យេឡើយ។ មនស លរប

ចេរបើសកដ នភពខលន ជមនស ឲយបនសេរមចភពជរពះពទធបន ថេបើមនបណងមនង

មនវរយភពធ។ ដេចនះ េយើង ចេពលបនថ អងគរពះសមពទធជមនស េ យរបៃពមនខស

ទសអវេទ េរពះរពះអងគខបេពញបរមធមកនងមនស ភព មនែមនកនងេទវ ភពេឡើយ េហើយ

រទងបនសេរមចភពជម បរសរតនេឆនើមបផត កនងចេ មមនស ជេម សនធៗ កនង

ពភពេ ក ទលែតមនស េ កពលែភនកេមើលរពះអងគ េឃើញរពះអងគ េហើយសគលថ រទងជ

ឧតតរមនស (Super humain)។

Page 3: Buddhist Bibliography

ករបនភពៃនខលនជមនស របេសើរបផត (កេចាឆ មនសស បដលាេភា)។ មនស ជ

មច សខលនឯង ឥតមនេទព ឬអ ចអវ មយរបេសើរជង លនខលនជមនស េនះេទ។

មនស មន កៗ ជេកះទពងរបសខលន អតតទេបា = អនក ជសរណៈខលនឯង ជងខលនឯង?

រពះសមពទធរទងរ សេទសនថ "ខលនជទពងខលន" មនស មន កៗមនរតវេដើរេទែសវងរកសរណៈ

ដៃទេរកពខលនេទ។ កលរទងគងធមេនេឡើយ រពះសមពទធរទងែតងេទសនេរប នរបេ ថ ៖ រតវ

ក ងខលនេ យខលនឯង (អតតសមាម បណធ) េហើយយក នភពខលនឯងេទរេ ះទកខ

(េមកខ) ខលនឯង ឲយរចរសឡះពចណងត ហ េ យវរយភព នងបញញ ជរបសខលនឯងជ

មនស ។ រទងផដ ទកទបផតថ ៖ (១) ចលេធវើរបេយជនខលនឲយសេរមចេ យកដមនរបមទ

(អបបមាេទន សមបាេទថ) ឯពកយែដលអនកផងែតងេពលថ "រពះអងគរសងសតវ" េនះ រគន

ែតជពកយេពលេ យនយថ រពះអងគរ សដងធម េទសនចងអលរបបផល វឲយសតវេដើរ គេរប ន

របេ សតវេ កឲយខេរៀនឲយេចះដង េហើយឲយេដើរេ យខលនឯង រពមទងេធវើបនលះេមក ធម

េ យខលនឯងែតបេ ណ ះេទ េ យពទ េយើងរតវេដើរេ យខលនេយើងរគបគន នងឲយរពះអងគរសង

េយើងដចរសងមនស លងទកដចេមដចបន? ែតមនស េ កចលចតតឲយេគរសងខលនទងរសកក

ដចរសងមនស លងទកក ដ លទេនលដេចន ះឯង។

មេគលករណ មនស មន កៗ រតវទទលខសរតវេ យខលនឯង។ េសចកដរតងេនះ កនង

ពទធ សន េឃើញមនេរចើនកែនលង ស រទងែតងែតរបទនេសរភពដល វករពះអងគ។ កនង

ម បរនពវ នសរត រពះសមពទធរទងរ សចេពះរពះ ននទេតថរថ (១) : ។

- ននទ! ភកខសងឃ រតវករអវចេពះតថគតេទៀត = (ក បនាននទភកខ សេងឃា មយ បចាច

សសត)។

ននទ ធមែដលតថគតសែដងរបបេហើយ មនមនកនង មនមនេរកេទ បនេសចកដថ

ធមវនយេនះ មនែមនជអេនត កត ទ (Doctrine ésotérique)

១ - ម បរនពវ នសរត ។

១ - ទឃនកយ ម វគគ ម បរនពវ នសរត េសៀវេភទ១៦ ទពរ២ ៣។

Page 4: Buddhist Bibliography

មនអវ កេលៀមទកេរកយេទៀតេទ = (េទសេតា អាននទ មយា ធេមាម អននតរ

អពាហរ)។

“ ននទ ! ចរយមដឋ កនងធមតថគតមនមនេទ បនេសចកដថ ធមវនយេនះ មនែមន

ឋតេនកនងក ដ បៃដ ចរយ គមនែមនជ (Dogme) របស ចរយ នយយេរកព ចរយមនបន

េនះេទ នតាថ ននទ តថាគតសស ធេមមស អាចរយមដឋ។

េសចកដតេទ រពះសមពទធរទងរ សេទៀតថ ៖

ននទ ! តថគត មនែដលបនគតថ មនរតវរតតរ សងឃមណឌ ល... ឬកសងឃមណឌ ល

រតវេនេរកមឱ ទតថគតដេចនះកេទែដរ ឥឡវេនះ តថគត រគរគេហើយ ចេរមើនេហើយ ចស

េហើយ កនលងបចឆមវយេហើយ មន យ ៨០ឆន េហើយ។

េសរភពកនងករគត ែដលរពះអងគរទងរបទនដល វករពះអងគេនះ មនែដលឮថមន

របកដេនកនងរបវតត សន ៃនសកលេ កេ ះេឡើយ។ េសរភពកនងករគតេនះ មន

របេយជន ស េរពះថ អ ត ធនភព (Emancipation) ៃនមនស េ ក ឋតេនកនងអភសមយ

(Réalisation) អរយសចចធម មនែមនេនេរកមករេរបសរបណៃនរពះ ទេទព ឬអ ចៃន

បគគល មយេ ះេឡើយ។ េសចកដេនះ េបើេយើងេមើលកនងគមពរ ែដលជពទធវចនៈ នងេឃើញមន

េរចើនអេនលើ ស។

កនងសមយមយ កលរពះសមពទធេសដចយងេទកនចរកកនងរកងេកសបតត កនងែដន

េកសល មនរបជជនក ម : (១) េរចើននកបនចលមករកបទលសររពះអងគថ :

សមរទងេម ត េរបស ពក បសឫស ពករពហមណេរចើននកែដលបនចលមកកនរកង

េកសបតតេនះ ែតងែតេទសន អតសរេសើរ េលើកតេមកើង ទៈទៈ របសខលនសងែត លគន េហើយបនតះ

បងអ ប ទៃន ដ ដៃទៗ ថមនរតមរតវ។ េយើងខញ រពះអងគរគបគន មនេសចកដសង យមនកដឆងល

ថ េតើប ដ ពក បសឫស ពករពហមណទងេនះពក នយយរតវ ពក នយយខស។

១ - េមើលក មសរត េសចកដែរបរពះេតជគណ រពះម វមលធមម េថង ពទធ សនបណឌ តយ។ អងគតតរនកយ

តកកនបត ម វគគ េសៀវេភទ៤១ ទពរ២១៦។

Page 5: Buddhist Bibliography

កលេនះរពះសមពទធរទងរបទនធមេទសន េ យអេនកបរយយ រទងវសជជន េ ះ

រ យរប ន េនះ េ យព ដ រ។ េសចកដេ ះរ យែបបេនះ មនែតកនងពទធ សនមយេទ មន

ែដលមនរបកដេនកនងរបវតត សនសកលេ កេឡើយ ដចេសចកដែដលរពះអងគរពះសមពទធ

រទងរ ស ដចតេទេនះ ៖

“ ៃហក មៈ ! អនកគរមនកដសង យែមន អនកគរេកើតកដឆងលែមនចេពះរប ន សង យ

ែដលគរឲយសង យេនះ ឥឡវ ចររបង ដ បេ យេគរពចះ អនកទង យករបរពតត ករ ១០

យងគ ៖

១. អនសសវា កររបកនេជឿ េ យ ងពកយែដលឮតៗគន គមនបនពនតយពចរ

រកេហតផល េ យេចះែតេជឿ មៗគន ។

២. បរមបរា កររបកនេជឿ េ យ ងេធវើតៗគន មនដងេដើម មនដងចង ដចជកន

ទេនៀមទមល បជេដើម។

៣. ឥតករ កររបកនេជឿ េ យ ងថបនឮមក ឬកររបកនេជឿេ យ ងថ បន

ឮេគនយយមកយងេនះ ដចជកររបកនេជឿេរឿងេរពងជេដើម។

៤. បដកសមបទា កររបកនេជឿ េ យ ងថពកយេនះសមនងគមពរដកេយើងេហើយ

គ ងកបនតរមដចគមពរេវទជេដើម,

៥. តកកេហត កររបកនេជឿ េ យ ងេហត ឬអនមណេ យ ម នយកខលនឯង

េឃើញយង កកនយកយងេនះ,

៦. នយេហត កររបកនេជឿ េ យ ងនយេគនរគន នកតតរមយែផ ផ យក សគល

យកេសចកដ មយែដលមននយរបែហលគន មករបកបេហើយរបកនេជឿ មគន ,

៧. អាការបរវតកក កររបកនេជឿ េ យ ងកររតះរះនវ ករៈគេហតអវែដលេកើត

េឡើង ែតមនែមនជករពត រតះរះផគផគងេមើលេទេឃើញថ េពញចតតខលនយលថ រតមរតវេហើយ

ករបរពតតកន មេទ,

Page 6: Buddhist Bibliography

៨. ទដឋនជឈនកខនត កររបកនេជឿ េ យ ងករចលចតតគេហតអវមយែដលមនែមនជ

ករពត ែតរតវនងគនតែដលខលនធល បគតទកមក ចលចតតថេហតេនះលអេហើយ ពតេហើយ ក

របរពតត មេហតករណេនះ។

៩. ភពវ របតា កររបកនេជឿេ យ ងថ អនកេនះជអនកេចះដង គរែតេយើងេជឿកន

ម បនេសចកដថ អនក មយរបសបបនបវខងសមដថវមតែតងពកយអនកនយយេនះមនពត

េទ រគនែតពេ ះ ដ ប េហើយរបកនេជឿ មអនកេនះេទ។

១០. សមេណា េនាគរ កររបកនេជឿេ យ ងថ សមណៈេនះជរគេយើង គរេយើង

កនយក ម ពកយេ ក គកររបកនេជឿ មលទធរគខលន េបើទកជលទធរគខលនខសកេ យ ក

េចះែតរបកនេជឿ មទងអស ទៈទៈ អនកដៃទែដលមនែមនជរគខលន ែតរតមរតវមនរបកនេជឿ

មេទ។

ែនក មៈ ! អវមយែដលអនកបនេឃើញខលនឯងថ េនះជកសលជរបសរបេសើរ អនកចរ

របរពតត មចះ ! អវមយែដលអនកបនេឃើញខលនឯងថ ជអកសលជធម មក ខសគនលងធម

អនកគរលះបងេចលេទ ករបរពតត មេឡើយ។

វករពះពទធ េវៀរ ករ ១០យងេនះ េ កេរបើសទធ នងបញញ ពចរ រកេហតផល

េទើបេជឿកន ម របតបតត ម។

កនងគមពរែដលជពទធវចនៈមនេសចកដ សេតឿន ឲយ វករពះអងគេចះគតេរបើគនតគករ

របទនេសរភព កនងករគតមនេរចើនអេនលើ ស ដចរពះតរមសចេពះភកខទង យ ថ(១) ភកខទង យ វក តថគត រតវពនតយេមើលពកយតថគត វកតថគតរតវចបងចេពះសចចធម

តថគតែដលជរគឲយេឃើញរតមរតវសន សមរបតបតត ម ដចជេយើងនយយថ "ឲយេឃើញស

េឃើញេខម " សន។

កនងពទធ សន វចកចាឆ េសចកដសង យ (Doute, Doubt) េនះជធមមយ េនកនង

១ - មជឈមនកយ មលប សក វមសកសរត េសៀវេភទ២២ ទពរ ៣៣៧។

Page 7: Buddhist Bibliography

នវរណធម (២) (Empêchements, Hindrances) ទង ៥ របករ ជធម ងបទមនឲយយលអរយ

សចចធម ឬ មនឲយេកើតេសចកដចេរមើនរគបរបករ។ ែត វចកចាឆ េនះ មនែមនជអេពើបបកមមេទ

េរពះថមនមនែដលរតវេរបើជេនឿ មនមនអេពើបបកមម (Péchésin) ដចេនកនងលទធ សន

(Religion) ដៃទៗេទ។ ឯមលៈ (Racine, Root) ឬ ឫសគលៃនបបកមមេនះ គអវជជ (Ignorance)

នងមចាឆ (Vues fausses, False views)។ េនះជធមែដលេគរបែកកជែជកមនបន េបើមន

វចកចឆ មនករេងឿងឆងល មនសនទះសង យេហើយេសចកដចេរមើនពតជមន ចេកើតេឡើងបន

េទ។ មយេទៀត ធមេនះកេគរបែកកជែជកមនបនែដរថ េគមនរតវទកវចកចឆ េនះ ឲយេនយរ

លងេទ េបើេគមនយល ឬ េបើេគមនេឃើញចបស។ េបើេគចងឲយេសចកដចេរមើនេដើរេលឿនេទមខ

រតវែតបបតវចកចឆ េនះេចលបងឲយរសឡះ ែតេដើមបនងបបតវចកចឆ ករតវែតេគេឃើញ

ចបសសនែដរ។

ែតេសចកដេនះ មនែមនរតវយលថ េគមនរតវឲយមនកដសង យ ឬ មនរតវឲយមនជេនឿ

េនះេទ េបើរគនែតនយយថ "ខញ េជឿ" កមនែមនបនេសចកដថ "យល ឬ េឃើញ " េនះេទ។

េសចកដេនះ េរប បដចជសស គណត រសត ែដលគតចេ ទគណត រសត ជនកលខលះែតង

មនចណចមយ ែដលសស េនះមនដងេធវើដចេមដចនងឲយេទមខរច ឬ ខលនលងរទេនសេនកនង

វចកចឆ ឬ កនងករេងឿងឆងលែដរ។ ដ ប សស េនះ េនែតមនវចកចឆ ដ បេនះ សស

េនះេនែតេធវើេទមខមនបនេទ។ េបើសស េនះ ចងេធវើឲយេទមខរច លះរ ែតសស េនះេ ះ

វចកចឆ េនះបនសន េទើបេទមខបន។ កនងករណេនះ មនមេធយបយ ចជយឲយសេរមចបន

ែដរឬេទ? េបើរគនែតនយយថ "ខញ េជឿ" ឬ "ខញ មនសង យេទ" េនះេទៀត កមន ចេ ះរ យ

ចេ ទបនពតរបកដេទៀត េបើទកជបងខេជឿអវមយ េហើយរពមទទលយកអវមយេនះ េ យ

២ - នវរណធម (Empêchements, Hindrances) ៥ របករ គ :

១- កមឆនទ (La convoitise sensuelle, Sensua Lust); ២- ពយបទ (La malveillance, III-will); ៣- ថនមទធ (La

torpeur physique et mentale et la langueur, physical and mental torpor and langueur); ៤- ឧទធចច កកកចច (L'inquiétude et le

tracas, Restlessness and worry); ៥- វចកចឆ (La donte, Doubt)។

Page 8: Buddhist Bibliography

ឥតបនយលេ ះ េនះ ចេទបនែដរ បនខងវសយកររដឋ ែតនងទកជបនករខងវសយ

ធមមៈ ឬ ខងវសយចេណះែដលមនេហតផលពបនេឡើយ។

រពះសមម សមពទធរ សេទសនរបេ ជនចចថ រតវបបត វចកចឆ េចលឲយរសឡះបង

េពលមនបរនពវ ន រពះអងគរ សេហើយរ សេទៀត ឲយរពះសងឃ វក កសររពះអងគ កឲយទក

វចកចឆ េនះ ចេពះធមមវនយរពះអងគ េដើមបកឲយេកើតវបបដ រធមេទៃថងេរកយ េហើយមន ច

កចតវចកចឆ េនះបន។ ែតកលេនះ រពះសងឃ វក ងេនកនងតណហ ភពរគបអងគ េទើបរទង

រ សេទៀតថ (១) ៖ ។

ភកខទង យ ! េបើអនកទង យ មនគរគរវធម មន ច នេលើករប ន េឡើងសរេទ

ឲយសទធវ រក មន កចលមកសរតថគតចះ កទកឲយមនវចកចឆ េនះ តេទេទៀត។

េសចកដខងេលើេនះ អនកសក របវតត រសតលទធ សនេកតេសងើចៃរកែលងចេពះអងគ

រពះសមពទធ ែដលរទងមនរពះហឫទយទ យ រទងមនែមនរពះ ជទនរតមែតេសរភពកនងករ

គតែតបេ ណ ះេទ រទងរបកបេ យកដខនតធម េម ត េរបសសេនដ សរពះសងឃ វកេទៀតផង។

សមយមយ េនរសកនលនទ នគនថនដបតត ែដលេយើងបន គ លថ តដឋង ករម វរ បន

បញជ នសស ជនតមន ក ជគហបត មនរទពយសមបតតសដកសដមភ េឈម ះឧបល (១) ឲយេទគលអងគ

រពះសមពទធ េដើមបេដញេ លសររពះអងគពរទសដកមម េធវើរពះអងគឲយចសចញយង មសមខ។ ទ

បផត បចឆ វសជជន ឧបលគហបតរបកសជឧ រកថ កយទណឌ វចទណឌ មេនទណឌ

ជរបវចនៈ នគនត នដបតត មនរបេសើរេសមើេ យ ពទធវចនគៈ កយកមម វចកមម មេនកមម

េនះេឡើយ េហើយសមថវ យខលនជឧបសកចល សនពទធរតន បនដលៃរតសរណគមន។

កលេនះរពះសមពទធរទងរ សទនម នឧបលគហបត ឲយពចរ ទកខមនឲយបនមតចតសន

េរពះករពចរ មតចត េទើបសេរមចចតត ជកររបេសើរបផត ែតឧបលគហបត ទទចសម

ថវ យខលនជឧបសក េទើបរទងរបទនដបនម ន សឧបលគហបតឲយេគរពរគេដើមរបសខលនដច

១ - ទឃនកយ ម វគគ ម បរនពវ នសរត េសៀវេភទ១៦ ទពរ២១៣ តេទ។

១ - មជឈមនកយ មជឈមប ណ សក ឧបលក ទសរត េសៀវេភទ២៣ ទពរ៩។

Page 9: Buddhist Bibliography

េដើមដែដល។

ប ដ េមលទធ សនទងអសកនងេ ក រពះសមពទធជអគគបគគលរបេសើរេលើសកនងករ

របទនេសរភព របទនខនតេម ត េរបសរបណ របទនករេយកយលេទវញេទមក។ ធមទង

េនះ ជរបៃពណពទធ សនេរៀងរហតមក។ រពះបទអេ កម ជ ជឧបសកដរបេសើរ

បនយកធមជរបៃពណពទធ សន េនះមករបតបតតកនងរជជកលរពះអងគ មនេសចកដរបកដេន

កនងរពះ ជរបកសរពះអងគរ បដចេសចកដតេទេនះ (១) ៖

«អនករគបគន មនគរេលើកតេមកើងសរេសើរែតលទធ សនរបសខលន េហើយរបទសតលទធ

សនដៃទេទ រតវេគរពលទធ សនដៃទៗឲយដចជខលនេគរពរបសខលនែដរ។ ករេគរពលទធ

សនដៃទៗេឈម ះថ ជយេលើកតេមកើងេហើយជយពរងកលទធ សនរបសខលនផង េហើយេធវើ

របេយជនចេពះលទធ សនដៃទផងែដរ េបើមនដេចនះេទេឈម ះថជករេ ដ កបលទធ សន

របសខលនឲយកបបតេទ រពមទងេធវើលទធ សនដៃទៗ ឲយវនសេទផងែដរ។ អនក មយេគរព

ែតលទធ សនរបសខលន េហើយរបទសតលទធ សនដៃទ រគនែតបនេឈម ះថ េធវើឲយេគឯងបន

ដងថខលនមនភកដភពចេពះលទធ សនរបសខលន េ យគតថ " ម អញបនេលើកតមកតេមកើង

លទធ សនរបសខលនេហើយ"។ គនតេនះខសរសឡះេទ កររបរពតតេនះ េឈម ះថបផល ញលទធ

សនរបសខលនេ យឥតសង យេឡើយ។ ដេចនះ មគគជគណធមរបេសើរ ស សមឲយអនក

រគបគន ដ ប េហើយសមេម ត ដ ប ទៈទៈ ៃនលទធ សនដៃទផង»។

ករសេនដ សេ យសមនចតតេនះ ជគណធមរបេសើរ ស របសនេបើយកធមេនះមក

អនវតតសរមបជរបេយជនទេទ មនែមនបនផលចេពះែតលទធ សនេទ សមបទកជចបប

សរមបរបេទសជត នេយបយ សងគមកចច ឬ េសដឋកចច ករងរតែតបនផលរបេយជន ស

េទេទៀត។

ខនតធមនងេម ត េរបសរបណេនះ ជឧតដមគតរបេសើរខពងខពស ស ទកជវបបធមនង

អរយធមៃនពទធ សន ចបេផដើម ងពពទធ សនេកើតេឡើង។ ករេបៀតេបៀន (ហង = La

១ - រពះ ជរបកស រពះបទអេ កម ជ េលខ១២។

Page 10: Buddhist Bibliography

violence) េទះជែបប កេ យ ឬ េទះជេរបើេលសមកបនលកេ យ កសទធែតផទយនងពទធ

វចនៈទងអស។ េ យពទធ សនមនលកខណៈ របកដដេចនះេហើយ បនជពភពេ កមន

បនេឃើញមនសរងគ មករកបសមល បគន ទកជឧទហរណ មនកររសកឈមមយដណក

េ យកររបកសពទធ សន ឬ ផ យពទធ សនេនះេឡើង េនកនងរបវតត រសតពទធ សនដ

ែវងរបមណជ ២៥០០ឆន ែដលកនលងេទេនះ។ សពវៃថងេនះ ពទធ សនផ យទេទេពញទវប

ស េហើយរជតរជបរហតេទដលទវបអរ បនង េមរកេទៀត មនអនកចលកន សនពទធរតន

របមណជរបរយ ននក។

មនរប ន មយេទៀតេកើតេឡើងេរឿយៗ េគែតងេចទសរថ ពទធ សនជលទធ សន

(Religion) ឬ ជទស នវជជ (Philosophie ? មនអនកខលះ េឆលើយែដរ េឆលើយេ យ ករ ដចអនក

ទស នវទ េគេឆលើយថ ពទធ សនមនែមនជលទធ សន (Religion) េទ នងថទស នវជជ

(Philosophie) កមនែមនេទៀត ពទធ សនគ មនែមនជអវទងអស ឬ នងថជអវដចអនកគតេនះ

កមនែមនែដរ ពទធ សន គពទធ សន។ សនរេនះ ជករ ក ល កឬ កយេ ឲយ

ពទធ សនមនជករអវធឬទសខសេទ េ ថដចេមដចកបន ពទធ សនមនយកចតតទក ក

ចេពះ ល កឬយេ ែដលេគ កឲយខលនេនះេទ។ ល កឬយេ រគនែតជនមបញញតត ល កឬ

យេ ែដលេគសនមតថ "ពទធ សនេនះ កមនមនករសខនអវេពក សែដរ។ នមែដលេគ

កឲយេនះ មនែមនជករ រវនតេទ។

មនអវកនងេឈម ះ ឮេហើយពេ ះ ?

ដចផក ក ប េបើេគេ អវ

ក បពស រកអបដែដល។

សចចធមមនមនយេ េទ គមនែមនជយេ «ពទធ រគសត ហណឌ មសលម េ ត ខងត

ឈនត» េទ។ សចចធមមនែមនជឯកធភព (Monopole) របសជន ែតមន កេទ។ ល ក ឬ

យេ ថ នកយេនះ នកយេនះ ជនវរណធម ងបទមនឲយយលសចចធមបន េហើយបេងកើត

ជឧបកេលសដលសនត នចតតមនស េធវើចតតឲយេ ហមងេទៀត។

១០

Page 11: Buddhist Bibliography

េសចកដពតធមេនះមនែមនផដលេសចកដវនសឲយែតខងលទធ សន ឬខងបញញ ែត

បេ ណ ះេទ េធវើឲយចលរហតេទដលករទកទងរ ងមនស នងមនស េទៀតផង ឧបមថ េយើង

ជបមនស មន កេយើងមនែមនរគនែតទកេគថជមនស បណណ ងេទ េយើងែថមទងេទ ក ល ក

ឬ យេ ឲយពកេទៀតថេគ ជអងេឡស ជប ង ជអលលមង ជ េមរកកង ឬ ជជហវ េមល ះ

េហើយចតតេយើងកជបេនកនង ល ក ឬ យេ េនះឯង។ ជនកលមនស ែដលេយើងសគលេនះ

មនែមនជជតែដលេយើង ក ល ក ឬ យេ ឲយេនះផង។

មនស េ កចលចតតជក ល ក ឬ យេ ស ករហតេទដលគណធមដរបេសើរ

របសមនស េ កេទៀត។ េនះជសនត នចតតៃនមនស មញញទេទកនងពភពេ ក។ ដេចនះ

េហើយ បនជេយើងេឃើញមន ល ក ឬ យេ ៃនករឲយទន (Charité) េគថ េនះទនពទធទន

រគសត ទនហណឌ េហើយេមើលងយទនៃនជនទងេនះថជទនមនមន នសង ។ េសចកដពត

ទនគទន របកដជទន។ ទន មនែមនជពទធ ជរគសត ជហណឌ ឬ ជមសលមេទ។ រពហមវ រ

ធមៃនម ប មនែមនជពទធ មនែមនជរគសត មនែមនជហណឌ ឬ ជរបសអនក េទ គជ

របសម ប ។ គណធម ឬ េទសធមែដលេកើតកនងសនត នចតតមនស ដចសេនហធម សបបរស

ធម ករ ខនត វរយៈ មតតភព គៈ េទសៈ េមហៈ មនៈ ធមទងអសេនះ មនែមនជ ល ក ឬ

យេ ៃននកយេទ មនែមនជធមៃនលទធ សន មយចេពះេទ។ បណយ បប ែដលេកើត

េឡើង កសលចតតនងអកសលចតត មនែមនេកើតចេរ ើនេឡើង ឬ អនថយេទវញ េ យ រែតេយើង

ជបមនស ែដលកនលទធ សនេនះេទ។

អនកែសវងរកសចចធម មនមនរបេយជនអវនងដងថ សចចធមេនះេកើតមកព េទ។ ករ

រកកេណើ ត ឬ ករចេរ ើនេឡើងៃនឧតដមគតេនះជភរៈៃនអនករបវតត រសតេ យែឡក។ េដើមបលះ

សចចធម មនបចនងដងថ ពទធវចនៈេនះ ជធមអងគរពះសមពទធ ឬ របសេ កអងគ កបន។

កចចករែដលជ រវនតេនះ គករេឃើញធមពត េហើយបនលះធមេនះេ យរបៃព េសចកដេនះ

មនឧទហរណពតរបកដេនគមពរមជឈមនកយ (១) ដចេសចកដតេទេនះ :។

១ - មជឈមនកយ ឧបរប ណ សក ធតវភងគសរត េសៀវេភទ២៨ ទពរ១៧០។

១១

Page 12: Buddhist Bibliography

ៃថងមយ រពះសមពទធរទងរបថបសេរមចរពះឥរយបថ អស រតមយ កនងេ ងកមភក រទង

បនជបឫសេកមងមន ក ែដលចលមកេនកនងេ ងេនះមនរពះអងគ។ រពះអងគកដ ឫសេកមងកដ ទងពរ

នកេនះ មនបន គ លគន េទ។ លះទតរពះេនរតេឃើញឫសេកមងេនះេហើយ រពះសមពទធរទងរពះ

តរមះថ : “ចរយឫសេនះ រសគតរសគមសមរមយមលអ សេមើលេទមខគរឲយរជះថល គរនង

បនផលលអ របេសើរេបើតថគត កសរេមើល"។ រទងរពះតរមះេហើយរទងរ សកល ងសរថ:

“ែនឫស ! អនកេចញចកផទះេហើយមកបសេនះ េតើអនកបសចេពះេ ក ? េ ក

ជ ដ របសអនក? េតើ ទៈទៈេ ក េនះដចេមដច?

បនឮពទធដកេហើយ ឫសេកមងេនះ េឆលើយតបពទធដកេ យ ករជ គន ងរធមម ថ :

“ឱសមល ញេអើយ ! មនឫសមយអងគនមថ េគតម ជ កយេ យជត រពះអងគេចញ

ចក កយរតកល េហើយមកបសកនយកេភទជឫស រពះអងគមនកតតនមលបខចរខច យទេទថ

ជរពះអរហនតបនរ សដងធម ជសមម សមពទធ ខញឮេហើយរជះថល ខញ េចញចកផទះមកបសកន

យកេភទជឫសចេពះរពះអងគ រពះអងគជ ដ ខញ ខញ េពញចតតចេពះ ទរបសរពះអងគេនះ"។

“ចះរពះអងគ, រទងរ សសរេទៀត, ជអរហនត ជសមម សមពទធ ែដលអនកយកេធវើជ ដ

ខលនអនកេនះ ឥឡវេនះរទងគងេនទ ?

“ឱសមល ញេអើយ !, ឫសេកមងេឆលើយតបវញ, បនឮថមន មមយេនឯឧតតររបេទស ជត

រកង វតថ រពះអងគជអរហនត ជសមម សមពទធ ជ ដ របសខញ រពះអងគរបថបេនទេនះ។

“ែនឫសេកមង !, រទងរ សបញជ ក, ចះអនកែដលបនេឃើញ ដ របសអនកេនះែដរឬេទ?

“េទសមល ញ !, ឫសេកមងបញជ កទល ខញមនែដលបនេឃើញ ឬបនជបរពះអងគេទ កថេឡើយ

េឃើញ រគនែត គ លរពះអងគ ខលនខញ កមនែដលទងបន គ លរពះអងគផង"។

េពលេនះ រពះសមពទធរទងរជបចបសថ ឫសេកមងេនះបសកនយកេភទជ បសចេពះ

ធមមវនយរពះអងគ េទើបរទងរ សថ ៖

“ែនភកខ ! តថគតនងេទសន អនករបង ដ បចះ !”។ តេទរទងសែដង អរយសចច េរបស

របទនចប ធមមកថ េហើយ ឫសេកមងេនះបនលះអរហតតផល។ ទបផត ទងអសគន បន គ ល

១២

Page 13: Buddhist Bibliography

ថ ឫសេកមងេនះគ បកក តភកខ អនករបទនធមមេទសនេនះ គអងគរពះសមពទធ។ េពលេនះ

បកក តភកខ ឱនរកបេទៀបបទអងគរពះសមពទធ េហើយេលើកកមលងអញជលរកបទលសម

ខមេទស េ យខលនពបនដងថជអងគរពះសមពទធ បនភល តេពលពកយេ រពះអងគថ

"សមល ញ"។ តេទ បកក ត រកបទលអងគរពះសមពទធ សបពវជជ ជភកខកនងស កពទធ សន

ែតេពលេនះ បកក ត មនមនៃរតចវរ មនមនបរត។ រពះសមពទធរទងរ សបងគ បឲយរកៃរត

ចវរ រកបរត មរបៃពណពទធ សន។ បកក ត រកបថវ យបងគ រពះសមពទធ េហើយេដើរេទ

ែសវងរកៃរតចវរនងបរត កពងែតេដើរែសវងរក មនេគញមយមកដលេ ក េហើយេ កេធវើ

មរណកលេទ។

តមកៃថងេរកយេទៀត រពះសមពទធរទងបនរជបថ បកក តភកខ េនះេគញដលេហើយ

េធវើមរណកលេទេហើយ េទើបរទងរ សថ : “បកក តភកខ េនះជអនករបជញ បនេឃើញអរយ

សចចធមេហើយ បនដលឈនថន កខពសបផត ែដលរតវសេរមចនពវ នជអរហនត នពវ នេហើយមន

រតឡបមកកនភពេនះេទៀតេទ"។

នទនេនះ បញជ កេសចកដចបស សអសេជើងេហើយថ បកក តភកខ បន ដ បធម

អងគរពះសមពទធ េហើយបនរ សដងធមរពះអងគេហើយ។ ភកខ បកក ត េនះ មនបន គ លថអនក

ជអនកសែមដងធមដលខលនេទ ែតេ ក ដ បេហើយមនែភនក េឃើញសចចធមពតរបកដ។

បកក តភកខ បនេឃើញធម េហើយបនលះអរហតតផល ចលនពវ នេទៀតេតើបនេ យមន

ល ក ឬ យេ ? េបើថន សកដសទធេហើយ ជមងមខែតជសះេសប ើយពតរបកដពខន មនបចដងថ

េពទយ ជអនកផ ថន ឬ ថន េនះបនមកពេ ក េទ។ ដេចនះសចចធម មនពងែផអកេទេលើ

ល ក ឬ យេ េឡើង។

លទធ សនេសទើរែតទងអស សទធែតកេកើតេឡើងេ យជេនឿ (Foi, croyance) យកជេនឿ ឬ

"ជេនឿខវ ក" ទកជបនលទធ សនេហើយពកែផអកេទេលើរពះ ទេទព រពមទង ក

រពះ ទេទពេនឯ នសគ េហើយផ យជេនឿឲយេគេជឿ ម។ ជេនឿែបបេនះ ជជេនឿឥត

េហតផល ជជេនឿឥតេបើគត។ ឯជេនឿកនងពទធ សន ផទយគន រសឡះជជេនឿរបកបេ យ

១៣

Page 14: Buddhist Bibliography

េហតផល (Cause et effet) ជជេនឿរបកបេទេ យវចរណញញ ណ (Raisonnement) េពលគ

សទធ = ជេនឿែដលរបកបេ យបញញ Confiance = Confidence et sagess = winsdom)។ ជេនឿ

ពទធ សនេនះ សេ យក ករេឃើញចបស ករដងចបស, ករយលជកចបស "មនែមនសេ

យកជេនឿែបប "Foi, Croyance; Faith, Belief” ដចពហរ សនទងអសេនះេទ។ សពវៃថងេនះ

េយើងេរបើពកយរចបករចបលគន ស ដចពកយថ "Religion” េយើងែរបថ " សន" ឬ ពកយថ

"Foi, Croyance ជប ង, Faith, Belief ជអងេឡស េយើងែរបថ "ជេនឿ េពលគសទធ " ែតេសចកដ

ពត ពកយថ "សទធ = ជេនឿ" កនងពទធ សនមនែមនមនអតថនយដចពកយ "Foi, Croyance;

Faith, Belief” កនងសទធ សនរគសត ឥ ល ម រពហមណ េនះេទ។ សទធ = ជេនឿកនងពទធ សន

ជជេនឿែបប "Confiance, Confidence” ជជេនឿែដលេកើតេចញពករេជឿជក (Conviction) ករ

រជះថល (Joi ou sereine) ទកជសរណៈ ករទពងដរបេសើរ (Refuge) ដចសទធ េជឿជក រជះថល

ចេពះគណរពះរតនរតយ គរពះពទធ រពះធម រពះសងឃ ជេដើម។ ករេជឿជកចបសមនកេរមើក,

េសចកដរជះថល ចេពះកសលធម, ករទកចតតេ យយលចបសថនងបនសេរមចដចបណង ក

េ កទកថជ សទធ = ជេនឿែដរ។ ធម ២ របករគ សទធ នង បញញ ជធមគគន គេបើមនសទធ

រតវមនបញញ ។ អនកេជៀ មនមនបញញ នងេដើរវេងវងផល វ។ អនកមនសទធ មនេរបើបញញ ពចរ រក

ខសរតវ គតែតពេជឿ នងធល កេទជមនស លងង។ រអនកមនមនសទធ មនមនជេនឿេទ េធវើអវៗ ង

បញញ គតពចរ េបើបញញ ខលនគតចកមនធលះ នងធល កខលនេទជអនកយលខស គេទជអនក

មចឆ ។ អនកេដើរកនងេ កងងតេនះ រតវេរបើធម ២ របករគសទធ នង បញញ េនះ នងខនពបន

េឡើយ េទើបេដើរេទមនវេងវងក ដ លអធធ ។

សទធ = ជេនឿ ែដលរបកបេ យបញញ ពចរ េឃើញពតដងពត យលពត នវកចចករអវ

មយែដលបគគលរតវករេធវើ ជពលៈ = មនសទធ ពល មនកមល ងខល ងបផត ជេហតនឲយសេរមច

េសចកដរបថន ពតរបកដ។ បគគលែដលេធវើកចចករអវមយ េហើយមនបនសេរមចសម មកដរបថន

មនែមនេ យខវះអវេទ គខវះធម ២ របករេនះឯង។

រពះបរមេពធសតវ ែដលបនសេរមចភវៈជរពះសមពទធ កេ យសទធ ែដលរបកបេ យ

១៤

Page 15: Buddhist Bibliography

បញញ ចបេដើម ងពរទង ងរពះទយក ងបរមធម ឲយបនសេរមចសមម សេមព ធញញ ណ។

សទធ េនះេ ថ គមសទធ ។

រពះអរហនតរគបអងគ កមនសទធ ែដលរបកបេ យបញញ េទើបបនលះធមែដលរពះសមពទធ

រទងសែមដងទកមក។ សទធ េនះ េ ថ អធគមសទធ ។

ឯករេជឿជកចបស មនកេរមើកចេពះគណរពះរតនរតយ កេ យសទធ ែដលរបកបេ យ

បញញ ែដរ។ សទធ េនះ េ ថ ឱកបបនសទធ ។

ចតតែដលរជះថល ចេពះអេពើជកសល េ យបនយកបញញ ពចរ េឃើញពត ដងពត

យលពត ថ េធវើលអបនលអ េធវើ រកកបន រកក េនះេ ថ ប ទសទធ ។

សទធ ែដលរបកបេ យបញញ េនះ ជរទពយដរបេសើររបសមនស កនងេ ក សទធ ធវតត

បរសស េសដឋ ជេនឿេនះ មនតៃមល ស េសមើជវត មនគរនងេជឿអវៗ ឥតេបើគតេទ។ បគគលេជឿ

ឥតេបើគតេនះ មនេទសដល ល ប។ ដេចនះជេនឿដៃទៗ ែបប Foi, Croyance; Faith, Belief ែតង

េកើតេឡើងែតកនងេពល ែដលេគមនទនេឃើញពត ដងពត យលពត, កនងេពល ែដលេគ

បនេឃើញពតបនដងពតបនយលពតេហើយ រប ន ជេនឿេនះនងរលតបតេទឯងឧបមថ

មនមនស មន កមកនយយរបបថ "ខញមនេពរជមយរគបេនកនងកដ បៃដខញ េនះកនងេពលែដលឮ

ពកយេនះ" រប ន ជេនឿេទើបេកើតេឡើង េរពះមនទនបនេឃើញេពរជេនះ េ យែភនកខលនឯងេន

េឡើយ រគនែតឮេគនយយរបប។ កលេបើអនកនយយេនះ កដ បៃដបងហ ញេពរជេនះេហើយ

េយើងេឃើញេពរជេនះេ យែភនក នងថជេពរជពតែមនយលចបសថជេពរជពតែមន េពល

េនះរប ន ជេនឿែបប Foi, Croyance; Faith, Belief រលតបតឯងែលងេកើតមនេទៀតេហើយ។

េសចកដេនះដចជេរឿងែដលេយើងធល បបនឮមកថ "បនសេរមចដចជេគបនេឃើញេពរជេន

េលើបតៃដ"។ ដេចនះ គរគបបយលថ ជេនឿែដលេកើតមនេឡើង េកើតមនែតកនងេពល ែដល

េយើងមនទនេឃើញ មនទនដង មនទនយល េបើេឃើញេហើយដងេហើយ យលចបសេហើយ

រប ន ជេនឿេនះនងបតេទឯងវញ មនមនជរប ន េចទេឡើងេទៀតេទ កនងគមពរបល

ពទធ សន មននទនជឧទហរណេរចើនអេនលើ សសរមបបញជ កេសចកដខងេលើេនះ ដច

១៥

Page 16: Buddhist Bibliography

នទនេទេនះ (១) ។

សមយមយ រពះ មសលេតថ គងេនវតត េឃស ម ជតរកង េកសមព មនេថរដក

ចេពះរពះបវដឋេតថរ ថ :

“ វេ បវដឋ ! េបើបគគល មយមនមនធម ៥ របករ :

- សទធ = ជេនឿ គជេនឿទេទ មធមម មអ ថ នរបរបសសពទថ "សទធ " មនអតថនយ

ដច Dévotion, Foi, Croyance; Faith, Belief

- រច = ករេពញចតត (Penchant ou inclination = Liking or inclination)

- អនស = ករឮតៗគន (Oui-dire ou tradition = Hear say or tradition)

- ករបរវតកក = កររតះរះេ យ ករ (Considérer les raisons apparentes =

Considering apparent reason)

- នជឈនកខនត = ករចលចតត មករយលេឃើញ (Se complaire dans les spéculations

des opinions = Delight in the speculations of opinions)

ខញ ដងថ ខញ េឃើញថ ជ ពយធ មរណ រលតេរពះជតរលត, ជតរលត េរពះភពរលត,

ភពរលតេរពះឧបទនរលត, ឧបទនរលតេរពះត ហ រលត, ត ហ រលតេរពះេវទន

រលត, េវទនរលតេរពះផស រលត, ផស រលតេរពះសទបយតនរលត, សទបយតនរលត

េរពះនមរបរលត, នមរបរលតេរពះវញញ ណរលត, វញញ ណរលតេរពះសងខ ររលត,

សងខ ររលតេរពះអវជជ រលត។

« វេ មសល ! រពះបរដឋេតថរសរបញជ ក, េបើមនមនធម ៥ របករខងេលើេនះ េតើ

មសលមន យ មនញណេឃើញចបសកនងខលនថ ភពរលត ភវនេ ធ គនពវ នដេចនះឬ?

« វេ បវដឋ, រពះមសលេតថរតប, េបើមនមនធម ៥ របករេនះេទខញ ដង ខញ េឃើញថ

"ភពរលត ជនពវ ន = ភវនេ េធនពវ ន"។

« យ ម មសល ! រពះបវដឋេតថរ បញជ កែថមេទៀត, េបើដេចន ះមនែត មសល ដមន

១ - សយតតនកយ នទនវគគ េសៀវេភទ៣១ ទពរ២៤៧។

១៦

Page 17: Buddhist Bibliography

យ ជរពះអរហនតខ រសពឬ?

កលរពះ បវដឋេតថរ សរបញជ កែថមេទៀតយងេនះេហើយ រពះមសលេតថរ គងេនេសង ម

មននពតេទេទៀត។

សទធ េនះ មនមនេនសនត នចតតរពះអរហនតេទ ដចេសចកដតេទេនះ (១)។

សមយមយ រពះសមពទធរទងរបថបសេរមចឥរយបថ េនវតតេជតវន ម ជ ម នថ

បណឌ កេសដឋ ងថវ យ ជតរកង វតថ។ កលេនះ រពះសមពទធរមលេមើលេឃើញឧបនស យភកខ៣០រប រទងរបរពធបញច រនទយ េហើយរ សចេពះរពះ របតតថ :

« របតត ! អនកមនសទធ = ជេនឿចេពះសទធរនទយ ែដលតថគតបនភវនេហើយ ចះ

សបកនង អមតនពវ ន មនអមតនពវ ន ជបរេយ នែដរឬេទ?។

«សមរទងរពះេម ត េរបស ! បគគល មនបនដង មនបនសក មនបនេឃើញ មន

បនរ សដង មនបនេធវើឲយជកចបស មនបនបះពលេសចកដេនះេ យបញញ ខលនឯងេទ បគគល

េនះែតងលះេ យសទធ ៃនបគគលដៃទថ សទធរនទយ ែដលបគគលដៃទបនភវនេហើយ ។ល។

មនអមតនពវ ន» ជបរេយ ន ដេចន ះឯង។

កលេនះ ភកខទង យបបលគន នយយអងកងេឡើងថ រពះ របតតេតថរ រកបទលតប

សនងរពះពទធដកអបញមញេនះ េ យករយលេឃើញខសេទ។ ៃថងេនះ រពះ របតតេតថរ មន

មនសទធ េជឿអងគរពះសមពទធេឡើយ។ េសចកដេនះបនរជបដលរពះកណអងគរពះមនបណយេទើប

រទងរ សចេពះភកខទង យថ :

«ភកខទង យ ! តថគតសរ របតត ថបគគលែដលមនបនភវនបញច រនទយ មនបន

ចេរមើន សមថវបស ន េតើ ចេធវើឲយជកចបសនវមគគផលបនឬេទ ដេចនះេទេតើ។ េពលេនះ

រពះ របតតេឆលើយតបមកតថគតវញថ :

«សមរទងរពះេម ត េរបស ! ខញ រពះអងគមនមនសទធ េជឿថ "បគគលេនះ ចេធវើឲយជក

ចបសបន, របតត មនមនសទធ េជឿផលវបកែដលេគឲយ ឬ ផលវបកែដលេគេធវើ, មនមន

១ - គមពរធមមបទ។

១៧

Page 18: Buddhist Bibliography

សទធ េជឿគណរពះអរយបគគល មនអងគរពះសមពទធជេដើមដេចនះេទ"។ របតត មនមនសទធ

យងេនះេរពះ របតត បនឈនវបស ន មគគផលខលនឯងេហើយ មនលះេ យសទធ ៃនអនក

ដៃទេទៀតេទ។ ដេចនះអនកទង យមនគរេលើកេទស របតតេឡើយ មនពទធដកេហើយរទង

រ សថ :

អស េទធ អកតញញ ច សទធេចឆេទ ច េយ នេ ហ វកេ វនត េ ស េវ

ឧតតមេបរេ ។

េ ក អសសទធ បនលះនពវ ន អសកេណើ ត អសពជបណយបប មនករណយកចច

េធវើេហើយ េ កេនះ ជឧតដមបរស

េសចកដេនះ បញជ កយងចបស សថ : “រពះអរហនត មនមនសទធ េទ រពះអរហនតលះ

បងេចលសទធ អសេហើយ"។ មយេទៀត េសចកដេនះបញជ កចបស សថ : “រពះសមពទធមន

រពះទយទលទ យ សរទងរបទនេសរភពដបរបណដល វករពះអងគ វករពះអងគ

ចេពលេ យេសរចេពះរពះភរកតរពះ ដ របសខលន មេសចកដពតែដមខលនបនេឃើញ

ពត"។ រពះសមពទធែតងរទងរ សថ (១) :

ភកខទង យ ! បគគល បនកចតបងនវឆនទ គ នងឧបកេលសអសរលងេហើយ

បគគលេនះ បនេឃើញ មនបនដង មនបនយលចបស េនះឥតអងគមនេឡើយ។

រប ន សទធ = ជេនឿ េនះ នយយចេពះែតករេឃើញចបស ដងចបសែតបេ ណ ះេទ មន

មននយយពជេនឿ មធមម េនះេទ។ េសចកដេនះរពះសមពទធបនែថលងបញញ កេ យពទធចវនៈ

ថ "ឯហ បស េក បនេសចកដថ ចរអនកចលមក ! េហើយេមើលេ យខលនឯងចះ" មនែមនេ

ឲយចលមក េហើយឲយេជឿដចពហរ សនទង យេទ។

េគលធបផតកនងពទធ សន េ យពត នយយចេពះែតកររ សដងអរយសចច ែដល

រពះសមពទធេរបើពកយថ : “ធមមចកខ = ែភនកធម ឬ មនែភនកេឃើញធម" េកើតេឡើង, បនេសចកដថ

"ែភនកមនធលគ គៈ េទេរបសេហើយ បនេឃើញសចចធម បនលះសចចធម បនរ សដង

១ - សយតតនកយ កេលសសយតត េសៀវេភទ៣៤ ទពរ១៧៥។

១៨

Page 19: Buddhist Bibliography

សចចធម បនចកធលះសចចធម មនកដសង យកនលងផតេហើយ េឃើញអវៗ េឃើញេ យបញញ ចកខេ យពត េទ មពត = យថ ភត ញណ ទស ន, យថភតទស នញណ។ េបើ ម

េសចកដែដលេយើងបនសក គមពរដកពទធ សន េយើងបនេឃើញថ រពះសមពទធរទងរ សទក

កនងបឋមេទសនថ (១) “ែភនក េកើតេហើយ ញណ េកើតេហើយ បញញ េកើតេហើយ វជជ េកើតេហើយ

ពនលេកើតេហើយ = ចកខ ឧទបទ ញណ ឧទបទ បញញ ឧទបទ វជជ ឧទបទ អេ េក

ឧទបទ"។ ដេចនះ ពទធ សន នយយែតពករេឃើញចបសេ យ ញណទស នៈ មនែមន

នយយជេនឿដចជេនឿ = Croyance Foi; Faith, Belief េនះេទ។

រប ន ជេនឿេនះ មនេរចើនអេនលើ ស។ កនងសមយពទធកលមនរពហមណេរចើននក សទធ

ែតជអនកគនថបដបននតងរង (Orthodox) បនរបែកកជែជកគន តងក កនងករេរបើជេនឿេទ ម

របៃពណ ែដលខលនធល បែតរបកនេជឿតៗមក េហើយែដលខលនចះចតតសបេជឿថ ជសចចៈឯកមន

មនរប ន េចទត េឡើយ។ ៃថងមយ មនពករពហមណអនករបជញេរចើននក សទធែតបនដលេរតើយ

ៃនៃរតេវទ (២) ជែជកគន ពរប ន ជេនឿេនះមន ចេរសច បនចលេទគលរពះមនបណយ េហើយ

េលើករប ន ជេនឿមក កសរេដញេ ល។ ប ដ រពហមណទងេនះ មនរពហមណមន កេន

េកមងជងេគ យេទើបែតបន ១៦ឆន េឈម ះកបទក ជរពហមណមនករេចះដងរបេសើរ

ជងេគ េគទកជរពហមណឯក មនរបជញ ភលថល បនេចទដណដ ងរពះមនបណយថ : (១)។

បពរតរពះមនបណយ ! មនគមពររពហមណ គគមពរ េវទ េគបនរក ទកតៗមកេ យរបៃព

មមខបឋ មរបៃពណ។ គមពរេវទេនះ រពហមណរគបគន បនយលរគបគន ជឯកចឆនទថ :

“មរនតេវទ េនះជសចចឯក មនមនពរេទ = ឯកសទ ទវតយម ដៃទពេនះសទធែតជធមខស

មនែមនជសចចៈេទ"។ េសចកដេនះេតើរពះសមណេគតម មេសចកដយលេឃើញថដចេមដច?

រពះសមពទធរទងរពះស ដ បេហើយ រ សភល ង តបេទវញថ : ។

១ - .................។

២ - រពហមណអនករបជញសទធែតេចះវជជ រពហមណរគបរបករ មនគមពរ៥ ជេដើម គគមពរនរបណឌ , កខ របេភទ,

អកខ របេភទ, េភដ , សកខ នង នរតត, ឥតពនៈ។

១ - មជឈមនកយ ចងគសរត មជឈមប ណ សក េសៀវេភទ២៥ ទពរ១១៤។

១៩

Page 20: Buddhist Bibliography

«គរទធ ជៈ ! ប ដ រពហមណទងអស មនរពហមណ មន ក ែដលអត ងថខលនបន

ដងចបស បនេឃើញចបសេ យែភនកខលនឯងថ មរនតេវទ េនះជសចចឯកមនមនពរេទ ដៃទព

េនះសទធែតជធមខសែដរឬេទ?

«មនមនេទ ទនេរបស ! កបទករពហមណេនះ ជេកមងេ ម ះរតងេឆលើយតបពទធដកថ,

ឥតមនរពហមណ មន កបនដង បនឮ បនេឃើញេ យែភនកខលនឯងេទ»។

«ភរទវ ជៈ ! រពះសមពទធរ សសរតេទេទៀត, ចះមន ចរយ មន ក ឬ ចរយតព

ចរយេដើម ែដលជរពហមណមន យែវងរហតដលរបពរជរេគរត ឬ កឫសេដើម (១) ែដល

បនចងរកងគមពរេវទទកមក េហើយអត ងថខលនបនដងចបស បនឮចបស បនេឃើញចបស

េ យែភនកខលនឯងថ មរនតៈេវទ ជសចចឯកមនមនពរេទ ដៃទពេនះសទធែតជធមខសែដរឬ

េទ?»។

«េទ ! េទ ! ទនេរបស កបទករពហមណេកមងរកបទលតបពទធដក, មនមនអនក បន

ដង បនឮ បនេឃើញេ យែភនកខលនឯងេទ»។

ករទថ ជៈ ! រពះសមពទធរ សតេទ, េឆលើយរបសអនកេនះេមើលេទេឃើញថ រពហមណទង

អសសទធែតជជរេគរតមនស ខវ ក។ រពហមណខវ កមន ក េជឿពងែផអកេទេលើរពហមណខវ កមន ក

េទៀត េជឿខវ កតៗគន រហតមកឫសជននេដើម ែដលជអនកចងរកងេវទ កមនបនេឃើញឫសជនន

ក ដ ល កមនបនេឃើញែដរ ឫសជននេរកយតៗមកេទៀត ករតែតមនបនេឃើញេ ះេទ

េទៀត។ ដេចនះតថគត យលេឃើញថ ចេមលើយរបសអនកេនះ របបតថគតចបសថ ថ នភព

រពហមណទងអស េបើគនគតេមើលឲយសពវរគប ថជរេគរតរពហមណខវ ក ដចជជរេគរត

មនស ខវ ករហតទងេគរត យកជករមនបន។ តេទរពះសមពទធរ សេទសនទនម នរពហមណ

ទងេនះថ េសចកដេនះមនសមេបើបគគលជអនករបជញរបកដដចអនករគបគន ែដលជអនកេចះដង

របេសើរ េនែតទទចរបកនេជឿថ "មរនតៈេវទ ជសចចឯកមនមនពរ ដៃទពេនះសទធែតជ

១ - ឫសពប ណសទធែតអនកជនញ គឫសអដឋ, មកៈ, មេទវៈ, េវស មតត, យមតគគ, អងគរស, ភរទវ ជៈ, េសដឋ,

ភស បៈ, ភត។

២០

Page 21: Buddhist Bibliography

ធមខស" ដេចនះេឡើយ។

“ភរទវ ជៈ ! រពះសមពទធរ សដណដ ងតេទេទៀត, ចះអនករគបគន យលេឃើញេសចកដេនះ ថ

ដចេមដច? េបើមនដេចន ះេទ មនែតជេនឿរពហមណែដលអនកអត ងមកេនះ ជអមលកៈ = មន

មនឫសគលពតរបកដ ែមនឬេទ?

«សមរទងរពះេម ត េរបស ! កបទករពហមណរកបបងគទល, ជេនឿរពហមណេនះ មនែមន

ជឥតេហតផលេទ ពករពហមណបនចលេទអងគយជត បនសក េរៀនសរត បនឮតៗគន មក

េហើយេទើបរបកនេជឿដេចនះឯង»។

«ភវទវ ជៈ ! រពះសមពទធរ សតេទ, កលពមន អនកបននយយថ "មនជេនឿ" ឥឡវេនះ

អនកនយយថ "បនឮតៗគន មក បនជមនជេនឿ"។

«ភរទវ ជៈ ! ធម ៥របករគ ១-ជេនឿ = សទធ , ២-ករគបចតត = រច, ៣-ករឮតៗគន =

អនស , ៤-កររតះរះនវ ករ = ករបវវតកក, ៥-ករចលចតត មករយលេឃើញ ករ

ចលចតតសប = ទដឋនជឈនកខនត ទង ៥របករេនះ ែតងមនវបក ២របករគ ៖

ក-េហត ែដលបគគលសប, ែដលបគគលគបចតត, ែដលបគគលឮតៗ មគន , ែដលបគគល

រតះរះនវ ករ, ែដលបគគលចលចតតសប ែតេហតេនះមនែមនជករពត កែតងមនែដរ

ខ-េហត ែដលបគគលមនេជឿសប, ែដលបគគលមនគបចតត, ែដលបគគលមនឮតៗ ម

គន , ែដលមនរតះរះនវ ករ, ែដលមនចលចតតសប ែតេហតេនះ ជករពត កែតងមនែដរ។

ដេចនះ ធម ៥របករេនះគ សទធ រច អនស ករបដរវតកក ទដឋនជឈនកខនត មន

ែមនជពទធ សនេទ។ ពទធ សនកជន រតវេវៀរបងនវធម ៥របករេនះ ែដលជធម ងមន

ឲយយលេសចកដពតបន មនរតវឲយធមេនះ ឋតេនកនងសនត នចតតេឡើយ។

ល បេនះ រពះសមពទធរ សេទសនទនម នថ : “ករែសវងរកសចចធមមនរតវសេរមច

េសចកដអវមយេ យ ចខតថ មនែតធមមយេនះ េវទ ជសចចឯក អវដៃទេទៀតសទធែតខស

ទងអស ដេចនះេឡើយ។

«សមរទងរពះេម ត េរបស ! កបទបរពហមណរកបទលសរ, េដើមបែសវងរកសចចធម េតើរតវ

២១

Page 22: Buddhist Bibliography

េរបើឧតដមគតដចេមដច?

ភរទវ ជៈ ! រពះសមពទធរ សពនយល, មនស មន កៗ ែតងមនជេនឿ = សទធ (Croyance,

Foi)។ េបើនយយ េគ ចនយយបនថ េនះជជេនឿ = សទធ របសខញ េទទលេពល ែដល

េគរកសចចធមេឃើញ។ បែនតជេនឿេនះេគមនរតវជរមលេទដលករសេរមចចតត ចខតថ េនះជ

សចចឯក ឯធមដៃទេទៀតសទធែតខសទងអស ដេចនះេឡើយ"។ នយយមយែបបេទៀតថ : “មនស

មន កៗ ចេជឿអវបន មែដលខលនយលេឃើញ េហើយ ចនយយបនថ ខញ េជឿដេចនះេទដល

េពល ែដលខលនរកសចចធមេឃើញ ែតេ យជេនឿ (Croyance, Foi) េនះ េគមនគបបសេរមច

ចខតថ អវែដលខលនេជឿេនះជសចចធមែតមយ ឯធមដៃទពេនះ សទធែតខសទងអស ដេចនះ

េទ"។

រពះសមពទធែតងរ សេទសនទនម នថ : (១)

«មនស ែតងេដករ េនកនង ថ ធមេនះរបេសើរបផតេហើយេគរព ដ េនះ ទកជ

ដ វេសសបផត ដ ដៃទពរបសខលន សទធែតេថកទប ទងអស។ េ យេហតេនះបនជ

មនស េចះែតមនវ ទមនេចះចប។

«មនស បនេឃើញ នសង កនងខលន ចេពះ រមមណែដលខលនបនេឃើញ បនឮ បន

ពលរតវ ឬ ចេពះសលពវត ករបកនខជ បនវ នសង េនះ ទកជ សកក យទដឋ = េឃើញថជ

របសខលនរបេសើរ េហើយទករគដៃទៗ ថសទធែតេថកទបទងអស»។

«អនកែដលេនកនងស ករគ េហើយេដករ េនកនង រគេនះែតងែតយលថ ធមរគ

របសខលនរបេសើរបផត ធមរគដៃទៗ សទធែតជធមេថកទបទងអស។ អនករបជញឈល សៃវរបេ

ទកថ : “ករជបកនង េនះ ជរច កចងក"។

ភកខទង យ មនគរគបបជបជពកចេពះ នងសលពវតេនះេឡើយ។

មយេទៀត រពះសមពទធរ សេទសនបដចចសមបបទធម (១) ចេពះភកខទង យ។ លះបន

១ - ខទទកនកយ សតតនបត បរដឋមសរត េសៀវេភទ៥៤ ទពរទ២៧៣។

១ - មជឈមនកយ មលប ណ សក ម ត ហ សងខយសរត េសៀវេភទ២២ ទពរ១៦៣។

២២

Page 23: Buddhist Bibliography

ដ បរពះធមមវេសសេទសនេហើយ ភកខទង យរកបបងគទលរពះសមពទធថ ?

«សមរទងរពះេម ត េរបស ! ខញ រពះអងគបនេឃើញធមេនះេហើយ»។

«ភកខទង យ ! រពះសមពទធរ សបញជ ក, េបើអនក លគន ជបជពក រក យ កចកន ប

នចេពះេនះថ : បរសទធយងេនះ ផរផងយងេនះ េ យត ហ នងេនេឡើយេទ េមដចេឡើយ

អនកនងបនយលចបសនវធមែដលមនឧបមដចជ សេពេភរ ែដលតថគតសែមដងេហើយ

េដើមបរបេយជនេរ ើខលនឲយចក ឱឃៈ ទង៤ មនែមនេដើមបរបេយជនឲយរបកននវខនធបញជកៈេនះ

េទ មនដេចន ះឬ។

កនងពទធ សន រពះសមពទធរទងែតងែតរ សេទសន េរប បេធៀបធមរពះអងគថ ដចជ

សេពេភរ សរមបជះឆលងេទកនេរតើយនយ មនែមនសរមបរបកនខជ ប េហើយលែសងយក

េទ មេទរទងរ សថ :

«ភកខទង យ ? មនស មន ក ជអនកេធវើដេណើ រ េដើរេទដលេរតើយសមរទេរតើយ យ

របកបេ យភយេរចើន េរតើយនយជេរតើយនរភយ របកបេ យកដេក មមក នត ែតមនមនអវនង

ឆលងេទ។ មនស េនះគតថ សមរទេនះធេធង ស េរតើយ យេនះមនភយេរចើន ស

េរតើយនយឥតភយ មនែតកដេក មក នត ែតមនមនយនឆលងេទ ទកកមនមន ! ជករគប

របេសើរ ស របសនេបើ ម អញយកេ ម េឈើ ែមកេឈើ ឬ សលកេឈើ មកេធវើជកបន េហើយ

រសយេ យកបនេនះ ម អញនងឆលងេទេរតើយនយ េ យេរបើៃដនងេជើងអទកែចវេទ។

ភកខទង យ ? មនស អនកេធវើដេណើ រេនះ េដើររកេ ម េឈើ ែមកេឈើ សនលកេឈើ រកបន

េហើយ េធវើជកបនេនះ រសយេ យកបនេនះេគឆលងេទេរតើយនយ េ យេរបើៃដនងេជើងអទក

ែចវេទ។ ឆលងេទដលេរតើយនយេហើយមនរប ន មយេចទេឡើង អនកេធវើដេណើ រេនះគតថ ម

អញេធវើដេមដចេអះ? កបនេនះ ជន ម អញបនសេរមចដចបណង េហើយ រសយេ យកបនជ

ពនងេនះ ម អញបនដលេរតើយ របកបេ យកដេក មក នត េដើមបតបឧបករៈ គរែត ម អញ

េលើកកបនជពនងដរបេសើរេនះ កេលើកបលេហើយទល ឬ ម អញេលើកកបនេនះ កេលើ ម

េហើយលយកេទេទើបសម។

២៣

Page 24: Buddhist Bibliography

ភកខទង យ េសចកដេនះ អនកទង យគតដចេមដច? អនកដេណើ រេយើងេនះ រតវេធវើ ម

គនតែដលខលនគតេឃើញេនះ ឬ េទើបេឈម ះថេធវើករគរសមចេពះកបនេនះ?

សមរទងរពះេម ត េរបស ! ពគរសមេទ

រពះសមពទធរទងបនតរពះពទធដកតេទេទៀតថ :

«ភកខទង យ ! ឥឡវេនះ អនកេធវើដេណើ រេយើងបនឆលងមកដលេរតើយនយេ យកដ

េក មក នតេហើយ ឧបមថ អនកេធវើដេណើ រេនះគតថ "កបនេនះមនគណប ចនង ម អញ

ស រសយេ យកបនេនះ ម អញបនឆលងមកដលេរតើយ របបកេ យកដេក មក នតេហើយ

គរ សែត ម អញេលើកកបនេនះ កេទេលើេរតើយ ឬ ចងទក ឬ កពនលចេចលេទ េហើយេធវើ

ដេណើ រចរេចញេទ មកដរបថន ។ េធវើដេចនះេទើបេឈម ះថអនកេធវើដេណើ រេនះ េចះេធវើករគរសម

ចេពះកបនេនះ។

ភកខទង យ ! ធមមវនយែដលតថគតបនសែមដងេហើយ េរប បដចកបនដេចន ះែដរធមម

វនយេនះ រគនែតជសេពេភរ សរមបជះឆលងែតបេ ណ ះេទ មនែមននឲយេកើតមនឧបទន

សរមបរបកនខជ បេទ។

ភកខទង យ ! បគគល មយយលេឃើញធមមវនយេនះ ថទកដចជសេពេភរ បគគល

េនះេឈម ះថបនរបតបតតធមមវនយ ែដលតថគតសែមដងេហើយេនះសមគរេទ មធមេហើយ

េរពះបនលះបងធម ធម (១) ទងអសេចលបងអសេហើយ។

ដេណើ រនទនេនះ េធវើឲយេយើងបនយលចបសថ ពទធវចនៈ មនអតថនយថនសតវេទ

កន សវ នសនតវរបទ បរមសខ េខម ន េរតើយរ នអមតនពវ នពតរបកដ។ ពទធវចនៈ

េនះជ វ កខ តធមដកនសតវេទកនទបផតទកខបនពត។ ពទធវចន េនះជ នយយនកធម

គជសេពេភរ ដកនសតវេទកនេរតើយរ នអមតនពវ នពតរបកដ។ រពះសមពទធរទងមន

សែមដងធមទករគនែតសរមបបងអតសតវេ ក ឬ ទករគនែតបងហ ញបគគលបញញវនតឲយចងេមើល

១ - កនងអដឋកថសរតេនះពនយលថ កសលធមកដ អកសលធមកដ រពមទងឈនសមបតត រតវលះបងេចលទងអស

េរពះធមទងអសេនះ មននឲយេទដលទបផតទកខេទ។

២៤

Page 25: Buddhist Bibliography

ចងដងេនះេទ។ ធមមវនយរពះអងគ ពតជធមនសនតភព នេសចកដសខ មករបគលឲយសតវេ ក

ែដលកពងេកដ េ ល លេ យេភលើងទកខ េភលើងកេលសបនយងសកដសទធបផត។ ធមមវនយរពះអងគ

េនះជទកអរមត គរ ធជនេរកបផកបបតកដេរសកឃល នបនយងរបេសើរបផត។

អនកមនបនសក ពទធ សន េ យមតចតែតងនយយថ ពទធ សនមនមន

លកខណៈេ យបរបណេទ មផល វេ ក គេគចងនយយថ រពះសមពទធមនេចះវជជ ផល វេ ក

សរមបបេងកើត រេពើវតថជផសក = Confort សរមបមនស េ កេឡើយ។ រពះសមពទធរទងជ

សពវញញ ពទធ រទងមនមនអវេនសលេទើសទកនងរពះបញញ ញណរពះអងគេទ ធម ជកសល

ជធមដកនសតវេ កេទកន សនតវរបទ រទងែតងែតសែមដងធមេនះអសថរៈេវ ៤៥វស

េដើមបជរបេយជនដលមនស េ ក េទវេ ករពហមេ ក។ ធមមវនយរពះអងគេនះជកញច ក

សរមបឆលះេមើលអវកបន េមើលលអកបនេមើល រកកកបន េរសចេហើយែតអនកឆលះរតវករ។

សមយមយ រពះសមពទធរទងរបថបសេរមចរពះឥរយបថេនសលបវន ជតរកង

េកសមព។ េពលេនះ រទងេឈងរពះហសតេទចបសនលកេឈើមយកដ បមកទកកនងរពះហសត

េហើយរទងរ សសរេទកនភកខទង យថ : (១)

«ភកខទង យ ! អនកទង យយលេឃើញដចេមដច? សនលកេឈើមយកដ ប ែដលេនកនងៃដ

តថគតេនះ នងសនលកេឈើែដលមនេនឰដេដើមេឈើឯេ ះ ឯ េរចើនជងឯ ?

សមរទងរពះេម ត េរបស ! ភកខទង យ ទលពទធដក េហើយរកបទលថ សនលកេឈើ

ែដលេនកនងកដ បរពះហសតេនះ មនចននតច ស ឯសនលកែដលមនេនឰដេដើមេឈើកនង

សសបវនេនះ មនចននេរចើន ស នងគណនរ បពបនេឡើយ។

ភកខទង យ ធមមវនយែដលតថគតបនរ សដង េហើយែដលតថគតយកមកសែមដង

រ បដលអនកទង យ មនចននតច ស ឯធមែដលតថគត បនរ សដងេហើយមនបន

យកមកសែមដងរបបដលអនកទង យ មនេរចើន ស ដចសនលកេឈើែដលមនេនកនង

សសបវនេនះឯង។ ចះេហតអវ កតថគតមនយកធមទងអសេនះមកសែមដងរបបអនកទង

១ - សយតតនកយ ម រវគគ សសបបណណវគគ េសៀវេភទ៣៩ ទពរ២៧៣។

២៥

Page 26: Buddhist Bibliography

យ? េរពះថធមទងអសេនះមនមនរបេយជនមននសតវេ កេទនពវ ន។

?????????????????????????????????????????????????????

៦. ជវតេផ ង សររេផ ង = អញញ ជវ អញញ ះ សររ

៧. សតវ ល បេហើយ េកើតេទៀត = េ ត តថគេ េ បរមមរ

៨. សតវ ល បេហើយ មនេកើតេទៀត = ន េ ត តថគេ េ បរមមរ

៩. សតវ ល បេហើយ េកើតេទៀតកមន មនេកើតេទៀតកមន = េ ត ច ន ច េ ត

តថគេ េ បរមមរ

១០.សតវ ល បេហើយ េកើតេទៀតកមនែមន មនេកើតេទៀតកមនែមន = េនវ េ ត ន

ចេ ត តថគេ េ បរមមរ

រប ន ទងេនះ រពះសមពទធមនទនបនសែមដងដល ម អញេទ េបើដេចន ះគរែត ម អញ

ចលេទរកបបងគទលសរ ចេពះរពះភរកតរពះអងគ េបើរទងមនរពមសែមដងដល ម អញេទ ម

អញែលងបស ែលងរបរពតតរពហមចរយធមកនងស ករពះអងគ េហើយ សកខ បទរតឡបេទ

កនេភទជរគហសថវញ"។

ៃថងមយតមក មលងឈបតត ចលេទរកបបងគគលសររប ន េនះ មែដលខលនបនគតទក

មន។ រទងរពះស ដ បេហើយ រពះសមពទធរ សតបថ : “តថគតមនបនេ អនកឲយចលមកបស

េហើយេធវើកតតកថនងសែមដងធមេនះរបបដលអនកេទ ចះអនកមកអកជទកខរបបតថគតេធវើអវ ?

រទងរ សតេទថ :

«មលងឈបតត ! េបើមនអនក មន កមកនយយរបបតថគតថ ខញ រពះអងគមនទនបស

របរពតតរពហមចរយធមកនងស ករពះអងគេទ េបើរទងរពះករ មនទនបនសែមដងរបទនខញ

រពះអងគថ "េ កេទៀង"។ល។ សតវ ល បេហើយេកើតេទៀតកមនែមន មនេកើតេទៀតកមនែមន»

ដេចនះ អនកេនះមខជ ល បអ របងេសៀតមនតថគតសែមដងរបបមនខន េរប បដចបរសរតវ

សរ េហើយនយយរបបរគេពទយថ ខញមនទនឲយវះដកយកសរេនះេទ ចខញបនដងថ :

- អនក ជអនកបញសរេនះ ជក រត ឬជរពហមណ ជេវស ឬជសទធ មនស ទប ឬ

២៦

Page 27: Buddhist Bibliography

ខពស ស ឬេខម ពណសែណដ កបយ ឬរបេផះ េនរសកនគម សន,

- វធេនះ ជកេភលើង ឬធន ន ែខ ធន េនះ ជសមបក ក ពនលងឫស សៃសសតវ សមបកែខលង

ពរ ឬវលលទកេ ះសន,

- សរែដលមតេនះ ជៃរពេឈើ េឈើរសក, ជសរេសៀតេ យ ល បសតវ ម ត របមង ែខលង

េកង ក ឬទងសន,

- សរេនះរេ យសៃសកនទយេគ រកប សហេខម ឬ វ សន,

- សរេនះ មនមខមល មខសែបត មនេងៀង មខេរ បែដក មខដចពនល ក ឬសរេធវើពធង

រទងសន សមខញ រពមឲយដកយកសរេនះេចញពកយខញ។

មលងឈបរត ! បរសរតវសរេនះ េនរងចដងមនមនទនេទនងរតវ ល បមន ឥត

របេយជនអ របងពខនេឡើយ។

មលងឈបរត ! េបើចដងថ "េ កេទៀង ។ល។ សតវ ល បេហើយ េកើតេទៀតកមនែមន មន

េកើតេទៀតកមនែមន" សន សមរបរពតតរពហមចរយធម = (រពហមចរយ ស) េរកយេបើេគេនែត

មនទនដងមនេទ កឥត "របេយជន" ែដរ េរពះធមជសកសរតវដច ជ ជ ពយធ មរណៈ

េ ក បរេទវ ទកខ េទមនស ឧបយស េចះែតេបៀតេបៀនសតវជនចច ជធមែដល

តថគតបញញតតថ "មនេសចកដវនសពត" កនងបចចបបននកលេនះ។

មលងឈបតត ! កររបរពតតរពហមចរយធម មនែមនពងែផអកេទេលើ (Dogme) ដចបន

េពលមកទងអសេនះេទ ករែដលរតវេធវើភល មៗ គរប ន បនទ នែដលកពងដតសតវេ កទេទឲយ

េឆះេ ល លសលនេ ល អនទះ េនះគ ជត ជ ពយធ មរណ េ កបរេទវ

ទកខ េទមនស ឧបយស រពមទងធម "ទបផតទកខ" ទងអសេនះសទធែតជរប ន បនទ ន

រតវេធវើភល មៗ បងអងទកយរតេទេទៀតពបនេឡើយ។

មលងឈបតត ! ចរអនកចទកកនងចតតចះថ "េនះជធមែដលតថគតរតវសែមដង ដច

តថគតបនសែមដងរចមកេហើយ, េនះជធមែដលតថគតមនសែមដង ដចតថគតមនសែមដង

េហើយ។ ឯធមែដលតថគតមនសែមដងេនះគ េ កេទៀង។ល។ សតវ ល បេហើយ េកើតេទៀតកមន

២៧

Page 28: Buddhist Bibliography

ែមន មនេកើតេទៀតកមនែមន។ េហតអវកតថគតមនសែមដងករយលេឃើញ = () េនះ?

មលងឈបតត ! បនជតថគតមនសែមដង េរពះេនះមនមនរបេយជន មនែមនជករច

បច មនែមនជខងេដើមៃនរពហមចរយធម មនែមននឲយេកើតកដេនឿយ យកររបសចក គៈ

កររលតទកខករសងប ករដងចបស កររ សដង នពវ នេឡើយ។

អវែដលតថគតសែមដង ?

មលងឈបតត ! តថគតែតងសែមដងថ "េនះទកខ េនះេហតនឲយេកើតទកខ េនះធមជេរគ ង

រលតទកខ េនះបដបទជផលវនេទកនកររលតទកខ"។

េហតអវកតថគតសែមដងធមេនះ?

មលងឈបតត ! េរពះថធមេនះ មនរបេយជន (១) សខន ស ចបច ស ជខង

េដើមៃន រពហមចរយធម នឲយេកើតកដេនឿយ យ របសចក គរលតទកខ សងប ដងចបស

រ សដង នពវ ន"។

េសចកតេនះ នឲយេយើងយលចបសថ ពទធ សន ជ សនរេ ះទកខ រេ ះទកខយង

អសេជើង ែដលមនធល បមនមកកនងរបវតត រសត សនៃនសកលេ កេឡើយ។ ពទធ សន

មនទកទមងនេទខងេ កតតរធម។

មយេទៀត រប ន េយើងដែដលេនះ (២) មនេចទេឡើងេរចើន សកនងសមយពទធកល

រប ន េនះកេចទខល ង ស េរពះសមយេនះជសមយភញ ករលក។ មនបរពវ ជកមន ក មន

ករេងឿងឆងលចេពះ (Dogme) ដចេយើងបនជែជកគន មកេហើយេនះែដរ។ សមយមយអងគរពះ

សមពទធរទងរបថបសេរមចរពះឥរយបថេនកនងវតត េជតវន ម ជ មអនថបណឌ កេសដឋ

ងថវ យជតរកង វតថ កលេនះមន បរពវ ជក មន កេឈម ះ វចឆេគរត ចលេទរកបបងគ

គលរពះអងគ េហើយេលើកយករប ន ដែដលេនះ មករកបទលសររពះអងគថ :

១ - ក ម ចត មលងឈបតត មយ ពយកត ឯតញហ មលងឈបតត អតថសញជ ក ឯត ទ រពហមចរយ ឯត នពវទយ វ គយ

នេ ធយ ឧបសមយ អភញញ យ សេមត ធយ នពវ នយ សវតតត ត ម ត មយ ពយកត។

២ - មជឈមនកយ មជឈមប ណ សក អគគវចឆសរត េសៀវេភទ២៤ ទពរ៨។

២៨

Page 29: Buddhist Bibliography

«សមរទងរពះេម ត េរបស ! ចះរពះអងគមនករយលេឃើញ = (Dogme) ថេ កេទៀង—

េ កមនេទៀង—េ កមនទបផត េ កមនមនទបផត-ជវតគសររ-ជវតេផ ង សររេផ ង-សតវ

ល បេហើយ េកើតេទៀត-សតវ ល បេហើយ មនេកើតេទៀត-សតវ ល បេហើយ េកើតេទៀតកមន មនេកើត

េទៀតកមន-សតវ ល បេហើយ េកើតេទៀតកមនមន មនេកើតេទៀតកមនមន េនះេសចកតពត ដៃទព

េនះ សទធែតជេមឃៈទងអស ដេចនះឬ?

«េទ េទ វចឆ ! រពះសមពទធតប តថគតមនមនករយលេឃើញ ដេចនះេទ»។

«សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត រកបទលសរេដញេទៀត កលខញ រពះអងគ

រកបទលសរខងេលើេនះ រពះមនបណយតបថ រទងមនមនករយលេឃើញ = យងេនះេទ េបើ

ដេចនះេតើរពះមនបណយមនករយលេឃើញថ មនេទសដចេមដចខលះ?

«វចឆ ! រពះសមពទធតបតេទ តថគតបនរ សដងថ (១) ធមទងេនះជ ញ ជវេងវង ជ

បះេបើក ជេឃលងេឃល ង ជនសតវឲយលចេទកនងអនលងទកខ រងទកខ លបក ចេងអ តចងអល េកដ េ ល

ល មននឲយេនឿយ យ របសចក គ រលតសងប ដងចបស រ សដង នពវ ន េឡើយ »។

តថគតេឃើញេទសេនះេហើយ បនជតថគតមនមនករយលេឃើញ = (Dogme) េនះឯង។

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរតរកបទលសរេដញតេទេទៀត ចះរពះមន

បណយ មនករយលេឃើញ = េនះបនតចបនតចខលះែដរឬេទ?

មនមនេទ វចឆ ! រពះសមពទធរ សតេទេទៀត តថគតបនលះបងករយលេឃើញ = េនះ

េចលអសេហើយ េរពះតថគតបនរ សថ : “របដេចនះ េហតែដលនឲយេកើតរបដេចនះ េហត

ែដលនឲយរលតរបដេចនះ េវទនដេចនះ េហតែដលនឲយេកើតេវទនដេចនះសញញ ដេចនះ េហតែដល

នឲយេកើតសញញ ដេចនះ េហតែដលនឲយរលតសញញ ដេចនះសងខ រដេចនះ េហតែដលនឲយេកើតសងខ រ

ដេចនះ េហតែដលនឲយរលតសងខ រដេចនះ វញញ ណដេចនះ េហតែដលនឲយេកើតវញញ ណដេចនះ

េហតែដលនឲយរលតវញញ ណដេចនះ» េរពះេហតេនះ បនជតថគតេពលថ : តថគតរច

១ - ទដឋគហន ទដឋកនត េ ទដឋវសក ទដឋវបផនទត ទដឋសេយជន សទកខ សវឃត សឧបយស សបវ ហ ន នពវទយ

ន វ គយ ន អភញញ យ ន សេមព ធយ ន នពវ នយ សវតតត។

២៩

Page 30: Buddhist Bibliography

រសឡះេហើយ េរពះមនរបកនម េរពះអសេទ េរពះរបសចក គ េរពះរលតេទ េរពះលះ

បង េរពះរ សេចលេចញនវេសចកដេមើងងយទងពង នវេសចកដបេនថ កបនទ បទងពង នង

អហងក រមមងក រ អនសយ (១) ទងពង។

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត រ សសរេសចកដេផ ងមយេទៀត, ចះភកខែដលចតតរចរសឡះេហើយ វមតតចតត េតើេទេកើតឯ េទៀតែដរឬេទ?

«វចឆ ! រទងរ សតប, េបើនយយថ : េកើតេទៀត កមនគរ។

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត រកបទលសរេទៀត, េបើដេចន ះ មនែត

មនេកើតេទៀតឬ?

េទ វចឆ ! រទងរ សតប, េបើនយយថ : មនេកើតេទៀត កមនគរែដរ។

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត រកបទលបែនថមេទៀតេបើដេចន ះ មនែត

េកើតេទៀតខលះ មនេកើតេទៀតខលះឬ?

េទ វចឆ ! រទងរ សតបបែនថម, េបើនយយថ : េកើតេទៀតខលះ មនេកើតេទៀតខលះ ដេចនះ កមន

គរែដរ។

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត រកបទលសរបញជ កេទៀត, េបើដេចន ះ

មនែត េកើតេទៀតកមនែមន មនេកើតេទៀតកមនែមនដេចនះឬ?

េទេទ វចឆ ! រទងរ សបញជ ក, នយយថ េកើតេទៀតកមនែមន មនេកើតេទៀតកមនែមន

ដេចនះកេនែតមនគរែដរ។

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត ទញទលគនតរកបទលេ យរតងថ : ខញ

រពះអងគមនយលទលែតេ ះ ខញ រពះអងគជមនស េងងេងងអសេទេហើយ។

«េអើ វចឆ ! រពះពជតមររ សបេ ដ យ មអនកមនគរយលែមន អនកជមនស េងងេងង

ែមន េរពះថ ធមេនះរជលេរជអនកេឃើញបនេ យកមម រ សដងបនេ យករម ជធមសងប

ជធមៃថលថល េរបើកររតះរះ វតកកៈ មនចះ ជធមលអតសខម មនែតអនករបជញេទើបដងបន។

១ - បនដល ទដឋ ត ហ មនៈ ទង៣ របករេនះ។

៣០

Page 31: Buddhist Bibliography

វចឆ េអើយ ! រទងរ សតេទេទៀត, ធមេនះ ខលនអនកមនករយលេឃើញ = (Dogme) ដៃទ

មនករេពញចតតដៃទ មនករគបចតតដៃទ មន ចរយដៃទ ែតងដងបនេ យករម ស។

ែន វចឆ ! រទងរតឡបសរេទវញ, េបើមនេភលើងកពងេឆះេនមខអនក អនកកបនដងថ មន

េភលើងកពងេឆះេនមខ ម អញែដរ េបើមនេគសរអនកថ េភលើងែដលកពងែតេឆះេនកនងទចេពះ

មខអនកេនះ រសយេ យអវ?

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត រកបទល, េបើមនេគសរខញ រពះអងគ ខញ

រពះអងគនងេឆលើយថ េភលើងែដលេឆះេនះ រសយេ យេ ម នងអងគតឧស។

េអើ វចឆ ! រទងេដញសរតេទ, ចះេបើេភលើងេនះ រលតេទវញេនកនងទចេពះមខអនក េហើយ

មនេគសរអនកថ េភលើងែដលរលតេទកនងទចេពះមខអនកេនះ េទ ? េទខងេកើត ឬ ខង

លច? េទខងតបង ឬ ខងេជើង? េបើេគសរយងេនះ េតើអនកេ ះរ យថដចេមដច?

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត រកបទលេ យរតងខញ រពះអងគកទលគនត

នងេ ះរ យែដរ នងេឆលើយដចេមដចកមនរតវ េរពះេមើលេទេឃើញ េ ម នងអងគតឧសេឆះអស

េទេហើយ េនសលែតកញម ឯេភលើងរលតបតអសេទេហើយ េមើលមនេឃើញថេទឯ េទ។

េអើ វចឆ េអើយ ! រទងរ សពនយលតេទេទៀត, កលបគគលបញញតតវសតវបញញតតេ យរប

េវទន សញញ សងខ រ វញញ ណ។ រប េវទន សញញ សងខ រ វញញ ណ ជ ខនធបញចកៈ េនះ

តថគតលះបងេចលអសេហើយ េធវើឲយដចជេដើមេ ន តកបតក ែលងេកើតមនជ រប េវទន

សញញ សងខ រ វញញ ណ េទៀតេហើយ មនេកើតជធមម ។ តថគតរចរសឡះ ចកចែណកៃន រប

េវទន សញញ សងខ រ វញញ ណ េនះអសេហើយ ជអនកេរជេ យគណ ែដលបគគលរបមណ

មនបន សទងបនេ យករមដចសមរទ នងថ េកើតេទៀតកមនគរ មនេកើតេទៀតកមនគរ េកើតខលះ

មនេកើតខលះ កមនគរ េកើតេទៀត កមនែមន មនេកើតេទៀតកមនែមន ដេចនះកមនគរែដរ។

ទបផត ធមមកថ បរពវ ជកវចឆេគរត រកបេទៀបបទអងគ រពះសមពទធេហើយេពលសរេសើរ

ពទធគណថ :

«បពរតរពះេគតមដចេរមើន ! ម លរពក ដះេនជតរគមកដដះជតនគមកដ របកប

៣១

Page 32: Buddhist Bibliography

េ យ ខដេហើយេ យេ ល មសលករទឈងរទៃឈ ខ ដេហើយេ យេ ល មសលកេនះ វនស

អនត យេទេ យអនចច ធម សបកនងរកមរទង យ វនសអសេទរ យវនសអសេទ

េនសលែតខលមសទធយង មញ ធមមវនយរពះអងគេនះ បរសទធផរផងអសែមក ខ េ ល មសលក

សបក រកមររ យរលង េនសលែតខលមសទធ យងេនះឯង»។

សមរទងរពះេម ត េរបស ! បរពវ ជកវចឆេគរត ថល ែថលងតេទេទៀត, ពទធដកេនះ ពេ ះ

ស ! វ កខ តធម េនះ ដចជេគផង រនវវតថ ែដលេគផក ប ឬេបើកនវគរមបែដលេគរគប ឬក

ដចេគរបបផល វដលមនស វេងវង ពេនះេ តដចេគដតរបទបេរទលបភលកនងទងងតេ យគតថ

អនកមនែភនកភល នងបនេឃើញរបទង យយងចបស។

៣២