Broj 18, 2017.€¦ · Vidosav Majstorović, Mašinski fakultet, Beograd Aleksa Maričić,...
26
Broj 18, 2017. Čačak
Transcript of Broj 18, 2017.€¦ · Vidosav Majstorović, Mašinski fakultet, Beograd Aleksa Maričić,...
Broj 18, 2017.
Čačak
Tehnika i praksa, broj 18, 2017.
Glavni i odgovorni urednici
Ivo Vlastelica
Radisav Đukić
Tehnički urednik
Aleksandar Damnjanović
Lektori
Ivana Krsmanović Milica Mutavdžić
Štampa
Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Čačak
Korice Petar Damnjanović
Format
24 x 17 cm
Tiraž
300
CIP - Каталогизација у публикацији
Народна библиотека Србије, Београд
62
TEHNIKA i praksa / glavmi i odgovorni urednici
Ivo Vlastelica, Radisav Đukić.-
2010, br. 1 (april)- . - Čačak (Svetog
Save 65) : Visoka škola tehničkih strukovnih
studija, 2010- (Čačak : Visoka škola
tehničkih strukovnih studija). – 24 cm
Polugodišnje
ISSN 2217-2130 = Tehnika i praksa
COBISS.SR-ID 174764812
Broj 18, 2017.
Glavni i odgovorni urednici
Ivo Vlastelica
Radisav Đukić
Uređivački odbor
Slavko Arsovski, Mašinski fakultet, Kragujevac
Zora Arsovski, Ekonomski fakultet, Kragujevac
Miroslav Bjekić, Tehnički fakultet, Čačak
Boban Bjelić, Fakultet tehničkih nauka, Kosovska Mitrovica
Vladimir Katić, Fakultet tehničkih nauka, Novi Sad
Milivoj Klarin, Fakultet tehničkih nauka, Zrenjanin
Miloš Kojić, Univ. of Texas medical center at Houston, USA
Miodrag Lazić, Mašinski fakultet, Kragujevac
Vidosav Majstorović, Mašinski fakultet, Beograd
Aleksa Maričić, Tehnički fakultet, Čačak
Vladica Mijailović, Tehnički fakultet, Čačak
Dragan Milanović, Mašinski fakultet, Beograd
Bogdan Nedić, Mašinski fakultet, Kragujevac
Ratko Nikolić, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad
Petar Nikšić, Visoka škola teh. strukovnih studija, Čačak
Milan Perović, Mašinski fakultet, Podgorica
Nenad Radović, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd
Karlo Rajić, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd
Radomir Slavković, Tehnički fakultet, Čačak
Dojčilo Sretenović, Visoka škola teh. strukovnih studija, Čačak
Mališa Žižović, Tehnički fakultet, Čačak
Izdavač
Visoka škola tehničkih strukovnih studija
Svetog Save 65, 3200 Čačak, Srbija
Tel. +381 (0)32 / 222-321
www.visokaskolacacak.edu.rs
E-mail: [email protected]
SADRŽAJ
1. ANALIZA MODERNIZACIJE SISTEMA ANALOGNOG VIDEO-NADZORA NA
BTO SISTEMU ............................................................................................................. 7
Aleksandar Spasić, Božimir Mišković
2. PRIMENA LASERA U INDUSTRIJI MOTORNIH VOZILA ................................... 15
Dragan Brajović, Mihailo Belić
3. ANALIZA RAZVODNOG POSTROJENJA TRAČNOG TRANSPORTERA U RB
''KOLUBARA'' PRE I POSLE REKONSTRUKCIJE ................................................. 25
Dragan Brajović, Nikola Vasiljević, Snežana Josić
4. UTICAJ KOMPENZACIJE REAKTIVNE SNAGE NA KVALITET ELEKTRIČNE
ENERGIJE ................................................................................................................... 35
Dragan Brajović, Dejan Tošić, Igor Trifunović
5. HIBRIDNI SOLARNI SISTEM
U ELEKTRO ENERGETSKOM SISTEMU ............................................................... 45
Dojčilo Sretenović, Nedović Andrija
6. KARAKTERISTIKE PRENOSNOG SISTEMA U BOSNI I HERCEGOVINI (110,
220 I 400 KV) .............................................................................................................. 53
Dojčilo Sretenović, Milorad Bjelogrlić
7. ANALIZA GUBITAKA SNAGE I ENERGIJE I MJERE ZA NJIHOVO
SMANJIVANJE U ELEKTRO-HERCEGOVINI R.J. GACKO ................................ 61
Danica Popović, Dojčilo Sretenović
8. ODRŽAVANJE ULJNIH TRANSFORMATORA SA POSEBNIM OSVRTOM NA
ANALIZU GASOVA RASTVORENIH U ULJU ...................................................... 71
Dojčilo Sretenović, Milan Dobričić, Milojko Kaloserović, Stefan Ćurčić
9. EFEKTI GRADNJE I PRISTUPI ZAŠTITE MALIH HIDROELEKTRANA U
SRBIJI .......................................................................................................................... 81
Dojčilo Sretenović, Marko Mrdaković
10. ANALIZA RADNIH KARAKTERISTIKA PELTENOVE TURBINE U HIDRO
ELEKTRANI ............................................................................................................... 89
Dojčilo Sretenović, Nјegoš Šlјukić
11. ANALIZA EKONOMSKIH POKAZATELJA KORIŠĆENJE ENERGIJE VETRA U
CRNOJ GORI .............................................................................................................. 97
Dojčilo Sretenović, Milan Šejat
12. ANALIZA UPRAVLJANJA ELEKTROMOTORNOG POGONA SILOSA SA
UPOREDNIM KARAKTERISTIKAMA PRE I POSLE UGRADNJE PLC-
KONTROLERA ........................................................................................................ 105
Dojčilo Sretenović, Milan Vukadinović, Igor Trifunović, Miroslav Đorđević
13. PRIMENA ENERGETSKE EFIKASNOSTI NA JPS ''VOJVODINA'' .................... 115
Gordana Mišev, Dušan Miladinović, Milojko Kaloserović
14. ANALIZA PARCIJALNIH PRAŽNJENJA U IZOLACIJI TRANSFORMATORA
SA INTERPRETACIJOM REZULTATA MERENJA ............................................ 129
Milan Dobričić, Milojko Kaloserović, Igor Trifunović, Stefan Ćurčić
15. SISTEMI POBUDE SINHRONIH GENERATORA U HIDROELEKTRANI"BISTRICA" ............................................................................................................... 139
Milan Dobričić, Zorica Rakonjac
16. SISTEM MENADŽMENTA ZAŠTITE I BEZBEDNOST INFORMACIJA
(ISMS) − ISO 27001:2013 ......................................................................................... 145
Zoran Milošević, Mladen Trnavac, Đorđe Stevanović, Petar Nikšić
17. AKCIONI PLAN OTVORENOG PRISTUPA (OCAP) U PROIZVODNJI
SPECIJALNIH PROIZVODA ................................................................................... 151
Saša Jovanović, Miloš Klasanović, Adisa Ajanović, Stefan Knežević
18. IZRADA BIZNIS PLANA U OBLASTI TURIZMA ................................................ 157
Radisav Đukić, Jelena Jovanović, Ajfer Dacić
19. DIZAJNIRANJE, KONSTRUISANJE I IZRADA
SUŠARE ZA EKSPLOZIV ....................................................................................... 165
Svetislav Marković, Dejan Babić, Marko Aritonović
INDEKS AUTORA ................................................................................................... 173
ANALIZA MODERNIZACIJE SISTEMA ANALOGNOG
VIDEO-NADZORA NA BTO SISTEMU
Aleksandar Spasić,1 Božimir Mišković1
REZIME U radu je urađena analiza sistema video-nadzora i daljinskog upravljanja radom
BTO sistema za kopanje uglja na površinskim kopovima. Predstavljenje su osnovne
karakteristike postojećeg sistema nadzora i njegovi tehnički i eksploatacioni nedostaci.
Analiza je dovela do principskog rešenja i postavljanja kriterijuma za izbor odgovarajuće
opreme. Predloženo je tehnološki zaokruženo all IP rešenje, koje ispunjava sve tehničke
zahteve, a ne zahteva velike investicione radove niti velika investiciona ulaganja.
Ključne reči: video-nadzor i upravljanje, monomodni optički kabal, optoelektrični
konvertor, MPEG-4 komprimovanje, IP PTZ kamera, PoE napajanje.
ANALOGUE VIDEO SERVEILANCE SYSTEM ON BTO
MODERNISATION ANALYSIS
ABSTRACT
This paper analyzes video surveillance and remote control system of BTO
(excavator-transporter-spreader) system for coal excavation on open pit mine. Basic
characteristic and technical exploitation deficiencies are shown. The analysis led to a
principle solution and set criteria for selection of appropriate equipment. Technology unique,
all IP solution is proposed, which satisfies all demands of workflow, doesn’t require big
infrastructural modifications nor big investment, is recommended.
Key words: video surveillance and remote control, single-mode fiber optic cable,
optoelectric convertor, MPEG-4 compression, IP PTZ camera, PoE supply.
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Čačak
PRIMENA LASERA U INDUSTRIJI MOTORNIH VOZILA
Dragan Brajović 1, Mihailo Belić 2
REZIME
U radu je prikazana tendencija rasta primene lasera u obradi materijala, posebno u
industriji motornih vozila. Sama tehnika lasera, naročito u oblasti čvrstotelnih i
poluprovodničkih lasera se intenzivno razvija. Njegove upotrebne karakteristike ukazuju na
činjenicu da postaje vrlo bitan uslov što se tiče konkurentnosti na tržištu automobilske
industrije.
Ključne reči: Laser, termička obrada, merenje, kontrola.
LASER APPLICATION IN THE INDUSTRY OF MOTOR
VEHICLES
ABSTRACT
In this paper, the aim is to demonstrate that the use of lasers in the processing of
materials is constantly increasing, especially in the motor vehicle industry. The laser
technology itself, especially in the field of solid-state and semiconductor lasers, is intensively
developing. Its use characteristics point to the fact that it becomes very important condition
in terms of competitiveness in the automotive market.
Key words: Laser, thermal processing, measurement, control.
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Čačak 2 JP „Nuklearni objekti Srbije”, Beograd
ANALIZA RAZVODNOG POSTROJENJA TRAČNOG
TRANSPORTERA U RB ''KOLUBARA'' PRE I POSLE
REKONSTRUKCIJE
Dragan Brajović1, Nikola Vasiljević2, Snežana Josić1
REZIME
U ovom radu je opisana uporedna analiza starog i novog razvodnog postrojenja
tračnog transportera u rudarskom basenu ''Kolubara'', njihove prednosti i mane u toku
proizvodnog procesa. Takođe je opisano kako se kroz postupak modernizacije razvodnog
postrojenja tračnog transportera izvršilo poboljšanje radnih uslova, stepena zaštite i
bezbednosti osoblja koje radi na rukovanju i održavanju tračnih transportera, kao i veći radni
učinak u toku eksploatacije.
Ključne reči: rudarski basen ''Kolubara'', tračni transporter, elektromotorni pogon,
frekventni regulator, upravljački sistem, operatorski panel
THE ANALYSIS OF THE SUBSTATION OF TRACK-LAYING
TRANSPORTER IN MB ''KOLUBARA'' BEFORE AND AFTER
RECONSTRUCTION
ABSTRACT
This paper deals with the description of comparative analysis of the old and the new
substation of the track-laying transporter in Mining Basin ''Kolubara'', its advantages and
disadvantages during the production process. It is also described the impact which
modernization of the substation has had on improving working conditions, degree of
protection and safety of the staff operating with the track-laying transporters, as well as better
performance during the excavations.
Key words: Mining Basin ''Kolubara'', track-laying transporter, electric motor drive,
frequent regulator, operating system, operating panel
1 VŠTSS, Čačak 2 RB ''Kolubara''
UTICAJ KOMPENZACIJE REAKTIVNE SNAGE NA
KVALITET ELEKTRIČNE ENERGIJE
Dragan Brajović1, Dejan Tošić1, Igor Trifunović1
REZIME
Kompenzacija neaktivne snage pri složenoperiodičnim režimima rada može
povećati procenat viših harmonika u struji napojnog voda. Prisustvo harmonijskih
komponenti je nepovoljno zbog dodatnog opterećenja i zagrevanja kondenzatorskih baterija
korišćenih za kompenzaciju neaktivne snage i smanjenja njihovog radnog veka. Harmonijske
komponente generisane pri kompenzaciji neaktivne snage su nepovoljne i zbog njihovog
prenošenja u električnu mrežu. Situacija je još teža ako postoje uslovi za nastanak paralelne
rezonance između mreže i baterije za kompenzaciju. Poređenjem faktora kojima se opisuje
prisustvo harmonika u struji potrošača pre uvođenja kompenzatora i nakon njegovog
uvođenja, može se sagledati uticaj komenzacije neaktivne snage na kvalitet električne
energije. Pri tome je neophodno izvršiti kompromis između dopuštenog procenta harmonika
u struji potrošača i zahtevanog faktora snage potrošača uz dodatne mere smanjenja visih
harmonika.
Ključne reči: Reaktivna energija, kompenzacija, viši harmonici.
THE EFFECT OF COMPENSATION OF REACTIVE POWER TO
THE QUALITY OF ELECTRICITY
ABSTRACT
Inactive power compensation in complex periodic modes can increase the
percentage of high harmonics in the current of power supply line. The presence of harmonic
components is unfavourable because of additional load and warming capacitor batteries used
to compensate for the inactive power and reduction of their lifetime. Harmonic components
generated in the inactive power compensation are unfavourable due to their transfer into the
power grid. The situation is even more difficult if there are conditions for the
occurrence/appearance of parallel resonance between the network and compensation battery.
Comparing the factors that describes the presence of harmonics in the consumer current
before and after the introduction of the compensator, it can be seen the impact of inactive
power compensation on the quality of electricity. Also, it is necessary to make a compromise
between allowed percentage of harmonics in the consumer current and required power factor
of the consumer with additional reduction of high harmonics.
Keywords: Reactive power, compensation, high harmonics.
1VŠTSS, Čačak
HIBRIDNI SOLARNI SISTEM
U ELEKTRO ENERGETSKOM SISTEMU
Dojčilo Sretenović1, Nedović Andrija1
REZIME
Vršno opterećenje uzrokuje velike oscilacije struje u komercijalnim mrežama.
Smanjenje korišćenja mreže u špicu pogoduje dobavljaču i potrošaču. Postoji mnogo načina da se smanji zavisnost od mreže, kao što su praćenje korišćenja mreže, rasterećenje, upotreba
lokalnih generatora i isklučenje neželjenog opterećenja. Važan aspekat korišćenja solarnog
sistema je procenjena izlazna snaga. Sistem za praćenje maksimalne radne tačke je dizajniran
uz pomoću P&Q algoritma. Bust konvertor i invertor su dizajnirani za napajanje omanjeg
kafića. Algoritam za prebacivanje je dizajniran da obezbedi neometano prebacivanje teretа
povezujući ga sa dostupnim izvorom kada se desi bilo kakav kvar. Izlazna snaga panela je
povećana sistemom za automatsko čišćenje panela. Snaga ovog sistema iznosi 1KW i ovaj
sistem je ekonomski opravdan i efikasan u snabdevanju neprekidnog napajanja.
Ključne reči: fotonaponski panel, MPPT sistem, P&Q algoritam, špicevi
opterećenja
HYBRID SOLAR SYSTEM
IN ELECTRIC ENERGY SYSTEM
ABSTRACT
The power demand during peak period causes large power fluctuations in the
commercial grid. The reduction in using grid supply during peak time benefits the supplier
and consumer. There are many methods such as monitoring the usage of grid supply, load
shedding, using local generators and disconnecting unwanted loads during peak time used to
reduce grid dependency during peak time. These methods are used to reduce the demand for
power from the grid. An important aspect of using solar system is estimating the system
output. The system for monitoring the maximum operating point is designed with the help P
&Q algorithm. Bust converter and inverter are designed to power a small cafe. The switching
algorithm is designed to supply uninterrupted power to the load by connecting it to available
source when any one of the source failure occurs. Power output from the panel is maximized
by automatic panel cleaning system. The output power of this system is 1kW, and this system
is economically feasible and efficient in supplying uninterrupted power to the load.
Key words: photovoltaic panel, MPPT system, P&Q algorithm, load peaks
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Čačak
KARAKTERISTIKE PRENOSNOG SISTEMA U BOSNI I
HERCEGOVINI (110, 220 I 400 KV)
Dojčilo Sretenović1, Milorad Bjelogrlić1
REZIME
U ovom radu ćemo obraditi problem regulacije napona u prenosnom sistemu koji
uključuje prenosne vodove, dozvoljena odstupanja napona, načine regulacije napona i
ekspertske sisteme za rešavanje problema regulacije napona.
Ključne riječi: Prenosni sistemi, regulacija napona, naponi, vodovi.
CHARACTERISTICS OF THE TRANSFER SYSTEM IN BOSNIA AND
HERZEGOVINA (110, 220 and 400 KV)
ABSTRACT
In this story we will deal with the problem of voltage regulation in the transmission
system, which includes transmission lines, voltage tolerances, voltage control modes and
expert systems for solving voltage regulation problems.
Key words: Portable systems, voltage regulation, voltages, lines.
1 Elektrohercegovina a.d, Trebinje, BiH;
ANALIZA GUBITAKA SNAGE I ENERGIJE
I MJERE ZA NJIHOVO SMANJIVANJE U ELEKTRO-
HERCEGOVINI R.J. GACKO
Danica Popović1, Dojčilo Sretenović2
REZIME U okviru ovog rada je obrađena problematika vezana za gubitke električne energije
i snage u Elektro-Hercegovini R.J. Gacko. Date su vrste gubitaka, gdje oni nastaju i kako se
određuju. Razmatrani su gubici zavisni od opterećenja i oni koji su nezavisni od opterećenja.
Izvršena je analiza opterećenja i gubici električne energije i snage na 10 kV
vodovima. Analizirani su gubici električne energije i snage u energetskim transformatorima
10/0,4 kV.
U radu su date preporuke za smanjenje gubitaka i navedeni realni primjeri.
Ključne riječi: gubici, snaga, energija, vrste gubitaka, poboljšanje faktora snage,
optimizacija energetskih transformatora, opterećenje.
ANALYSIS OF POWER AND ENERGY LOSSES AND MEASURES
FOR THEIR REDUCTION IN ELEKTRO-HERCEGOVINA R.J.
GACKO
ABSTRACT
As part of this work deals eith the problems related to the loss of electricity and
power in Elektro-Hercegovina R.J. Gacko. There are given the types of losses, which arise
and how they are determined. Considered the losses dependent on the load, and those who
are independent of the load.
The analysis of loads and losses of electricity and power at 10 kV lines. We
analyzed the loss of electricity and power in power transformers 10 / 0.4 kV.
The paper gives the recommendations for reducing the losses and give realistic
examples. Key words: losses, power, energy, species losses, improve power factor,
optimization of power transformers, load.
1 Elektro-Hercegovina R.J. Gacko 2 Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Čačak
ODRŽAVANJE ULJNIH TRANSFORMATORA SA POSEBNIM
OSVRTOM NA ANALIZU
GASOVA RASTVORENIH U ULJU
Dojčilo Sretenović1, Milan Dobričić1, Milojko Kaloserović2, Stefan Ćurčić3
REZIME
Gasovi u transformatorima mogu poticati sa raznih mesta: iz mineralnih izolacionih
ulja, papirne izolacije, pregrada, ostalih materijala i vezani su uz visoke temperature (od
150°C do 1.000°C) tih materijala, a simptomi su slabog dizajna ili konstrukcija, prevelikog
broja električnih i termičkih preopterećenja, prevelikog broja kratkih spojeva i opšteg lošeg
stanja transformatora. DGA (dissolved gas analysis) ili analiza rastvorenih gasova u
transformatorskom ulju je najbolji indikator stanja transformatora i uz najsveobuhvatniju
analizu stanja omogućava održavanje pouzdanosti transformatora. Analiza rastvorenih
gasova se odvija automatski kroz zatvorenu petlju gasnog hromatografa uz visoku tačnost
(±5%) bez uzimanja uzorka, uz veliku ponovljivost rezultata i bez izlaganja uzorka uticaju
atmosfere.
Ključne reči: Održavanje uljnih transformatora, Analiza rastvorenih gasova u ulju
(DGA).
MAINTERANCE OF THE OIL TRANSFORMERS WITH SPECIAL
REVIEW ON THE ANALYSIS OF THE GASES DISSOLVED IN OIL
ABSTRACT
Gases in transformers can descend from the different places: from the mineral
insulating oils, paper insulation, partitions, other materials and they are bound with high
temperatures (from 1500C to 1.0000C) of that materials, and they are the symptoms of the
poor design or constructions, too many electric and thermal overloads, too many short circuits
and general bad conduction of the transformers. DGA (dissolved gas analysis) or the analysis
of the dissolved gases in transformers oil is the best indicator of transformers conduction and
with the most comprehensive analysis of the conduction, allows maintenance of the
transformers reliability. Analysis of the dissolved gases happens automatically through
closed loop of the gases chromatograph with high accuracy (±5%) without taking patterns,
with huge repeatability and without exposure of the pattern to the impact of the atmosphere.
Key words: Maintenance of oiled transformers, Dissolved gas analysis (DGA).
1 VŠTSS, Čačak 2JP EPS ODS ED, Čačak 3Bitoljska 1, Čačak, [email protected]
EFEKTI GRADNJE I PRISTUPI ZAŠTITE MALIH
HIDROELEKTRANA U SRBIJI
Dojčilo Sretenović1, Marko Mrdaković2
REZIME
Rad se bavi izučavanjem efekata gradnje malih hidroelektrana u Srbiji, uzimajući u
obzir prednosti i nedostatke istih. Izgradnja malih hidroelektrana ne utiče samo na povećanje
električne energije, već se izgradnjom pokreće i privredni razvoj zemlje. S obzirom da je za
osiguranje pouzdane isporuke električne energije od posebnog značaja zaštita
elektroenergetskih sistema, rad se bavi i izučavanjem sistema zaštite malih hidroelektrana,
čiji je primarni cilj pouzdan rad Elektro - energetskog sistema, sigurnost ljudi, osoblja i
opreme, ali i minimiziranje uticaja neizbežnih kvarova u sistemu. U zavisnosti od značaja
postrojenja, tipa, veličine i vrednosti male hidroelektrane određuje se vrsta zaštite. Ključne reči: mala hidroelektrana, efekti gradnje malih hidroelektrana, prednosti i
nedostaci malih hidroelektrana, zaštita male hidroelektrane.
EFFECTS OF CONSTRUCTION AND APPROACHES TO THE
PROTECTION OF SMALL HYDROPOWER PLANTS IN SERBIA
ABSTRAKT
The paper deals with the study of the effects of the construction of small hydropower
plants in Serbia, taking into account the advantages and disadvantaged of the same. The
construction of small hydropower plants affects not only the increase of electricity, but also
the economic development of the country. Considering, that in order to ensure reliable
delivery of electricity, the protection of electricity systems is of particular importance, the
paper delas with the study of the system of protection of small hydropower plants, whose
primary goal is the reliable operation of the Electro Energy System, the safety of people,
personnel and equipment, as well as minimizing the impact of inevitable failures in the
system. Depending on the significance of the plant, type, size and value of the small
hydroelectric power plant, the type of protection is determined.
Key words: small hidropower plants, effects of constriction small hidropower
plants, advantages and disadvantages small hidropower plants, protection of small
hidropower plants
1VSTSS, Svetog Save 65, 32000, Čačak 2 Vojka Kuburovića bb, 31300, Prijepolje
ANALIZA RADNIH KARAKTERISTIKA PELTENOVE
TURBINE U HIDRO ELEKTRANI
Dojčilo Sretenović1, Nјegoš Šlјukić1
REZIME
Energija je jedan od najsloženijih i još uvek do kraja nedokučenih pojava u prirodi.
Savremeno društvo se ne može zamisliti bez upotrebe i korišćenja električne energije.
Istorijski posmatrano, pronalaskom načina za pretvaranje hidraulične energije vodotokova u
električnu energiju došlo je do širenja elektrifikacije. U hdroelektranama tekuća voda obrće
svojom kinetičkom energijom hidrauličnu turbinu, koja je povezana sa električnom mašinom
− generatorom električne energije. Jedna od turbina sa visokim stepenom iskorišćenja jeste i
Peltonova turbina. Ova turbina se koristi u elektranama za velike padove (preko 200 m) i
manje protoke vode.
Klјučne reči: Peltonova turbina, hidroelektrane, električna energija, obnovlјivi
izvori
ANALYSIS OF THE WORKING CHARACTERISTICS OF PELTEN
TURBINE IN HYDRO ELECTRIC
ABSTRACT
Energy is one of the most complex and still untouched in nature. Modern society
can not be imagined without the use and use of electricity. Historically, finding the way to
convert the hydraulic energy of watercourses into electricity has led to the spread of
electrification. In hydroelectric plants, running water turns its hydraulic turbine with its
kinetic energy, which is connected to an electric machine - an electric generator. One of the
turbines with a high degree of utilization is Pelton turbine. This turbine is used in power
plants for large falls (over 200 m) and less water flows.
Key words: Pelton turbine, hydroelectric power plants, electricity, renewable
sources
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Čačak
ANALIZA EKONOMSKIH POKAZATELJA KORIŠĆENJE
ENERGIJE VETRA U CRNOJ GORI
Dojčilo Sretenović1 ,Milan Šejat1
REZIME
Cilj ovog specijalističkog rada je da ukaže na neminovnost većeg korišćenja
energije vetra izgradnjom vetroelektrana na terieoriji Crne Gore. Kako Crna Gora raspolaže
sznačajnim potencijalom vetra, u radu je ukazano da razvoj elektroprivredne delatnosti u
Crnoj Gori u budućem periodu treba biti znatno usmeren ka projektovanju, planiranju i
izgradnji vetroelektrana.
Ključna reči: Obnovljivi izvori energije, projektovanje, planiranje, izgradnja i
održavanje vetroelektrana.
ANALYSIS OF ECONOMIC INDICATORS USING WIND ENERGY
IN MONTENEGRO
ABSTRACT
The aim of this specialty is to point to the inevitability of greater use of wind energy
by building wind farms on the territory of Montenegro. As Montenegro has significant wind
potential, it has been pointed out that the development of electric power industry in
Montenegro in the future period should be significantly directed towards the design, planning
and construction of wind farms.
Key words: Renewable energy sources, design, planning, construction and
maintenance of wind farms.
1 Visoka škola tehničkih strukovnih srudija, Čačak
ANALIZA UPRAVLJANJA ELEKTROMOTORNOG POGONA
SILOSA SA UPOREDNIM KARAKTERISTIKAMA PRE I
POSLE UGRADNJE PLC-KONTROLERA
Dojčilo Sretenović1, Milan Vukadinović1, Igor Trifunović1, Miroslav Đorđević1
REZIME
U ovom radu se analizira postupak automatizacije postrojenja silosa, uporedno će
se razmatrati prednosti i mane korišćenja programabilnih logičkih kontrolera (PLC uređaja)
u odnosu na upravljanje elektromehaničkim sistemima. Posle kratkog uvoda o automatici,
opisuje se osnovna struktura PLC uređaja, njegove glavne karakteristike i način
programiranja. Zatim se prikazuje i opisuje praktično realizovan primer elektromotornog
pogona silosa. Za realizaciju je korišćen PLC uređaj UNITRONICS 570.
Ključne reči: elektromotorni pogon, PLC-kontroler, silos, karakteristike, analiza
ANALYSIS OF SILOS ELECTRIC MOTOR MANAGEMENT
CONTROL WITH SPECIFIC CHARACTERISTICS BEFORE AND
AFTER THE INSTALLATION OF PLC
ABSTRACT
In this project, the process of automation of the silos plant is analyzed, the
advantages and disadvantages of using programmable logic controllers (PLC devices) in
relation to the control of electromechanical systems will be considered in parallel. After a
brief introduction to the automation, the basic structure of the PLC, its main characteristics
and programming mode is described. A practical example of the electric motor drive of the
silos is then described and described. The implementation of the UNITRONICS 570 PLC
was used.
Key words: electric drive, PLC, solos, characteristics, analysis
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija Čačak, , Svetog Save 65
PRIMENA ENERGETSKE EFIKASNOSTI NA JPS
''VOJVODINA'' Gordana Mišev1, Dušan Miladinović2, Milojko Kaloserović3
REZIME
Pobolјšanje energetske efikasnosti znači smanjenje potrošnje energije bez
narušavanja standarda života ili smanjenja ekonomske aktivnosti, a može se realizovati
kako u oblasti proizvodnje, tako i u oblasti potrošnje energije. Pošto je u predmetu ovog
rada jedno javno preduzeće, centralna tema biće potrošnja energije i iznalaženje načina za
efikasno rešavanje problema potrošnje.
Ključne reči: energetska efikasnost, električna energija, toplotna energija,
rekonstrukcija objekta, obnovljivi izvori energije
ENERGY EFFICIENCY APPLICATION ON JPS
''VOJVODINA''
ABSTRACT
Improving energy efficiency means reducing energy consumption without
compromising the standard of living or reducing economic activity, and can be
accomplished both in the field of production and energy consumption. Since the subject of
this paper is a public company, the central theme will be energy consumption and finding
ways to efficiently address the consumption problem.
Key words: energy efficiency, electricity, heating energy, reconstruction,
renewable energy sources
1 Ministarstvo energatike i rudarstva, Kralja Milana 36, Beograd 2 JP ’’Urbanizam’’ - zavod za urbanizam Novi Sad, Bulevar Cara Lazara 3/3, Novi Sad 3 ED Čačak, Krenov prolaz bb
ANALIZA PARCIJALNIH PRAŽNJENJA U IZOLACIJI
TRANSFORMATORA SA INTERPRETACIJOM REZULTATA
MERENJA
Milan Dobričić1, Milojko Kaloserović2, Igor Trifunović3, Stefan Ćurčić1
REZIME Izolacioni sistem uljnih transformatora je veoma složen. Propadanje papirne
izolacije je ireverzibilan proces, dok se ulje može smatrati, do određene granice,
samoobnovljivim. Sadržaj vlage u pojedinim zonama zavisi od starosti transformatora i
temperature. Očita posledica toga je različita provodnost tečnog i čvrstog dela izolacionog
sistema. Kretanje ulja zbog rada sistema za hlađenje i neravnomerna raspodela vlage
uzrokovaće i pomeranje slobodnih naelektrisanja, što će rezultirati nehomogenom
raspodelom polja. Kretanje ulja, čak, može intenzivirati stvaranje slobodnih naelektrisanja.
Prema standardu IEC 60270, merenje energije rasipanja tokom jedne periode je alternativan
način određivanja amplitude pražnjenja. Treba imati u vidu da više manjih količina
raspodeljenih naelektrisanja i jedno veliko skoncentrisano naelektrisanje mogu imati istu
energiju rasipanja. Klasifikacija parcijalnih pražnjenja prema jačini i naponskom nivou se
može izvršiti prema usvajanju prihvatljivog nivoa prividnog opterećenja za dati naponski
nivo ili prema izmerenoj energiji rasipanja tokom pražnjenja.
Ključne reči: uljni transformator, izolacija transformatora, parcijalna pražnjenja u
izolaciji transformatora.
THE ANALYSIS OF THE PARCIAL DISCHARGES IN THE
ISOLATION OF THE TRANSFORMER WITH THE
INTERPRETATION OF THE RESULTS OF THE MEASUREMENT
ABSTRACT
The isolating system of oiled transformers is so complexed. The extermination of
the paper isolation is irreversible process, while the oil can be considered, to a certain limit,
as self-renewing. Moisture content in some zones depends on transformer age and
temperature. Obvious consequence of that is different conductivity of the liquid and solid
part of the isolating system. The movement of the oil Due to the operation of the cooling
system and uneven moisture distribution will cause the movement of the free charges, which
will result the non-homogeneous field distribution. Oil moving can intensify creating of free
charges. According to the standard IEC 60270, measuring of energy wasted during one period
is alternative way of determining the emptying amplitude. It should be kept in mind that more
of the smaller quantities of distributed chargings and one huge concentrated charge can have
the same energy of wasting. Classification of the partial discharging according to the strength
1 VŠTSS Čačak, 2 JP EPS ODS ED Čačak, 3 Skupstina Grada Čačka,
130 Tehnika i praksa, Broj 18, 2017
and the voltage level can be performed towards adoption of the acceptable level of the
apparent burden for the voltage level or according to the measured energy of wasting due to
discharging.
Key words: Oiled transformer, Isolation of transformer, Partial discarges in the
transformer isolation.
SISTEMI POBUDE SINHRONIH GENERATORA U
HIDROELEKTRANI "BISTRICA"
Milan Dobričić1, Zorica Rakonjac2
REZIME
U radu se analiziraju vrste pobudnih sistema generatora primenjenih u
Elektroprivredi Srbije. Prvo je izvršena opšta podela sistema pobude prema konstrukciji,
načinu i vrsti napajanja. Zatim је, prema utvrđenoj podeli sistema pobude, izvršena
klasifikacija sistema pobude pojedinih generatora. Opisan je nastanak HE ʺBistricaʺ,
postrojenje i napajanje. Takođe je opisan tiristorski sistem pobude sa električnim
kočenjem i digitalnim automatskim regulatorom u HE ʺBistricaʺ.
Ključne reči: Sistem pobude sinhronih generatora, regulacija pobude, HE ʺ
Bistricaʺ, električno kočenje, digitalni regulator.
EXCITATION SYSTEM OF SYNCHRONOUS GENERATOR
IN HYDRO POWER PLANT "BISTRICA"
ABSTRACT
This paper analyzes the types of excitation systems of generators in Electrical
industry of Serbia. First, the general separation systems initiatives under construction, the
manner and type of supply. After that, the determining] particular the division of the
excitation system, the classification of particular excitation system of the generator. HE
"Bistrica" described the creation, installation and power supply. Also described thyristor
excitation system with electrical braking and digital automatic controller in HE "Bistrica".
Key wors: Excitation system of synchronous generator, control initiatives, HE
"Bistrica", electrical braking, digital regulator.
1VŠTSS Čačak, Svetog Save 65, 32000, Čačak 2Preljinska Baluga 32212, bb
SISTEM MENADŽMENTA ZAŠTITE I BEZBEDNOST
INFORMACIJA (ISMS) − ISO 27001:2013
Zoran Milošević, Mladen Trnavac, Đorđe Stevanović1, Petar Nikšić2
REZIME
U radu su kroz jedan primer pristupa proceni rizika u organizaciji prikazani zahtevi
standarda ISO 27001 vezano za pristup procene rizika za ISMS; zatim su nabrojane i detaljno
prikazane neophodne aktivnosti pri proceni rizika za ovaj projekat u organizaciji. Dati su
primeri za određivanje vrednosti resursa, za vrednovanje pretnji, ocenjivanje faktora rizika i
ocenu nivoa primenjenih mera za smanjenje ili eliminaciju rizika. Navedena metodologija se
može primeniti kao templejt za određivanje rizika i mera za njihovo smanjenje ili
eliminisanje.
Ključne reči: rizik, identifikacija rizika, procena rizika, upravljanje rizikom
SYSTEM OF PROTECTION MANAGEMENT AND INFORMATION
SECURITY (ISMS) − ISO 27001:2013
ABSTRACT In this paper, through the example of an approach to risk assessment in the
organization, the requirements of ISO 27001 are presented in relation to the approach to risk
assessment for the ISMS, followed by a detailed list of necessary actions for the risk
assessment of this project in the organization. Examples are provided to determine the value
of resources, evaluation of threats, evaluation of risk factors and estimation of the level of
the measures implemented to reduce or eliminate risk. The listed mentioned methodology
can be used as a template for the determination of hazards and measures for their reduction
and elimination.
Keywords: risk, risk identification, risk assessment, risk management
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Čačak
2 Opštinska uprava opštine Medveđa, Medveđa
AKCIONI PLAN OTVORENOG PRISTUPA (OCAP) U
PROIZVODNJI SPECIJALNIH PROIZVODA
Saša Jovanović1, Miloš Klasanović1, Adisa Ajanović2, Stefan Knežević2
REZIME: Jedan od osnovnih ciljeva upravljanja procesom proizvodnje jeste pronalaženje i
identifikovanje procesa koji su van kontrole, preuzimanje odgovarajućih postupaka kako bi se isti doveli u stanje statističke kontrole i njihovo održanje u tom stanju. U radu su date teorijske osnove i metodologija korišćenja kontrolnih karti, kao jedne od najvažnijih i najstarijih tehnika statističke kontrole procesa i praktična primena OCAP plana. Kada se uspostave kontrolne karte, očekuje se da operateri u proizvodnom procesu reaguju na signale sa nje i primenjuju korektivne mere potrebne da bi se proces održao u stanju kontrole. OCAP plan ili reakcija je unapred definisan redosled aktivnosti koje se odvijaju nakon dobijanja signala sa kontrolne karte. Cilj ovog plana je da proizvodnom radniku pruži pomoć u primeni korektivnih mera, kada se radi o unapred poznatim uzrocima, a to znači efikisno upravljanje bez dodatnog angažovanja inženjera.
Ključne reči: Statističke metode, kontrolne karte, OCAP plan.
OUT OF CONTROL ACTION PLAN (OCAP) IN PRODUTCION OF
SPECIAL PRODUCTS
ABSTRACT: One of the fundamental methods of managing the process of production is finding
and identifying the processes which are out of control, overtaking the adequate actions in order to bring them to the state of statistic control and their maintenance in that state. It the papper are given theoretical basics and methodology of using the control cards as one of the most important and the oldest techniques of statistic control of process, and practical appliance of OCAP plan. When the control cards are created, the operators in the production react on the signal from it and apply corrective measures neccessary for keeping the process in the state of control. OCAP plan, or reaction, is defined in advance the timetable of activities which are happening after getting the signal from the control card. The aim of this plan is to give help to production worker in resolving issues, when the it is about in advance familiar causes, and that means effective managing without additional dedication of the engineer.
Key words: Statistic methods, control cards, OCAP plan.
1 Kompanija „Sloboda“ A.D. Čačak 2 Visoka Škola Tehničkih Strukovnih Studija, Čačak
IZRADA BIZNIS PLANA U OBLASTI TURIZMA
Radisav Đukić1, Jelena Jovanović1, Ajfer Dacić2
REZIME
U radu je obrađen pojam preduzetništva, proces preduzetništva i učesnici u
preduzetništvu. Posebna pažnja je posvećena pojmu biznis plana i izradi biznis plana. U
radu je prikazana studija slučaja koja je obuhvatila biznis plan u oblasti turizma.
Ključne riječi: preduzetništvo, biznis plan, inevsticije, turizam.
CREATING A BUSINESS PLAN IN TOURISM
ABSTRACT
In this paper is processed term of entrepreneurship, proces of entrepreneurship and
participants in this proces. Special accent is dedicated to term of business plan and proces
of creating a business plan. Case study of this paper is about creating a business plan in
tourism.
Key words: entrepreneurship, business plan, investments, tourism.
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija Čačak 2 Gornji Stoj, Ulcinj
DIZAJNIRANJE, KONSTRUISANJE I IZRADA SUŠARE ZA
EKSPLOZIV
Svetislav Marković1, Dejan Babić2, Marko Aritonović3,
REZIME
Sušara za eksploziv je urađena tako da svojim tehničkim karakteristikama ispunjava
zahteve koji su potrebni za sušenje baruta, ali i da pre svega bude bezbedna za upotrebu.
Postupak izrade sušare objašnjen je u daljem radu. Sušara se sastoji iz 5 celina i to: Spoljno
kućište sušare (omotač), vrata, izolacija i omotač izolacije, grejni kablovi, elektro-razvodna
kutija i unutrašnje kućište (rerna). Svi delovi sušare koji mogu doći u kontakt sa eksplozivom
su urađeni od prohroma i aluminijuma. Prednost ovakve konstrukcije sušare je u tome da je
uvek spremna za upotrebu kada je radna temperature ispod dopuštene granične temperature
koja uvek odgovara postojećoj grupi zapaljivosti. Takođe prednost sušare je što je pogodna
za sušenje materijala kod kojih se oslobađaju gasovi i pare, koji sa vazduhom mogu činiti
eksplozivnu smešu.
DESIGNING, CONSTRUCTING AND MANUFACTURING OF
EXPLOSIVES DRIER
ABSTRACT
The explosive dryer has been designed to meet the technical requirements for the
drying of the gunpowder, but also to be safe for use. The drying process is culled in further
work. The dryer consists of 5 units: the outer casing of the dryer (cover), the door, the
insulation and the insulation jacket, the heating cables, the electrical distribution box and the
internal housing (oven). All parts of the dryer that can come into contact with the explosive
are made of stainless steel and aluminum, so the inner casing (oven) is made of these
materials.Advantage of this drier construction is that it is always ready for use, when work
tempereture is below allowed limited temperature which always fit to existing group of
flammability. Also advantege of this drier is that it is always suitable for drying materials
whitch releases gases and steam, whitch can with air make explosive condition.
1 Visoka škola tehničkih strukovnih studija, Svetog Save 65, 32000 Čačak2 Alfaco inženjering, Braće Stanić 47, 32000 Čačak3 Hemogum, Parmenac bb, 32000 Čačak
Tahnika i praksa, Broj 18, 2017. 173
INDEKS AUTORA
Dragan Brajović [email protected]
Miroslav Đorđević [email protected]
Milojko Kaloserović [email protected]
Trifunović Igor [email protected]
Stefan Ćurčić [email protected]
Danica Popović [email protected]
Milorad Bjelogrlić [email protected]
Dejan Babić [email protected]
Dojčilo Sretenović [email protected]
Milan Dobričić [email protected]
Marko Mrdaković [email protected]
Njegoš Šljukić [email protected]
Milan Šejat [email protected]
Milan Vukadinović [email protected]
Gordana Mišev [email protected]
Zorica Rakonjac [email protected]
Zoran Milošević [email protected]
Mladen Trnavac [email protected]
Đorđe Stevanović [email protected]
Petar Nikšić [email protected]
Saša Jovanović [email protected]
Miloš Klasanović [email protected]
Adisa Ajanović [email protected]
Stefan Knežević [email protected]
Radisav Đukić [email protected]
Jelena Jovanović [email protected]
Ajfer Dacić [email protected]
Svetislav Marković [email protected]
Dejan Babić [email protected]
Marko Aritonović [email protected]
