8\

BROSIN

DE COENIS HOMERICIS

Digitized by the Internet Archive

in 2012 with funding from

University of lllinois Urbana-Champaign

http://archive.org/details/decoenishomericiOObros

/

'

de *COENIS HOMERICIS /

DISSERTATIO INATOUEALISQUAM

CONSENSU ET AUCTORITATE

AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINISIN

ALMA LITTERARUM UNIVERSITATEFRIDERICA GUILELMA

AD SUMMOS

IN PHILOSOPHIA HONOEE8RITE CAPESSENDOS

DIE VII. M. FEBRUARII A. MDCCCLXI.H. L. Q. S.

PUBLICE DEFENDET

AUCTOK

OSCAR BROSINSAXO-BORUSSUS.

ADVEESAEII EIRTJNTH. STAHL, stud. phil.R. KOEPKE, STUD. PHIL.C. ROEHL, stud. PML.

BEROLINlTYPIS EXPRESSIT GUSTAVUS SCHADE.

mHe.V^-

PATRUO OPTIMO CARISSIMO

FRIDERICO BROSIN

SACRUM.

DE COENIS HOMERICIS.

JNe quis roihi vitio vertat, quod de coenis Homericis dis-serens argumentum nimis mjnutum atque humile raihi ele-gerim, commemorare volo me ne parvas quidem res ei,qui antiquarum litterarura studio operam dederit, Degli-gendas esse putare neque rae iis superiorem habere, quieandem materiam tractandam sibi olira proposuerunt quo-rumque scripta adhuc exstanl. In ipsa quaestione tractandaid potissimura studui, ut Homerum ex ipso Horaero, utita dicam, explicarem, et ubi interpretura sive veterumsive recentiorura insignes errores aut carminura corruptelas

deprehendisse mihi viderer, ea indicarera et quantura posseraemendare conarer. Maxirae vero laetabor, si ad raeliusintelligenda carmina Homerica quantulumcunque erit attu-hsse dicar et si agnoscetur industria mea, quum acurainisparum raihi esse optime sciaro.

Caput I.

DE CIBIS ET POTU.

§ 1. De pane. Panis, qui ciboruru fere antiquissimusvidetur fuisse cujusque jara apud Homerum usus est vul-gans, significatur vocabulis et, quorum prius

de singulis panibus sive triticeis sive hordeaceis1

) usur-

patur, alterura noraen collectivura est idemque saepius, si

carni opponitur, queravis cibum frumentarium, si potui,

quaevis edulia, omnem denique victum 2) denotat. Vario

modo vox 3) vel nvqvov explicatur. Plerique enira

supplentes panera triticeura esse dicunt;

at cur mendicis, qui soli inter aliorum cibos non

nominatum accipiunt, triticeus potissiraura panis prae-

beretur? Quin etiara, si cum Philemone4

) consentiremus

esse panera e tritico non cribrato confectura et

omnia in se continenteru5

), mirum certe esset, quod raen-

dicis certum panis genus fuisset destinatura. Maxime, si

arguraenta adessent, eorura probarem sententiara, qui illa

voce frustulum panis significari ajunt; ita enim bene con-

jungerentur et eaque raendicis proprie

tribui dicerentur6). Farinae duo genera Homerus statuere

videtur, hordeaceam et triticeam, sed hordeaceara proprie, triticeam eura norainasse 7) certo affirmarinon potest neque, quamvis varius farinae usus esset, ullura

in Horaeri carminibus vestigiura est placentara quandara

vel pultem ex ea factam esse, quod interpretura plerique

1

)Passovius quidem (Lex. editio V) aqtov praecipue panem triti-

ceum esse vult, quia hordeaeeus proprio vocabulo significetur;

sed hujus vocabuli in neutro carmine Homeri mentio fit.

2) n, 83. — 3 ) Ita Elymol. M. Suidas et Hesychius.

4)Apud Athenaeum III. p. 114 D. cf. Animadv.

5)

cf. Athen. III. p. 110 E. de voce, quem ille dicitpanem cibarium esse, cui nihil furfuris ademtum sit. cf. animadv. ad

hunc locum. — 6) o, 312.7) id quod est in schol. ad , 108. Schol. quidem ad , 290 ex-

plicat cckytw l•/.9 aXsvqu xai l•/.; sed propterv, 108 aliquid interesse inter et videtur.

afOrmant1

). Contra ea ut farinam fuisse censea-raus, inter alia hoc potissimum nos coramovet, qu(?d

iv *)• neque quid-qnam aliud 3

) est nisi mola, nempe farinahordeacea 4

). Tria alia frumenti genera,, ^ et*Ql ut ego raemini, tantum de equorum cib.o usurpantur,unde quis conjectaverit in vocibus et xgtfat prorsuseandem notionera non inesse 5).

§ 2. De opsoniis. Eorum ciborum, qui praeter paneraeduntur, primura locum caro obtinet variarum pecudum,imprimis suura, ovium , caprarum, boum. In omnibusautera bestiis mactandis pinguetudo praecipue respiciebatur;ita caprae, quae ad coeuam mactantur, fere seinperappellantur et ex subus eliguntur*. Boves,ut bestiarura maximae, praecipue in conviviis mactari sole-bant amplioribus et in sacris; ubi autem enumeranturpecudes ad procorum coenas quotidie adductae 6 ), de bubusomnino sermo non est. Eligebantur vero;quod ea aetate optimi esse credebantur 7). Neque singulaspecudum partes pariter aestimabant et inter delicatioresquidem cibos praesertim terga 8) numerabant. Ea regumpo^mmmy^a sunt 9) eorumque partem convivae sibi in-

l

)cf. Heyoium ad , 630 et Nitzschium (Erklaer. Anmerk. Od

)

ad , 289 sq. ' "'

n , 380. cf. A, 640 ncdvpsu. - 3) c f. epitheton.4) cf. de hoc genitivo Krueger. Gramm. T. II. § 47, 8, 1 et 5, 2.

Quod ad rem, praeter apponi y.avtov sc. pane repletumdisertis verbis narratur A, 630 sq.

5) cf. de his frumentis lexicogr. — N. ad 0, 39 sq.

6) , 105. Festis diebus major numerus est. — ?) schol. ad B, 402.

B) ^XPS,, vunaiv cf. I, 207 sq. Koeppen. ad H, 321.

°) &, 66. Quare verba 6, Movat {, 480)1*

vicem caritatis atque honoris causa interdum impertiunt1

).

Ubi sacra erant, praeter carnem viscera etiam gustabant

victimarum,quarum comburere solebant capita, linguas 2),

ossa feraorura () oraento operta, quibus crudas exomnibus victiraae raembris decisas particulas iraponebant

(&). Liceat mihi, quaravis a dissertatione raeapaullo remotiora sint, afferre argumenta, quibus illara

vocis explicationem puto confirmari. Favet scho-

liorura testimonium3

) neque vox aliud quid-

quam nisi exsecare significat. Tum id ipsura, quod omentoossa {) cooperuerunt, ea de causa fecisse videntur,quod ita ossa facilius comburebantur. Oraento autera et

ossibus copiosissimus certe nidor, quo diis nihil gratius,

in coelum ascendit. Qui contra dicunt pietatem erga deos

requirere, ut optiraae victiraarura partes diis consecrentur,

ii non reputant etiam terga relicta fuisse, deinde diis, qui

re vera antiquissimis temporibus horainura in sacris con-

vivae esse putabantur, ab omnibus victimae membris ca-

runculas desectas esse, denique sacrificantibus, quamvis

ad hunc fortasse cibum quam maxime spectant. Cavendum tamen est,

ne verborum ,, generalem notionem finibus nimisangustis includamus. Ita oxpa ad solam carnem referre solent inter-

pretes. Quid vero dicunt veteres ? & (Sch. ad J, 489)aut pn & ol ncdcaoi aut -, £&. Sic caepa nomi-natur (J, 630) ; et disjnnguntur itaque diversos cibos signi-

ficant (, 77 cf. N.) et oxpa Ulixi profecturo dantur (, 267) , ubi car-

nem intelligendam esse non probabile est, quae haud facile integra in

itinere maneat. Denique a verbo derivandum esse videtur

atque ita omne coctum significaret. cf. Passov. Athen. p. 277 A.l) &, 474 sq. cf. 483; , 437 sq. H, 321. — 2) , 341 cf. N.

3) ad ^460.

pio animo repletis, hoc imprimis cordi fuisse, ut postsacra superessent, quae lauturn epulum praeberent. Prorsus

vero se abstinebant victimis ad jura juranda caesis1

). Inter

humiliorum hominum cibos referendi sunt stomachi caprinisanguine et adipe repleti

2

) et in veru tosti3

). pasto-

ribus et nomadibus caseus edebatur 4), qui taraen, potui

immixtus, et in herourn cibis fuit. Pisces vero

pro vili nec alibili cibo habebantur 5); nullus enira locus

exstat, quo a principibus viris esi fuisse dicuntur, nisiubi certa causa, ut fames, additur

6). Ceterum quoniam

Homerus heroes in Odjss&a celebratos piscibus vesci so-litos quidem fuisse numquam indicavit, sed sumraam potiusnecessitatem causam fuisse dicit, accipi non potest discrimenillud, quod intcr Odysseae et Iliadis tempora et mores indequod in Odjssea heroes piscibus vescantur, in lliade ab-stineant, nescio quis statuit, multi postea agnoverunt.

Horaines viliores contra pisces edere solitos fuisse ex eo

apparet, quod raultis locis Homerus piscatus mentionerafacit

7

). Haec quidem sunt, quae cibo fuisse poeta planis

verbis enarrat; multa vero in enuraerandis cibis silentio

ille praeterit, de quibus, priusquara singula adeara, hocin universum esse monendum existimo. Nemo non con-cedet, quod veterura interpretura egregiis notis confirma-

L) T, 268. Schol. ad , 310. - 2) > 44 sq-

3) v, 25 sq. cf. schol.

4) $, 88; t, 219. Quomodo praeparatus sit, docetur E, 902 sq.

5) In contrarium modum explicat Plutarch. Sympos. p. 657 (Reisk.)

cf. p. 913, sui scilicet aevi mores Homericis aequans.6)

tur1

), Horaerum non solum quid dicendum esset conside-

ravisse, verum etiam quid silentio praetereundum2). Ita

saepe leviter rem tangens singula auditoribus praebuit illu-

stranda. Hoc etiara in enumerandis cibis, fortasse ne nimis

a carrainis heroici gravitate recederet, fecisse mihi ille vide-

tur. Quura enim dicat anseres a Penelope fuisse altos3

)

quumque turdorum et palurabium describat aucupium ten-

diculis factum4

), quid inde sequitur nisi aves fuisse in

coenis appositas5

)? Itidem ne aprorum6

) quidem, hinnu-

leorura, leporum7

), cervorum denique et capellarum fera-

rura8

) venatus alia de causa ab heroibus institutos essc

veri simile est, quara ut feris illis vescerentur, quod qui-

dera diserte narratur de capellis et cervis, quoruro sapor

ut jucundus laudatur9). Neque pomorum, quae in hortis

coluntur, varia genera10

), etsi in dapibus haud enumeran-

tur, apposita fuisse negaverira11

). Num olera inter cibos

referenda sint rainus constat12

), quamquam de eorum cultu

vix dubitandum est propter in hortis descriptas13

),

quod verbura optirae a voce derivatur et

vel hoc est areas olitorias significare in scholiis

traditur. Fortasse etiam ilia >x) Schol. ad A, 450 et , 52. — 2) Grammatici hanc dicendi figu-

rara vocant. — 3) , 536.4) /, 468 sq. Etiam sagittis aves petuntur cf. , 852 sq.

5) , 330 sq. nihil aliud declaratur, quam aves non omnes pro

esculentis esse habitas. — 6) , 439 sqq. — 7 ) J, 243; , 295; , 361.8) , 171; , 154 sq.

9) , 180 sq. Terpstra (Antiquitas Homerica) nimis caute in hac

re agit, ne quid in mores Homericos inferre videatur. Sed quas

affert venationis causas (III, 1, 3) eae non sufficiunt.

10) , 115 sq.; , 246; /, 542. - l») cf. Athen. p. 24 F.

l2) Atheo, 1. 1. de ea re non dubitat. — 13) , 127.

de qua , 76 sermo est, ad olera spectat. At contra opi-nionem nostram afferri possit fabas et ciceres ut viles e

frumento ejici1

) et Homeruni, quum de Lotophagis ut

mirura quoddaru narret& sloaq eos edere, videride Graecis idem negare voluisse. Minime heroura victui

convenire nobis videbitur et veteribus jam visum est, quod

ostreis illi vescuntur; sed ne hoc quidem dubitandura est,

quippe quum in sirailitudine 2) poeta de homine loquatur,

1) 2V, 588 sq. Prave locum intellexit Friedreioh. (Realien in II. u.

Odyss.) p. 253. cf. schol. et Herodot. II, c. 37.

2) , 747 sq. Satis memorabile scholion ad hunc locum exstat,

quod tamen in singulis refellere non difficile est.

t[] aXky &iaky'

(sane quod

hujusmodi res modo tangere solet). ovv &*& (concedo, sed haec certe Homericasunt; nihil vero aliud quaerimus, quam quae Homerus, antiquissimus

testis, heroibus attribuerit), ' 6-' & (semper ostreis usos esseheroas re vera demonstrari non potest, sed audacius ait scholiasla id

modo propter necessitatem in itinere faclum esse. Navigio enim ipso,

ex quo desilit urinator, in eum locum vehitur, ubi ostreae saxis ad-

haerentes inveniuntur. Porro, quae in similitudine Homerus attingit,

non ad rem simul factam pertinent.) ovde & -, ' -

ol ,'-, & (,]' cT ,

J' . §& -(At nescio quid in edcndis piscibus vel avibus

per se humile sit; singula talia in coena enumerare sane recedit a car-

minis epici sublimilate. Carnem autem parare et coquere laborem he-

roibus magis dignum esse, quam pisces et aves non intelligo. Et ad-

qui urinatus ostreas colligat. An putandum est ostreascaptas esse, ut ad oculorum voluptatem exponerentur?

Ne quid omittara, affero inter liberorum nutrimenta oviumpingue et raedullara

1

). Dii, ut notura est, ambrosia et nectare

utuntur, quorum sumraam teneritatera optime poeta expres-

sisse videtur T, 352 sq., ubi ea inscio Achilli a Minerva

instillantur. Quia vero proprium deorura est nectare et

ambrosia vesci, horainura mortalis natura eo saepius nota-

tur, quod vel 2).

Valde enira corporum natura varia est pro vario victu, quo

quis utitur3

).

§ 3. De potu. Quaerenti, quae potui Homericis fue-rint horainibus, praeclarum se offert testimonium multa

non diserte commemorasse Homerura, de quibus dubitari

vix possit. Numqiiam enira de bibenda aqua, potu omniura

horainum et temporum communi, loquitur. Lactis usus

potissimura apud pastores et nomades reperitur 4). In

coenis et inferiores homines et nobiles utuntur vino, quod

apud Horaerura saepe surarais laudibus effertur. Ne fe-

minae quidera neque liberi vino abstinent5

). Vinorum

autem varietas non in colore constitisse videtur, quo-

niam albi vini ne rainiraa quidera raentio fit; sed pro

teroperatione6

), pro aetate, pro origine aut pluris aut

minoris vinum aestiraatum est. Meracius7

) enim et ve-

erant coqui et ministri, siquidem heroibus talia curare inhonestum erat.

cf. Athen. p. 18 B.; p. 660 B.l) X, 501 cf. schol. — 2 ) jv, 322; z, 142. — 3) E, 340 sq.

4) *, 249 sq. cf. B, 469; N, 5. — 5) £ 77. „, 57. j 489-

6) Semper fere temperatur vinum; v. infra.

7) Est , quo hospites honorat Achilles (/, 203).

cf. Athen. p. 423 D. sq. Koeppen. ad /, 203 et auctores ibi citatos.

tustius1

) vinum constat in majore pretio fuisse. Inter terras

autem, quae vinum bonura dicuntur procreare, Leranos atque

Thracia laudantur, ex vinis vero Thraciis Ismarium2

) illud

raaxime celebratur, validissimum atque suavissime olens,. Vinum Pramnium, quod cjceoni immisce-batur, unde nomen habeat, me nescire fateor, lectorera bene-volura ad scholia

3) delegans, ubi ex octo fere, quae ex-

stant, explicationibus eligat, quara voluerit. Ille,cujus modo mentionem feci, e vino Pramnio, farina, caseocaprino, melle raixtus erat

4). Ad vinum interdum caepas

edebant5

). Asservabat vinum rerura domesticarum adrai-

nistra, cui potissiraum curae erat6), in cella penaria

7

), ubi

secundum parietes deinceps magaae urnae stabant vino

raero repletae8

), quae, ut vinum posset exhauriri9

), supra

os latum habebant operculo clausum. Urnam relinere pro-prie exprimitur verbis olvov , -

10). urnis vinum exhauriebatur in amphoras,

Scholia variis modis explicant, cur Achilles tale vinum apponi jusserit.

At haec praetermittamus.. Comparativum facile ita explanabis : vinum

minus mixtum, validius appone, quam tu mihi miscere solitus es.x) Vinum per multos interdum annos asservatur , 340; , 391.

2) h 196 sqq. — *) , 639 et , 235.

4) , 638 sqq. y., 234 sq., unde nomen.

5) J, 630 cf. de hoc usu Friedr. p. 254 ibique adnot.

6) , 350 cf. ,, 207. - , 337 sq.

8) Quod Friedr. p. 270 dixit in utribus caprinis plures annos vinum

esse asservatum demonstrari non potest. — 9) , 349; , 305.

10) , 392. Vox vario modo explicatur. Ut omittam

scbol. M, quod de ore quodam in operculo dolii confecto fabulatur,scholia alia et Eustathius putant ipsum operculum eo significari nimiuma primitiva verbi notione recedentes, ut monuit Nitzschius, qui ad

i. e. moenia respiciens de circulo, quo operculum teneatur,

cogitare mavult. Fortasse potius vincula supra operculum

10

quas profecturi secum ferebant operculo reclusas1

); saepius

taraen peregrinantes vinura habebant utribus inclusura.

Caput II.

DE TEMPORE, QUO CIBUM CEPERINT.

§ 1.. Quamquara Homerus neque certasper singulos dies coenas neque certis horis homines suos

instituentes inducit, tamen duas potissimum coeuas,

et, statuisse 2) eorumque verborura notiones certoet separato sensu tenuisse raihi videtur. Et hoc quidem

jara demonstrare conabor, quura id ante omnia persuasura

habeam, quod docuit Aristachus, Homerura certum dicendi

usum certamque rationem ubique servavisse. Itaque hoc

priraum dico apud Homerum esse coenam cujusvis

diei primariam matutino tempore institui solitara neque

supra meridiem dilatara. Scholia, quae perlustravi, orania,

in quibus Aristachea, dum explicant vel&' vel saepissirae &' 3),

ejus coenae tempus certe quidera definiunt, in eo tamen

decussatim ligata significant cf. •, 443. Spitznerus in edit. adnot. Koep-

pen. ad 3, 184, qui hoc loco de urna, sed de utre sermonem esse

vult, collato , 23 de vinculis utrem constringentibus accipifc.Sed in utre tam diu vinum nou asservatur.

l) /3, 353. — 2 ) De solitis coenis tantum cogito et concedo Terpstrae

(111,4,1) modo per totum diem epulatos esse heroas, modo cibum

cepisse, ubi vel res ita ferrent vel fames postularet.

3) Satis memorabile est, ad quod vir illustrissimus Boeckhius ani-

mum meum advertit, prorsus simili ratione atque Graeci vocabulumdtinvov priore tempore pro coena meridiana, deinde pro vespertina usur-

paverint Romanos veteriores prandium, recentiores vespertinas epulas

coenam nominasse,

11

consentiunt hanc coenara nuraquara post meridiera esse

factara, quod quidem singulis locis Homericis accurate in-spectis confirmatur. Primo raane suraunt in bello,quum pugna instat 1), vel antequara greges exigant 2) velprofecturi

3

) vel alia de causa4). Aliis locis est

coena, quam operarii circa meridiera suraunt inter operas,postquatD raatutinura tempus labore consumpserunt 5). Tumcontendo ne iis quidem locis, ubi de tempore nihil potestex poetae verbis statui, coenam aliam verbo in-dicari. Ubi enira e coenis quotidianis unam tantum affertpoeta, norainat; haec igitur primaria ejus diei

coena est, quam post meridiem institutara fuisse non verisimile est. Multa etiara illis locis post fieri so-lent j, quod eam ipsara ob causara a coena vespertina dif-fert; enim laboribus finera facit. Si quando fit,ut paullo seriore, quam solet, tempore suraatur,certa causa additur ut , 182 7), ubi proci, ludis o.ccupati,coenae immemores sunt itaque a praecone, ne justum edenditempus negligant

8

), adraonentur, qua ipsa adhortatione

poeta significavit contra raorem eo die seriore tempore

fieri. Dies autera nondura tara provectus erat,

ut haec coena re vera esset. Ulixes et Eumaeus

x) T, 316 sq. 171; B, 399; , 53.) v, 310; o, 396 sq. .

3) , 76 sq. — 4) } 320 sq.:»' 1; , 578 cf. J, 1.

5) J, 86 (ubi Aristarchus bene posuit pro vocabulo ooqnov,

quod habuerat Zenodotus propriae horum verborum notionis inscius)cf. 84; 2, 560 cf. , 97.

6) , 158 cf. 154 , quae

formula, ut recte monuit scholiasta, hoc loco usurpata est.7) cf. ejusdem libri v. 170. 176. 190.

8) v. 170. 176. Similiter , 407 doqnoto commemoratur.

12

eo tempore veniunt, ut coenae illius participes esse pos-

sint, deinde Euraaeus Juce redit; tum demum, postquamraulta dicta et acta sunt, vesper venit et candelabris ignis

imponitur1

); sed coenam vespertinam eo die non insti-

tuunt ), quod sero inceptum atque diu extensum

erat. Hoc ita se habet, sed locus multo difficillimus re-stat. Telemachum enira et Pisistratum tenebris jam ob-ortis advenientes ita alloquitur Menelaus

3):

&'& xaiqszoVj•' .Hoc igitur loco pro verbo usurpatum

esse manifestum est. Sed nihil hic locus valet ad regularo,

quara supra posuiraus, infringendara, quippe quum planesubditicius videatur et complura contineat, quae et inter

se et a moribus Homericis dissideant. Nara, ut alia omittam,

haec reputasse satis erit. Advenae Menelaura coenam nu-

ptialem cum amicis et propinquis celebrantem invenisse

dicuntur, priusquaiu domum intraverunt atque, quae intusfierent, cognoscere potuerunt

4). Menelaus hospites ad

coenara5

) induci jubet, sed illi morantur in conteraplanda

domo, quae, quamquara sol jam occidit et tenebrae ortae

sunt, splendore, qualis lunae vel solis est, iis affulget.

Deinde, priusquam a Menelao excepti sunt, Iavantur;

tura deraum aedes ingressi Helenara et Menelaura solos in-

veniunt, convivae nuptiales subito evanuerunt. Faraem et

sitim expellunt, deinde colloquio haud longo interposito

a Menelao admoniti, ut ad redeant, denuo, quara-

quara satiati, cum illo de cibis appositis vescuntur 6). Multa

*) , 306. cf. infra. — 2) llt ^ 422 sq . _ 3) ^ 60 sq<4) cf. N. ad c^ 3. — )&^} quod verbum hoc uno loco legitur.

6) Quod Lehrsius (De Arist. stud. Hom.) dicit Menelaum, ne malis

13

alia in hac rliapsodia occurrunt, quae ab Homeri arte ab-horrent

1

), sed haec sufficiant ad cognoscendum, quam in-juste totus hic locus Horaero adscribatur. Plane autera

negligere possumus, quae ad intecpretandum hunc locuraprolata sunt. Scholiorum enim explicatio a raultis accepta,

quae hanc coenam re vera fuisse statuit hospiti-bus ex itinere advenientibus, claudicare videtur; quod auteraVossius affert interdum apud Hoinerum, ubi lautecelebretur, usque ad vesperum extendi itaque fieri posse,ut eadem coena et et postea nominetur,non magis probabile est. Quid plura? Quum Menelausdicat: ' & 2), etiara prior coena,ad quam brevi teroporis spatio intermisso redeunt,fuit. Si igitur usura dicendi Homericum servare voles,aut pro scribes aut totum hunc Iocuraa recentiorum poetarum quodam profectura esse censebis,qui vocabula et confuderunt

3). Restat,

ut comraemorem etiam de equorura pastu usur-pari eadem, quam supra statuimus, significatione 4). Utautera Homerum vocabula et distinuisseconstat

5

), ita vocabula,, avoce derivata eodera usu, quem indicavi, posuit.

quasi ominibus diem finirent (cf. v. 194), ooqnov instaurari jussisse,quam mira causa esset!

1) Ita v. 62 - 64 ab Aristophane Byzanlio et Zenodoto pro spu-

riis habiti sunt; v. Nauck. (Aristoph. gramm. fragm.) p. 25. Alia infraoccasione data tractabo.

2) v. 213. Recte mihi videtur Lehrsius observasse parti-

culam apud Homerum usurpari, ubi quis in aliqua re, quae interruptafuerit, pergat. — 3 ) cf. Lehrs. s. .. — 4) B, 383 cf. 381.

5) v, 390 cf. 392 et , 428. Quod de genere et specie Doeder-

leinius in glossario Homerico s. v. tStlnvop dixit, neque mihi persuasit

14

§ 2. ". tantum inter etinteresse Homerus voluit, quantura inter et -

1

). Priraum enim, quod duobus tantum locisapud Horaerum invenitur

2

), non tempore a distat;

neque enim, ut in scholiis quibusdam scriptum est, ante

SeXnvov fuit instructum3). Deinde nuraquam fit, ut eodera

uno die iidera horaines et& et sumant ),quoniam ternis per singulos dies epulis Homerici horaines

prorSus non utuntur5

).

§ 3.. Altera igilur coena quotidianaest. Atque ut de voce ipsa dicere incipiamus, ex Horaeri

carminibus non satis constat, utrum an

propria forraa fuerit; numquam enim nominativus singu-

laris numeri, semper fere accusativus, interdum genitivus

reperitur. Fuisse vero gramraaticos, qui forraam

neque alii, opinor, persuadebit. Immo fateri mihi liceat omnia, quae

ibi de voce et de vocabulis inde formalis dispulet, minus ac-

curata mihi videri.

x) Jam Athen. (p. 193 cf. p. 11 ibique animadv.) in eam sen-

lentiam inclinat, ut dtinvov et idem valere censeat.

2) 77, 2; , 124.

3)

cf. , 49 et o, 500, ubi Telemachi socii etiam antesumpserant aslnvov." certam coenam fuisse, recentiorum-, in qua intiocta mero panis frusta ederint (Athen. p. 11 sq.)locis Homericis certe non potest firmari.

4) 77, 2 cf. 479. In hujus libri initio non alia coena quam

(. 2) ea est, quae v. 49 describitur; hoc ipsum enim , quod

interruperat Telemachi adventus, deinde continuatur cf. v. 13 et 52.

5) Schol. ad B, 381. Falso tres coenae quolidianae inler se diversae

in aliis scholiis statuuntur, cujus opinionis auctor videtur fuisse Ari-

starchus cf. Lehrs. s. . oYmvov. Eodem errore occupatus est Eusta-tbius cf. Plut. Sytnp. p. 897; Athen. p. 193 B.; Terpstra III, 3. Duas

coenas de eodetn homine memorari memini cf. f, 111 et 408; al. 1.

15

et mctaplasmum quendam in plurali admissum sta-

lucrent, scholio ad ^ 444 1) conGrmari mihi videtur, ubidicitur: ' ' ,.

hoc igitur scholio forraae ne mentio quidera

fit. Sed quidnam statuendum sit me nescire libere fateor.

Significatio contra vocabuli sine ullo dubio ita definienda

est, ut sit coena post solis occasum priraa nocte sumta2).

Quod autem in bello, quo multa extra ordinem et contra

consuetudinera fiunt, interdum seriore tempore

sumatur3

), nihil est quod raireraur. Si vero ante solis

occasum Homerici boraines apponunt, certae quae-

dam atque justae causae exstant 4). Ita quura Ulixes dicat5

):

vvv' ^&\,

aniraura prodit ultionis cupidissiraum, cui nihil longius vide-

tur, quam procis tandera ultiraara coenara i. e. necem pa-

rare; lucente igitur die atque prius, quam fieri solet, nunc

iis hanc coenam sese paraturum dicit6). Ouae cum ita

sint, recte Aristarchus mihi videtur intellexisse nuraquam

de coena vespertina aliud vocabulum apud Homerum tole-

rari posse quam nec contra de alia coena

dici posse. Merendam quandara inter et

1) cf. schol. ad £1, 2.

2) Hoc innumeris locis firmatur, ita A} 730; , 503; T, 208; cf, 429

(cf. Eustath.); , 166 cf. 229; , 307 cf. 291 etc. , 439 dicitur judexpost dijudicata multa hominum certamina domum se ad conferre.Hoc vero fit, ubi vesper adest; cf. schol. Temere igitur Passov. egit, qui

hoc loco probare voluit vocem doqnov de quavis coena quotidiana usurpari.3) Itaque in lliade potissimum dOQnov tempus negligitur, ut /, 88

cf. £i, 601. — 4) d, 786 de parataxi cogitandum est, ut , 353. cf. N.ad , 98 et #, 475. — 5) , 428.

6) Praeferea tempus prope erat; nam post tota- et alia facta erant.

16

sumptam ex verbo 1) statuere res dubia est; saneinter certas coenas quotidianas talem merendara referre vix

possuraus2

). Ceterum certus vocabuli usus jamapud poetas, qui non ita multo post Horaerum fuerunt,neglectus est; ii enira et de cibo in universum et de

prandio et de cujusvis temporis coena vocera

usurpaverunt3

).

Caput III.

DE CONVIVIORUM GENERIBUS.

§ 1. Jaig. Epulas, qualescunque sunt, apud Home-rura generali natione vel quae aliae formae exstant

et *) significant. Si in etjraon, quod vocant,inquiris, jam omnes veteres consentiunt nomenducere a dividendo et distribuendo atque cum vocabulis, ,,, conferendamesse. Aristarchus statuit Homerura hoc vocabulo non utide besliis, sed de solo cibo hominum, quam observationem

illustrans Athenaeus nomen inde ortum esse addit,quod a fera rapacitate ad modestiorem cultum progressi

homines in epulis aequara cuique portionera apposuerint 6).

De lautis potissimum epulis usurpari epitheta fre-

quentissima,,,,; -1

) indicant. Longe lisitatissimum inter epitheta

*) , 599. — 2) c f. Atherii p> 193 A sq _ 3) cf Lehrg> s> yfolnvov. — 4) semel legitur X, 496. — 5 ) Plut. Symp. p. 550. Athen.p. 12 E. — 6) cf. 1.1. Omnes, quas ibi protulit, fictiones susciperedubitamus.

7) Perverse hoc adjectivum explicat schol. ad , 420. Significat

autem floreotem coenam ilaque solet de epulis post sacra faclis imprimis

est ii^, quod a veteribus fere omnibus et recentiorumplerisque ita explicatur, ut, voci additum, indicetepulum, in quo omnes convivae pares accipiant portiones 1).Quam sententiara ut accipiamus multa quidem suadent, utnotio aequalitatis, quae huic epitheto, etiam si ad aliaverba positum est

2

), inesse solet; accedit, quod ipse poetasaepius narrat, antequam ad se conferrent, hominesccrtasj»ortiones fccisse

3

). Attaraen aliae causae, quorainus

luculentis usurpari. Quod quidem negligitur #, 99, sed illo loco praeterlectionem» alia exslabat, ut Eustathius tradidit,, non im-probabilis, quam, qui favent illi observalioni, reponant. Non minusalter locus H, 475 obstare videlur, sed libere mihi, quamvis valde ve-rear, ne virorum doctorum vituperalionem subeam, quorum nullus ad-Inic, quod sciam, hunc loeum damnavit, profitendum esl totum hunclocum inde a versu 467 usque ad libri fkem, excepto fortasse versu482, undique mihi suspectum esse. Nam primum mira profecto haecedendi cupiditas in Achivis esset, si statim post appulsis na-vibus denuo lautum convivium pararent afque totam noctem epulandoconsumerent. Deinde vox hoc loco plane contra propriamvim usurpatur. Additur enim cubitum dein illos ivisse; nox vero apudHomerum aliis locis semper temporis spatium usque ad diem orientemcomplectitur (cf. N. ad /3,434) atque hoc ipsum tempus vocabulo uup-

continetur («,443 cf./?,2; /9,434). Diserte id ipse poeta indi-cavit , 288 et , 508, ubi verbis in ^,>explicatur, atque simili ratione %« semper usque ad ^kiop

extenditur; eadem denique notione usurpatur.Accedit quod versus 475 Aristopbani et Zenodoto suspectus fuit propter'

(cf. schol. et Eustath. p. 692, 21). Sivero hic versus ejiciendus est, neque ea, quae antecedunt, neque quaesequuntur poni possunt. Denique subita Trojauorum mentione totusnarrationis cursus turbatur.

l

) Hesych. — '-; Athen. 1.1. Schol. ad, 468. — 2) cf< V ~H}^ Hg&h $fan

3) , 66 (,' Jcura; d. , 432 sqq.

et quae de negolio infra dicenlur.

2

18

iHnd ep.theton omni sua vi semper positum esse statuamusnos prohibent. Primum enira illae quoque epulae *Wvocantur, in quibus honorati convivae sive rex sive bellatorinsignis sive hospes sive qui regi imprimis accepti suntmajorem atque meliorem cibi potusque portionem acci-piunt

1

). Dcinde vel ipsa sacra Jovi in ara oblata, com-bustae carnis nidor et libamentum, U

19

rius ea uti liceret. Haec una explicandi ratio mihi videturesse, unde factura sit, ut poeta nominaretea, quae Jovi coraburebantur.

§ 2.. Notio rainus late patens inest invocabulo, quod, quantum scio, non satis accurateadhuc explicatum est. Nara, ut a veteribus explanatoribusincipiam, Hesychius interpretatus est,, esse, Athenaeus 1) iilo vocabulo significaridicit , scho-liastae

2

) denique sunt,. Jam nos, sicut propositura erat, ex ipsis Ho-meri carminibus accurate siagulos Iocos perlustrando atqueinter ipsos comparando et vim et usum hujus vocis in-vestigemus. Atque primum quidem tumultuose 3

)

nec satis modeste a multis ( ) agitatas esseex a, 225 sq. apparet, quera locum, quum ad hanc quae-stionem et ad alias deinceps tractandas plurimura valeat,integrura hic affero:, >; ;; '.

iis autem, quae de et proprieta-libus adhuc statuimus, manifestum est minus recte Eusta-thium et alios censuisse et species esse; neque enim species generalis verbiest et potius est species ipsius. Ita fit,ut pro coena nuptiali possit usurpari

4

). Si vero

discriraen inter vocabula et volueris statuere,

dicendum erit in voce copiosioris lautiorisquecoenae ioesse notionem, quam siraplex verburo , nisi

') VIH, p.362E. - 2) M K217 _ 3) c£ tt 2274) Z, 491

2*

20

addantur epitheta, iad- alia, non habeat, eaqueratione conjungi verba dah^v 1

). Haecsunt orania, quae de hujus vocabuli vi et usu Horaericoconstant Temere vero nonnulli dixerunt hoc etiam adpropriara illarum epularura notionera spectare, quod unusad eas invitaret; fit hoc sine dubio, sed eae quoque coenae

sunt, quae non ab uno praebentur, ut procorum2

) in Ulixis domo convivia, ad quae certea nullo vocati sunt. Quum enim idera valere necesse sitvocabula et, quod nihil aliud estnisi 6aivva&ah injuria Eustathius raonet inverbo, quum de procis usurpetur a Teleraachonon invocatis, notionem illam, quara propriaraesse statuit, negligi. Quam leve autem sit argumentum,quod ex oppositione verborum et 3

) pe-tiverunt, quo illam notionem in verbo seraperinesse affirmarent, infra docebiraus. Aliara quandara no-tionem intulit Terpstra, quera in cautissimorum observa-torurn numero habeo atque permagni aestimandum essecenseo. Is enira:^ ait, sunt epulae solennes,sumptuosiores, in sacris praecipue factae; unde Hesjchiusexplicat Svaia,

, et dii imprirais dicuntur-sive 3^). Quo jure vir doctus

id contenderit non intelligo, praesertim quuro loci Horaericisententiae ejus obstent

5

). igiiur, ut, quid mihivideatur, repetara, nihil aliud est apud Homerum nisi epu-lum lautius a multis tumultuose nec satis moderate in-

') ,2. - »),536. _ 3)a)225# _ 4)nij4j25) Quinque locis et stiamva&v de hominibus usur-

pantur, duobus locis de diis, numquam de epulis, quae in sacrisfiunt.

21

stitutum; deinde est tale epulum celebrare

et is, qui in eo conviva est1

).

§ 3. ". Nullum iere vocabulum Homericumtantas difficultates interpretibus paravit, quam.Cujus vocis significationem qui penitus cognoscere vult,

in memoriam redigat necesse est non eandem seroper hujus

vocabuli vim fuissc atque cavendum illi quam maxime est,ne eranis Hoinericis liotionem quandam supponat ab illis

temporibus prorsus alienara. Itaque hanc disquisitionem

suscepturi rainus, quam soliti suraus, ad veterura sententiasredibiraus, quippe quum illam temporum diiferentiam hinon satis respexerint; in ipsis Homericis potius locis recte

atque accurate interpretandis versabimur nec non recentium,

qui latius de ea re disputaverunt, sententias in judiciurn,

ut ita dicara, vocabimus. Vox apud Homerum inOdjssea tantum reperitur ibique primura «,226, quemlocum supra exscripsi. Certi quidera nihil aliud ex illo

loco potest concludi nisi fuisse convivium, quod

longe aliter atque et celebrare soliti

essent non ita multi () et quidem modeste acnioderate, non . Nitzschio, quicoenas solennes et extraordinarias hoc loco eranis opponi

censet et inde concludit eranum inter vulgares coenas esse

referendura, non assentior; nam sollenne epulumnon est et oppositio, quara hoc loco inter

et poeta expressit, in majore convivarura

multitudine et insolentia sita est. Ne id quidem, quod

x) P, 577. Recte Athen. p. 362 rfkamvctowg explicat

esse nec non schol. iv ;aliae vero explicationes ut scholiastae et Hesychii,

nirais latae mihi videntur esse.

22

Eustath.us observavit, era„„rum lainorem damh. .nd,c.n tni si accurate ve) poUus et

.

ams. ^^ 2"spexens, m^n poteris . Falso deni «»" ffe hoc loco ita interp— - *u , ad quod u„ us invitaveri,, atque

23

auget suspicionem in Joco praeterea suspecto vocabulum^ quod numquam nisi hoc loco apud Home-rum invenitur, atque verbum neveG&at,, quod, quum soleatubique cum accusativo coDJungi, tantum hoc loco et 3 412,ubi eundera versum legimus, praepositionem sibi ar-

rogat. Quo loco, quamquam ne ille quidera liber est asuspicione veteruin grammaticorum, qui extremam Odjsseae

partera Homero abjudicandam esse censuerunt, ue eoderoquidem sensu verbum& usurpatur 1).

Sed aliae causae accedunt. Est enim bic locus (J,

621 sq.) praeterea lectionum varietate dubius, quum praeterHarlejanum codicem et editionera Romanam ceterae editionesveteres exhibeant, quod ad roorera pertineret Ho-raero plane ignotum. Quomodo denique bi versus, quinarrationis ordinem atque cohaereutiam prorsus turbaot,

locum habere possent apud poetam, qui certis rationibus

et surama arte carmina sua composuit? Ergo non dubito

versus inde a 622 usque ad 625 ejicere, quum praesertimjam Wolfius 2), Schneiderus et Bekkerus illos versus prospuriis habuerint. Deletis autem bis versibus transitum

habemus bonum atque Homero farailiarissimum. Et quum

non satis liquet; verosimiliter fuerunt principes viri, forte, quicum rege epulari eonsueverant; Friedreichius (p. 250) convictores regisquotidianos denotari credit. At haec vana sunt atque mittenda. Veravocabuli explicatio ea est, quae ex ipsius vocis radice et col-

latis locis Homericis cognoscitur, nuper a Doederleinio (glossar. Hom.)proposita; est enim is, qui coenat vel coenae particeps est,

nostrum Schmauser, nihil aliud; quod etiam Hesychius probat, apud

quem inter alias vocis definitiones legimus*,. Cf.h 7; #,66; , 102. 148; , 452; , 12. Cf. #,456.

:) , 412 est coenam sumere; , 624 est coenam parare.

2) Prolegg. p. 131. Epistola ad Heymum p. 9.

24

U. ««lu hoc s„adea„t, quid magis prof c re potest, ,uam quod ea(]em verfaa eod

»**

^riTi^ s,

'

Dt'. exhoc,ocopr°pria»'-^

**«*»« v, ln Homencam intelligere „„l|„ modo

i:r;„:veteribus tempoHbus «-—

-

«*«-"* qm hls potissimura vers .bus?"-* e,ind foisse nW—^Er eirent

/. & ed tale quid quominus statuamm

V r«Wi ij eUanivr,unde conclusit Eu.uthio. ^ov iterdu» ,b nno homine«» ento . pot ti datum _ conviWs nihji c^ZZWme Tam amb.guum vocis usum apud Homerum nonconcede„dum esse arbitror: aut mosJconJsZllcontr,buere aut non fuit . g^ vero --

em ad

trin °• **** •* » -e?a d MaSaur,quod interprctes soia auctoritate, nu. Iis certis ausi c

°renderunt

• hk *~> «-»« z;m constituenda vera exolicatinn» • •debet 0„„m h ,

e

!P " Cat,one maJ°™ momenti essedebet Q hoc |oco .^

t»d,ne quadam inter se conjuncta ^ ™tenue et parcum conviviomm senus esse- **

2

)Haec est explicatio scholiorum, Eustathii Arfw. • j • ,

(de eranis veterum Graecorum 1839^ ^ deinde Holstii2

) Ei, fih,A•

aeCOrum'1832

)> Nl tzschii, aliorum.) busMhws, Terpstra (III, 4, 2) alii

25

loco priraum docetur lautum quoque et copiosum con-vivium vocari, deinde erani proprium non esse,quod comrmmi convivarum sumtu instituatur; nara ineptisermonisque Homerici prorsus ignari interpretis esset verba

pariter adatque ad et trahere. Neque tamen

inde sequitur hoc loco de ea coena posituiu essc,quae unius liberalitate vocatis convivis praebeatur; quojure h . dici possit, infra docebimus.

Ad eranos denique locum rettulerunt, ubi Teleraachusprocos alloquitur

1

):

— *,' .Quae verba Holstius, qui cum Eustathio et Nitzschio-vov eodem sensu, quem illi statuerunt, hic indicari sibipersuasit

2

), ita interpretatur: certum ordinem servasse vi-dentur alternis vicibus se excipientes, praesertira si plussemel ad convivia ineunda iidem convenirent sodales. SedEustathius, dura addit has epulas "

factas esse, solura suara ipsius et recentio-rum sententiam dirirnit, verum etiam docet, quomodo revera illa verba inteJligenda sint. Possent quidem ita accipi,ut ad coenas quasdam collaticias attinere putarentur, mihitamen longe probabilius videtur de iis coenis cogitare, adquas proci invicem se invitarent ea quidem ratione' utunus quisque eorum ceteros apud se exciperet et idera exordine repeterent. Hoc inter horaines fieri solet nequeopu^estjjusmodi epulas pro certo quodam conviviorum

:) «,374sq.

*) Hesychius quoque, quum MqW0V explicat j &ava temvov, hanc sententiam proferre videtur.

_2&

genere habere. Eranos coutra Telemachum suadere procissuperb.entibus ex iis, quae adhuc de eranorum naturastatuimus, ineptum esset.

His igitur locis, qui vulgo eranorum naturara docereferuntur, quam potuimus diligentissime explicatis atqueinter se comparatis id potissimum, opinor, vidimus haecomn.a parum conferre ad vocabuli vim accurateconstituendara. Jam videamus, num forte alia ratione ali-quid proiiciaraus. Rasmussenius opinionem, quam Nitz-schius

1

) Donnullis annis antea protulerat, recipiens, post-quam paullum eam circumscidit, dubitanter suspicatus est

cura conviviis esse componendos atqueeasdem fbrtasse coenas fuisse. Haec comprobari nullo raodoposse, nisi Iiiadem aetate aliquanto priorera fuisse statuas,quam Odysseam, per se inteliigitur; quuro enim vox-

in Iliade non reperiatur, necesse est, si huic conjecturaefidem quandam viodicare volumus, eam vocem compositaeUiadis terupore aut oranino nondum exstitisse aut de ejus-modi epulis nondum in usu fuisse. Mihi quidera quumet hoc ita se habere et Uiadem prius compositam esseprobabile sit, ad examinandaro illam opinionem aggredioret primura quidem de coenis earumque naturadisseram.

Mos erat veterum Graecorum, ut^ 2), qui etiara%, ^,^ etapud Homerum nominantur, epulae praeberentur 3

)apud regem instituendae 4), qui ipse semper interfuisse et

*) I. p. 41 sq.'

2) cf. quae N. I. p. 68 docte de iis disseruit; Terpsl. II. 6 1

3) schol. ad I, 70.

4)

I, 70: iSulvv dctim yeqouaw , .

27

ex suo arbitrio certura convivarum numerum elegisse vi-detur ea quidera ratione, ut aut non omnes 1

)

vocaret aut alios, qui propie non erant, in con-

vivium adhiberet, quod sibi dilecti erant aut praeclara

facinora feceraDt2

). Idem ex ipsis convivis singulos praeter

ceteros honorabat vino largiore et cibis delicatioribus3

)

oec non insignis honor fuit, primum ad eas epulas vocari 4).Institutae esse videntur coenae duabus potissi-

mura de causis, tum ut rerauneratio quaedam essent, turaut novarum consultationum occasionem praeberent 5). Con-veniunt igitur in praetorio vel regia ibique sumta

coena consilia babent aut remanentes, ubi coenaverant, aut

in senatum se confereiites 6). Uno quoque die taraen epulaseas fuisse habitas neque veri simile est neque versibus

Vj 9 vel o3 466 sq. demonstratur7

). Quoniam autem epulaeillae salutis publicae potissimum causa institutae fuerunt

et ad rempublicam gerendam spectaverunt, consentaneum

fuit populi sumtibus eas parari. Regem enim et,qui juris dicendi munere fungerentur, praeraio quodamatque, ut ita dicara, remuneratione a populo ornari justum

x) B, 402 sqq. ii enumerantur, qui proprie ab Agamemnone

ad eas epulas vocari soliti sunt. Sed cf. J, 343 sqq. ibique schol.; , 189.2) cf. K, 217. - 3

} 4 259. 345. H) 321. _ 4) ^ 343) /, 74. Hanc causam schol. ad I, 70 affert atque eundem morem

Persis et Rhodiis fuisse addit. Simile aliquid de Germanis tradiditTaotus. — ej 0j 466 sq> uomerus accurate discernit d- vel

et» vel >; , 468. cf. , 50 sq. et 53., antequam fit, instituitur.7)o,466 Don de quotidianis regis convictoribus , sed de ejus con-

siliariis sermonem esse mihi persuasi idque verbis -mivovxo, quae . minus probabiJiter mea quidem opinione ad coenaspraeparandas rettulit, confirmari existimo.

28

esse vdebatur; neque id immerito. singuiis vero prsmgulis judiciis praebitae coenae metuendum erat, ne judicum ani.nos ad studium partium compellerenf); duo deindeaur, talenta, quorum 2, 507 rceutio fit, non solitum , sedextraord,narium praemiuro judicio probatissimo propositasunt. N.hil igitur probabilius est, quam ooenas iilas apopulo instituendas 2

) praemio et quasi remunerationi judi-c-bus fuisse quod raultis ]ocis bene confirmatur) .^^^

/t> sq., ubi felemachus (. 51) ita alloquitur•s. vos quidem apud me epulas celebraretis, mox damnumrestuuerem; tum enim sumtus i„ urbe (igitur a populo)ex.gerem. Alio loco ^Vo^ *W dkaalw ^**' P°P ulus enim in s"»">i ducis tentoria vinumconfert) „W yseova^), regi et y^ova. bibendu™.Itidem Nestor») Agamemnone», ut epu]um riQ0Vtiiv ;„_stnuat, admonens addit plena ei tentoria esse vini abAch.vs allati omnesque copias ad convivarum exceptionemnecessar.as (flSea 06) ej suppetere ,

)( q „ippe quum*) Ita acute monuit . . . 218.

*1* ' a1 bm: mmm ' quae *•m * de ™™*°mula docte et acura* de e„ disserui,, tandem de apta ^P ««.««« us„s Causis ab eo prolatis addas> s; vo ,ueriJ

™

1

"!n0DdUm eSreSSUS «* ^-posteaprofiteL(^nter patns aWntiam aumquam condonenl; „ us^J^

batur, esse habitam. J

buuir2

I°c

i ^jf?quae ex publicis opibus regibus tri -

*2 i/choL ad J

'? • Hesychius explicai r° ** **-»—1 1« Mo praedae etiam partem ad eas epulas fui5se repositaro

_29_

multis impcret (multi igitur ad illam conferant).

Afferre denique pro nostra sententia placet verba

(J, 344), ubi taraen

fortasse legendum est; sin vulgarem lectionemretinemus, ex his quoque verbis intelligimus illas epulas

sumtu populi, sive is cibum potumque contribuerit sive

impensas regi reddiderit, paratas fuisse. Inde factura est,

ut lautiora illa convivia essent, quo magis res populi flore-

rent1

); fortasse etiara verbis ^ 2)

significatur illa pro tempore et occasione partim lautiora,

partim parciora fuisse. Mirum forte videtur, quod, quumin Graecorum conviviis numquam adsit,

illius in ejusmodi Phaeacum epulis mentio fiat 3). Sed nescio

an Homerus Phaeacas molliores vitaeque delicatiori deditos

depingere voluerit atque hoc consilio ductus finxerit eos

confectis rebus gravioribus voluptati se dedisse atque ob-

le.ctamentis aniraorura, praesertira quum eorurahaud raro ad excipiendos hospites in ejusraodi epulas con-

venirent. Unde autem factum sit, ut Areta regina in his

coenis Phaeacum interesse posset, e singulari ejus bonore

atque auctoritate perspicitur4

).

Postquam ita et et coenarura natu-ram quam potuimus accuratissirae definivimus maxiraamquesimiiitudinem inter eas coenas interfuisse vidimus, nostro

jure contendere possuraus utrarumque coenarum naturam

eandera esse. Utramque enira paucis dari cognovimus,

:redimus scholiastae ad J, 259. Neque enim in bello tantum conferrejopulus poterat, quantum in pace.

1

) , 99: .2) , 217 cf. supra cap. III. § 2. — 3) , 9.

4) cf. , 53 sqq., imprimis . 73 aqq.

30

«tramqne modeste ac moderatc et apud regem institui, i„"traque notionem ^ quam vetms statuer(]ntj jn_esse, dummodo non de convivarum, sed de populi colla-tione cogitetur

1

).

Quae cum ita sint, restat, ut, quomodo vocabuliv.m et notionem variis temporibus mutatam esse censea-mus, paucis explicemus. Videtur enim tempore illo, quoHias confecta est, etsi res nota erat, vocabuluro nondumexstitisse, sed demum eo tempore, quoOdyssea composita est,m uSUm venisse atque ita usurpaturo esse, ut conferendi notio,qnae ,n dlo inerat, ad popnli collationes pertineret. Deindeautem, quum mos ille exolevisset, primitiva illa notio re-lcnta est, ita tamen, nt ad convivarum collationes revocaretur.

§ 4. . Inter coenas extraordinarias praeterea, coena nuptialis, apud Homerum memoratar, sedtam strictim, ut fere omnia,

quae de ea dicenda sunt, con-jectura assequamur. Primum jam de convivis, qui invita,risoliti fuerint, dubii sumus; quum enim ex T,299 2) certumesse videatur populum interfuisse, ex alio loco 3) contrariurasequitur. Aut igitur statuendum est priore loco verbis, nihil aliud signiflcari nisi apud Myr-midones, i„ Myrmidonum terra aut, quod mihi probabiliusest, certum in ea re morem non valnisse. Majores diffi-cultates

31

minus feliciter, ut raihi videtur, viri docti deraonstrareconati sunt atque ne Nitzschii quidem, qui accuratissimehanc rem tractavit, disputationis summa nobis probandaest. Concedimus sane id facile fieri potuisse in eo Ioco,qui plane corruptus est

1

); attamen, quoniam ad constituen-dum Homericum usum vocabuli, quod varie explicatur,aliquid nos collatnros speramus, hanc quaestionem multumatque diu agitatam denuo suscipimus. Id primiim constaremihi videtur operam perdere eos, qui certos quosdarahomines eo verbo significari censeant; veterum enim ex-plicationes atque ipsi !oci Homerici abunde docent latissi-mara ejus vocabuli vim et potestatem fuisse. Ita Zy 239,quum Hector ex proelio venisset, &

xal.(

)Hoc jam vidit Diodorus, Aristophanis Byzantii discipulus (cf.

Athen. X. p. 218), cujus sententiam si Nilzschius, in retinendis locisHomericis nimis religiosus, accepisset, multam operam non perdidisset.Ut omittam, quae aliis locis jam de hujus rhapsodiae interpolationeatque suspecta forma attuli, haec addo. Qui rhapsodiae initium defen-dere voluerint, statuere debebunt hospitum adventu coenam nuptialemaut finitam aut omnino in Menelai domo non celebratam esse; quorumncutrum accipi potest propler verba tf daivvvm, quae uernonisi insanus ita explicare potest: illum reperiebant, poslquam coenamnuptialem exegit, vel postero die eam daturum vel extra domum prae-bentem, quum ipse in domo sit. Versus deinde a septimo decimo usquead vicesimum ejiciendos esse N. quoque concedit (I. p. 233. cf. Athen.IV. p. 280 sqq. et Heynium). Si vero cum Diodoro omnia, quae denuptiis hoc loco dicantur, interpolatoris esse, itaque versus3— 19 eji-cieudos nobis persuaserimus, ne primum et secundum quidem versumretinere possumus, quibus versus vicesimus male annecteretur. Reme-dium vero quaerere in hac rhapsodia frustra esset.

32

Quo Ioco hai certissime tales sunt, qui summa necessi-tate cura sciscitantibus roulieribus conjuncti sunt, nam curaliberis, fratribus et raaritis componuntur et, quod haudparvi momenti est, post proelium de iis mulieres scisci-tantur. Itaq„e non inepte Faesius opinatus est fortassesponsos et amatos juvencs esse intelligendos. /7, 456, ubi** ezcu Sarpcdonem humaturi esse dic.mtur,dubium est, utrum ha, ceteri cognati praeter^smt an cives; /, 464 verbis hm xal sodales etpropinqui Phoenicis inteUigendi csse videntur, quum H3 295im et, quamvis minimo discrimine, distingneudisint; latissimo denique sensu haec vox Z, 262 usurpaturde iis, q„os Hector defcndit; ibi enim hai possunt cognati,familiares, cives esse. Ergo oplime Passovium vocis vimita definivisse existimo, ut sint oranes ii, qui arctius nobis-cura conjuncti sunt

1

) sivc propinquitate sive familiaritate,Uaque iidem fere, quos Latini neccssarios vocant. Haecexplicatio etiam vocabuli etjmo, sive ab '& sive ab

vocem ducis, defenditur; inde enira hcu sunt illi,quibuscum nobis usus et consuetudo est, id est propinquiaut familiares.

Jam si haec ad locum, unde profecti sumus, trans-feriraus, admodum probabiles coenae nuptialis convivasinvenimus neque nobis viri docti sequcndi sunt, qui velconvivas regisque convictores vel cives regiaefamiliae deditos significari putabant atque inde audacius,ut Nitzschius, his proprio nuptiaruro die neglectis posterodie, ut et ipsi solennium participes essent, coenam praeberisolitum fuisse conjiciebant, ad d, 3 sqq. potissimum pro-

x

)Die Angehorigen. Nimis angustis finibus N. et Doederl. voca-

bulum circumscripserunt.

vocantes1

), quera locura nihil demonstrare supra vidimus.

Ut illorum igitur coenas omittamus, jam videtur constarenuptiarura die coenara nuptialem esse paratam et quidemvespere, postquara sponsa colJucentibus facibus ad spon-sum ducta est, in hujus ejusve patris domo 2 ). Coena ipsamagnifice et tumultuose

3

), sicut laetus nuptiarum diespostulabat, a multis convivis celebrabatur. Oranes, qui

aderant, vestibus sollennibus ornati erant4

); post coenamconvivarum animi cantu atque saltatione delectabantur.

§ 5. . Epulura funebre apud Homerum abeo, qui mortuo erat genere aut familiaritate proximus 5

),

instruebatur non propinquis, sed populo, ut ab OresteArgivis, ab Achille Myrraidonibus , a Priamo Trojanis.Utrum duae ejusmodi epulae statuendae sint an interdumante funus, interdum postea tale epulum celebratum sit,incertum est

6

); utruraque enira apud Homerum reperitur 7),

numquam vero duae epulae funebres de iisdem raemo-rantur. Erant illae epulae largae et copiosae, nam bouro,oviurri, capellarum suumque raultitudo ad eas mactabatur 8).Causa hujus raoris non, ut Friedreichius voluit

9

), ea fuit,

quod remedium doloris ex illis quaererent, nam qui luctumaxime occupati erant, non intererant, neque quod vires

l

) Quomodo etiam ex T, 299 N. hoc confirmare velit, equidem nonintelligo. - 2) 2, 491. Falso ad nuptias rettulit Friedr. p. 202 ea,quae

34_

funere confectas recrearent, sed quod sollennibus coenisludisque debitum quendara honorem mortuis referri cense-bant

'), quem negligere nefas esse arbitrabantur. Hoc Ore-stis exemplo docetur, qui vel in inimicissimi Aegisthi atquemvisissimae raatris honorem instituit 2).

§ 6. et SaXvtiitx.' 3) ea

coena erat, quae post navigationem feliciter peractara nautisapponebatur, ut operae praemium esset 4). Comraemoranturdenique *«•), dies festus, quo frugum priraitia ethecatombae diis oirmibus offerebantur post perfectam roes-sem. Epulae autera in ipso agro celebratae inter eas re-ferendae sunt, quas post sacra praecipue sollennia e reliquavictimarum carne solebant parare.

§ 7. Epulae post sacra factae. Postquam variacoenarum Homericarum nomina et genera attulimus, restat,ut pauca addamus de iis coenis, quae post sacra diisoblata apparari solebant. Sacra enim, ut recte monuitTerpstra

6

), in iis, quae conviviis ineundis occasionerapraebuerunt, praecipue censenda sunt neque ulla sacrificia

cf.schol.ad , 29. - ») y> 309. Relig ione quadam obstrictum>non mdulgentia illum ad eam rem commotum fuisse mihi quidem cer-tissimum est. cf. N. I, 204. — 3) 0? ^qq

4)

Omnino mos illis temporibus videtur fuisse, coenispro labore remunerari, quod imprimis docetur , 382:

0 akko&sv &\ ( ,-, ;

cf. , 316 et . . . 218. Secundum similem quandam rationem for-tasse defendi possit , 810, quem versum plerique ut Homericis mo-nbus alienum ejeceruot. cf. § 3.

5)

I, 534. cf. Preller. Gr. Mylh. I, 475. — 6) , 4, 3.

35

sine conviviis apud Homerum reperiuntur 1) exceptis, quaein jure jurando fiebant. Sacrificia priraitus erant coenae,

ad quas dii ab hominibus invitabantur atque ut honora-

tiores convivae excipiebantur, unde etiam apud Homerumepulae post sacra institutae vel& nomi-nantur

2

) convivaeque sibi quasi cum diis epulari videntur 3),qui re vera iis coenis delectati esse dicuntur

4) atque vel

ipsi apud eos, quos maxime amant, hominum habitu cumsacrificantibus epulantur

5

). Cavendum taraen est, ne modumexcedamus *cura Athenaeo statuentes convivia oiunia causam

et originem a sacris duxisse6). Fuerunt autera quaedara

illarura epularuru propria, quapropter inter certa convivio-

rum genera bene possunt referri. Et celebrabantur quidemepulae, postquam sacra perfecta erant, ab omnibus, quisacris interfuerant, atque opimae et copia insignes esse

solebant, in noctem taraen propter verecundiam diis debi-

l) Quare non inepte Friedreichius conjecit vel in numero victimarum

rationem potissimum eorum habitam esse, qui epulas deinde essentcelebraturi. — 2) y ^ 335 420 . _ 3) scho]< ad r 310>

4) -4,423sq.; 7,535; ¥',207; i2,62sq.; «, 25 sq. - ,,,203.) Athen. V. p. 192 : -

&. Hoc quodammodo rectum est,inodo ne ad Homeri carmina id referas. Vestigia tamen hujus morisapud Homerum supersunt. Inter alia vox, quae proprie admactandas victimas spectabat, interdum quidem ita usurpatur, ut nihilsit nisi pecudem mactare ad coenam, ubi de sacris omnino non cogi-tandum est (, 56; , 215; , 180 cf. 182; , 74), sed etiam vi proprialta quidem, ut cum duplici dativo soleat conjungi, quorum alter deiest, m cujus honorem sacra instituuntur, alter hominum, qui sacrorumatque epularum participes sunt; sic H, 314:

de .cf. , 24 sq. , 403.

3*

36

tam non videntur prolatae esse'), forlasse ne insolentia etluxuria, quae in conviviis diu celebratis facile oriuntur,deos offenderent.

CAPUT IV.

DE TRICLINIO ET LOCIS.

§ 1. Triclinium quomodo instructum fuerit. Terp-stra

2

): »aula superata, inquit, intrantibus adversum tenetpnmaria totius aedificii pars, ^% in quo domides.des v,n deguot, sese conveniunt, epulantur et hospitesamice exceptos liberaiiter quacumque ratione honorare cer-tatim studcnt.» Cujus conclavis praeter ea, quae singulad.vers.s locis afferuntup, descriptionem uberiorem habemus^90-102 caute saltem tractandara ei, qui. triclinia Horoe-r.ca restituere, «t ita dicam, voluerit; quae enim de Phae-acbus commeiDorantur fere omnia raira atque singulariasunt. Jam primurn triclinii pavimentura,, nonlapidibus stratum fuisse, ut Terpstra collatis vocabulis

et oidov minus recte con-cludit, sed e calce potius vel Iuto vel humo inculcataconstitisse videtur; certe , 120 sqq.; , 329, 383, 455nostrae magis quara Terpstrae sententiae favent. Erat verodamdov arte quadara factura 4) et apud deos, ut fere oraniadeorura, aureum 5). ipsura egregio splendore,praesertim apud reges, erat exornatnro 6). Quattuor parietescopclave circumdabapt, quorum in iis, qui intranti a dextro

x) y, 335 sq. — , 11, 5.

3) Etiam vocatur; sic , 139.

4) ( , 167). - 5) A % _ ) d> 71 sqq>

37

et sinistro latere erantx

), sedilia erant fixa2), ita ut media conclavis pars pateret

satisque loci relinqueretur ministrantibus. Si praeterea

sedibus opus erat, eae afferebantur, ut raorem fuisse repe-

rimus ad coluranara collocare eique appli-

care3

), quo fiebat, nt esset *)atque ab omnibus raelius posset audiri et conspici. Cete-

rum coluronae per dispositae in Odyssea tantum

commeraorantur ea forsitan de causa, quod in Iliade omnino

non regiae, sed tabernacula describuntur. Cavendum certeest, ne ex eo nimis teraere Iliadem prius corapositam esse-

statuas, quod multi fecerunt 5). autera illae etiara

pilas parietibus insertas coraprehendunt, quae 6)

id est (intercolumnia), ex Aristarchi interpreta-

tione, efficiunt.

§ 2. De certis locis. Convivas, iinprimis regem etreginam, deinde et d-, craterem etiam etfocum certos locos habuisse fere constat, sed quaestio deea re difficillima est. Mihi quidem, quamquaro omni cogi-

tandi vi in hanc rem incubui, non contigit ea, quae desingulis locis Homerus tradidit, ita ad unam descriptionemcomponere, ut repugnaret nihil, omnia bene inter se con-

cinerent. Hoc libere professus satis habebo singula attigisse

1) tp&ct . cf. N. II, 145; Plat. Tim. p. 79 E.

2) (, 95). Numquam, quod de mensis saepe metnoratur,

coenaturis apponi sedilia dicuntur.

3) #, 65 sqq. In statuenda verbi significatione sive figendi

sive acclinandi imprimis ad praepositioDes iv et verbo illi appo-sitas respiciendum erit.

4) #, 66. 473. In medio igitur conclavi alta illa columna stabat.

5) cf. Terps. III, 11, 5. - «) r,37; *, 354.

38

orUraque eompo..tiOMn , „ relinqu0( . acrioreet -najore fortuna hanc rem ,rac ta„danl suscipiet .

§

QuaeS-tur certa mihi visa sunt, ea pr„feram . prop

P

e pJ^conclavs .ntroitui opposi,™, qui videtur J7rvppe,latus W) • rex > *"«* P««M ,

t

5}

iUXU re§inam

'

CUJ" S '0CUS ita d-riptus««: «ed.t « adverso coenantium juxta » _

«*S )S qu, ad eara ex aula veniens accedere vult, eiconolave transgrediendum regisque sedeS praetereunda est«)1« eodem parie.e et focus') est et g^naecei ostium. Quodautem spatii relictum erat i„ hac triclinii parte

, W jlfenegotns datum «, quae ad apparandam coenamlb| en.ro «fa^ sedisse putan(]us est) .b . ^tov coi|o _catur et roenSa culinaria, pecudes mactantur et ad coenaroZparantur'»^ denique sedet » * °*^ ««—afcC*).

') Alioqui non ap,e vox^ poneetII ,,.ona ur „,S1 quem animo supp]ere

n

6)fc304 sq,.310;,

; 139 sq.)i,305 Sqq.

') * 139 Sq. *a* est focu, regi et regiaae proxi™,»»> „„, atque dm interpretes versa( . sim[ ^ vaUe

te,

un«. Nos ex quattu„r tricIinii angu|is duos^ . -iitt

p

;s

;

censemus' qui in^is ^* -«Ha simstra et a dextra sunt; hac autem ratione ,, 96 et , 270 , •- opP»5iti , sine dubi0 inte%ndi sunt. i?i*ji2

39

Ceterum non negligendum est, quem quisque locura

inter coenam habuerit; certura enim sedendi ordinem illos

homines jam observasse negari non potest. Qui raos,

praeterquara quod vocabulo saepe repetito indicari

videtur, diserte ab Homero confirmatur, ut Plutarchus

(Sjrap. p. 438 sq.) jam raonuit: Alcinous hospitera juxta

se collocat in locum dilecti recipiens. Etiam apud deos

sedium discrimen est. Neptunus enim, quamquara ultimus

venerat in concionera, nihilo minus in medio consedit,

nimirum hoc loco ei conveuiente. Minerva videtur eximiura

hunc locum babuisse, ut semper Jovi proxirae adsideret.

Idque poeta innuit de Thetide dicens: ( Jii^ * *&. Huic observationi Plu-tarchi addi possunt alia. Proximos srbi herus eos collo-

care solet, quos ruaxime diligit atque honorare vult1

);

ita hospites honoris causa locurn nanciscuutur juxta herum

ejusque filium natu maximum 2), et heroes, ut carne et

vino, ita sede honorantur3). Restat, ut, quod egregie

Homeri pietatera coenarumque sanctitatem demonstrare vi-& sedisse adversus introitum in medio pariete postico atquejuxta gynaecei ostium, quam maxime dubitandum videlur, num hic

locus dici possit. Si vero illorum angulorum alterum&assignamus, ne craterem quidem, qui juxta d- locum suum ha-buit, cum schol. ad , 142 intranti a sinistra in antico pariele collo-

calum fuisse judicamus. Neque repugnant , 333 (cfi 341) et , 166;sed duas potius vel plures& in triclinio fuisse statuemus,quam nostram sententiam bene confirmatam mutabiinus.

') »?, 167 sq.; •, 469.

2) , 39. Ex filiis Nestoris Thrasymedes solus atque Antilochus,

qui proelio ceciderat, patrem secuti erant contra Trojam proficiscentem.3) «% (, 161 sq.), quod minus recte Terpstra (111,5,2) pro

nqoi&quc dictum esse vult; sed honor verbo exprimitur.

40

detur, apud deos Themidem coenis praefuisse') comme-moremus.

§ 3. De iriclimi illustrandi et calefaciendi ra-tione. Qaam fieret, m in noctem producerentur convivia).™.nibus igitur opus esset, non defuerunt ^,apparatus quidam, i„ quibus ignis alebator, forma nobisignota; namque tam pretiosos atque artificiosos, quamqu. apud Alcinoum fuerint, in cujus triclinio

XQvOstot (d>) Sea $ ivgmT&v inl& ,,,*)vulgari usu fuisse arbitramur'). „ i|| s apparatus

^gna s.cca et taedas ardentes conjiciebant ancillae atqueflammas alebant ea ratione, ut, ubi materia consumptaesset^carbones exustos dejicerent et denuo ligua cumu-larent

), quod negotium, q,lura convivae interdum jn mu| _tam noctera morarentur, haud facile erat 6). Non solumvero illustrando conclavi, sed etiam calefaciendo.nserviebant 6

), unde probabile est caroinorum usum Homerognotura fuisse'). 0, qUOrum praeterea roentio fitexeuntibus potius praelati esse, quam triclinia collustrassevidentur.

§ 4. De fumi meatu. Fumura multum illa illustrandiratione ortum esse raanifestum est atque eo quoque con-firmatur, quod^ et fuligine tecta appel-

') 0,95. - 2) ,,100 sqq. De aureis juveaibm cf. N. II, 143 sq.) S.mphciores jam apud Ulixem sunt cf. e, 306 sq. ibique schol. et

Eustatb «,«807 „.,„68.,. - ., ff, 317 sq . 1 ^^)

I«a w„f „ (

41

lantur1

) et arma e conclavi auferuntur, quia propter furauraaliam plane speciem induerunt

2). Foramine igitur, per

quod furaus escendere posset, lacunar ejus conclavis, ubicoenare et roaximaro diei partem versari solerent, instruinecesse erat, praesertim quum fenestrae non adfuisse vi-deantur. Hoc praefati ad locum tractandum transeamus,quem huc pertinere raihi persuasum est. Legimus eniradj 319 sq. * *&,

* .Aristarchi explicatio, cui videtur

esse, admodum verisirailis mihi est; aquilaeenim, sicut (H, 59) aptius sub divo, quam inconclavi commeraorantur 3). Herodiani deinde explicatioPassovio probata esse adverbialiter positum idem-que significare quod clam, non visa et propter verbi ety-rnon, quod statuerunt, et propterea quod, quum Minervacura ave comparetur, certa imago oculis opponitur, re-jicienda est. Neque cum aliis per vocem sursumexplicandura esse videtur. Pluriraum probabilitatis haberelectionem «V (per furai meatum) Nitzschius 4) beneexposuit, quaraquam ipse eara non admodum probandamcenset, praesertim quod solura verbum sine ulloadditamento melius ponatur. Concedo equidera verbum

, 83 et 172 ita usurpatum esse, ut nihililiud significet nisi avolare, sed alterius etiam usus exera-)lum exstat E3 99. Hac igitur explicandi ratione coru-)robata in raedio tecto foramen, dictura, fuisse noniubito cum Eustathio statuere.

') , 239; , 415. - *) „t288 sqq. - *) d., 240. - «) ad 11,

42

CAPUT V.

QUAE IPSAS COENAS ANTECESSERINT.

§ 1. De mactando. Solebant pecudes ita raactari,ut eorum jugula cultro (), quem heroes juxtagladium suspensum gerebant

1

), aperirentur2

), ad quem ma-ctandi modura verbura 3

) proprie spectare videtur.

Utrum ad sola sacrificia pertineat 4) an propter pecudumvires et roagnitudinera institutus fuerit raos ille, quo bubusimruolandis nervi cervicis superne dissecantur

5

) et sues

clava querna sternuntur 6) priusquam mactentur (-&, dubitaraus. Mactatis pecudibus primura pelles de-

trahebantur, porcis subusque setae amburebantur; deinde

videntur viscera exemta esse. Ita enim interpretandum puto

verburo, quod secandi notionem, quae vulgo eitribuitur, habere non posse mihi persuasi. Namque pri-raum, quum tara accurate Horaerus nonnullis locis 7) singularaactandi negotia enarret, haud facile exenterandi operamcommemorare omiserit; deinde, si vulgaris explicandi ratioretineretur, duobus verbis idem exprimeretur. Discriroenenim, quod inter et seraper fere unaposita artificiose statuerunt, ut,, in universum sit

l

) T, 252. cf. Lehrs. dissert. II. s. .^. Plerumquenominatur. — 2) T) 266. cf. , 292. — ») , 454; /, 466; , 426.

4) ut ad sola sacra attinet caeei bovis caput sursum tollere et pa-

teram ad excipiendum sanguinem admovere (, 444. 453; ,4,459.5) , 449. cf. schol. ad P, 520. — , 425. cf. 426.

7) ita y, 439— 464. Ex descriptionibus minus latis, ubi aut «-

Xhvtiv aut solum memoratur, nihil ad rem, quam tractamus,potest concludi.

43

partire, vero in parvas partes dividere '), illud,

inquara, discriraen non solum eo dirimitur, quod in neutroverbo illius notionis vestigia sunt, verum eo etiam, qnodminutum et angustum atque prorsus supervacaneurn essetprimura de magnis, turn de minoribus partibus secandisloqui. Denique explicatione mea, quaraquam antiquitusnon tradita est, teraeritatis vel libidinis crimine non tan-gitur, quippe quum a verbi notione primitivaut abhorreat

2

) illa, tantura absit, ut, modo orone iJludexenterandi negotium ante oculos tibi ponas, propius etiaraaccedat.

§ 2. Quomodo caro ad edendum praeparatafuerit. Postquam igitur pecudem exenteraverant, carnemin frusta secabant verubus affigenda

3). Lignis antea scissis

4

)

ignis accenditur atque, ubi flammae exstinguuntur, carbonescandentes panduntur et verua iraponuntur€, quodverbum optime cum interpretibus recentioribus de adraini-culis furcillatis, quibus imponantur verua, accipiemus 5).Deinde, ubi verua supra fundamenta illa porrecta erant,sal carni inspergebatur

6). Singulis verubus plura frusta

2) Vetus hujus explicationis auctor est schol. ad H, 316, quem

)raeter alios secutus est N. ad y , 456 d^vnu explicans: sie zer-egten das Opferthier in seine Haupttheile.

2) Hoc objicio Koeppenio, qui ad H, 316 idem esse quod

lecudem apertam eluere censet; quamquam id recte sensit vulgaremxplicationem ferri non posse.

3) Hoc proprie est puwMpr; rarius pro eadem re usur-

atur. Sues fortasse etiam toti interdum verubus affigebantur, id quod, 468 verbo indicari videtur. 4

) , 418.5) Minus placent veterum explicationes, quas affert schol. ad I, 214.

p

. Spitzner. ad h. 1. Passov. Pollux X, 97.6) Hoc ex I, 214 colligi potest, quum aliis locisW -

44

affixa fuisse et unumquemque assantium duo verua cura-

visse probabile est *) ; oranis vero caro ne una torreretur

in raagnis conviviis, et raultitudo convivarum et foci an-

gustiae videntur obstitisse2). Postquam bene assata caro

erat, detracta de verubus in mensa culinaria ante

collocabatur. Coctionem carnis Horaero, qui tamen heroas

elixa carne vescentes, ut in ejusmodi rebus solet; numquam inducit, notara fuisse apertura estex , 361 sqq. 3 ). Si de loco quaeritur, persuasum habeoin triclinio, non in aula pecudes mactatas et ad coenam

praeparatas esse; diserte enim sus, quem mactaturus erat

Eumaeus, in foco positus esse refertur 4); proci deinde

roactaturi ainicula in sellis deponunt 5) neque tamen exiisse

dicuntur neque sellae in aula sunt6) neque eorum, quae

deinceps narrantur, quidquam in aula fit; denique

ut nimis vulgare illud omittatur. Cf. de salis usu Plut. Symp.

p. 657, imprimis Schweighaeus. animadv. ad Athen. Tom.VII. p.672 sq.

Ad salis necessitatem usumque vulgarem spectat etiatn proverbialis illalocutio owcT « (, 455 cf. nostrum nicht einen Trunk Wasserreichen). Sed ut pauca, nisi molestum videatur, de salis epitheto d-slog

afferam, putida fere scholiastae explicatio judicanda est, qui: divinutn,

ait, salem appellat Homerus, quia a putore servat carnem. Probamus

potius Plutarchi explicationem(p. 727 sq.)

,qui ea

, quae vulgata sint

suisque per totum humanum genus pervadant usibus, quam maxime

divinitatis titulo ab hominibus dignari dicit. Hac ratione optime

9slog, &tla appellatur, et vicissim ex epitheto de vulgari salis usu

eolligi potest. Eadem illa explicatio alteri salis epitheto convenit.x) I, 213. — 2) Maxime hanc opinionem confirmat , 33.

3) cf. schol. Aristarchi; Athen. p. 25 D. Damm. Lexic. Hom. s. v.. et; Eustath. p. 1330, 49 sq. Mulla, quorum usum alibi

non affert poeta, in comparatioaibus exhibet; cf. cap. I. § 2.

4) , 420. cf. 419 {) ; , 362 sq. in

triclinio est. — 5 ) v, 248 sq. — 6 ) , 108.

45

bf avyij est }) et, cui assata caro traditur,in triclinio sedet. Haec omnia me commovent, ut , 299

de triclinio, non de aula cura interpretibus ac-cipienda esse censeam et verba sv, qui sequunturv. 300, corrupta esse existimem. Neque displicet Barnesiiconjectura, a Nitzschio

2

) repudiata, Unde novotestimonio firmatur, quod supra demonstraviraus, fumiraeatum in triclinio fuisse; furaura enira, qui extra domurasunt, ex ea surgentem vident

3

). Sed ut ad proximuraillud veniaruus, saepe eorura diligentia atque quasi arseffertur, qui mactandi et torrendi munere funguntur; sciteenim carnem secuisse, scite atque considerate assavissedicuntur

4).

§3. De munere., qui aliqua exparte cum coquis recentiorum teraporura comparari potest 5),munus habebat carnes tostas et in mensa culinaria 6

) positas

in portiones distribuendi convivisque apponendi7

). Nurahoc etiam fuerit, in laniena 8) carnem, antequaraassaretur, in partes ad verua figendas dividere Homericislocis non ostenditur. Ceteruro potissiraura ad

i) 1,206. - 7) ad/?5 3oo. _ 3), 269

4) cf. Sl, 622 sqq. Non neglexerim lectorem benevolum relegare ad

ea, quae schol. ad A, 460 de hac re acute observavit.5) schol. ad , 331; , 433; , 253.

6) , 432. Ipsa vocabuli forma utrum vel tttov fuerit, quum

singulari numero positum numquam verbum illud inveniatur, dubitaripotest. — ?) Ita ipse poeta munera definit cf. , 433. 434.436; , 140; , 331: , quod inter artissynonymicae Homeri vestigia referendum est, cujas alia etiam exemplaexstant, ut T, 91: , aumv cf. Wiehe De vestigiis artissynonym. Graecor. (Haun. 1856) p. 66.

8) 1,206. cf.215. cf. Athen.p.l73A.

46

portiones ex norma quadam *) dispertiendas 2)

pertinuisse

videtur; numquara enim narratur carnes tostas denuo sectas

esse, quin imrao , 76 sq. Eumaeus &Ulixi apponit. Certi apud di-

tiores tantum et nobiliores, ut apud procos3), fuisse atque

apud eos raodo in lautioribus et amplioribus epulis4) rau-

nere functi esse putandi sunt. Apud humiliores enira herus

vel alius quis convivarura illa officia suscipit, itidera in

nobilium epulis, si pauci convivae adsunt5

), quaravis-, inter ea negotia numeretur, -6). certara sedera habet, quam

distributis carnibus relinquit7

), quare inter coenam alii

carunculas, advenis praesertim, solent apponere8).

§ 4. De crateribus et vini temperatione. Interilla negotia vinura, ut, si coena inciperet, statim posset

apponi, miscebatur sive a pueris ingenuis9) sive a prae-

conibus10

) sive ab ipso hero aut convivis11

) in crateribus,

qui ex auro vel argento praeclara arte fabricati ideoque

raagni pretii12

) esse solebant et sex13

) vel plurau

)

1) , 433: ntQi \- cf. supra ad .

2) cf. J, 262. — 3) , 253 duo memorantur.

4) Haec causa esse possit, cur in lliade mentio non fiat.

5) I, 206 sq.; Sl, 626. Sed in sollennibus quoque epulis nobiles

ea illius muneris parte funguntur, ut carnes ipsi inter se distribuant

(v , 252. 280). In universum ftsqanovTtg,, nobiles ejusmodioperas promiscue suscipiunt.

6) o, 323 sq. — 7 ) , 331. — 8) , 334 sq.

9) a, 148 al. cf. Terps. III, 5, 6. Athen. V. p. 192. B. X, p. 424 E.

i0) a, 110. — ») , 390. 393; , 252; J, 260.

12) cf. , 740 sqq. et 750 sq. o, 113 sq. Ceterum de diversis cra-

lerutn formis et generibns v. Mueller. Archaeol. § 298.

13) ,. — 14) h 209.

47 _

continebant, quara propter magnitudinem poeta immoderatepotantes

) dicit. Quantura aquae vino

mixta fuerit nesciraus, quamquara plus aquae quara vinimixtum esse fere certura est, raodo ne de mirifico illovino Ismario cogitemus

2

). Nondum satis explicatum esseraihi videtur verbum, quod Homerus, si demiscendo vino loquitur, plerumque usurpat. Nam quodplerique explicant in cratere nirais repleto humorem, quimarginem paullulo superet, quasi coronam efficere

3

), hocmea quidem opinione ineptum et paene ridiculum est.Neque enim illud in rerum natura fit neque ita comple-bantur crateres, quippe quura ex illis deinde vinum hauri-retur. Alii melius, sed ne ii quidera recte, ad verbi priim-

tivam completionis vel perfectionis notionera, quam sta-tuerunt, recessere

4). Sed recte Casaubonus 5) admonuit

propriam cujusque vocis significationem, quara coronae

fuisse m verbo nemo non videbit, natura prio-rem esse quam translatitiam. Horaerus autem coronaseorumque usum novisse existimandus est, quamvis inscholio ad iV,736, quod Aristarcho tribuitur,idera quod apud Homerum esse affirmetur atquevocabulum per simiJitudinem et translationemsoleat usurpari. Iis autem locis, ubi Homerus vocibus, , 6) utitur, raulto simpliciusest de coronando, iicet sensu translatitio, quam de cora-

*) , 232. cf. Athen. XI. p. 504 B.2) h 209 sqq. Optime Nitzschius hyperbolam ad Homeri artem re-

ferens admonet tale vinum poetae fuisse describendum , ut quo iogensCyclops periturus fuisset. — 3

} Schol> ad ^ 471 Frie(Jr> ^ 2514) Ita Aristot. ap. Athen. p. 694 F sq. cf. N. I. p. 31.

5) Ad Athen. 1. 1. _ ej De Iocis Homer y ?asS0Vt s# vv#

48

plendo cogitare idque poetae res ipsas potius quam ab-

stractas, ut ita dicam, notiones ante oculos ponenti multo

magis convenit. Quae si respicimus, forsitan aliis hanc

explicationera praeferemus, quae siraplicissima esse videtur.

Efficitur enim aquae et vini conjunctione, praesertim si

majores eorum copiae in ampliore vase miscentur, spuma 1 ),quae supra crateris marginem paullulum surgit atque haud

inepte, ut mihi quidera videtur, cura corona comparatur2).

His opponi possit * 209, siquidem illum locum ita tu

explices: unum poculum viui admiscuit aquae; sed raihi

quidem siraplicissiraa vertendi ratio haec esse videtur: ad

unum poculum vini admiscuit viginti aquae. Si

enira veteriores Graeci vinura aquae, recentiores aquara

vino admiscuisse traduntur, hoc non de temporis ordine,

sed de multitudine vini et aquae apud utrosque intelli-

gendum est 3). Denique in praepositione § cura verbo& conjuucta repctitionis vira inesse Nitzschius 4)et Passovius recte statuerunt et re vera, ubi verbo im-& Homerus utitur, mixtura prior jam memorata 5

)

aut antecessisse putanda est. Ceterum ex eo more, quo

diis bumana tribuuntur, eos etiara nectar miscentes Homerus

inducit ); naraque de.vino infundendo accipere

contra poetae usura dicendi esset.

§ 5. De sellis. Quoniam sedebant Homerici horaines

1)

Ita Virgilius de spumante patera loquitur (Aen. I, 739).2) Simili modo & de spuma aquae superfusa usurpatur. cf.

uvS-. Schneider. Colum. p. 627. 638. Plin. XIV, 27.3) cf. N. ad 1. 1. — *) I. p. 31.

5) cf. «, 148 et 110. Idem de voce (, 163) dicendum

est; cf. Buttmann. Lexil. I. p. 101, quem eundem cf. de vocis-ffso&cu notione I. p. 96, — 6) *, 93.

49

inter coenam, non accumbebant, diversa jam illis terapo-ribus exstabant sellarura genera, quae varia et forma et

arte erant fabricatae. Equidem, quae de sellis apud Horae-

rum reperiuntur, singula non enarrabo, sed, quia Passoviusdiligenter et accurate ea composuit, ad hunc, ne prolata

repetam, lectorem benevolura plerumque relegabo ea affe-

rens, quae addenda esse censeo. Jara priraura constat tria

sellarum genera commemorari: dqovov et vel1

) et, quibus hoc comraune est, quodlignei

2

) et sine pulvinis sunt. Honoratissiraorura, deorumet principum, propriura est sedere , quae sellaepretiosae erant, arte factae, clavis argenteis saepe ornatae,

bracchiis instructae, tara altae, ut scabellura sedentibus

opus esset3

). Supra, ut mollem sedera praeberent,varia sternebantur stragula

4) neque taraen*j ut

Nitzschius5

) falso censuit; eas enim modo deponebantmactaturi, ne sibi irapedimento essent, et balneo usuri

6).

erat sella ad reclinandura corpus accommodata 7),

opere sculptili ornata, scabello, ut, instructa 8).x) Idem fortasse significat (

50

Majoris quidem honoris esse videbatur - quarasedere, tamen promiscue

in tricliniis regum reperiuntur. non tam altum

fuisse, quara 3 locis Horoericis vix demonstrabunt

interpretes: quod vero raulieres fere seraper

sedisse dicuntur, causa infirmior est, quia utriusque generis

sellis scabella suberant. Ceterum stragulis tege-

bantur, ut. Tertium genus fuit % primitussedile essedi, deinde scamnum quoddara sine fulcro tergi

vel laterum, quod vilius, quara et, atquepraesertim humiliorum hominum in usu erat 2). Inter ipsos

discriraen videtur fuisse; quura enira Ulixi, ut

nicndico, turpis praebeatur, raeliores certe sunt,

quos nobiles homines domi habent et quibus ipsi utun-

tur3

), nuraquara taraen in triclinio. Stragula supra

sternere non usitatura videtur fuisse, nisi quod vellera inter-

dura imponuntur4

). Ubi sedilia omnino desunt, ut apud

Eumaeum, convivae sedes ita paratur, ut viridis virgultis

vellus superjiciatur5

). Denique, qui sub divo extra doraura

epulantur, quamvis nobiles, sellis non utuntur, sed sub-

stratis velleribus hurai sedeut6).

§ 6. De mensa. Videntur mihi duo raensarura ge-nera statuenda esse, alterum quadratarum, alterum rotun-

darum, quorum utrumque pulchritudine insigne fuit 7J. Et

quadratae quidera quattuor fulcra habebant et complicatae

id est ex duobus vel tribus tabulis corapositae erant, quae,

si coena instabat, distrahebantur. Hanc enira notionem

cf. Grashof. Passov. — 2) , 408 cf. 385; r, 97 cf.55; , 330.3) (f, 717; iT, 354. — *) , 177.

5) , 49 sq. n, 47. — *) , 38.

7) J, 628; x, 354; o, 333; #,69.

51

rejecta altera interpretandi ratione nirais artificiosa ') cumveteribus explanatoribus

2

) in verbis et

inesse arbitror, quae sine dubio ejusdem radicis sunt, cujus

verbum est, atque de iis potissimum rebus ex-tendendis usurpantur, quae quodamraodo complicatae inmajorem longitudinem possunt diduci

3

) vel, quum de-jiciantur, quasi porrigi videntur

4). Iliae autera mensae

pluribus plerumque destinatae videntur fuisse, quum, ubisuam quisque mensara haberet, minoribus 5 ) uterentur unopede fultis iisque rotundis. Ad illas tantum referendos essecenseo Iocos eos, ubi pede Antinous mensam a se pro-trudere dicitur

6

) et ubi proci, ut mensis utantur pro scutis,

admonentur 7). His autera racnsis, quarura tabulae et com-plicari et diduci poterant, recte, ut mihi quidera videtur,

oblonga forma ab Eustathio tribuitur, audacius vero con-cluditur rotundas mensas illis teraporibus nondum exstitisse.Quod ad mensarum numerura attinet, adhuc quaestio anti-quitus restat, utrura singulis

8) an pluribus singulas roensas

poeta tribuerit9

). Jara si ipsos locos Homericos inspiciraus,

x) de qua v. N. ad , 138. Passov.

!

) Eustath. ad , 354: $€« y.al ofoco &

8$

utruraque usum reperimus l). Numerum autera raensarura,quae convivis apponendae erant, certura fuisse aut lege

quadara vel usu constitutum nusquara inveni, quam-

quam diligenter in hanc rem inquisivi; hoc tantum e con-jectura quadam contendere ausira in majoribus epulis 2

)

mensas singulas singulis apponi solitas fuisse, duobus vero

vel pluribus singulas raensas fuisse in conviviis parvis et

privatis ). Solebant autem raensae, spongiis antea dc-

tersae ), apponi, postquam convivae consederant, raro

antea5

).

§ 7. De manuum lavatione. Postquam resederantconvivae,

(cP)

&, 6).Ancillae enira sive praecones

7) sive famuli

8

) sive convivae9

)

sibi ipsi supra manus aquara effundebant, nempe purara et

x) Una mensa uni apponitur 97, 174; , 333; , 28; una duobus

praebetur , 93; Sl, 625; una denique pluribus A, 628; /, 216.2) Si eae memorantur, semper pluralem numerum (> reperi-

mus; cf. a, 111; , 447; , 74. 84; , 174.3) cf. locos supra allatos.

4) «, 111 sq.; v, 151; /, 438. Nitzschius (ad , 109 sq.), Fried-

reichius (p. 150) et Terpstra (III, 5, 4) mensas bis detersas esse dicunt;

quod unde habeant nescio. Fortasse quod alio loco ministri, alio an-

cillae id negotium perfecisse dicuntur? At non video, cur id non po-

tuerit modo ab ancillis, modo a ministris perfici, ut multa alia.5) ac, 354; a, 112. — *) a, 136 al. 1. - *) , 146.

8) v, 297. Verbum certe masculini generis est itaque

ad manuum lavationem spectat, quum in balneis modo mulieres mini-strare soleant. Habemus hoc loco primum vesligium moris, qui adhuc

valet, ut ab invitatis donum (Trinkgeld) detur iis, qui ministrant.9) , 182. A, 449.

53

liquidam1

), quia haec lavatio ad res sacras spectabat.

Quum enim corporis lavatio, qua advenae praecipue, sedalii quoque convivae ante coenas utebantur, ad recreatio-

nem potissiraura et decorem pertineret, manus abluebant,ut puris raanibus adirent libationem in coenarum initio

faciendara. Et hanc quidem ejus moris tunc veram atque

solara causam fuisse raulta confirmant. Priraum enira, etiam

si coenaturi non sunt, ante preces, quas ante caedendara

victimara aut arite libationem fundunt2

], manus lavant.Hanc solara ob causam in Iliade memorantur manus lautaeesse ). Deinde malluviarum usum proprie ad caeriraoniasspectare eo quoque docetur, quod duobus locis

et componuntur 4). Denique veteres inhac interpretandi ratione fere consentiunt

5

). Hoc loco dicat

x) , 429; , 153 sqq.; Sl, 303().

2) , 445; Sl, 302; , 449; , 266; /, 174. Itaque corruptelam

aliquam latere arbitror in versu:

(, 182); hoc enim loco sacrificiutn non est neque libationemadeunt vulgarem coenam paraturi. Recte ille versus se haberet, si pro

scriptum esset; tum vero nimis hiare videtur narra-tionis nexus cf. 181.

3) K, 576 sq. de manuum lavatione ante coenam facta dici Nitz-

schius (I, 237) efc Terpstra (111,9,2 adnot.) sine jure contenderunt.

Ejusmodi res poeta omnino in Iliade, ut in carmine bellico, ubi fere

semper res graves imminent, brevius describit aut plane omittit (cf. schol.

ad a, 138). Semper autem in illis descriptionibus ad poetae artem at-tendendum est, qui, postquam brevi antea accuratam descriptionem dedit

aut ubi graviora instant, brevissime loquitur cf. schol. ad , 55; Lehrs.Dissert. II. s. . (adnot.). Nequaquam vero ex eo, quod illemos manus ante coenam lavandi in Uiadis hominibus non diserte com-memoratur, colligi potest eum omnino iis non tribuendum esse.

4) y, 445 %igwt0a, quod verbum ipsum ad sacra pertinet;

cf. , 449. — 6) Schol. ad a, 138; A, 450.

54

aliquis: nonne debebat raunditia potissiina ejus lavationis

causa esse iis, qui manibus carnem ori admoverent? Fuit

quodamraodo, sed Horaerus eara causara intelligi non voluit.

Nam decorura quidera poetae est manuum lavationera memo-rare, ubi ad caerimonias, tenue, ubi ad munditiara attinet.

Quod si statuimus, bene jam intelligemus, cur poeta ma-nuura lavationera neque inter coenara 1 ) neque post eam 2)commemoret, nisi ubi libationi denuo factae ea antecedat

3).

De vasibus in hac lavatione adhibitis nihil addendum estnisi pretiosissima ea fuisse, aurea atque argentea et inter-

dum caelato opere ornata. Denique, quod pro vulgari voca-bulo uno loco (, 304) pelvis norainataest, id ejiciendi versus

4

) sufficientera causam praebere vi-

detur, siquidera fides habenda est scholiastae (ad a, 138),

qui posteriore demura terapore vocem pro lebete

usurpatum esse adnotavit.

§8. Panem apponit. Panera apponere-, rei familiaris magistrae, quae rem frumentariam po-tissiraum asservabat et penori omnino praeposita erat

5

),

propriura munus est neque ab aliis perfici solet, nisi in

J

) d, 213, ubi hoc narratur, novum documentum additur, quanto

jure illum locum damnaverimus. Eustathius quidem ad hunc locum

adnotat manuum lavationem post effusas lacrimas atque lamenta (cf.v. 183 sq.) fieri solitam esse; sed unde hoc habet? Quamvis enim

multis locis Homerici homines lamententur et lacrimas effundant, nus-

quam istius mor