BU EĞİTİMİN AMACI

Ergonominin tanımını yapmak Masa başında, bilgisayarla yada bilgisayarsız

çalışma esnasında farkına varmadığımız yanlış duruşların yol açtığı sağlık sorunlarının bilinmesini sağlamak

Uygulanacak basit egzersizlerle önlenebileceğinin bilgisini edinmek

Günlük çalışma sırasında yapması gereken egzersizleri uygulayarak göstermek

TARİHÇE

İşle hastalıklar arasındaki ilişkiden ilk bahseden kişi RAMAZZİNİ.

Ramazzini 1700’de İşçilerin Hastalıkları kitabını yayınladı.

TARİHÇE

Ramazzini işçi vücudunun duruş biçimlerinin birçok ortak hastalığa yol açtığını da belirtmiştir.

İşçilerde uzun süreli oturmanın etkisini azaltabilmek için yürüme ve egzersizi ilk Ramazzini tavsiye etmiştir.

TARİHÇE

Ergonomi bilimi gerçek anlamına 2.Dünya Savaşında kavuşmuştur.

Askeri uçaklarda insan hatalarına bağlı kayıpların en aza indirilmesi ihtiyacı bunu zorlamıştır.

ERGONOMİ

Uyum, uygunluk anlamında kullanılır. Kişilerle yaptıkları iş, kullandıkları şeyler, çalıştıkları, yolculuk yaptıkları, oynadıkları kısaca yaşadıkları ortamlar arasında uygunluk olmasıdır.

Çalışma ve yaşama koşullarının en uygun hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünüdür

Ergonomi, insanın doğduğu andan itibaren bütün hayatı boyunca öğrenip, uyguladığı bir yaşam biçimi, bir yaşam felsefesidir.

HEDEFİMİZ

Burada amacımız ergonomi bilimini incelemek değil. Ofis ortamında çalışanlar olarak ergonominin sadece bizi ilgilendiren kısımlarından bahsedeceğiz.

Eklemlerimiz, kaslarımız ve duruşumuz arasındaki ilişkiyi gözden geçireceğiz.

Günlük duruşlarımızın yol açabilecekleri hastalıkları ve önlemek için neler yapabileceğimizi tartışacağız.

YORGUNLUK

Yorgunluk belirtileri, dinlenme gereksinimini bildiren koruyucu bir mekanizmadır.

Yorgunluk, yorgunluğa yol açan etmenlerin, yorgunlukla baş edebilme gücümüzü aşması durumunda meydana gelir.

Performans düşüşü oluşmaktadır.

YORGUNLUK

Fiziksel yorgunluk

Genel Yorgunluk

Mental Yorgunluk

YORGUNLUK BİLEŞENLERİ FİZİKSEL YORGUNLUK

Yetenekler Fiziksel iş kapasitesi Yaşam ve çalışma alanlarının tasarımı Araçların tasarımı Fiziksel, mental işin yoğunluğu ve şiddet Çevre iklim, ışık, gürültü yoğunluğu ve şiddeti

MENTAL YORGUNLUK Eğitim eksikliği (İş bilgisi, yorgunlukla başetme

bilgisi) Psikolojik destek yoksunluğu Mental iş kapasitesi Güdülenme azlığı

BİOKİMYASAL ANLAMIYLA YORGUNLUK

Kas dokusunda laktik asit birikmesi Kasta depolanan glukojenin

azalması

KASTA DİNLENME VE YORULMA

LAKTİK ASİT BİRİKİMİ

DİNLENME

Besin öğelerinin kas ve dokulara yeniden dağılımını

Yedeklerin yenilenmesini, Çoğalan atık maddelerin

uzaklaştırılmasını Vücudun yeniden etkinlik

gösterecek duruma gelmesini sağlar.

YORGUNLUK FIÇISI

DİNLENME

Olumsuz Çevre Koşulları

Yorgunluk Skalası

Kötü Beslenme

Ağrı ve hastalıklar

Sorumluluklar,Kaygı ve Çelişkiler

Şiddetli ve sürekliFİzik ve mental efor

Biyolojik Ritim

DİNLENME

Dinlenmeyi sağlamak üzere kullanılan dört tip iş arası vardır.

1. Spontan (fizyolojik) ara2. Maskelenmiş (psikolojik) ara3. İş koşullu ara4. Önceden programlanmış ara

Uygun olmayan çalışma koşulları ve uygun aralarla dinlenme gerçekleşmediği durumda daha çok kas iskelet sisteminde, gözlerde rahatsızlıklar ortaya çıkar.

İyi düzenlenmiş çalışma alanı İyi seçilmiş sandalye,iyi seçilmiş masa Uygun yerleşmiş klavye, fare, kağıt

tutacağı Uygun aydınlatma Uygun sıcaklık Gürültü düzeyinin kabul edilebilir

olması

NEDİR BU UYGUN ÇALIŞMA KOŞULLARI

ÇALIŞMA ALANININ DÜZENİ

Çalışma alanının düzeni masa başı çalışmalarda nötral pozisyonun korunmasında önemlidir.

ÇALIŞMA ALANININ DÜZENİNİN UYGUN OLMAMASI

Göz yorulmasına neden olabilir İşle ilgili kas ve eklem

hastalıklarına zemin hazırlayabilir. Kriz dönemlerinde hatalı

algılamalar sisteme zarar verebilir. Çarpma ve kazalara yol açabilir Düşme ve kayma nedeni olabilir.

İyi düzenlenmiş çalışma alanı İyi seçilmiş sandalye,iyi seçilmiş masa Uygun yerleşmiş klavye, fare, kağıt

tutacağı Uygun aydınlatma Uygun sıcaklık Gürültü düzeyinin kabul edilebilir

olması

AYDINLATMA KURALLARIAydınlatma araçlarından çıkan ışık ışınları direkt veya yansıyarak göze

gelmemelidir.Yapay aydınlatma doğal aydınlatmaya yakın olmalıdır.

Çalışma alanında keskin gölgeler oluşmamalıdır.Aydınlatmada titreşim (pırıldama) olmamalıdır.

Uygun olmayan çalışma koşulları ve uygun aralarla dinlenme gerçekleşmediği durumda gözlerde, kas iskelet sisteminde rahatsızlıklar ortaya çıkar.

Yorgunluk Yanma hissi, Kızarıklık, Kaşıntı, Sulanma, Bulanık ya da çift görme gibi yakınmalar sıktır.

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

Bilgisayar kullanırken kullanıcılar göz kapaklarını farkında olmadan daha az açıp kapatırlar

Ortalama dakikada 12 olan göz kırpma sayısı, bilgisayar kullanımı sırasında dakikada beşe kadar düşebilmekte, bu da kuru göz yakınmalarına yol açabilmektedir.

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

Bilgisayar monitörlerinden yayılan negatif yüklü partiküller, insan bedeninde ve gözlerde negatif elektrik yükü oluşturarak havadaki pozitif yüklü toz parçacıklarını çekip gözlerde konjonktivite bağlı yakınmalara neden olabilmektedir

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

Kırma kusuru olup da gözlük kullanmayan kişiler, görme ile ilgili sorunların yanı sıra ekrana olan uzaklığı koruyamadıklarından olumsuz etkilere daha çok maruz kalabilirler.

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

1995’te Avrupa’da yayınlanmış bir çalışmaya göre çalışanların %30’u sırt ağrısından, %17’si kol ve bacak ağrısından şikayetçidir.

2009 yılı içinde benzer tanılarla 1 D No’lu OSB’e başvurular içindeki oranı %6,85

İŞLE İLGİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI

1 D NO’ LU POLİKLİNİĞİMİZDE GENEL HASTA POPULASYONU

İÇİNDEKİ DAĞILIMI

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Seri 1

Seri 2

2009 YILI İÇİNDE KAS EKLEM AĞRILARI ŞİKAYETİ İLE GELEN HASTALARIN AYLARA GÖRE DAĞILIMI

42

30

38

27

35

47

42

32

38 38

28

22

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Seri 1

Toplam yıl içindeki sayı:419

İŞLE İLGİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI

Bu hastalıkların oluşmasında iş ortamından yada işin yapılış şeklinden kaynaklanan faktörler kadar kişisel faktörlerde önemlidir.

Bu hastalıklar ağır, tekrarlanan yada sürekli güç harcayarak yürütülen iş etkinliklerinin yol açtığı, ağırlaştırdığı hastalıklardır.

Genellikle haftalar, aylar yada yıllar sonra gelişir.

1. İş sırasındaki duruş biçimi (postür) ve hareketler

2. Yineleme ve iş temposu3. Hareketlerin şiddeti (kuvvet)4. Vibrasyon (titreşim)5. Sıcaklık6. Yaş7. Vücut yapısı8. Vitamin eksikliği9. Hastalık hikayesi

İŞLE İLGİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI RİSK FAKTÖRLERİ

Tekrarlayan zorlayıcı travmalar Birikimsel zedelenmeler Yineleyici zorlayıcı zedelenmeler Cumulative trauma disorder

Vücutta rahatsızlık ve yorgunluğa neden olan herhangi bir vücut biçimi, bir başka deyişle nötral pozisyondan farklı duruşun yol açtığı özel sağlık sorunlarının genel adıdır.

Ortak özellikleri1. Patojenezinde mekanik ve fizyolojik

süreçleri birlikte bulundurur. 2. Gelişmeleri için haftalar, aylar yıllar

gerekir3. İyileşmeleri için haftalar, aylar yıllar

gerekir, bazı durumlarda tam iyileşme olmaz

4. Belirtileri genellikle özel olmayan, yeri tam tarif edilemeyen, aralıklıdır.

5. Sıklıkla bildirilmez

BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI

BELİRTİLERİ

Evre 1:İş sırasında bilek, kol ve omuzlarda yada boyunda ağrı, sızı ve yorgunlukla belirgindir, gece düzelir. Bu evrenin yorgunluğa bağlı olarak meydana gelen ağrı ve acıdan ayırd edilmesi zordur. Haftalar ve aylar sürebilir

Evre 2:Çalışma günün erken saatlerde başlayan yineleyen ağrı, acı ve yorgunlukla belirgindir, gece sürer ve uykuyu güçleştirir

BELİRTİLERİ

Evre 3:Kişi tam olarak dinlenmiş durumda iken dahi ağrı, acı, bitkinlik ve yorgunluk sözkonusudur. Uyku sıklıkla bozulur ve kişi evde yada işte en basit işleri dahi yapamaz hale gelir.

BELİRTİLERİ

Birinci evreden üçüncü evreye geçiş haftalar içerisinde meydana gelebilir, aylar yıllarca süren aşırı ağrı yada kısıtlayıcı durum ortaya çıkabilir

DURUŞ BOZUKLUKLARINDAN KAYNAKLABİLECEK BAZI ŞİKAYETLER

KALÇADA AĞRI

Ara vermeksizin uzun süreli oturma Oturma yastığının sert olması Oturma yüzeyinin çok düz olması,

biçimlendirmenin olmaması neden olabilir

SIRTIN ALT BÖLGESİNDE AĞRI Yetersiz bel desteği Çalışanın oturur durumda iken aşırı

bükülme ve eğilmesi (sandalyenin kötü yerleşimi veya iş araçlarının kötü yerleşimi)

Oturur durumda iken ağırlık kaldırma neden olabilir

SIRT ÜST BÖLGESİNDE AĞRI

Çalışma alanı için sandalyenin çok alçak olması

Özellikle omuz üstü alanlara sık sık uzanma gereğinin olması

Uzun süreli statik ve kaskatı bir durumda oturma

Kolların çok yukarı tutulması Sandalyenin arkalığının çok küçük,

kötü kenarlı veya yetersiz ayarlanmış olması neden olabilir

Tek taraflı omuz rahatsızlığı Günde 1 saatten fazla telefonun omuzla kulak

arasına sıkıştırılarak kullanılması (eğer 1saatten fazla telefon kullanılıyorsa, kulaklık kullanılmalı veya telefon ahizesi elle tutulmalı veya hoparlör kullanılmalı. 2 saatin üzerinde kullanılıyorsa hoparlör ve kulaklıklar yardımcı olabilir.)

Farenin klavyeden çok uzakta olması Kol destekleri uygun olmaması Bir kolla ağırlık kaldırılması Bileğin çok aşırı bükülmesi ile bu şikayet ortaya

çıkabilir

Her iki omuzda birden rahatsızlık

Klavye çok aşağıda yada uzakta olması Dirseklerin yazı yazarken 90 derecelik

açısını korumaması (Dirsek desteği buna uygun düzenlenmelidir.)

Monitörün görme güçlüğü yaratacak kadar uzakta olması nedeniyle (gözlük kontrol edilmeli, sandalye arkalığı arkaya yatırılmalı, monitör yakına getirilmelidir) ortaya çıkabilir

Sol yada sağ bilek rahatsızlığı

Klavyenin yerinin uygun olmaması Farenin pozisyonun uygun olmaması Masada aynı bilekle kullanmak zorunda

olduğunuz nesnenin yerinin uygun olmaması durumunda ortaya çıkabilir.

Boyun rahatsızlıkları varsa

Görme kusurları düzeltilmemiş, gözlüklerin derecesi ayarlanmamış olması

Fare çok uzak, çok yüksekte olması Kağıt desteğinin çok yanda olması veya

ekranla aynı hizada olmaması Monitörün öne eğik olması Telefonun boyuna sıkıştırılarak

kullanılması nedeniyle ortaya çıkabilir.

Bel ağrıları yakınmaları varsa

Sandalye sırt desteğinin yetersiz olması

Ayaklar yere değmemesi Klavye yerleşiminin hatalı olması Uzun süre oturma yada ayakta

durma işi yapılıyorsa ortaya çıkabilir.

Günde 5 saatin üzerinde bilgisayar kullanıyorsanız Klavye kullanırken omuzlar gevşek, dirsekler

yanlara yakın, ön kol yere parelel mi? Klavyenin önünde bileklerin yerleşeceği yeterli

boşluk var mı? Bilekler masa yüzeyine yada bilek desteği

üzerinde serbestçe kayar biçimde çalışabiliyor mu?

Bel desteği tam olarak temas ediyor mu? Otururken uyluklar yere parelel mi? Otururken kulaklar omuzlar ve kalçalar aynı

çizgi üstünde mi? (Dik oturuyor musunuz)

Günde 5 saatin üzerinde bilgisayar kullanıyorsanız Otururken ayaklar yere rahat basıyor mu? Oturulduğunda diz arkası ile sandalyenin önü

arasında yumruk girecek kadar boşluk kalıyor mu?

Fare klavyeye yakın ve aynı seviyede mi? Sık kullanılan materyal kolay ulaşım alanında

mı? Sık sık ara veriyor ve gevşeme egzersizleri 50

dakika da bir yapıyor musunuz? Ekran üst çizgisi göz seviyesinde yada çok az

altında mı? Monitör karakterleri kolayca okunabiliyor mu?

BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI

TENOSİNOVİT EPİKONDİLİT, BURSİT, FİBROMYALJİ, KARPAL TÜNEL SENDROMU, SİYATİK, SPONDİLOZİS, OSTEOARTROZ gibi özel rahatsızlıkları

kapsar.

TENOSİNOVİT

Tendonları çevreleyen ve koruyan sinovyal kılıfın iltihabıdır. El bileğinin yinelenen hareketleri temel nedendir. Tutulan yapıların üstünde ağrı, şişlik, fonksiyon azalımı temel belirtilerdir.

DİSK ZEDELENMELERİ

Diskin dışarı doğru kabarıklık yapmasından , tam olarak ezilmesine kadar değişik dereceleri olabilir.

Sürekli öne fleksiyon biçimindeki duruşun sürdürülmesine bağlı olarak ortaya çıkan birikimsel zedelenme sonucu olabilmektedir.

Kalça ve bacaklara yayılan değişik derecelerdeki bel ağrısı biçiminde belirtiler vermektedir.

DURUŞ BOZUKLUKLARI

BEL OMURLARININ YAPISI

KARPAL TÜNEL SENDROMU

Tekrarlayan el bileği öne yada arkaya bükülmesi, hızlı bilek çevrilme hareketi eli bilekten sağa sola yatırma hareketi (deviasyon), parmakla baskı uygulanması, tutma hareketi

İşler:Daktilo yazma, montaj işleri, ev işleri, müzisyen, cerrah, veznedar, parlatma, cilalama, bileme, törpüleme, çekiçle dövme

TORASİC ÇIKIŞ SENDROMU Boyun ve omuz arasında sinir ve kan

damarlarının sıkışmasıdır. Omuzun zorlayıcı, uzun süreli ve

yineleyen retraksiyon yada depresyonuna bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur.

Sürekli omuz seviyesinin üzerinde bir iş yapmayla oluşur.

Ellerde yaygın duyu azalması ve uyuşma , karıncalanma gibi karpal tünel sendromuna benzer belirtiler vermektedi.

Sürekli kötü duruş biçiminin engellenmesi

Çalışma sırasında eklemlerin tam hareket sınırında kullanılması doğaldır.

Burada esas olan sürekli kötü duruş biçiminin uzun süreli korunmasına neden olan uygulamalardır.

Nötral olmayan postürlerde uzun süre durmayı gerektiren duruşlardan yapılar aynı şekilde etkilenir.

Bu nedenle işin, sayacağımız durumların uzun süreli olmasını engelleyecek biçimde planlanması gerekmektedir.

BİRİKİMSEL ZEDELENMELERE YOL AÇAN MEKANİK SÜREÇLER

Ulnar deviasyon Ulnar deviasyon ve supinasyon Palmar fleksiyon Dorsifleksiyon Dorsifleksiyon ve pronasyon Kolun fleksiyonu ve iç rotasyonu Radial deviasyon, pronasyon ve

dorsifleksiyon Elin alet gibi kullanılması:Çekiç gibi Tekrarlayan parmak hareketleri

SÜREKLİ KÖTÜ DURUŞ BİÇİMLERİNİN ENGELLENMESİ

Boyun fleksiyonu ve rotasyonu Omuz abdüksiyonu yada fleksiyonu Omuz elevasyonu Dirsek fleksiyonu Dirsek ekstansiyonu yada

fleksiyonu

DURUŞ BOZUKLUKLARI Bu tip işlerde çalışanlar durağan kalan kas

gruplarını zaman zaman hareket ettirerek gevşetmeleri gerektiğini unutmamalıdırlar.

Duruş değişikliklerinin sağlanabilmesi için çalışanların 50 dakikada bir ayağa kalkarak hareket etmeleri sağlanmalıdır.

Bunun için yazılanların bir rafa konulması yada başka bir yere teslim edilmesi gibi önceden planlanmış zorunlu hareket değişimleri tercih edilebilir ya da

BasitBasit HareketlerHareketler Bilgisayar kullanBilgisayar kullanııccıılarlarıınnıı uzun bir zaman sonra bekleyen uzun bir zaman sonra bekleyen

tehlikelerden baztehlikelerden bazıılarlarıı::

Aşağıdaki hareketleri yapmanız sizi bu tehlikelere karşı koruyacaktır.

- Disk Kayması

- Bilek,Diz ve Dirsek Kireçlenmesi

- Omuz ve Boyun Tutulması

Birikimsel zedelenme hastalıklarının belirtileri tanınır ve geç kalınmadan doktora başvurulursa, tedavide başarı şansı artar. Tedavi geciktikçe zorlaşır.

Korunma ve ergonomi eğitimi, ergonomik iyileştirmeler, işe başlamadan önce ve çalışma sırasında  uygulanabilen kasları güçlendiren, gevşemeyi sağlayan ve  göz yorgunluğunu azaltan  egzersizler  tedavinin esasıdır.

Tedavi için ilaç, fizik tedavi ve cihaz kullanımı gibi yöntemlerle ağrı azaltılır.

TEDAVİ

Ne Zaman Doktora Başvurmalı ?Ağrı ve diğer yakınmalar birkaç günde istirahat ile iyileşmiyorsa, tekrarlıyorsa ve elde uyuşma, güçsüzlük varsa doktora başvurulmalıdır.

Ne Zaman Ameliyat ?Boyun fıtığı ve Karpal Tünel Sendromunda kolda ve elde uyuşma ve güçsüzlük varsa ve ilerliyorsa ve idrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik varsa ameliyat gerekebilir.

Sürekli oturarak çalışmaktan kaynaklabilecek diğer sorunlar

Karın bölgesi kaslarında gevşemeler Özellikle öne eğik oturuşlardan

kaynaklanan sindirim ve solunum sistemi sorunları

Özellikle kadınlarda hava geçirmeyen sentetik kumaş ile kaplı oturma döşemesiden kaynaklanan inguinal bölge mantar enfeksiyonları

KORUNMADA KENDİ ZİNCİRLERİNİZİN FARKINA

VARIN:

ALIŞKANLIKLARINIZIN

OLUMSUZ EKİPMANIN

EGZERSİZİ KÜÇÜMSEMENİN

ZİNCİRLERİNİZİN GÜNEŞİNİZİ HAPSETMESİNE İZİN VERMEYİN

KELEBEKLER KADAR ÖZGÜR ÇİÇEKLER KADAR ZARİF OLMANIZ DİLEĞİYLE TEŞEKKÜRLER

DR.ŞENGÜL GÜLAÇTI

• KAYNAKÇA:• Sağlık boyutuyla Ergonomi Hekim ve Mühendisler

için Editör:PROF. DR. ÇAĞATAY GÜLER• Prof.Dr.Hilmi SABUNCU: ERGONOMİ VE RİSK

ANALİZİ