Bruggeske 1984-1-maartWeb

26
r kultums rele krin van kapellen •ff ;•;:,

description

r ;•;:, Voorzitter: J. Lenaerts, Hoevensebaalt„ 57, Kapellen. Penningmeester: P. Amssons, Nieuwe Wijk, 25, Kapellen. Secretaris: M. Verschueren, Bevrijdingslei, 1, Kapellen. Voorzitter Plastische Kunaten: J. Janssens, Antwerpsestwg 1 36, Kapellen Voorzitter Heemkunde: R. Balbaert, Parkweg, 2 1 Kapellen. Voorzitter Focidac: R. Van Erck, Bevrijdingslei, 12 9 Kapellen. IT B R U G G E S K E. De Culturaae Kring 7an Kapellen. INHOUD. 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 1 -,_

Transcript of Bruggeske 1984-1-maartWeb

Page 1: Bruggeske 1984-1-maartWeb

r

kultumsr e l ek r i nv a nk a p e l l e n

•ff

;•;:,

Page 2: Bruggeske 1984-1-maartWeb

INHOUD.

I T B R U G G E S K E .- , _

L e d e n b la d v a n d e C u l t u r e l e K r i n g v a n K a p e l l e n ,1 60 jaargang nr 1. maart 1934.

I . 7 e l k o m w o o r d 1 9 8 4 . ( R o g e r 8 a l b a - r t ) . b l z . 2 .2 . H o t S t a r r e n h o f . ( P a u l A r r e n ) 3 .

3 . M e t d e C u l t u r e l e k r i n g o p r e i s ( J o h a n J a n s s e n s ) 1 .4 . O ude V o l k s s p e l e n i n V l a a n d e r e n . 1 6 .5. O nz e iç q p e ls e w i n d m o l e n s . ( P . V e a le m a n s ) 1 8 .6 . D e m o l e n a a r ( n . V e r s c h u e r o n ) . 2 4 .

De C u l t u r a a e K r i n g 7 a n K a p e l l e n .

V o o r z i t t e r : J . L e n a e r t s , H oev ens ebaa l t „ 5 7 , K a p e l l e n .Pe n n in g me e s t e r : P . Ams s ons , N i e u w e W i j k , 2 5 , K a p e l l e n .S e c r e t a r i s : M . V e r s c h u e r e n , B e v r i j d i n g s l e i , 1 , K a p e l l e n .V o o r z i t t e r P l a s t i s c h e K u n a t e n : J . J a n s s e n s , A n t w e r p s e s t w g1 3 6 , K a p e l l e nV o o r z i t t e r Heemk unde: R . B a l b a e r t , P a r k w e g , 21 K a p e l l e n .V o o r z i t t e r F o c i d a c : R . V a n E r c k , B e v r i j d i n g s l e i , 1 29 K a p e l l e n .

De b i j d r a g e v o o r 1 9 8 4 , z i j n d e 2 0 0 f r , k a n g e s t o r t w o r d e n o pK r e d i e t b a n k K a p e l l e n 4 1 3 - 7 0 4 9 9 2 1G ener a le D a n k K a p e l l e n 2 2 0 - 0 3 3 0 2 3 7

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 1

Page 3: Bruggeske 1984-1-maartWeb

Bes te- V ri en de n,

2.

H et i s e e n t i j d j e s t i l g e w e e s t r o n d o m d e C u l t u r e l e K r i n g v a n

K a p e l l e n . D e w e r k e r s v a n h e t e e r s t e u u r z i j n a l l e n e n k e l e j a a r t j e souder g e w o r d en e n d e v o l g en d e g e ne r a ti e zag het w a ar s ch i jn l ij k niet

goed z i t t e n . . . o f z a t e n z i j t e w a c h t e n o p e e n s e i n t j e ?

En p l o t s i s h e t t o c h g e b e u r d . E n k s l e mens an s t a k e n d e k o p p e nb i j e l k a a r , z i j m a a k t e n p l a n n e n e n z i j w i l d e n a a n h e t w e r k g a a n . H e tbes t uu r, k e ek t oe , l ui st er de aandacht ig en gaf het nodige fiat.

E:ekTie n i e u w e g e z i c h t e n k wamen s amen, z i j v e r k o z e n v l u g e e nn ie u w b e s-u u r e n t o ge n a an het werk.

Een n i e u w nummer v a r ' t B r u g g e s k e m o e s t z o v l u g m o g e l i j k v e r s c h i j n e n .En h e t r e s u l t a a t v a n e e n v e r j o n g d e s a m e n w e r k in g h e b t U n u i n uw h a n d .B e k i j k h e t k r i t i s c h . H e t i s o r o n s e e n e e r s t e p o g i n g . W i j z u l l e nv e r d e r e n n o g b e t e r w e r k e n . . . a l s j a , a l s w i j n a t u u r l i j k o p v e l et r ouw e l e z e r s k u n n e n r e k e n e n .

W i j z i j n e r v a s t v a n o v e r t u i g d d a t d e l e d e n v a n 1 9 8 3 o p n i e u wz u l l e n t o e t r e d e n e r w i j r e k e n e n e r o o k o p d a t v e l e n i e u w e a b o n n e me n t e nz u l l e n mogen i n g e g c h r e v e n = d e n .Door o n z e g e z a m e l i j k e i n s p a n n i n g e n k u n n e n w i j v e r d e r h e t v e r l e d en v a nonze g e m e e n t e t r a c h t e n t e o n t s l u i e r e n . D o o r e e n d r a c h t i g e s a m e n w e r k in gk unnen w i j a l h e t m o o ie v a n o n s V la a m s v o l k s l e v e n t r a c h t e n t e r e d d e nv o o r d e t o e k o m s t .

Mogen. w i j o p U r e k e n e n ?

V r i e n d e l i j k e g r o e t e n .

Roger B a l b a e r t .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 2

Page 4: Bruggeske 1984-1-maartWeb

H E T S A R R E N H O F .

H et S t a r r e n h o f i s e a n k a s t e e l v a n b e t r e k k e l i j k j o n g e d a t u m ,i n e e n p a r k m e t j o n g e b e p l a n t i n g e n . E e r t i j d s b e h o o r d e h e t k a s t e e l -dome in a a n P a u l C o g e l s , d i e t e v e n s e i g e n a a r w as v a n h e t k a s t e e l -

dome in Boe c k enber g t e D e u r n e .Met d e i n h e t An t w e r p s e z b b e k e n d e f a m i l i e C o g e l s g a a n we e e r s tb e g in n e n .

Reeds i n d e v i j f t i e n d e e e u w w o r d e n l e d e n v a n d e f a m i l l eDowels i n h e t N o o r d - B r a b a n t s e p l a a t s j e H a r e n , n a b i j T i l b u r g , v e r -me ld a l s- " C o ve l s ". C la es Henryx Covels, geboren rond 1545, werd

z e l f s b u r g e m e e s t e r v a n H a r e n . E é n z i j n e r k l e i n k i n d e r e n , H u i b r e c h tC ov e ls , d i e z i c h l a t e r " C o g e l s " z o u noemen, v e s t i g d e z i c h t e A n t w e r p e n ,a lw a a r h i j o p 2 0 j u l i 1 6 6 0 h e t p o o r t e r a r e c h t bek wam. D e o u d s t e z o o nv an H u i b r e c h t C o g e l s e n d i e n s e c h t g e n o t e S a r a Me e r b a e s , J a n B a p t i s tC oge ls ( An t w e r p e n . 1 6 o c t o b e r 1 6 9 4 - a l d a a r 9 s e p t e m b e r 1 7 3 3 ) , w e r dde s t a m v a d e r v a n d e An t w e r p s e- t a k d e r f a m i l i e C o g e l s1 d i e n o g s t e ad s

v o o r t b e s t a a t . D i e n s z o o n , J a . --B a p t i s t I I C o g e l s5 o f " d e J o n g e ",

( An tw er pen 3 0 m a a r t 1 7 2 9 - a l d a a r 1 8- f e b r u a r i 1 7 9 9 )7 w a s d e g r o n d -

l e g g e r v a n h e t immenme f a m i l i e f o r t u i nl d a t d o o r v e r s c h i l l e n d e g e -

n e r a t i e s v a n b a n k i e r s , i n d e z e f a m i l i e , s t e e d s w e r d u i t g e b r e i d .B i j é é n d e r k l e i n z o n e n v a n J a n - B a p t i s t I I , C l e m e n t A l b e r t Cogels a,nemen we d e d r a a d w e e r o p .Baron- C le me nt -A lb er L-M ar i e Cogels (Antwerpen 14 januari 1819 -

a l d a a r 1 9 f e b r u a r i 1 8 7 8 ) h u w d e o p 5 j u l i 1 8 4 3 t e D e u r n e m e t A d e -l i n e - M a r i a - A n t o i n e t t e v a n H av r e ( A n t w e r p e n 1 5 f e b r u a r i 1 8 1 9 -a l d a a r 7 a u g u s t u s 1 8 7 6 ) , d b c h t e r v a n C o n s t a n t i n - C h a r l e s - M a r i e v a nHav re e n C a t h e r i n a - R e i n e - M a r i a - F e r i n a n d d e l l a F a i l l e d e W a e r l o o s ,d i e o n d e r D e u r n e h e t k a s t e e l " L a n t a a r n h o f " b e w o o n d e n . U i t d e e c h t -

v e r b i n t e n i s C o g e l s - v a n H av r e s p r o t e n v i e r k i n d e r e n :T. P a u l - M a r i e C o g e l s ( 1 8 4 5 - 1 9 1 2 )

I I . G a s t o n-- H e n r i -M a r i e C o ge l s ( 1 47 - 19 1 2)

I I I . E m i l i e - M a r i e C o g e l s ( A n t w e r p e n 3 0 dec ember 1 8 4 8 - H abay L a

Neuve 1 6 j u l i 1 9 1 9 ) , g e h u w d o p 1 1 s e p t e m b e r 1 8 7 7 t e- A n t -werpen. m e t B a r o n A l f r e d - N i c o l a a s - J o z e f d e Bonhomme ( V e r v i e r s

26 j u l i 1 8 3 4 - H abay l a Neuv e 4 nov ember 1 9 1 1 ) . D i t h u w e l i j kwer d g e z e g e n d m e t v i j f k i n d e r e n .

I V . L e o n - C h a r l e s - M a r i e C o g e l s ( A n t w e r p e n 2 3 d?ecember 1 8 5 0 -Sc ho ten 5 f e b r u a r i 1 8 8 6 ) , o p 2 1 a p r i l 1 8 8 0 gehuw & t e Mer k s emmet M a r i a-T h e r e s ia v a n C am p ( B er c he m 13 n ov em be r 1848 -

Sc ho ten 1 2 j u n i 1 9 1 9 ) .'t Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 3

Page 5: Bruggeske 1984-1-maartWeb

4 .

Van dez e- v i e r k i nd e re n is het de tweede zoon) Gaston-Henri-

M a r ie C o g e l s , d i e i n 1 8 7 8 t e K a p e l l e n e e n g r o o t d o m e i n a a n k o c h t e ner i n 1 8 8 1 h e t k a s t e e l S t a r r e n h o f l i e t o p r i c h t e n . H e t k a s t e e l w e r dgebouwd i n d e V la a m s e s t i j l u i t d e X V I d e e a u w , v o l g e n s d e p l a n n e nv an a r c h i t e k t D e G r o o f f u i t A n t w e r p e n - B a r o n G a s t o n - H e n r i C o g e l shuwde m e t L o u i s a - A n t h o n i a d e G r o o t , t e A n t w e r p e n g e b o r e n o p 1 4 j v a i1840. H u n h u w e l i j k b l e e f k i n d e r l o o s en. b e i d e n o v e r l e d e n o p h e t S t a r -r e n h o f ; z i j o p 6 j u l i 1 8 9 3 e n h i j o p 2 2 j u n i 1 9 0 1 .

De o u d e r e b r o e r v a n G a s t o n - H e n r i , P a u l - M a r i e C oge la ; , w e r d p e rt e s t a m e n t d a n ie u w e e i g e n a a r v a n h e t k a s t e e l d o m e i n S t a r r e n h o f .Bar on P a u l - M a r i e C o g e l s w e r d t e A n t w e r p e n g e b o r e n o p 5 j n t i, 1 8 4 5en huwde o p 2 9 a u g u s t u s 1 8 7 1 t e S o i g n l e s m e t M a r i e - C a t h e r i n a P a r t h o nde V o n , g e b o r e n t e S i n t C o a s t t e n Noode o p 3 0 o c t o b e r 1 8 5 0 a l s d ed o c h t e r v a n E d o u a r d - E m i l e , r i d d e r P a r t h o n d e V o n e n C o r n e l i a-Ai -

p h o n e m e - C a t h e r i n e Coopmans . U i t h u n h u w è l i j k s p r o t e n v i e r d o c h t e r s :I . B e a t r i x - A m e l i e - C l e m e n t i n e - P a u l e - M a r i e C o g e l s ( A n t w e r p e n 5

s eptember 1 8 7 4 - r e u r n e 8 m e i 1 8 8 7 )I I . A d e l i n e - E m i l i e - P a u l i n e C o g e l s ( A n t w e r p e n 1 3 n o v e mb e r 1 8 7 6 , . -

Deurne 5- a u g us t u s 1 89 3) .

I I I . M a r t h e - C a t h e r i n e - H e n r i e t t e - P a u l e C o g e l s ( A n t w e r p e n 3 0 n o -v ember- 1 8 79 - D eu rn e 31 december 1936), huwde te Deurne op

26 j u l i 1 9 0 5 , m e t F r a n ç o i s , - J o s e p h - J e a n - B a p t i s t e - M a r i e d e W i n t e r( An tw er pen 2 2 m e i 1 8 6 3 - a l d a a r 5 a p r i l 1 9 3 4 ) .

I V . M a r i e - G e r m a i n e - J e a n n e - A l e x a n d r e - P a u l e - M a r i e C o g e l s ( D e u r n e 1 4augus tus 1 8 8 1 - A n t w e r p e n 4 j u l i 1 9 1 2 ) , gehuwd. o p 2 3 j u n i 1 9 0 4t e D e u r n e m e t G a s t o n - G e o r g e s - J u l e s - C a s i m i r - P a u l - M a r i e , g r a a fl e R ouge d e G t ie r d ' av id ( g e b o r e n t e B o r s a b e l i n B r e t a g n e o p 1 0nov ember 1 8 8 1 ) .

M a r i e - C a t h e r i n e P a r t h o n d e V o n o v e r le e d . t e D a a r n a o p 2 5

a p r i l 1 8 8 41 w a a r na P au l C og el s op 5 f eb ru ar i 1891 een tweede huwelijk

aangaat m e t E u g e n i e - M a r i e - H e n r i e t t e - L o u i s e V e e fl g e b o r e n t e K o n t i c hop 1 9 j a n u a r i 1 8 7 1 a l s d e d o c h t e r v a n H e n r i - F e l i x V e e f ( A n t w e r p e nj u n i 1 8 3 2 - K o n t i c h 2 4 j u l i 1 8 8 3 ) e n M a r i e - A n n e - C a t h e r i n e Bo g g y n( An tw er pen 1 2 dec e l l ibe r 1 8 2 8 - K o n t i c h 1 1 a p r i l 1 9 1 4 ) . U i t d i t t w e e d e

h u w e l i j k s p r o t e n v i j f k i n d e r e n ; d r i e d o c h t e r s e n t w e e z o n e nE u g e n i c - H e n r i e t t a - M a r i e - P a u l a C o g e l s ( D e u r n e 2 8 nov ember 1 8 9 1 -Deurne 9 j a n u a r i 1 8 9 3 ) ,

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 4

Page 6: Bruggeske 1984-1-maartWeb

V I . H u b e r t - H e n r i - J e a n - P a u l - E u g è n e - M a r i e C o g e l s1 g e b o r e n t e D e u r n e

op 1 5 j a n u a r i 1 8 9 4 , h u w d e t e A n t w e r p e n o p 1 0 m e i 1 9 2 0 m e tYv o n n e - An n e - L é o n ie - J e a n n e d e D e k e n .

V I I . M a r i e - G e r m a in e - J e a n n e - P a u le - E u g è n ie C o g e l s ( D e u r n e 2 6 j u n i1895 - D e u z e l d h o f o n d e r S c h o t e n 1 8 a u g u s t u s 1 9 4 3 ) Z i j huw det e K a p e l l e n o p 2 1 a p r i l 1 9 1 4 h a a r n e e f J o z e f - M a r i e - C o g e l s ,zoon v a n Leon- Char lea14- Mar ie C o g e l s en. M a r i a - T h e r e s i a v a n Camp,te S c h o t e n g e b o r e n o p 9 d e c e mb e r 1 8 8 2 e n o v e r l e d e n o p h e tk a s t e e l " G r o t e M e e r " o n d e r O s s e n d r e c h t o p 2 6 s e p t e m b e r 1 9 5 4 .U i t d i t h u w e l i j k w e r d e n v i e r k i n d e r e n k ' eba r en : M a r i e - T h e r è s e -P a u l e - H e n r i e t t e - E l i s a b e t h C o g e l s , o p 1 1 a p r i l 1 9 1 4 t e K a p e l l e n ,huwde o p 3 1 a u g u s t u s 1 9 3 9 m e t H u b e r t - C h a r l e s -M a r i e- F r e d e g a n d ,r i d d e r v a n H av r e ( g e b o r e n t e W i j n e g e m o r 5 o c t o b e r 1 9 1 2 ) ;M a r i e - H e n r i e t t e - j e a n n e - J e a e p h a - F a u l e - E l i s a b e t h C o g e l s ( K a p e l l e n10 a p r i l 1 9 1 6 - a l d a a r 2 2 j a n u a r i 1 9 1 7 ) ; P a u l - H e n r i - H u b e r t -L e o n-J o z ef-M a r ie Co ge ls , te Schoten geboren op 5 april 1918,

huwdee , A n t w e r p e n o p 2 4 m e i 1 9 5 2 ' met G e n e v i è v e - M a r g u é r i t e -G h i s l a i n e M a r i e d e W i l d e d ' E s t m a e l ( ' n t w e r p e n 1 5 j u l i 1 9 2 5 ) ;en L é o n - H u b e r t - P i e r r e - J o s e p h - P a u l - M a r i e C o g e l s ( S c h o t e n 2 3augus tus 1 9 1 9 - a l d a a r 2 8 a u g u s t u s 1 9 1 9 ) .

V I I I , J e a n - B a p t i s t e - G e o r g e s - H e n r i - P a u l - E u g è n e - M a r i e C o g e l s , g e b o r e nt e D e u r n e o p 3 m e i 1 8 9 7 ; h u w d e t e A n t w e r p e n o p 2 1 nov ember 1 9 2 3met M a r i e - F r a n c o i s e - E m i l i e - E m m a - G h i s l a i n e - J e a n n e - A n t a i n e t t ede B r o u c h o v e n d e B e r g e y x k ( Bev e r en - Was s 1 1 j u l i 1 9 0 2 - H a u t e -v i l l e 1 6 m a a r t 1 9 2 7 ) , d o o h t e r v a n g r a a f J o z e f - K a r e l -L o d e w i j kde B r a u c k h o v e n d e B e r g e y c k e n v a n M a r i e- J o s é - M a t h i l d e C o r n e tde P e i s s a n t . D e e n i g e d o c h t e r u i t d i t h u w e l i j k , M a r i e - J o s é -G h i s l a i n e - R a y m o n d e - G e r a r d i n e - A n t o i n e t t e C o g e l s , g e b o r e n t eAntwer pen o p 1 7 s e p t e m b e r 1 9 2 4 , h u w d e t e Bu k a v u ( B e l g i s c h Ko n g o )op 2 8 o e t o b e r 1 9 4 7 m e t H e n r i - M a r i e - P i e r r e - J o z e f - C o r n e i l l e ,b a r o n v a n d e P u t ( ° ,1 n t w e r p e n 1 1 o c t o b er 1 9 2 2) , z o on v an b ar on

Jan v a n d e P u t e n b a r o n e s M a d e l e i n e Meeus , e n u i t d i t h u w e l i j kw e r d en z es k in de re n geboren.

I X . A n n e t t e - A n t o i n e t t e - H e n r i e t t e - P a u l e - E u g è n i e - M a r i e G age ls .( Boec k enber g o n d e r D e u r n e , 2 9 m e i 1 9 0 0 - M ia h a e g e n o n d e rBr a s s c h a a t , 1 8 o c t o b e r 1 9 5 3 ) . Z i j d e e d s c h i t t e r e n d e s t u d i e sen b l o n k ev eneens u i t i n t a l r i j k e s p o r t t a k k e n . Z i j w a s o . a .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 5

Page 7: Bruggeske 1984-1-maartWeb

o p r i c h t s t e r e n k a p i t e i n v a n d e d a me s h o c k e y p lo e g v a n B e e r s c h o t ;t e n n is k a m p io e n e v a n B e l g i.6 , r e e k s B i n 1 9 2 21 r e e ks A i n 1 9 26 ,

d u b b e l dames i n 1 9 2 3 ( D a t I d a J o l y ) e n i n 1 9 2 7 ( m e t G e n e v iè v ede B o r m a n ) , d u b b e l - g e m e n g d i n 1 9 2 4 ( m e t J e a n Wa s h e r ) , e n z .Z i j w a s a f r i c h t s t e r v a n w o l f s h o n d e n e n o n t d e k k i n g s r e i z i g s t e r .Meer d a n t i e n o n t d e k k i n g s t o c h t e n onder nam z i j n a a r N o o r d- A m e r i k aen Ka n a d a , m e e s t a l i n h a a r e e n t j e o f v e r g e z e l d v a n e n k e l e i n d i a n e n .Per k a n o , t e p a a r d , o f m e t s neeuw s c hoenen d r o n g z i j d o o r i n d emeeat v e r l a t e n , b a r r e s t r e k e n , w e a r z i j l e e f d e a l s e e n e c h t e C a -nades e t r a p p e r i n z e l f i n e l k a a r g e k n u t s e l d e t e n t e n . I n 1 9 3 6 - 1 9 3 7en 1 9 4 8 - 1 9 4 9 onde r nam z i j t w e e e k s p e d i t i e s n a a r Ko n g o , e n d o o r -k r u i s t e p e r j e e p e n t e v o e t e e n g r o o t g e d e e l t e v a n d e S a h a r a . D etweede o n t d e k k i n g s t o c h t w e r d h a a r b i j n a n o o d l o t t i g t o e n h a a r w a g e nv uu r v a t t e i n d e S a h a r a . -1J e n r e d d i n g s p l o e g d i e h a a r g i ng z o e ke n

kQn h a a r o p h e t n i p p e r t j e r e d d e n v a n e e n g e w is s e h o n g e r d o o d . Z i js c h r e e f e e n g r o o t a a n t a l r e i s v e r h a l e n o n d e r d e naam Anne d e M i s -haegen, d i e g e T l l u s t r e e r d z i j n m e t p r a c h t i g e , d o o r h a a r z e l f genomenf o t o ' s . V e r s c h i l l e n d e v a n h a a r w e r k e n w e r d e n v e r t a a l d i n h e t N e d e r -

la n d s , E n g e l s , N o o r s , e n z . Z i j huw de o p 2 m e i 1 9 2 2 t e K a p e l l e n m e tEd b u a r d - M a r ie - J o s e n n G u y o t d e M is h a e gen ( A n t w e r p e n () 1 3 j a n u a r i 1 8 9 1 ) ,zoon v a n E m m a n u e l - V i c t o r - A u g u s t e G u y o t d e H i s h a e g e n e n A l i n e - M a r i e -l i u c ie d e M e e s t e r . H u n h u w e l i j k b l e e f k i n d e r l o o s e n A n n e t t e C o g e l so v e r le e d o p 1 8 o c t o b e r 1 9 5 3 o p h e t k a s t e e l M is h a e g e n o n d e r B r a s s c h a a t .

Bar on P a u l - M a r i e C o g e l s w oonde e e r s t o p h e t k a s t e e l Bo e c k e n b e r g o n d e rD eur ne . P a u l CogeT_s w as e e n g r o o t e n g e k e n d v e r z a m e l a a r v a n d iv ek ,s ek o s t b a a r h e d e n ; z i j n b i b l i o t h e e k , o m m a a r é é n v o o r b e e l d t e noemen w e r donder d e b e l a n g r i j k s t e p r i v é - b i b l i o t h e k e n v a n o n s l a n d g e r e k e n d .Verwoed a u t o d i d L - k t a l s h i j w a s w i j d d e h i j h e t g r o o t s t e d e e l v a n z i jnl e v e n a a n a l l e r l e i o p z o e k i n g e n o p v e l e r l e i g e b i e d . E r v e r s c h e e n v a n z i j nhand e e n g r o o t a a n t a l m e r k w a a r d ig e g e s c h r i f t e n d i e hem t o t v e r o v e r o n z egr enz en be r oemd m a a k t e n . H i j w a s e e n v o o r a a n s t a a n d g e s c h i e d s c h r i j v e r ,maar e v e n e e n s e e n b e l a n p r i j k b i o l o o g , g e o l o o g , p a l e n t o l o o g , a r c h e o l o o g ,a n t r o p o l o o g , e n z . V e r d e r v i n d e n w i j P a u l C o g e l s t e r u g a l s e r e - p r e s i d e n tvan. d e " T o n e e l v e r e n i g i n g V o n d e l " , m e d e s t i c h t e r v a n d e " L a n d j u w e e l " t eAntwer pen i n 1 8 9 4 , o r g a n i s a t o r v a n d e A n t o o n v a n D i j c k f f e e s t e n i n 1 8 9 9t e A n t w e r p e n , e n z . We z o u d e n v e l e b l a d z i j d e n k u n n e n v u l l e n om a l l e s o pt e s ommen w a t d e z e e n e r g i e k e e n m e r k w a a r d ig e man v e r w e z e n l i j k t e e n b i jmek aar s c h r e e f .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 6

Page 8: Bruggeske 1984-1-maartWeb

Bar on P a u l C o g e l s o v e r l e e d o p h e t k a s t e e l S t a r r e n h o f o p 1 2 m a a r t 1 9 1 2 .Z i j n weduwe, E u g e n i a - k d o l p h i n a V e e f5 h e r t r o u w d e t e K a p e l l e n o p 1 4 j u l i

1914 m e t H e n r i - S e v e r a n d B é l a n d , C a n a d e e s d i p I b m a a t , p e r s o o n l i j k r a a d -gev er v a n d e k o n i n g v a n E n g e l a n d , m e d e w e r k e r v a n d e Canades e E e r s t e -M i n i s t e r - s i r W i l f r i d L a u r i e r , e n z . Z i j o v e r l e e d t e K a p e l l e n o p 4 d e -cember 1 9 1 6 .De o u d s t e z o o n v a n P a u l C o g e l s , u i t z i j n t w e e d s h u w e l i j k m e t E u g e n i e -

d o l p h i n e V e e f , H u b e r t - H u b e r t - J e a n - P a u l C o s , els w e r d g e b o r e n o p h e tk a s t e e l Bo e c k e n b e r g t e D e u r n e o p 1 5 j a n u a r i 1 8 9 4 . H i j d e e d z i j n s t u d i e sb i j d e p a t e r s J e z u T e t e n t e A n t w e r p e n , e n n a v o l t o o i i n g d a a r v a n , s t u -deer de h i j a a n d e u n i v e r s i t e i t v a n M o n t r e a l i n C anada . N a u w e l i j k s i nB e l g i •e! t e r u g g e k e e r d b r a k e e e r s t e w e r e l d o o r l o g u i t e n m e ld d e h i j z i c ha l s v r i j w i l l i g e r . B e g i n m a a r t 1 9 1 5 b e h a a l d e h i j h e t o f fi c i e r s b r e v e t i nde i n f a n t e r i e - s c h o o l v an. G a i l l o n i n F r a n k r i j k . G e d u r e n d e 4 3 maandenv e r b l e e f h i j a a n h e t f r o n t , w a t hem e e n g r o o t a a n t a l o n d e r s c h e i d i n g e no p le v e r d e , m a a r w e a r h i j o o k t w e e m a a l gew ond w e r d . N a d e e e r s t e w e r e l d -o a r i n g w e r d h i j b e h e e r d e r v a n v e r s c h i l l e n d e m a a t s c h a p p i j e n ( o . a . v a n d ev e r z e k e r i n g s m a a t s c h a p p i j " S e c u r i t a s " ) . I n 1 9 3 8 t r o k h i j t e r u g h e t

m i l i t a i r e p a k a a n e n w e r d n a e n k e l e m a a i e n m o b i l i s a t i e k ommandant b i jde r e k r u t e r i n g . N a d e D u i t s,e i n v a s i e w a s h i j a k t i e f b i j d e w e e r st a n d ,

met z e t e l t e T u r n h o u t . O p 1 0 m e i 1 9 2 0 huw de h i j t e A n t w e r p e n m e t Y v o n n e -L é o n ie - An n e - J e a n n e d e D e k e n ( ° A n t w a r p e n 1 5 J a n u a r i 1 8 9 5 ) , d o c h t e r v a nJ e a n - L o u is d e D e k e n ( 1 8 6 7 - 1 9 3 2 ) , d o k t e r i n d e g e n e e s k u n d e , e n L e o n i e -Jeanne L a n s s e n s ( 1 8 7 0 - m 9 4 4 ) . H u n h u w e l i j k w e r d g e z e g e n d m e t t w e e d o c h t e r s :B e a t r i c e - E u g è n i e C o g e l s ( ° S t a r r e n h o f K a p e l l e n 8 m e i 1 9 2 1 ) e n N i c o l e -Ther es e C o g e l s ( ' M i d d e l k e r k e 1 j u l i 1 9 3 0 ) .De j o n g s t e z o o n v a n P a u l C o g e l s , J a n . - B a p t i s t - G e o r g e s - H e n r i C o g e l s ,werd o p h e t k a s t e e l B o e c k e n b e r g o n d e r D e u r n e g e b o r e n o p 3 m e i 1 8 9 7 .Op 2 1 nov ember 1 9 2 3 huw de h i j t e A n t w e r p e n m e t M a r i e - F r a n c o i s e - E m i l i e -E m m a - G h i s l a i n e - J e a n n e - A n t o i n e t t e d e B r o u c k h o v e n d e Be r g a y c k ( B e v e r e nWags 1 1 j u l i 1 9 0 2 - H a u t e v i l l e 1 6 m a a r t 1 9 2 7 ) , d o c h t e r v a n j o z e f - L o d e -w i j k , g r a a f d e E r o u c k h o v e n d e B e r g e y c k e n v a n i v i a r i e - J o s e - M a t h i l d e C o r -n e t d e P a i s s a n t , d e t o e n m a l i g e e i g e n a a r v a n h e t k a s t e e l " C o r t e w a l l e " t eBev er en- Waas . U i t h u n h u w e l i j k s p r o o t s l e c h t s é é n d o c h t e r , M a r i e - J o s e -G h i s l a i n e - R a y m o n d e - G e r a r d i n e - A n t o i n e t t e O o g d e , t e a n t w e r p e n g e b o r e n o n

17 s e p t e m b e r 1 9 2 4 .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 7

Page 9: Bruggeske 1984-1-maartWeb

De e r f g e n a m e n v a n P a u l C o g e l s v e r k o c h t e n 1.1 e t k a s t e e l d o m e i n

" S t a r r e n h o f " i n 1 9 2 2 Ran d e h e e r G y l s e n v a r d e fi r m a " B r i j s e n G y l s e n "( L l o y d R o y a l B e l g e ) . D i e n s e n i g e d o c h t e r , M a r i e G y l s e n1 g e b o r e n o p 2 5j u l i 1 9 0 6 , h u w d e m e t d e o p ?Q s e p t e m b e r 1 9 0 2 g e b o r e n d r k a p i t e i nSc huermans . H i j o v e r l e e d r e e d s i n a u g u s t u s 1 9 2 7 e n w e r d i n h e t g r a fgev o lgd d o o r z i j n e c h t g e n o t e , M a r y G y ls e n OD 9 m a a r t 1 9 2 8 . V a d e rG y ls en o v e r l e e d t e K a p e l l e n o p 1 1 -9 1 2 , 1 : u s t u s 1 9 5 3 .

Op 1 dec ember 1 9 3 0 w e r d h e t " S t a r r e n h o f " a a n g e k o c h t d o o r d eEer waar de B r o e d e r s v a n Sc h e p p e r s e n d e e e r s t e n d i e h u n i n t r e k o p h e tk a s t e e l namen w a r e n B r o e d e r M a r c e l l i n , a l s d i r e k t e u r , e n d e B r o e d e r sC y p r ie n , 41ndr e e n F l o r e n t i n u s . H e t g e n e r a a l h u i s v a n d e B r o e d e r s w e r do v e r g e h e v e ld n a a r K a p e l l e n i n 1 9 3 1 , m a a r b e v i n d t z i c h n u , s i n d s 1 9 6 8 ,t e Rome.

De gemeens c hap " B r o e d e r s v a n O . L . V . v a n B a r m h a r t i g h e i d " , o o k " B r o e d e r sv an Sc h e p p e r s " genaamd ( F . D . M . ) w e r d e n i n 1 8 3 9 g e s t i c h t t e M e c h e le ndoo r M g r V i c t o r Sc h e p p e r s m e t a l s d o e l : a l l e r l e i v o r m e n v a n o n d e r w i j sen o p v o e d i n g . B u i t e n t a l r i j k e v e s t i g i n g e n i n e i g e n l a n d v i n d e n w i j d eBr oeder s v a n SChepper s t e r u g i n o . a . N e d e r l a n d , E n g e l a n d ,Sp a n je , C a n a d a , k r g e n t i n i.é , U r u g u a y , B u r u n d i , e n z .

HET K L S T E E L .

Het k a s t e e l d o m e i n " S t a r r e n h o f " i s v a n d e s t r a a t w e g g e s c h e i d e n d o o r e e na f s l u i t i n g s m u u r m e t m id d e le e u w s u i t z i e n d e k a n t e l e n e n t o r e n t j e s . I nh e t m e d a i l j o n b o v e n d e m o n u m e n t a le i n g a n g s p o o r t b e m e r k t men d e naamv an h e t k a s t e e l a a n d e v o o r z i j d e e n h e t b o u w j a a r a a n d e a c h t e r k a n t .L i n k s v a n d e t o e g a n g s p o o r t z i e t men e e n t o r e n d i e o n a f g e w e r k t i s g e b l e v e n .Deze t o r e n m o c h t n i e t h o g e r- o p g e t r o k k e n w o r d e n o m d a t h i j a n d er s e en b oo m

zou v e r d r i n g e n w i e n s k r u i n b o v e n d e t o r e n u i t s t e e k t . I n d i e j a r e n , t o e ne r n o g g e e n s p r a k e w a s v a n g r o e n k o m i t e e s e n l e e f m i l i e u , w a s d a t i n a l l eg e v a l e e n s t e r k s t a a l t j e v a n m i l i e u b e w u s t z i j n .

Het r u i m e , i m p o s a n t e b a k s t e n e n k a s t e e l i n V laams e r e n a i s s a n c e , v e r r i j s taan h e t e i n d e v a n e e n v o o r h o f , m e t d e v o o r g e v e l n a a r d e s t r a a t g e r i c h t .

De k a s t e e l o p p e r v l a k t e w e r d i n 1 9 0 1 gew oon v e r d u b b e l d , t e r w i j l t i j d e n sdeze v e r g r o t i n g s w e r k e n a a n d e b e s t a a n d e d e l e n o o k h e e l w a t w i j z i g i n g e nwer den a a n g e b r a c h t . T o e n d e B r o e d e r s v a n Sc h e p p e r s e r h u n i n t r e k namenwer d h e t k a s t e e l n o g m a a ls v e r g r o o t : a a n d e r e c h t e r z i j d e w e r d e e n enor mek a p e l o p g e r i c h t , w a a r n a a s t e e n e e t z a a l , k l a s l o k a l e n , e n z . D a a r b o v e n b e -v i n d e n z i c h e e n 4 5 - t a l k amer s v o o r d e h u i s v e s t i n g v a n d e t a l r i j k e n o -v i c e n en. a l s heem v o o r o u d e r e b r o e d e r s .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 8

Page 10: Bruggeske 1984-1-maartWeb

9.Het " S t a r r e n h o f " i s n o g s t e e 6 s ( e n g e l u k k i g ) i n h e t b e z i t v a n

de B r o e d e r s v e n Sc h e p p e r s e n n i e t t o e g a n k e l i j k v o o r h e t p u b l i e k . Wehadden h e t u i t z o n d e r l i j k g e l u k h e t k a s t e e l t e b e z o e k e n w a a r we w e r d e n

r o n d g e l e i d d o o r B r o e d e r i l l b e r t L a p o r t e , o n d e r d i r e k t e u r , B r o e d e r - Ek o n o o m ,enz . W i j z i j n d e z e b i j z o n d e r v r i e n d e l i j k e b r o e d e r d a n o o k z e e r e r k e n t e -l i j k v o o r d e bek omen i n l i c h t i n g e n e n d a n k e n Lem l a n g s d e z e w e g n o g m a a lsv o o r d e v e l e h u l p . Samen m e t hem s t a p t e n we h e t k a s t e e l d o o r t e r w i j lh i j o p e e n g e z e l l i g e w i j z e d e e n e a n e k d o t e n a d e a n d e r e v e r t e l d e .

B i n n e n i n h e t k a s t e e l l i g g e n e e n a a n t a l s a l o n s o p e e n r i j t j e ; d eb lauwe s a l o n , d e r o d e s a l o n , e n z . , genoemd d e a r d e k l e u r i g e m u u r b e k l e d i n g .Deze s a l o n s w a r d e n n u g e b r u i k t a l s v e r g a d e r - e n o n t s p a n n i n g s l o k e l e n .T a l r i j k e s c h i l d e r i j e n v e r s i e r e n d e w anden v a n d e s a l o n s e n d e m u r e n d e rgangen, m e a l ' " e r i s h i e r a l h e e l w a t-; g e s t o l e n " , v e r t e l t B r o e d e r L a p o r t e .

"Een mas s a s c h i l d e r i j e n w e r d h i e r d o o r e e n d ie v e n b e n d e w e g g e h a a ld . M e ni s d e z e b e n d e e c h t e r o p h e t s p o o r , gek omen e n z e w e r d e n v e r o o r d e e l d t o tac h t j e e r g e v a n g e n i s s t r a f , e n d i e h e b b e n z i j b i j n a v o l l e d i g m o e t e n u i t -z i t t e n . M a a r p a s e n k e l e maanden w e e r i n v r i j h e i d , w a r e n z e h i e r t e r u gom o p n i e u w e e n h e l e b o e l k o s t b a a r h e d e n t e k omen s t e l e n " .

O nder tus s en z i j n we a a n d e k e u k e n aangek omen. " O p d e g a n g , r e c h t -ov er d e k e u k e n , v e r v o l g t o n z e g a s t h e e r , h i n g e r v r o e g e r e e n h o u t e nk a s t j e m e t a l l e m a a l nummer s , d i e k o r r e s p o n d e e r d e n m e t d e k amer nummer sv an d e e e r s t e v e r d i e p i n g . i l s d e a r d a n ie m a n d o p e e n b e l k n o p d r u k t ev i e l h e t p l a a t j e m e t h e t k o r r e s p o n d e r e n d e nummer n a a r b e n e d e n i n h e t

k a s t j e . E e n d e r d i e n s t b o d e n k o n d a n d e t r a p o p h o l l e n om i n d i e k a m e r t egaan v r a g e n w a t e r g e w e n s t w e r d . J a , d a n mo c h t d e t h e e o f z o w o r d e nnaa r b o v e n g e b r a c h t , w a n t d a t g i n g z o i n d i e t i j d b i j d e r o t e h e r e n " ." K i j k , d e z e t r a p i s d e d i e n s t- t r a p , d i e i s h e e l w a t s m a l l e r d a n d e

' e s c a l i e r d ' h o n n e u r ' , d i e d e k e s t e e l e i g e n e a r s e n h u n g a s t e n g e n u t t e n .Maar b i j o n s mogen a l l e t r a p p e n g e b r u i k t w o r d e n d o o r i e d e r e e n " .

Boven d e e r e t r a pl t u s s e n t w e e p r a c ht i g e g l es r am e n in, een open-

b a r i n g : e e n l e v e n s g r o o t b e e l d v a n L u c a s F a y d ' h e r b e , l e e r l i n g v a n P . P .Rubens , e n n o g me e r d e r e m o o i e s c h i l d e r i j e n . " H i e r h e b b e n z e o o k h e e lwat s c h i l d e r i j e n v a n t u s s e n g e h a a l d , z i e j e , j e k a n n o g me r k e n w a a rze e e n s h i n g e n a a n d e z e z i j d e . D e a n d e r e z i j d e w e r d n i e u w h e r s c h i l d e r d ,en h i e r m o e t e n z e n o g v e r d e r w e r k e n " .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 9

Page 11: Bruggeske 1984-1-maartWeb

Pa u l A r r e n .

10.

Bovengekomen l o p e n we w e e r d o o r e n k e l e k a m e r s , d e s la a p k a m e r sv an d e v r o e g e r e k a s t e e l e i g e n a e r s d i e n u w e b r u i k t w o r d e n a l s w e r k k a m e r s ." D i t i s m i j n w e r k k a m e r " , v e r t e l t o n z e g i d s , " e n o p e e n d a g kwam e reens e e n t e l g v a n d e f a m i l i e C o w e ls o p b e z o e k e n d i e v e r t e l d e m i jd a t z e i n d e z e k a m e r g e b o r e n w a s . O c k h o d h e a r v a d e r , b o r o n H u b e r tC o g e ls1 e e n c ed er laten planten in bet perk op haar geboortedag. En

ze v r o e g o f d i e e r n o g s t o n d . W e l h i j s t a a t e r z e l f s n u n o g a l t i j d ,maar we h e b t h e t m i s s c h i e n g e z i e n , e r g g o e d z i e t h i j e r n i e t u i t .Dat h e b i k o o k a a n m i j n b e z o e k s t e r g e z e g d , d a t z i j h o p e l i j k i n e e nb e t e r e t o e s t a n d m o c h t v e r k e r e n d e n h e a r c e d e r " .

O nder tus s en h a d B r o e d e r L a p o n e een. a l b u m o p g e d i e p t w F a r i n e t c heen g r o o t n e n t e l p o s t k a e r t e n e n f o t ' s v a n h e t S t a r r e n h o f b e v i n d e n . E e n

e v o l u t i e v a n h e t k a s t e e l v o n z i j n o n t s t a en t o t i n o n z e d a g e n .

Met s p i j t m o e s t e n we a f s c h e i d nemen; w e namen n o g w a t f o t o ' s

v an h e t r u s t i g e , c a . . 2 0 h a g r o t e k e s t e e l d o m e i n , w e r d e n n o g v r i e n d e l i j kn a g e w u i f d , e n . v e r l i e t e h,h e t m o o i e e n g o e d o n d e r h ou d e n ' S t a r re n h o f ",

near o n z e m e n i n g , w e l h e t m o o i s t e k a s t e e l v a n K a p e l l e n .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 10

Page 12: Bruggeske 1984-1-maartWeb

rr-

De n i e t a f g e w e r k t e p o o r tv an d e o m h e in i n g s m u u r .

- - -

Het k a s t e e l t e n t i j d ev an d e f a m i l i e C o l s .

,

,Cappe l len - - -S t er rer ibot • L 'E nt r 6e.

3704, F. Plocien, phot. , Cappt t lien

C 2 S;14 .7-2-e 71 1'1 01 - eT ef' P" :(1/r. / / 47'

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 11

Page 13: Bruggeske 1984-1-maartWeb

4117,,

••••,1;;;:'

H et k a s t e e I n e d e v e r b o u w in g , ,

•••••-t.7,,, •

81D5 C appekhen - 1

-

'

7,-

Een r u s t i R , h o e k j e i n h e t deme.in, ,

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 12

Page 14: Bruggeske 1984-1-maartWeb

MET D E. K U LT UR E LE KRING OP STUDIEREIS.

E i g e n l i j k k l i n k t " r e i s " w e l w a t p r e t e n t i e u s . H e t w o o r d " u i t s t a p "l i j k t m e e r o p z i j n p l a a t s . H e t we-rdt een e é n d a g s t r i p p e r a u t o c a r n e a ronze n o o r d e r b u r e n , e n -m e e r b e p a a l d n a a r d e p r o v i nc i e U t r ec h t , w aa r de

V e c h t s t r e e k e n e e n g e d e e l t e v a n h e t L G o a i b e z o c h t w o r d t .

Deze t o c h t k a n b e z i e n w a r d e n a l s h e t v e r l e n g s t u k v a n h e t b e z o e kd a t l e d e n v a n o n z e K r i n g e n s y m p a t i s a n t e n v o r i g j a a r b r a c h t e n a a n d i ee n i g m o o ie r e t r a s p e c t i e v e t e n t o o n s t e l l i n g m e t w e r k e n v a n m e e a t e r s v a n d e"RA.AGSE SC H O O L" , i n h e t Gemeentemuseum v a n D en H a a g .I n f e i t e w a s D e n H aag h e t e i n d s t a t i o n v a n e e n r e i z e n d e t e n t o o n s t e l l i n g .Ee r d e r r e e d s h a d z e i n h e t G r a n d P a l a i s t e P a r i j s e n dee l iondens e R o y a l4.cademy, e e n o v e r w e l d i g e n d s u c,C e s g e k e n d . V o o r o n z e g r o e p i s h e t b e z oe k

aan h e t Haags e- G e m e e n te m u s e um d an o ok een a pa rt e b el ev en is g ewo rd en en

u i t g e g r o e i d t o t momenten v a n d i e p e , o p r e c h t e k u n s t o n t r o e r i n g .

Om e v e n u i t t e w e i d e n t o t b e t e r b e g r i p o v e r w a t men i n d e k u n s t -g e s c h ie d e n is d e "HAAGSCHE SCHO O L" n o e m t , h e t v o l g e n d e :K o r t n a 1 8 7 0 v o r mde z i c h i n D en H aag e a n g r o e p s c h i l d e r s , d i e d o o r h u na p a r t e , v e r n i e u w d e v i s i e o p h e t l a n d s c h a p e n h u n v o o r d i e n . t i j d z o g e -h e e l ongew oon k l a u r g e b r u i k , e e n p r o g r e s s i e v e s c h i l d e r k u n s t h u l d i g d e n .Hun v o o r l o p e r , d e z e e r b e g a a f d e-, m a a r h e l a a s e v e e l t e j o n g g e s t o r ve n

s c h i l d e r GERARD B I L D E R S , h a d h u n i d e a a l s amengev a t i n d e f o r m u l e r i n g" h e t z o e k e n n a a r e e n w ar m, g e u r i g g r i j s " . H e t s t r e v e n v a n d e z e g r o e p ,w e lk e i n 1 8 7 5 d e • b e t i t e l i n g " H . G SC H E SCHO O L" m e e k r e e g , w a s v o o r a lg e r i c h t , o p e e n w e l i s w a a r r e a l i s t i s c h e , m a a r e v e n e e n s d i e p d o o r l e e f d eweer gav e v e n h e t H o l l a n d s e l a n d s c h a p e n o p d e s c h i l d e r k u n s t i g e e n d i c h t e r -l i j k e w e e r g a v e v a n h u n b e g a a n z i j n m e t h e t a l l e d a a g s e l e v e n v a n b o e r e nen v i s s e r s .

Hadden z i j , , d o o r h u n d e e ln a m e a a n d e P a r y s e "SALO NS" e n b u n waar de—e r k e n n in g d o o r E n g e l s e , S c h o t s e e n Ame r ik a a n s e v e r z a m e l a a r s , r e e d s h e e lwat b e k e n d h e i d i n h e t b u i t e n l a n d v e r w o r v e n , d a n z o u h e t p a s n a 1 8 8 0 z i j n ,d a t i n e i g e n l a n d e e n g r o e i e n d e b e l a n g s t e l l i n g v o o r h u n w e r k m e r k b a a rw e r d . M e n i s im m e r s n o o i t s a n t i n e i g e n l a n d .I n d e j a r e n ' 8 0 z a l d e s c h o o l w e l i s w a a r h a a r h o o g t e p u n t b e r e i k e n e nnog t o t 1 9 2 0 v o o r t b e t s t a a n a l s a l g e m e e n e r k e n d i n s t i t u u t . M e e r n o g j a r e ndaar na e n z e l f s t o t a a n d e t w e e d e w e r e l d o o v l o g , z i jn e r k u n s t e n a a r s g e -v o l g d d i e men t o t d e n a b l o e i v a n d e Haagser. S c h o o l h e e f t g e r e k e n d .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 13

Page 15: Bruggeske 1984-1-maartWeb

14.

De " H AlG SE SCHO O L" z e l f o m v a t v i e r g e n e r a t i e s . D e e e r s t eg e n e r a t i e w e r d g e b o r e n -c o o l 1 8 2 0 . D e v o o r n a a ms t e v e r t e g e nw o o r d i ge r s

h i e r v a n z i j d : BOS300!if , RO EIO FS, J O ZEF I S L C I E L S e r J , I V H E M R I K jEISCE1N-TR_UCH. I s r a e l s e n w e i s s e n b r u c h t w o r d e n t r o u w e n s a lg e m e e n a l s d e t o r -

fi g u r e n v a n d e h o l e s c h o o l bes c nouw d. B e i d e n b e r e ikt e n z e e e n h o g eouuerda,:, e n h e b b e n d o h e l e g l a n s b e r i o d e v a n d e H a g e n a a r s meegemaak t ,v an opk oms t t o t n a b l o e i .

De t w e e d e g e n e r a t i e w a s e e n t w i n t i g t a l j a r e n j o n g e r . H i e r i nwar en t o o n a a n g e v e n d : •A C O B. M A T H I J S e n . W I L L EM t 4 1 PI S , M A UV E , M E SD A G,

GLBRIEL e n d e j o n g g e s t o r v e n G E R.P . D B I D D E R S .De t e n t o o n s t e l l i n g , w a a r o v e r r e e d s s p r a k e , b e p e r k t e z i c h t o t d e z etwee g e n e r a t i e s . Z i j h e b b e n a l s h e t w a r e d e p i o n i e r s p e r i o d e d o o r g e -maak t e n h a d d e n , t o e n r o n d 1 8 7 0 d e e e r s t e s u k s e s s e n a a n b r a k e n , r e e d sh un volle scheppingskracht bereikt.

n s g e v o l g v a n t o e v a l l i g e o n t m o e t i n g e n e n h e t n a k a a r t e n m e t v r i e n d e nov er h e t t o e n - b e l e e f d e , w a a r u i t n o g m a a ls d u i d e l i j k b l e e k , d a t h e tv o o r a l l e n e e n d a g v o l v e r r a s s i n g e n , m e t u r e n v a n i n t e n s s c h o o n h e i d s -b e le v e n i s g e w e e s t, i s c l,i n h e t p l a n g e r ij p t om e n ke l e p l aa t se n te

bez oek en w a a r s o m m i g en v a n d e z e m e e s t e rs h e b be n v e r b le v e n en g e we r kt .

Op z o e k t e g a a n a l s h e t w a r e n a a r d e b r o n n e n d i e h e n d e m o t i e v e nle v e r d e n v o o r h u n w e r k e n w a a r v a n z i j d e s c h o o n h e i d k o n d e n u i t z i n g e n3p h i m d o e k e n , i n h u n t e k e n i n g e n e n w a t e r v e r f s c h i l d e r i n g e n . Z u l l e n

w i j e r n o g i e t s v a n t e r u F v i n d e n ? d n d e r e t i j d e n e n e e n v e r a n d e r d e

m e n t a l i t e i t t e g e n o v e r h e e l w a t z a k e n , h e b b e n h u l l i n v l o e d i n t u s s e nl a t e n g e l d e n . M a a r t o ch . . g a a n w e h e t a v o n t uu r w a g en .

Op z a t e r d a g 7 j u l i 1 9 8 4 z a l h e t g e b e u r e n . L a n g s B r e d a e nG or inc hem w o r d t k o e r s g e z e t n a a r U t r e c h t . D e z e s t a d w o r d t e c h t e r

n i e t a a n g e d a a n . W e l g a a t h e t n a a r h e t m e e r n o o r d - w e s t e l i j k g e l e g e nMfiARSSEN. H i e r w e r d i r 1 8 5 4 d e s c h i l d e r S y v e r t N i c o l a a s RASTERT g e -b o r e n . H i j w o r d t g e r e k e n d a l s b e h o r e n d t o t d e n a b l o e i v a n d e H aags eSc h o o l . I n z i j n a k a d e m i e t i j d h e e f t d e z e k u n s t e n a a r o o k n o g e e n p a a rj a a r o p o n z e . n t w e r p s e Ak a d e m ie d o o r g e b r a c h t . H i e r k r e e g h i j l e sv an VERLAT, w e l k e i n 1 8 7 7 a l s l e r a a r a a n d i t i n s t i t u u t w as a a n g e -s t e l d e n i n 1 8 8 5 d i r e c t e u r z o u w a r d e n . V a n o n z e . ' i.ntwer ps e a k a d e m ieg i n g i n d i e d a g e n e en b i j z o n d e r e r o e p u i t . 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 14

Page 16: Bruggeske 1984-1-maartWeb

J ohan J a n s s e n s .

1 5-

Na LRARSSEN z oek en. we d e r i v i e r d e VECHT o p e n k omen l a n g sBREUKELEN - w e e t U , w a a r d e l e z e r d a t B r e u k e l e n z i j n naam h e e f t g e -gev en a a n B r o o k l y n , d e v o o r s t a d v a n New Y b r k ? - a l s o o k NIEUVVER-SLUTS e n LOENEN. K o r t b e z o e k 9e n d e z e p l a a t s e n w o r d t v o o r z i en .

N a d ie n r i j d e n we d w a r s d o o r d e LOOSDRECHTSE P L 1 S S E N n a a r

LOOSDRECHT. H i e r w o r d t h a l t g e h o u d e n om t e m i d d a g a l e n . I n d e n a -mid a F w o r d t d a n d e s t r e e k HET G O O T a a n g e d a a n . t i l e r t o c h s c h i l d e r d el n t o n z i j a h e e r l i j k e w e r k e n m e t d i e w o l l i g e s c h a a p s k u d d e n i nd i e d e s o l a t e t e i d e v l a k t e n .

i l s a l l e s g o e d g a a t , d o e n w e e v e n d e B U S S = R - H E I-D E o f l e

-IESTERHEIDE een. Daarna wordt le -bean naar WEB? genomen om dan langs

de r i v i e r G EIN i n ,.BCOUDIE t e b e l a n d e n . H e r i n n e r t U z i c h n o g d a te n i g m o o ie l a n d s c h a p v a n POETOFS: " P o l d e r l a n d s c h a p m e t m o l e n b i jlocoude" ?

V a n u i t P:oc oude w o r d t J e a u t o s n e l w e g o p g e z o c h t om h u i s w a a r t s t e k e r e n .

Z ie d a a r d u s i n e e n n o t e d o p , h e t r e i s p l a n v o o r d e u i t s t a pw e lk e w i j b i j l e v e n en. w e l z i j n ( d i x i t J o s G hy s en) e n hopende o pmooi z omer w eer m e t v r i e n d e n o n d e r e e n w ens en t e o n d e r n e m e n .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 15

Page 17: Bruggeske 1984-1-maartWeb

OUDE VOLKSSJTELEN I N V L A ANDEREN.1'1 4 + + + + + + - 4 ' ! - + - 1- + + + + + +

De w a a r d e v o l l e k u l t u r e l e e l e m e n t e n , d i e h e t v e r l e d e n h e e f tv o o r t g e b r a c h t , m o e t e n v o o r d e t o e k o m s t b e w a a r d b l i j v e n e n i n d ehedendaags e k u l t u u r g e r e I n t e g r e e r d w a r d e n .De v o l k s s p o r t e n - e n o v e r i g e n s d e v o l k s k u l t u u r i n h a a r g e h e e l -beho r en t o t d i e " w a a r d e v o l l e e l e m e n t e n " . Z i j " v e r d i e n e n h e t " o mbewaar d t e w o r d e n . Z i j " v e r d i e n e n h e t " o m n u n o g b e o e f e n d t e w a r d e n .D aa r naas t z i j n d i e v o l k s s p o r t e n t r o u w e n s b i j u i t s t e k g e s c h i k t omh e t b e p e r k t e d e e l v a n d e V la a m s e b e v o l k i n g , d a t n o g n i e t s p o r t i e ft o c h t o t s p o r t b e o e f e n i n g t e b r e n g e n .

I n d i t nummer e n i n d e k omende nummer s v a n i t Br ugp;es k e z u l l e nw i j r e g e l m a t i g d e s c h i j n w e r p e r p l a a t s e n o p e e n v a n d i e a l o u d ev o l k s s p e l e n .Vandaag b e g i n n e n w i j m e t h e t TONSFEL.

De t o n i s e e n c a f é m e u b e l d a t o n d e r v e r s c h i l l e n d e namen e n

i n v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n t e r u g g e v o n d e n w o r d t i n h e t h e l e V la a m s el a n d . O o r s p r o n k e l i j k t r a c h t t e men gewoonweg e e n s c h i j f ( m u n t s t u k )door d e t a p o p e n i n g t e w e r p e n v a n e e n b i e r t o n d i e r e c h t o p w e r d g e -p l a a t s t . R o n d 1 9 3 0 w as h e t " t o n n e n " a l e m e e n g e k e n d i n V l a a n d e r e nen w e r d h e t i n b i j n a i e d e r e h e r b e r g g e s p e e l d ,B e h e n d ig h e id , c o n c e n t r a t i e e n i n z i c h t z i j n a a n d e o r d e v a n d e d a ywanneer men t e n t .MATERTAAL.

De c a f é-t o n i s e en h ou te n bak met een hellend bovenvlak

w a a r i n 1 1 g a t e n e n é é n s l i p v o o r z i e n z i j n .De " p o t " e n h e t R a t m i d d e n - a c h t e r h e b b e n p u n t e n w a a r d e 2 . E e n w o r pi n d e " s l i p " l e v e r t 4 p u n t e n o p t e r w i j l a l l e a n d e r e g a t e n s l e c h t s 1pun t w a a r d z i j n .

T w a a l : k o p e r e n o f i j z e r e n s c h i j v e n z i j n d e w e r p i n s t r u m e n t e n . Z i jwegen o n g e v e e r 6 0 g r e n h e b b e n e e n d i a m e t e r v a n 3 5 mm e n z i j n y mmd i l l . E e n b a k o f e e n s c h u i fl n d e o n d e r d e p l a n k i s i n t w a a l f v a k j e sv e r d e e l d . E l k v a k j e k o m t o v e r e e n m e t e e n g a t o f " s l i p " i n d e p l a n k .Men, k a n d u s d e w a a r d e v a n d e w e r p e n a c h t e r a f k o n t r o l e r e n .Aan d e v o o r k a n t v a n d e t o n i s e e n n e t o p g e h a n g e n om d e s c h i j v e n ,w e lk e n i e t o p h e t b l e d t e r e c h t k o m e n o f e r a f r o l l e n o p t e v a n g e n .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 16

Page 18: Bruggeske 1984-1-maartWeb

SPELBESCHRijVING.

De s p e l e r s nemen p l a a t s o p + 2 , 7 5 ra v a n d e " p o t " . D es c h i j v e n w o r d e n t u s s e n d u i m e n w i j s v i n g e r genomen e n m o e t e n " d o o d -v a l l e n " o p h e t b l e d , z o d a t z e n i e t w e g s c h u iv e n o f r o l l e n .

Men s p e e l t om d e h o o g s t e s c o r e n a e e n " d o o r g a n g " ( t w a a l fs c h i j v e n 9 o f e r w o r d t n a a r 3 0 p u n t e n g e s p e e l d . H i e r t e l l e n d a n d em in s t e " d o o r g a n g e n " . W o r d t e r i n p l o e g e n v a n t w e e g e s p e e l d , d a nw e r p t men n a a r 5 0 p u n t e n . M e t 3 s p e l e r s p e r- p l o e g m o e t e n 7 5 p u n t e nb e h a a ld w o r d e n e n d e n t e l k e n s 2 5 p u n t e n meer p e r e x t r a s p e l e r .B i j e e n w e d s t r i j d w o r d t h e t a a n t a l gew onnen " d o o r g a n g e n " v a n e e np l o e g g e t e Y . U l e l e d e n v a n d e p l o e g h w e r p e n om b e u r t e n h u n 1 2s c h i j v e n . H u n p u n t e n w a r d e n s a m e n g e t e l d . D a n i s h e t d e b e u r t a a nde s p e l e r s v a n B . H u n s c o r e wer &ei v e r g e l e k e n m e t d e z e v a n p l o e g A .De p l o e g m e t d e b o o g s t e s c o r e k r i j g t 2 m u n t e n , d e v e r l i e z e r s k r i j g e ngeen e n k e l p u n t . B i j g e l i j k e s t a n d b e k o m t e l k e p l o e g 1 p u n t .Na 3 " d o o r g a n g e n " w o r d t d e w i n n a a r g e k o z e n . D e z e k r i j g t n o g e e n s 2p u n t e n e x t r a . B i j g e l i j k e e i n d s t a n d k r i j g e n b e i d e p l o e g e n 1 p u n tbov enop. D e m o g e l i j k e e i n d u i t s l a g e n z i j n d u s : 8 - 0 , 7 - 1 , 6 - 2 , 5 - 5o f 4 - 4 .

T i j d e n s h e t w e r p e n mag d e v o e t d e l i m i e t n i e t o v e r s c h r i j d e no f d e w o r p i s o n g e l d i g . E e n s c h i j f d i e i n d e z a k o f o p d e g r o n dv a l t mag n i e t o p n i e u w g e w o r p e n w o r d e n . E e n s p e l e r w e r p t " e e n s i g a a r "a l s h i j i n é é n d o o r g a n g ( 1 2 s c h i j v e n ) g e e n e n k e l p u n t s c o o r t . N a5 " s i g a r e n " b e t a a l t men e e n b o e t e , v b . 1 5 f r .Wie i n d r i e d o o r g a n g e n m in d e n d e n 1 0 p u n t e n w e r p t b e t a a l t 5 f r . ;een " z a k " g o o i e n ( s c h i j f l n d e z a k ) k o s t e v e n e e n s 5 f r .He t i s e e n t r a d i t i e d a t h i j d i e d e h o o g t e s c o r e w e r p t e e n p i n tk r i j g t b e t a a l d d o o r d e s-o e l e r d i e h e t l a a g t t s c o o r de .

i l l s men m e t d e r t i e n s p e e l t , b e t a l e n d e l a a g s t e z e s e e n p i n t a a n d eh o o g s t e z e s . D e d e r t i e n d e n e e m t e e n p i n t v o o r z i c h z e l v e .Het t o n s p e l k a n o n d e r v e r s c h i l l e n d e v a r i a n t e n b e o e f e n d w o r d e n .( d r D e V o l k s s p o r t k o f f e r v a n B l a s e ) .

Voo r d e b e l a n g s t e l l e n d e n k e n g e m e ld w a r d e n d a t o p z a t e r d a g24 e n z o n d a g 2 5 m a a r t i n . O nz e K r i n g d o o r e en k a p e l s e v e r e n i g i n geen r e t r o - t e n t o o n s t e l l i n g g e h o u d e n w o r d t , w a a r U d i t a l o u d e y o l k s -s p o r t k u n t b e o e f e n e n .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 17

Page 19: Bruggeske 1984-1-maartWeb

ONZE KAPEL SI E WINDMOLENS.

118.

De b e i d e K a p e l s e w in d m o le n s b e h o o r d e n t o t h e t o u d s t e m o l e n -

t y pe w a a r v a n d e o o r s p r o n g t o t i n d e 1 2 ° e e u w t e r u g g a a t . H e t w a r e n" s t a n d e r d - " o f " s t a n d a a r d m o l e n s " . I n V l a a n d e r e n n o e mt m e n z e d o o r -gaans " s t a a k m o l e n s " .

I n d e z e k a t e g a r i e o n d e r s c h e i d e n we d r i e v e r s c h i l l e n d e t y p e n :de o p e n - , d e h a l f o p e n - e n d e g e s l o t e n s t a n d a a r d m o le n s ( 1 ) . D a a r v a nt r o f f a n we e r b i j o n s t w e e a a n : d e g e s l o t e n s t a n d a a r d m o le n l a n g s d eHoev eas ebaan e n d e h a l f g e s l o t e n s t a n d a a r d m o l e n t e E r t b r a n d . E e r s t -genoemde w as n i e t z e e r o u d . H i j w a s p a s i n 1 8 0 1 o p g e r i c h t . D e m o l e nt e E r t b r a n d b e s t o n d r e e d s v a n v o o r 1 7 7 5 .

De s t a n d a a r d m o l e n ( z i e s c h e t s ) o n t l e e n t z i j n naam a a n d e z o -genaamde s t a n d a a r d ( o f s t a c k ) w a a r r o n d h e t g a n s e m o l e n h u i s o f - k a s tdoo r m i d d e l v a n d e s t a a r t k a n r o n d g e k r u i d w a r d e n om h e t i n d e g o e d ew i n d r i c h t i n g t e p l a a t s e n .

I n t e g e n s t e l l i n g m e t w a t men z o u aannemen r u s t d e v e r t i k a l es t a n d a a r d n i e t o p d e k r u i s p l a t e n - d i t z i j n d e t w e e k r u i s l i n g s o v e re l k a = l i g g e n d e z w a r e b a l k e n - m a a r w o r d t z e o p g e h o u d e n d o o r v i e rpaar s c h u i n e s c h o r e n d i e men s t e e k b a n d e n n o e m t . Dez e- s t e e k b a n d e nr u s t e n o p d e k r u i s p l a t e n b o v e n d e s t e n e n b l o k k e n o f t e e r l i n g e n .

B i j d e o p e n s t a n d c a r d m o le n i s d a t g o e d t e z i e n . B i j d e h a l f -open s t a n d a P r d m o le n b e m e r k t men n o g d e t e e r l i n g e n e n z i j n d e s t e e k -banden a f g e d e k t ( d e p a r a p l u ) . B i j d e g e s l o t e n s t a n d a a r d m o l e n i s d e

v o e t " v a n d e m o l e n ommuurd e n a f g e d e k t z o d a t daa r mee e e n k l e i n eb e r g r u i m t e o n t s t o n d .

De j a r e n 1 9 0 5 t o t 1 9 o 7 mogen v o o r o n z e g e me e n t e e n o m g e v in gv a s t g e e n " m o l e n j a r e n " genoemd w a r d e n , a l t h a n s n i e t i n d e z i n w a a r i nw i j h e t n u z o u d e n o p v a t t e n . I n 1 9 0 7 , e e n g o e d e e e u w n e, z i j n o p -r i c h t i n g , w e r d d e m o l e n o p d e Hoev ens e b a a n g e s l o o p t . I n d a t z e l f d ej e e r g i n g d e i n 1 8 8 8 o p g e r i c h t e m o l e n v a n d e O ude Be r g s e b a a n i n d ev lammen o p . E n a l s o f d i t n o g n i e t v o l s t o n d , s l e c h t s k o r t v o o r d i e n ,i n 1 9 0 6 w as h e t d e b e u r t a a n d e s t a b m m a c h in e d i e i n 1 8 7 4 w as t o e g e -

v oegd a a n d e s t e n e n " B e r g m o le n " aan . h e t H a g e l k r u i s t e E k e r e n .'t Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 18

Page 20: Bruggeske 1984-1-maartWeb

19,

Deze s t e n e n m o l e n , i n 1 8 4 8 gebouw d d o o r d e K a p e l s e m o le n b o u w e r

S e b a s t i a a n E l l s-L a m b r e c h t s, v e r d we e n u it h et l a nd s ch a p s le ch ts

e n k e le j a r e n l a t e r , i n 1 9 1 2 . I n 1 9 1 4 v o l g d e d a n d e m o l e n v a n E r t b r a n dI n 1 9 0 5 t e n s l o t t e v e r d w e e n " D e n T u y m e la e r " u i t d e K l o o s t e r s t r a a t t e

Ek e r en . D e z e s t a n d a a r d m o l e n was Pa s k o r t v o o r d i e n i n 1 8 4 6 gebouw d .

En t u s s e n d o o r r e z e g d , w a s 1 9 0 7 v o o r o n z e g e m e e n t e g e e n m o l e n -j a a r , z o m o c h t men h o t t o c h e e n " s c h u t t e r s j a a r " n o e me n . I n d a t j a a r

er s o n s t o n d u i t d e S t . S e b a s t i a a n s g i l d e e e n s c h u t t e r s m a a t s c h a p p i jd i e z i c h " D e M o l e n s c h u t t e r s " n o e md e . Was h e t o m d a t z e n a a r d e v o e ls c hoot d i e , z o a l s n e a r a l o u d e g e w o o n t e , o p d e m o le n r o e d e w e r d -e -v e s t i g d ? T e K a p e l l e n z o u h e t m o e i l i j k g e k u n d h e b b e n , a l t h a n s i n d a tj a a r . Was h e t o m d a t h u n l o k a a l , d e g i l d e k a m e r , v l a k n a a s t d e m o l e nv an d e H oev ens ebaan g e l e g e n ,, a s ?

Over d e w in d m o le n s i n o n z e L a g e L a n d e n i s - k o n h e t a n d e r s ? -

r eeds v e e l g e p u b l i c e e r d . Z o v o n d e n we i n " M o l e n s v a n d e Voor k empenen v a n G r o o t - A n t w e r p e n " e e n o v e r d r u k v a n e e n a r t i k e l d a t v e r s c h e e ni n " D e B e l g i s c h e M o l e n a a r " v a n 1 9 0 7 ( n i 5 0 ) ( 2 ) . H e t b e t r e f t d e v e r -k oop v a n d e o n d e r d e l e n v a n d e K a p e l s e m o l e n a a n d e H oev ens ebaan ,Er w a r e n v e e l k i j k e r s e n w e i n i g k o p e r s e n d e o p b r e n g s t w as m a g e r .V e r g e t e n we n i e t d a t r e e d s i n d e 1 9 ° e e u w , w i n d - e n w a t e r m o le n s m e tt i e n t a l l e n p e r j a a r v e r d w e n e n e n d a t p a s i n 1 9 2 8 e n k e l e n a t u u r b e -s c her mer s h e t opnamen v o o r h e t b e h o u d v a n d e l a a t s t e o v d r b l i j f s e l su i t d e p r e - i n d u s t r i d l e t i j d . ( 3 ) R e e d s i n v e r g e l i j k i n g m e t d e s t e n e nb o v e n k r u ie r s w a r e n d e s t a n d a a r d m o le n s o n r e n d a b e l g e w o r d e n d a a r z ev e e l m i n d e r p l a a t s e n w e r k r u i m t e b o d e n .

g o a ls w e u i t h e t a r t i k e l v e r n e me n h a d d e m o l e n , t o e n h i j w e r dg e s l o o p t , i j z e r e n r o e d e n . D e i j z e r e n r o e d e n k wamen o m s t r e e k s 1 8 6 5 i ng e b r u i k . D e P o t - f a b r i e k ( g e b r o e d e r s P o t ) t e K i n d e r d i j k i n N e d e r l a n dwas e r v o o r b e k e n d e n men s p r a k i n d a t v e r b a n d v a n " p o t r o e d e n " .B l i j k b a a r w e r d s l e c h t s " e e n e i j z e r e r o e d e " v e r k o c h t . W i j s t e l l e n o n sd a a r b i j o n m i d d e l l i j k d e v r a a g : w e l k e m o l e n a a r s t e l t b e l a n g i n é é ne n k e le r o e d e ? a n w i e w e r d z e v e r k o c h t ? W a t g e b e u r d e e r m e t d e a n d e r er oede? Z o u d e n d e g i l d e b r o e d e r s v a n S t . S e b a s t i a a n d a a r v o o r i e t s t u s -

sen z i t t e n ? K o n e e n m o le n r o e d e d a n d i e n s t g e d a a n h e b b e n a l s w i p v o o rde d a p p e r e " m o l e n s c h u t t e r s " d i e a a n d a t f e i t h u n naam d a n k t e n ?

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 19

Page 21: Bruggeske 1984-1-maartWeb

20.

De h o u t e n m o le n a s w a a r a a n d e v a n g o f b o v e n w i e l , e e n g r o o t t a n d r a d ,was b e v e s t i g d , w a s v o o r z i e n v a n e e n i j z e r e n a s s e t lo p . I j z e r e n m o l e n -as s en k wamen o m s t r e e k s 1 8 4 0 i n g e b r u i k . D i t i s e e n k w a r t e e u w v r o e g e rdan d e p o t r o e d e n . H e t m a g n i e t b e t w i j f e l d w o r d e n d a t d e m o l e n , g e b o u w di n 1 8 0 1 , o o r s-n l o n k e l i j k v a n h o u te n r o ed e n was v oo rz i en .

De b o r s t , z o l e z e n we v e r d e r , w a s v a n i j z e r , h e t g e e n e e r d e ru i t z o n d e r l i j k w a s . D o o r g a a n s h a d d e b o r s t v a n d e s t a n d a a r d m o l e n d ek a r a k t e r i s t i e k e b e p l a n k i n g i n " v i s g r a a t " o f w as z e b e s l a g e n m e t s pa , a ,t j e s , k l e i n e e i k e n h o u t e n p l a n k j e s . V e e l l a t e r , m e t d e v o o r u i t g a n g ( ? )werd o o k w e l a s f a l t p a p i e r o f e t e r n i t aangew end om d e v o o r k a n t v a n d emo len d i e v o o r t d u r e n d p a n d e s l a g r e g e n was b l o o t g e s t e l d t e g e n v e r r o t -t i n s t e b e s c h e r m e n .

Holemans e n Lemmens g e v e n o n s , i n h u n r e e d s g e c i t e e r d e w e r k , e e no v e r z i c h t v a n d e o p e e n v o lg e n d e e i g e n a a r s o f m o le n a a r s v a n b e i d e K a-p e in e m o l e n s e n u i t h e t " P o r t r e t v a n E k e r e n " v a n B r e s s e l e e r s e n Ha-

fl ora ( 4 ) l i c h t e n we b i j k o m e n d e g e g e v e n s o v e r h e t g e s l a c h t v a n Ba l mTe ERTBRAND b e s t o n d , z o a l s g e z e g d , r e e d s v o o r 1 7 7 5 een. h o u t e n w i n d -mo len . W a a r s c h i j n l i j k i s h e t d e z e l f d e m o l e n a l s d i e w e l k e i n 1 8 2 1eigendom a s v a n d e p r i n s e n v a n S a lm - S a lm .T e lg e n u i t h e t W e s t d u i t s g r a f e l i j k e n v o r s t e l i j k h u i s v a n S a i n w e r d e na l s g e v o l g v a n h e t h u w e l i j k v a n M a r i a G a b r i 6 l a v a n L a l a i n g ( + 1 7 0 9 ) m e tde R i j n g r a a f K a r e l F l o r e n t i j n v a n S a i n i n 1 6 5 9 . H e e r v a n d e H e e r l i j k -h e i d E k e r e n ( m e t H oev enen , K a p e l l e n , B r a s s c h a a t e n E r t b r a n d ) .Hun k l e i n z o o n , N i k l a a s L e o p o l d v a n S a lm huwde z i j n n i c h t , p r i n s e sD o r o t h e a v a n S a i n . H i j k o n z i c h d e r h a l v e v o o r t a a n noemen: N i I l a a sL e o p o ld v a n Sa lm - Sa lm ( + 1 7 7 0 ) . R i j w e r d i n 1 7 2 6 a l s g r a a f v a n H o o g -s t r a t e n e n H e e r v a n E k e r e n t e E k e r e n p l e c h t i g i n g e h u l d i g d . O p 6 j a -n u a r i . 1 7 4 0 w e r d h i j H e r t o g v a n H o o g s t r a t e n e n p r i n s v a n h e t H . R i j k .De d a a r o p v o lg e n d e H e e r v a n E k e r e n was p r i n s M a x i m i l i a a n v a n S a i n - S a i n( +1773 ) , d e t w e e d e - o u d s t e z o o n v a n d e h e r t o g N i k l a a s . E n d e l a a t s t eHeer v a n H o o g s t r a t e n e n E k e r e n was C o n s t a n t i j n v a n Sa I m - Sa lm ( - 1 - 1 8 8 ) ,Immers m e t d e F r a n s e R e v o l u t i e v e r l o r e n d e S a l m - S a l m ' s a l h u n g e b i e d e ni n o n s l a n d . D e m o l e n v a n E r t b r a n d b l e e f e v e n w e l i n h u n b e z i t e n d i t

z ek er t o t h e t j a a r 1 8 2 1 .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 20

Page 22: Bruggeske 1984-1-maartWeb

P. V e u le m a n s .

21.

De o p e e n v o lg e n d e e i g e n a a r s v a n d e m o l e n w a r e n :

v o o r 1 8 3 0 : P e t r u s PH I L I PS- D E B I E , m e e l v e r k o p e rl 1874: K a r e l P H I L I P S ( s t e e n b a k k e r ) e n d e e l g e n o t e n a l s g e v o l g

v an d e v e r d e l i n g v a n d e f a m i l i e g o e d e r e n11887: P - r = =AN G ER S- AU G U ST IJ T , m o l e n a a r t e K a p e l I e n ( d o o rv e r k o o p ) ,

1908: J a n TEETERS-DE BRUIN, m o l e n a a r t e Z a n d v l i e t ,1914: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t .

Te K a p e l l e n a a n d e H oev ens ebaan :

1801: J a n B a p t i s t & E R = l a a t d e m o l e n o p r i c h t e n ,1834: C o r n e l i u s STRUYT1 g r o n d e i g e n a ar t e D u f f el , w o rd t e i g en a a r

( b e r e f t h e t h i e r C o r n e l i s S p r u y t d i e i n 1 8 1 1 g i l d e -b r o e d e r w as b i j d e S t . S e b a s t i a a n s g i l d e ? )

1838: J a n B a p t i s t FRANCK, m o l e n a a r t e K a p e l l e n ,1878: A d r i a a n HERMANS-MANNEKENS, l a n d b o u w e r t e Es s e n . H i j

v e s t i g d e z i c h t e K a p e l l e n a l s m o l e n a a r ,1881: P e t r u s H E R M A N S -V E R Z W I J V E L E N1885: d e m o l e n k o m t d o o r e r f e n i s o p naam v a n P e t r u s e n

J oanna HERFANS,1893: d o o r v e r k o o p g a a t d e m o l e n i n h a n d e n v a n J a n HERMANS-

MERTENS, m o l e n a a r t e K a p e l l e n ,1901: d e m o l e n w o r d t e ir x endom v a n M a r i n u s VAN TILBORG-SCHOONEN.

1907: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t .

( I ) V e r p a a l e n J . : M o l e n s - V e r l e d e n e n T oek oms t . U i t g . V e e n i g i n gv o o r N a t u u r b e h o u d . R o o s e n d a a l , 1 9 8 0 , b l z . 2 9 e n v l g .

( 2) H o le m a n s e n Lemmenm: M o l e n s v a n d e Voo r k empen e n v a n G r o o t -Antwer pen. N i e u w k e r k e n ( S t . N i k l a a s ) 1 9 8 2, b l z . 6 7 .( 3) V a n I s a c k e r L : M i j n l a n d i n d e k e r i n g . An t w e r p e n - Am s t e r d a m1983, b l z .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 21

Page 23: Bruggeske 1984-1-maartWeb

a

Mot en. — L e M ou t i o

N.1533. LH o c i e n , p t t .. C a p p , l i e n

S t eenweg near Hoev enen.

Naar men bericht zij oie v er s eh ilh,n t le d l !ci cH

Van den afgebroken inolen t C t o n , goe„d-hoop verkocht E r waren•vect kijkyrsnig koopets -14]ene ijzere motenruede fi let i l tGehl. P ol , - kwi tri tot fr. '2M, l)e houten

met ijzeren k op zoo goed a ls nieuw, b r a (litslechts f r . Uj5 op, ' t , z ij nog geeit Wiv e pri,is.v o o r d e n k o p a l l e e n . l i f T xs t a n d a a r d k o s t t e f r ,T ' ' ) ; ,

hij was het bijna waard als brandhout•De mattisteenen waren het geld dal men .v r -voor betaal.de waard als dorpels.De ijzere borst wer d geboden t o t fr . tjo

opgebouden• Twee -g r o o t e k a m w i e l e n m e t r q n-

sels en st aaklizers bleven ilisgetijks o n e- k o c h t_

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 22

Page 24: Bruggeske 1984-1-maartWeb

P. V e u le m a n s .

21.

De o p e e n v o lg e n d e e i g e n a a r s v a n d e m o l e n w a r e n :

v o o r 1 8 3 0 : P e t r u s PH I L I PS- D E B I E , m e e l v e r k o p e rl 1874: K a r e l P H I L I P S ( s t e e n b a k k e r ) e n d e e l g e n o t e n a l s g e v o l g

v an d e v e r d e l i n g v a n d e f a m i l i e g o e d e r e n11887: P - r = =AN G ER S- AU G U ST IJ T , m o l e n a a r t e K a p e l I e n ( d o o rv e r k o o p ) ,

1908: J a n TEETERS-DE BRUIN, m o l e n a a r t e Z a n d v l i e t ,1914: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t .

Te K a p e l l e n a a n d e H oev ens ebaan :

1801: J a n B a p t i s t & E R = l a a t d e m o l e n o p r i c h t e n ,1834: C o r n e l i u s STRUYT1 g r o n d e i g e n a ar t e D u f f el , w o rd t e i g en a a r

( b e r e f t h e t h i e r C o r n e l i s S p r u y t d i e i n 1 8 1 1 g i l d e -b r o e d e r w as b i j d e S t . S e b a s t i a a n s g i l d e ? )

1838: J a n B a p t i s t FRANCK, m o l e n a a r t e K a p e l l e n ,1878: A d r i a a n HERMANS-MANNEKENS, l a n d b o u w e r t e Es s e n . H i j

v e s t i g d e z i c h t e K a p e l l e n a l s m o l e n a a r ,1881: P e t r u s H E R M A N S -V E R Z W I J V E L E N1885: d e m o l e n k o m t d o o r e r f e n i s o p naam v a n P e t r u s e n

J oanna HERFANS,1893: d o o r v e r k o o p g a a t d e m o l e n i n h a n d e n v a n J a n HERMANS-

MERTENS, m o l e n a a r t e K a p e l l e n ,1901: d e m o l e n w o r d t e ir x endom v a n M a r i n u s VAN TILBORG-SCHOONEN.

1907: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t .

( I ) V e r p a a l e n J . : M o l e n s - V e r l e d e n e n T oek oms t . U i t g . V e e n i g i n gv o o r N a t u u r b e h o u d . R o o s e n d a a l , 1 9 8 0 , b l z . 2 9 e n v l g .

( 2) H o le m a n s e n Lemmenm: M o l e n s v a n d e Voo r k empen e n v a n G r o o t -Antwer pen. N i e u w k e r k e n ( S t . N i k l a a s ) 1 9 8 2, b l z . 6 7 .( 3) V a n I s a c k e r L : M i j n l a n d i n d e k e r i n g . An t w e r p e n - Am s t e r d a m1983, b l z .

't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 23

Page 25: Bruggeske 1984-1-maartWeb

DE MO LEN4AR.

D ie m i j n i e t k a n t , d i e k e n t m i j n i e t ,I k b e n e e n m o l e n a a r s k i n d .

I k l a c h m e t z o r g e n e n v e r d r i e t ,en l e e f s l e c h t s b i j d e n w i n d .U i t o o s t e n v e s t e n z u i d e n n o o r d

m i j n ambac h t g a a t t o c h a l t i j d v o o r t .U i t w e l k e s t r e e k h i j b l a a s t o f w a a i ti k v o l g hem e n m i j n m o le n d r a a i t .

M i j n m o l e n d r a a i t , w i e h e e f t e r g r a a n ?T i e w i l e r b l o e m e n m e e l , k o m o pGeef m i j d e n b a k z a k a a n , h e t k o s t U t o c h n i e t v e e l ,een k l e i n e s c h e p u i t e l k e z a k ,wear i k m i j n e i g e n b r o o d v a n b a k .Kom o p , k o m o p , h e t w i n d j e w a a i tWie k o r e n h e e f t , m i j n m o l e n d r a a i t .

En n im m e r s c h e p i k v e e l t e r u i mi n it koren mij vertrouwd,

want m i j n g e w e t e n r i c h t g e e n d u i mh e t i s z o r e i n a l s g o u d .En t o c h , e e n s n u i f v a n i e d e r s d e e l ,v o o r a l l e n n i e t , v o o r W i l l e m v e e l .God w e e t h o e k o r t h e t w i n d j e w a a i t ,gez or gd t e r w i j l d e m o l e n d r a a i t .

24 .

Wanneer d e k l o k s l a g n e g e n b r o m t ,en z i c h i n Tt l u c h t ru i m m e ng t

z ie i k v a n v e r o f L e n t j e k o m t ,d i e war me k o f fi e b r e n g t .Z i j n a d e r t , k l o p t e n m e p t " o m l a a g "He W i l l e m , h o o r t g e n i e t v a n d a a g ?Dan s n e l i k a f , h o e h a r d h e t w a a i thoe h e v i g o o k d e m o l e n d r a a i t .Dan k l i m i k it h o u t e n h u is w ee r in

Waar h e t w i e l t j e t a k t e n t i k t .Meer o p g e r u i m d v a n h a r t e n z i n , d o o r L e e n t j e g a n s v e r k w i k t .

M. V e r s c h u e r e n .'t Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 24

Page 26: Bruggeske 1984-1-maartWeb

a

Mot en. — L e M ou t i o

N.1533. LH o c i e n , p t t .. C a p p , l i e n

S t eenweg near Hoev enen.

Naar men bericht zij oie v er s eh ilh,n t le d l !ci cH

Van den afgebroken inolen t C t o n , goe„d-hoop verkocht E r waren•vect kijkyrsnig koopets -14]ene ijzere motenruede fi let i l tGehl. P ol , - kwi tri tot fr. '2M, l)e houten

met ijzeren k op zoo goed a ls nieuw, b r a (litslechts f r . Uj5 op, ' t , z ij nog geeit Wiv e pri,is.v o o r d e n k o p a l l e e n . l i f T xs t a n d a a r d k o s t t e f r ,T ' ' ) ; ,

hij was het bijna waard als brandhout•De mattisteenen waren het geld dal men .v r -voor betaal.de waard als dorpels.De ijzere borst wer d geboden t o t fr . tjo

opgebouden• Twee -g r o o t e k a m w i e l e n m e t r q n-

sels en st aaklizers bleven ilisgetijks o n e- k o c h t_