brochure_saveur_flandre
-
Upload
tourism-wallonia-brussels-belgium -
Category
Documents
-
view
218 -
download
4
description
Transcript of brochure_saveur_flandre
OOOH!
De leukste fietstochtenDe leukste fietstochtenDe leukste fietstochten
voor lekkerbekken !
voor lekkerbekken !
voor lekkerbekken !
WAS IK MAAR ...
WBT_00028_Cover Fiets_Saveur_4.indd 1 14/03/12 10:27
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be 1
1. Malmedy Het magnifieke landschap blz. 4
2. Anhée De romantische groene weg blz. 7
3. Havelange Tocht langs akkers en weiden blz.10
4. Rhisnes Het mooie platteland van Haspengouw blz.13
5. Herbeumont Een kasteel en een rivier blz.16
6. Aubel In het land van de lekkere smaken blz.19
7. Chassepierre Langs de Semois blz.22
8. Manhay De tocht van de lekkerbekken blz.25
9. Lobbes De RAVeL van de binnenschippers blz.28
10. Froidchapelle Een mooie ontdekking blz.31
11. Nivelles De erfgoedtocht blz.34
12. Jodoigne Het land van de velden blz.37
Een uitgavevan WBT. Verantwoordelijke uitgever: Pierre Coenegrachts Coördinatie: Sonia Vijvermans. Druk: Chauveheid Conceptie, layout, teksten en beelden: Pierre Pauquay - © SPRL Cernix. Cover: Helllo Agency Copyright ©: Emmanuel Mathez, Jean-Paul Remy, Shutterstock
Inhoud
Praktisch bekeken
Mouscron
Tournai
Ath
Enghien
Nivelles
WaterlooWavre Jodoigne
Hannut Waremme
Liège
Visé
Aywaille
Seraing
Huy
AndenneNamur
Charleroi
Louvain-la-Neuve
La Louvière
Mons
Durbuy
Vielsalm
Houffalize
La Roche
Marche
Ciney
Philippeville
Beaumont
Gedinne
Saint Hubert
Rochefort
Bastogne
Habay
Bouillon
Arlon
Virton
Saint-Vith
Spa
Eupen
Malmedy
1 Malmedy
2 Anhée
9 Lobbes
8 Manhay
12 Jodoigne
7 Chassepierre
3 Havelange
11 Nivelles
6 Aubel
4 Rhisnes
10 Froidchapelle
5 Herbeumont
3w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
De fietstochten
Tocht 1 : Malmedy Tocht 2 : Anhée Tocht 3 : Havelange Tocht 4 : Rhisnes Tocht 5 : Herbeumont Tocht 6 : Aubel Tocht 7 : Chassepierre Tocht 8 : Manhay Tocht 9 : Lobbes Tocht 10 : Froidchapelle Tocht 11 : Nivelles Tocht 12 : Jodoigne
Wallonië geeft u zin om te komen en te blijven. En het is een echt genoegen om met de fiets al die verschillende streekproducten en de typische bistro’s te ontdekken. Een waaien aan ideeën voor ‘smaakvolle’ routes…
Wallonïe voor lekkerbekken belooft u aangenaam te verrassen en dat kan met bruisend bronwater, heerlijke kazen met smakelijk klinkende namen, een onge-looflijk aantal ambachtelijk gebrouwen bieren, beroemde abdijbieren, zoete lekkernijen waarvan de geur tot in de straten hangt…
Ontdek de etablissementen met het kwaliteitslabel ‘Bistrot de Terroir’ ®. Plaatsen waar het goed toeven is. Ruik, proef, geniet… van de lekkere streekgerechten, van de ambachtelijke brouwsels, van de warme sfeer. Laat je naast die gezelligheid ook door de charme van de regio verleiden.
De Waalse gezelligheid smaakt naar meer
Ligging van uw fietstochten
2
Praktisch bekeken
Niveau
Verkeersdrukte
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be 5
Het magnifieke landschap
4
Tocht 1
42 km4u
RAVeL, wegen
Kinderen +12 jaar
Bewegwijzering Vanuit Malmedy neemt u de RAVeL naar Waimes. Volg de knooppunten 126, 123, 127, 132, 167 en 126. De bewegwij-zering is van goede kwaliteit.Parking Ter hoogte van het oude station van Malmedy.Vertrek Volg de RAVeL naar Waimes.Soort route Geasfalteerde RAVeL. Verharde weg in het bos van Thirimont.Moeilijkheidsgraad Een lange tocht van 42 km voor de hele lus: sterke helling van Ligneuville naar Lamonri-ville. Gemakkelijker wanneer u
enkel het traject van de RAVeL volgt tussen Malmedy en Waimes. Kaart FietstochtMaximale hoogte 500 m.Totaal positief hoogteverschil 440 m.Type fiets Trekkingfiets (verharde weg)Info Agence du tourisme de l'Est de la Belgique Place Albert Ier - 4960 MalmedyTel. 080 33 02 50.www.eastbelgium.com
Deze bakkerij ter hoogte van het station ligt op 200 meter van de RAVeL (zie kaart). Het zou spijtig zijn mocht u deze ambach-telijke warme bakker niet ontmoeten. Hij praat met passie over zijn vak. Al zijn broden zijn gebakken op een houtvuur. Opgelet: een bezoek aan de bakkerij kan enkel na reservering.
Tel:. 080 33 03 76. Rue abbé Péters, 12 - 4960 Malmedy www.gonesse.be
M a l m e d y
U mag er al nieuwsgierig naar uitkijken, want met deze groene weg die vertrekt in Malmedy ontdekt u een schitterende streek. En wie niet opziet tegen een kleine inspanning, kan een van de leukste brouwerijtjes van het land bezoeken. Aanvankelijk schaduwt de RAVeL de Warchenne en klimt daarbij lichtjes. Het is een lange helling, maar ze overschrijdt nooit 4%, een percentage dat haalbaar was voor stoomtreinen. Spoorlijn 48 was een zeer belangrijke economische vector in de 19e eeuw en was uitermate
nuttig voor de ontwikkeling van de leerlooierijen en papierfabrieken van Malmedy. De tocht biedt een zeer mooi parcours door het bos vooraleer Waimes te bereiken. Het vervolg is gewoon schitterend voor wie het aandurft. Langs de heuvelkammen trekt u naar Thirimont en zijn mooie bossen. In Ligneuville kondigt de vallei van de Amblève een iets meer sportieve terugkeer aan. In Lamonriville volgt uw beloning, na een kleine omweg naar de brouwerij van Bellevaux...
Volg de mooie groene weg naar Waimes en fiets langs prachtige plattelandswegen naar Ligneuville en Bellevaux.
Het magnifieke landschap
De bakkerij Gonesse
127
132
167
Start
Malmedy La Warchenne
Gare
Waimes
Hédomont
Bellevaux
Lamonriville Thirimont
GareRAVeL
RAVeL
RAVeL
P
!
N 86
Ligneuville
123
126
Variant
126
L'Amblève
1
1
2
1
2
L'ancienne gare de Falaën
Tocht 2Deze tocht vol afwisseling volgt de vallei van de Molignée en laat u tegelijk twee van de 'Mooiste Dorpen van Wallonië’ ontdekken.
A n h é e
De romantische groene weg
22 km2u
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be 7
Onze route volgt het tracé dat gebruikt wordt door de railbikes van de Molignée, ook al een vervoermiddel dat uitsluitend met ‘kuitenkracht’ wordt voortbewogen. Langs deze oude spoorlijn, Lijn 150, vervoerde men destijds de productie van de kalksteengroeven. Deze nieuwe RAVeL vormt een groen lint door de zeer bochtige vallei, waar u ook twee keer onder een tunnel verdwijnt. Bij het oude station van Falaën, het eerste "Mooiste Dorp", volgt het traject een mooie route die u meeneemt naar nog een van de
‘Mooiste Dorpen van Wallonië’. Het is een gelegenheid om de kaasboerderij van Chertin te bezoeken. Op het einde van het traject komt u bij het dorp Sosoye, de streek van de ‘Montagnards’. Een naam die verwijst naar de kalksteenrots die het overheersende beeld vormt in het landschap. Voortaan brengt de RAVeL u nog een eind verder, naar het oude station van Maredsous, een halte die we warm aanbevelen. Smakelijk!
In Malmedy is het oude klooster het toeristische en culturele hart van het ‘MALMUNDARIUM’ geworden. Een mooi gebouw dat gewijd is aan kunst, geschiedenis en cultuur, dat u niet mag missen. Op een oppervlakte van 3000 m² worden het heden en verleden van Malmedy en zijn omgeving uitvoerig belicht. De bezoeker ontdekt er 10 bezienswaardigheden: het informatie- en documentatiecentrum, het klooster en de galerij ‘Mon'Art’, het atelier van de leerlooierij, het atelier van het carnaval,
het papieratelier, de kerkschat van de kathedraal, het Historium, de ‘Espace du Châtelet’ en de ‘Espace de Livremont’ en ten slotte het ‘hoekje van de kunstenaars’. Het hele concept is multifunctioneel, vernieuwend, interactief en speels opgevat. r
Place du Châtelet 9 - 4960 Malmedy (naast de kathedraal) Tel. 080 79 96 68 www.malmundarium.be
Bellevaux is een dorp met vakwerkhuizen langs de Amblève, dat mag uitpakken met een charmant brouwerijtje. De ‘Brasserie de Bellevaux’ haalt haar water uit een natuurlijke bron in het dorp. De zuiverheid van het water in de Ardennen zorgt voor de ontwik-keling van de heerlijke smaken van de vier bieren die noch gefilterd, noch gepasteuriseerd zijn. Het zijn natuurlijke, licht troe-bele bieren. De brouwerij produceert het hele jaar de ‘Brune’ en de elegante ‘Blonde’. De twee overige bieren zijn seizoenspro-ducten. De sprankelende ‘Blanche’ kondigt de lente aan en wanneer de herfst zijn intrede doet, is het de ‘Black’ met zijn uitgespro-ken smaak en crèmeachtig schuim die de liefhebbers verleidt.
Bellevaux 5 - 4960 Malmedy Tel. 080 88 15 40. www.brasseriedebellevaux.be
De brouwerij van Bellevaux
De geschiedenis van Malmedy
M a l m e d y
1
Zo dicht bij de route...
6
2
Tocht 1
Het magnifieke landschap
RAVeL
Tunnel
Rue de Chertin
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Praktisch bekeken
Wegen
Kinderen -12 jaar
Verkeersdrukte
Niveau
Salet RAVeL
La Molignée Anhée
P
Haut-le-Wastia
Station Falaën
Tunnel
La Molignée
Abbaye de Maredsous
! Helling
Start
Bewegwijzering De RAVeL 150 volgen, zonder bewegwijzering. De omweg langs Falaën is niet ingewik-keld, volg gewoon onze kaart (variante, blauw gekleurd). Ter hoogte van het oude station van Falaën, neemt u de richting van het dorp (heuvel over meer dan 1 km). Bij het binnenkomen van Falaën, slaat u rechtsaf en volgt u de rue de Chertin. Aan het volgende kruispunt daalt u af naar So-soye via een kleine weg naast de beek. Parking Rechtover de kerk van Anhée.Vertrek Op het uiteinde van de parking neemt u de RAVeL, richting Ermetton.
Soort route Gemacadamiseerde RAVeL en asfaltwegen.Moeilijkheidsgraad 22 km heen/terug voor een tocht tot het station van Maredsous. De variante via Falaën, met een bezoek aan de kaasboerderij, vergt 4 km extra. Maximale hoogte 430 m.Totaal positief hoogteverschil 140 m.Type fiets Trekkingfiets Info Maison du Tourisme van de Haute Meuse DinantaiseAvenue Cadoux, 8 5500 DinantTel: 082 22. 28 70www.dinant-tourisme.com
Sosoye
Tunnel
Rue des Framboisiers
Zo dicht bij de route...
Ruïnes van Montaigle
La gare de M aredsous
Op de landbouwexploitatie van de familie Frippiat-Sandron worden runderen gekweekt voor het vlees (Limousin), koeien voor de melk, en wordt graan en koolzaad geteeld. Met de melk wordt een heel gamma kazen gemaakt. Een tip voor de liefhebbers!
Rue de Chertin, 22 5522 Falaën Tel. 082 69 93 88
L a f e r m e d e C h e r t i n
Montaigle… een naam die ontsnapt lijkt uit de middeleeuwen! De site is absoluut een kleine omweg waard. De ruïnes van Montaigle verrijzen op een rotsmassief en kijken uit op de mooie vallei van de Molignée. Zij bieden een van de mooiste taferelen die de romantici zich konden indenken. De burcht hoorde toe aan de Hertogen van Bourgondië en werd helaas in 1554 vernield tijdens het beleg door het leger van de Franse koning
Hendrik II. Hij werd nooit herbouwd maar de ruïnes stralen nog altijd kracht uit. Aan de voet van de burcht kunt u terecht voor een railbike (draisine) die u naar het oude station van Maredsous brengt. r
Rue du Marteau,10 - 5522 Falaën Tel. 082 69 95 85 www.montaigle.be
R o m a n t i e k i n M o n t a i g l e
8 9w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Dit gezinsvriendelijk etablissement is ondergebracht in het oude station van Denée-Maredsous. Men kan er kleine gerechtjes proeven die gemaakt zijn met lokale producten, maar ook huisgemaakte wafels en pannenkoeken. Het etablissement is door het ‘Office des Produits Wallons’ officieel erkend als ‘Verkooppunt voor streekproducten’. In het winkelhoekje ontdekt u een gamma ambachtelijk bereide producten uit de streek.
Rue des Abbayes, 20 5537 Denée (Anhée) Tel : 082 69 91 64 www.garedemaredsous.be
1
1
A n h é e
2 1
Variant
1
3
In deze abdij produceert men op traditionele wijze, en sinds meer dan een halve eeuw, de befaamde kaas van Maredsous. De recepten voor de bereiding van de smeuïge kaas en de wijze waarop de kazen rijpen, worden al generaties lang angstvallig geheim gehouden... En zelfs al worden de drie bieren van Maredsous niet meer in de abdij zelf geproduceerd, worden ze nog altijd gebrouwen volgens het oude recept van ‘Père Atout’. Zij onderscheiden zich door hun fruitige en florale aroma’s, die zich verder ontwikkelen tijdens de gisting van drie maanden.
Rue de Maredsous,11 5537 Denée Tel. 082 69 82 11 www.maredsous.be
De abdij van Maredsous
2 3
Falaën
Tocht 2De romantische groene weg De romantische
groene weg
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Niveau
Verkeersdrukte
Praktisch bekeken
RAVeL
Kinderen -12 jaar
1110
Tocht langs akkers en weiden18 km
2u
Tocht 3
B o e r e n g o l f
Neem een kleine bal en een grote club. En speel op een natuurlijke ‘green’ waar Schotse moeflons grazen. Enkel na reservering. U kunt desgewenst ook overnachten op de boerderij.
Ferme Saint-Paul Rue Bois-Saint Paul, 121 - 5362 Achet Tel. 083 61 34 44 www.prioux.be
P
Havelange
Achet
MontegnetBarsy
Hamois
Ciney
Frisée
Mohiville
Buresse
N 693
N 62
N 62
PorcheresseEmptine
Miécret
Jeneffe
Flostoy
Start
Schaltin
RAVeL
RAVeL
RAVeL
Biscuiterie : 4,5 km via N 949
Bewegwijzering Geen bewegwijzering, volg de RAVeL met zijn didactische borden.Parking Naast de RAVeL, op de N 983. Of in het centrum van Havelange en een eindje stappen naar de startplaats (richting Méan).Vertrek De wandeling begint op de RAVeL, aan de kruising met de N 983. Soort route Geasfalteerde RAVeL.Moeilijkheidsgraad 18 kilometer op eigen bedding om naar Ciney te gaan en dezelfde afstand om terug te keren. Voor een kleinere afstand
rijdt u tot in Hamois, waar u ook heel wat mogelijkheden vindt voor een natje en een droogje (11 km).Maximale hoogte 250 m.Totaal positief hoogteverschil 40 m.Type fiets Klassieke fiets. Mogelijkheid om elektrische fietsen te huren in Havelange (Fietsen Beckers: 083 63 30 77).Info Maison du Tourisme Condroz-FamenneRue de l'Eglise 4 - 5377 HeureTel: 086 40 19 22www.valleesdessaveurs.be
weiden weinig moeilijkheden. De lage hellingsgraad laat toe om moeiteloos Hamois te bereiken. Wie dat wenst, kan elektrische fietsen huren (Fietsen Lecomte-Beckers in Havelange). Met een dergelijke fiets wordt de rit een fluitje van een cent. De terugkeer gebeurt langs dezelfde route. Wij hebben trappend, en zonder de E-bike te forceren, aan 25 km per uur gereden.
Dit land dat mee door de mens werd geboetseerd, verleidt de bezoeker meteen. Het zachte reliëf, de rust van deze weinig verstedelijkte streek en het milde klimaat ademen sereniteit uit. Langs het hele parcours van de RAVeL wekken didactische panelen nieuwsgierigheid op. Hier was ooit een halte voor reizigers die zich naar het sanatorium begaven dat vandaag verdwenen is. Nog een echo uit het verleden is het oude station van Ciney, een juweeltje! Vanuit Havelange biedt deze RAVeL langs akkers en
H a v e l a n g e
De RAVeL van Havelange kronkelt langs akkers en weiden en biedt een droombeeld van het platteland: alles straalt er harmonie en rust uit.
Tocht langs akkers en weiden
1
1
2
23
1
31 km2u
Zo dicht bij de route...
H a v e l a n g e
12 w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be 13
Wat een mooie route! Ze doorkruist een van de mooiste landelijke gebieden, waar het aangenaam leven is. In Meux, een van de gehuchten die deel uitmaken van de gemeente Rhisnes, trekken we door de velden. Voor ons wijzen fladderende vlinders ons de richting aan. De route baant zich een weg tussen twee velden. Aan de ene kant groeit maïs, aan de andere kant tarwe… De weg klimt lichtjes, maar dat levert geen problemen op. Een vaststelling die geldt voor de hele weg, die geen onoverkomelijke
moeilijkheden inhoudt. In Bovesse wijzigt de topografie bruusk, wanneer u de heuvel moet beklimmen naar Le Clos du Chenoy. De route begint hier aan haar mooiste gedeelte, met verbazende ontdekkingen zoals de wijngaarden die u kunt bezoeken… Maar niet overdrijven tijdens de proeverij: vergeet niet dat u met de fiets bent! In Villers-Lez-Heest passeert u voorbij een van die mooie kasteelhoeves van Haspengouw. Ze dateert van de 18e eeuw.
R h i s n e s
Welkom in Rhisnes, een minder bekende streek met een bucolisch en rustgevend landschap.
Het mooie platteland van Haspengouw
Tocht 4
2B i s c u i t e r i e D e s t r é eStephen Destrée begon in 2008 als koekjesmaker. Zijn doel was de Belgische biscuits naar het hoogste niveau brengen. Met kwaliteitsvolle ingrediënten en recepten van wereldwijd vermaarde chefs, die door hem worden aangepast, wil hij dat niveau bereiken. De biscuiterie Destrée produceert ook koekjes ‘op maat’: koekjes op basis van thee voor grote theehuizen, gezouten koekjes enz. Maar altijd worden ingrediënten van de beste kwaliteit gebruikt.
Rue du sacré cœur,1 5590 Leignon Tel. 0495 22 59 16 www.biscuiteriedestree.be
Het Monopoli museumEen verrassend museum dat tot leven wordt gewekt door de magie van automaten! Straatorgels en andere instrumenten en toestellen laten ongebreideld hun klanken los in deze karaktervolle woning. Een magisch museum dat u beslist zal verbazen. Het Monopoli museum is gratis toegankelijk, na afspraak, van 1 maart tot 31 oktober. r
Rue du Musée 10 - 5370 Barsy-Flostoy Tel. 083 61 24 70 www.musee-monopoli.be
2
Een nostalgische rit
De oude spoorlijn van de vallei van de Bocq is ongetwijfeld de meest spectaculaire van België. Ze telt een indrukwekkend aantal tunnels en viaducten. De toeristische trein neemt u mee voor een echte reis door de tijd, van Ciney naar Yvoir (Purnode) langs de bucolische vallei van de Bocq. Langs het traject zijn er verschillende haltes: u kunt er afstappen om een wandeling te maken, bijvoorbeeld naar de volgende halte, of
een gastronomische pauze inlassen. In de zomer rijden stoomlocomotieven en dieselrijtuigen op de honderd jaar oude spoorlijn. De kinderen zullen het heerlijk vinden!
Station van Ciney Tel. 0477 98 91 23. www.cfbocq.be
3
H e t P i c k e i m k a s t e e lHet Pickeim kasteel werd volledig gerestaureerd door de huidige eigenaar, René Plingard, en begon aan een tweede leven. Het restaurant vond onderdak in een gedeelte van het kasteel. Het combineert schoonheid uit het verleden met hedendaagse elementen. De chef goochelt graag met streekproducten. Hij biedt een Franse keuken aan die lekkere smaken koppelt aan verfijning.
Chaussée de Liège, 136 5360 Hamois Tel : 083 67 72 21
1
Tocht 3
Tocht langs akkers en weiden
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Zo dicht bij de route...Franc-Waret en Fernelmont
2Een AOC-wijnHet Domaine du Chenoy heeft een wijngaard van 10 hectare. Men heeft er nieuwe variëteiten aan-geplant die beter bestand zijn tegen ziektes, beter aangepast zijn aan het Belgische klimaat en die bovendien wijnen van zeer goede kwaliteit voort-brengen. De wijn kreeg een herkomstbenaming: ‘AOC Côtes de Sambre et Meuse’, en is geklasseerd als ‘Vitis vinifera, met natuurlijke weerstand tegen schimmelziek-tes’. Het doel is ‘echte’ wijnen te produceren, die zo goed mogelijk de Belgische streekeigenheid weerspiegelen. De wijnen hebben een relatief laag alcoholgehalte, met vol-ledige fermentatie die de quasi-totale afwezigheid garandeert van restsuikers. Het resultaat is een fijne, elegante en licht verteer-bare wijn, met fruitige aroma’s, harmonieus en vol charme.
Rue du Chenoy 1b 5080 Emines Tel. 81 74 67 42 www.domaine-du-chenoy.com
14 15w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
L e b i s t r o tLe Bistrot is een sympathiek cafeetje in het dorpscentrum van Rhisnes. Het warme onthaal van Agnès en Hubert werkt ontspannend. En misschien krijgt u zin in een partijtje petanque, biljart, darts of kicker…
Place Communale 7 - 5080 Rhisnes Tel. 081 45 02 66 www.bistrotdeterroir.be
Verkeersdrukte
Niveau Kinderen +12 jaar
Wegen
Praktisch bekeken
Bewegwijzering Volg de mountainbike wegwijzers (rode driehoek en cirkel). Parking Op het dorpsplein van Meux.Vertrek Aan het Office du Tourisme van Meux volgt u de hoofdweg door het dorp, de rue du Chaina. Ter hoogte van de begraafplaats draait u linksaf.Soort route Plattelandswegen.
Moeilijkheidsgraad 31 km. Een aanrader langs kleine en verkeersluwe wegen. Maximale hoogte 250 m.Totaal positief hoogteverschil 40 m.Type fiets Trekkingfiets Info Maison du Tourisme van het land van NamenSquare Léopold - 5000 NamurTel: 08124 64 49 www.mtpn.b
Membre
P
Start
N 86
N 803
Bovesse
N 836
Rhisnes
Meux
Emines
WarisoulxVillers-Lez-Heest
Saint-Denis
1
1
2
Neem zeker een kijkje bij de kastelen van Fernelmont en Franc-Warêt. Deze twee architecturale pareltjes zijn karaktervolle gebouwen die qua stijl volledig
R h i s n e s Tocht 4Het mooie platteland van Haspengouw1 Fernelmont : 6 km
Het mooie platteland van Haspengouw
tegengesteld aan elkaar zijn.. Het ene heeft een donjontoren als portaal met een middeleeuwse geschiedenis, het andere is een lustslot uit de 17e eeuw. Maar beide passen wonderwel in het landschap dat zich rond Namen uitstrekt. Het landgoed van Franc-Waret, waar men doorheen kan wandelen, is verfraaid met thematuinen: aromatische planten, een Engelse tuin, een Frans geïnspireerde tuin… r
Rue du Village 26 - 5380 Franc-Waret Tel. 0477 89 20 35 www.franc-waret.com Rue des Combattants 46 5380 Noville-Les-Bois Tel. 081 35 73 82 www.fernelmont.be
1
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Praktisch bekeken
Niveau Kinderen -12 jaar
WegenVerkeersdrukte
1716
Een kasteel en een rivier
Tocht 5
13 km2u
H e r b e u m o n t
PStart
Herbeumont
Vers Saint-Médard
L'Antrogne
RAVeL
picknicken
Prieuré
!
!
Het vredige dorp Herbeumont, vastgeklonken aan de Semois, lijkt ver weg te liggen van zijn levendige buren Dohan of Bouillon. Vroeger verrees op deze geïsoleerde ligging een machtige burcht. De route verdwijnt snel in het bos, een dichte groene massa, met schitterende beuken en een beek die lijkt weggelopen uit een sprookje: de Antrogne. Overigens een mooie plaats om te picknicken. Eerst brengt een lange afdaling ons naar de oevers van de Semois. De weg langs de rivier is
uitermate aantrekkelijk. Onder de zon variëren de kleuren van de rivier van blauw tot fluorescent groen. Men waant zich even in een impressionistisch decor. Dan duikt een priorij op, langs een oude arm van de Semois, afgeschermd door het bos. In de drie omliggende vijvers huizen de dodaars (de kleinste van de futen) en de watersnip, die eerder zeldzaam is in ons land.
Bewegwijzering Volg de mountainbike wegwijzers (blauwe driehoek en cirkel). Opgelet: er mankeren wegwijzers. Parking Even voorbij het Office du Tourisme is er een grote esplanade waar voorheen het oude station lag.Vertrek Neem een van de twee lanen. Aan de rijksweg, volgt u onmiddellijk de weg recht tegenover u. Fiets naar de beek de Antrogne waar er een leuke picknickplaats is. De meest energieke fietsers zetten de route verder. Soort route
Kleine geasfalteerde weg.Moeilijkheidsgraad 9 km heen/terug naar de beek de Antrogne. Voorbij de picknickplek stijgt de route aanzienlijk, met een helling van 1 kilometer (13 km in totaal)! Maximale hoogte 430 m.Totaal positief hoogteverschil 140 m.Type fiets Trekkingfiets Info Maison du Tourisme van het land van de SemoisEsplanade du Panorama1 6820 Florenville Tel: 061 31 12 29www.semois-tourisme.be
Herbeumont is omgeven door bossen. Het loofbos van Sainte-Cécile geeft uitzicht op een van de mooiste panorama’s van de Semois.
Een kasteel en een rivier
2
1
1
1A u r a n d o n n e u r
De Taverne ‘Au Randonneur’ ligt ingekapseld in het groen, aan de rand van Herbeumont, en kijkt neer op de weg naar Florenville. Het is een bevoorrechte locatie voor culturele ontmoetingen. Brigitte en Georges cultiveren er de kunst van het ontvangen, in een gezellige sfeer waarin het cultureel aspect het hele jaar aanwezig is.
Rue de Bravy 33 - 6887 Herbeumont Tel. 061 27 97 42 www.aurandonneur.be
Bewegwijzering
Bewegwijzering
2
Deze mooie tocht zou u eigenlijk in de vroege lente moeten maken, wanneer de bloesems van de fruitbomen het landschap van Aubel een sprookjesachtige tint geven. U begint de tocht via lijn 38, een RAVeL die zich kronkelend een weg zoekt langs de boomgaarden. Het vervolg is nog meer bucolisch, wanneer we aan de oevers komen van de Berwinne, een beek die mooie meanders tekent door de vette weiden van het land van Aubel. De tocht speelt verstoppertje met de hagen in het landschap. De route klimt, daalt en
gaat weer omhoog. Een echt plezier! In de verte verrijst de klokkentoren van de cisterciënzerabdij van Val Dieu. Zij werd in 1216 gebouwd door de monniken van de orde van Cîteaux. Een oase van rust in de natuur, die vandaag wandelaars en bezoekers aantrekt. Wij nodigen u meteen uit om ze te bezoeken. Het vervolg van de route is gemakkelijker, behalve de lange heuvelhelling die naar een uitzichtpunt leidt. Daarna volgt een rist mooie wegen die u door het platteland meenemen naar het stadje in het land van de lekkere smaken.
16 km2u
19w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Tocht 6
A u b e l
De ruwe burchtDe burcht van Herbeumont bekroont een rots met een duizelingwekkende wand, 111 meter boven de Semois. Het is een typisch voorbeeld van een Ardense burcht. De bastions en de muren in leisteen geven zelfs vandaag nog de indruk van een onneembaar arendsnest. In 1268 liet Jehan de Rochefort de burcht optrekken op de heuvel die neerkijkt op de rivier. Hij werd gebouwd volgens
het gangbare model onder Philippe-Auguste: een trapezevormig grondplan met hoektorens en een donjon. Toen de vuurwapens in zwang kwamen, moest de burcht grondig aangepast worden. In de 16e eeuw werden de courtines zwaarder gemaakt en nieuwe torens gebouwd, maar dat bracht slechts uitstel voor de fiere burcht. Dit buffergebied tussen het Franse koninkrijk en het Heilige Roomse rijk werd voor het eerst aangevallen door het leger van de Hertog van Nevers. Tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) werd de burcht verschillende keren vernield. Uiteindelijk, op 21 augustus 1657, verwoestten de troepen van maarschalk de La Ferté, op bevel van Lodewijk XIV, de burcht volledig. Hij werd nooit heropgebouwd. r
Tel. 061 41 37 28 www.herbeumont.be
Deze tocht in de streek van Aubel kringelt langs de boomgaarden die aan de bron liggen van heerlijke stroop en fruitcider.
In het land van de lekkere smakenH e r b e u m o n t
Zo dicht bij de route...
La dicôse gourmande
Wanneer u de deur openduwt van ‘La Dicôse Gourmande’, bent u er zeker van dat u een ongewone en gezellige ervaring wacht, een beetje naar het evenbeeld van deze streek. Dat sympathieke adres wil u een aangenaam en gezellig moment bezorgen na uw mooie tocht en u tegelijk de specialiteiten van de streek voorstellen. Aarzel niet om van gedachten te wisselen met uw gastheer. Hij is een echte ambassadeur van zijn streek en kan u alles vertellen over de streekproducten.
Grand'Place 2 6887 Herbeumont Tel : 061 58 85 60 www.bistrotdeterroir.be
2
1
Tocht 5
18
Een kasteel en een rivier
Praktisch bekeken
3w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Zo dicht bij de route...
2
De ‘Siroperie Artisanale d'Aubel’ selecteert zorgvuldig zijn grondstoffen, die garant moeten staan voor de kwaliteit. De appel- en perenstroop, en ook de confituur, wordt gekookt volgens een traditionele methode, in koperen kuipen. De stroopmakerij gebruikt 80% peren, hoofdzakelijk Legipont-peren, de meest verspreide in de streek. De overige 20% is verdeeld over zoete, meer gesuikerde en licht zure appelen. Het overwicht van de ene of andere variëteit zal de stroop een zoete of meer zure smaak geven. De stroopfabriek kan bezocht worden, maar enkel na reservering op het nr. 087 68 75 45.
www.sirop.be
De ambachtelijke stroopfabriek
De Ruimte van de lekkere Smaken
3
De ‘Espace des Saveurs’ bestaat sinds 1992 en biedt bezoekers een mooi interactief spektakel, met behulp van een audiovisuele montage. Jean de Herve, een denkbeeldig personage uit het Land van Herve en fervent promotor van de streek, vertelt over de geheimen van de ambachtelijke producenten die elke dag opnieuw, met liefde en passie, authentieke producten maken. Die producten zijn ontsproten uit de tradities van het Plateau van Herve, Aubel en het
20
Start
Aubel
Saint Jean-Sart
RossenfosseMessitert La Berwinne
RAVeL
RAVeL
RAVeL
P
N 648
2
Bewegwijzering Volg de groene mountainbike bewegwijzering (parcours nr.11). De bewegwijzering is zeer goed.Parking Achter het gemeenteplein van Aubel, ter hoogte van de RAVeL.Vertrek Neem onmiddellijk de RAVeL, richting Herve en Clermont.Soort route Een parcours met alle soorten terrein. De wegen kunnen modderig zijn, afhankelijk van het seizoen.Moeilijkheidsgraad 16 km. Het parcours is niet zo lang maar toch vrij fysiek, met enkele hoogteverschillen die naar
verschillende valleien leiden.Kaart FietstochtMaximale hoogte 270 m.Totaal positief hoogteverschil 140 m.Type fiets Uitsluitend mountainbike! De wegen en paden zijn echter goed uitgezet en nauwelijks technisch.Info Maison du Tourismevan het land van HervePlace de la gare, 1 - 4650 HerveTel: 087 69 31 70www.paysdeherve.be
Wegen
Kinderen + 12 jaarNiveau
Verkeersdrukte
L e c a s s e - c r o û t eEen van de leukste etappes in het schitterende kader van de cisterciënzerabdij van Val-Dieu (1260). Hier wordt u hartelijk ontvangen en biedt men verschillende streekproducten aan. Geven we u een voorproefje? Kroketten met kaas van Val Dieu, kaasschotels of lekkere ham met bier van Val Dieu... Kortom, streekspecialiteiten die u beslist moet proeven vooraleer u verder fietst.
Route de Val-Dieu 226 - 4880 Aubel Tel. 087 69 28 48 www.val-dieu.be
1
In het land van de lekkere smaken
Driegrenzenland. Het land van Herve vertoont een heggenlandschap, bezaaid met boomgaarden, hagen en geïsoleerde boerderijen te midden van vruchtbare weiden. Op die weiden grazen de koeien die de melk geven waarmee men de heerlijke hervekaas maakt. Het is een unieke kaas waarvan het karakter berust op een bijzondere fabricatietechniek die zorg, geduld en veel ervaring vereist. De appel- en perenstroop die gemaakt wordt zonder toevoeging van suiker of kleurmiddelen, boven een open vuur, is een ander ambachtelijk product uit het Land van Herve. Naast zijn driedimensionaal audiovisueel spektakel biedt de Ruimte van de lekkere Smaken ook een proeverij aan zijn bezoekers en in de cafetaria worden streekproducten verkocht. r
Av. Dewandre 36b - 4650 Herve Tel. 087 69 36 70 www.paysdeherve.be
De Ruimte van de lekkere Smaken
10 km via Le RAVeL
3
1
N 648
N 642
N 649
Val-Dieu
21w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Tocht 6A u b e lIn het land van de lekkere smaken
© MT Pays de Herve
Praktisch bekeken
Niveau
Verkeersdrukte Wegen
Kinderen -12 jaar
Langs de Semois
22 23w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Bewegwijzering Volg de bewegwijzering voor fietsers (blauw bord). Vanuit Chassepierre neemt u de richting Muno. Voor de variante rond Chassepierre volgt u de bewegwijzering voor voetgangers (gele ruit).Parking Parking in het dorp.Vertrek Neem de route langs de Semois naar Sainte-Cécile. Na 300 meter neemt u de nieuwe weg die speciaal werd aangelegd voor fietsers (blauw bord, richting Muno).Soort route Gemacadamiseerde RAVeL,
verharde wegen.Moeilijkheidsgraad 21 km heen/terug naar en langs de RAVeL naar Muno. Het parcours rond Chassepierre is 7 km lang.Maximale hoogte 350 m.Totaal positief hoogteverschil 60 m.Type fiets Een trekkingfiets is aanbevolen.Info Maison du Tourisme van het land van de Semois6820 Florenville Tel: 061 31 12 29www.semois-tourisme.be
Al vier generaties lang worden dezelfde recepten gevolgd in dit etablissement te midden van de bossen van Orval. Forel, de specialiteit van het huis, is er een echte lekkernij. En wat te denken van de fameuze vinaigrette van de chef? Le Chameleux heeft een groot, rustig en zonnig terras. Het etablissement bevindt zich vlakbij een Gallo-Romeinse site en de Abdij van Orval. Het is ook een vertrekpunt voor verschillende boswandelingen.
Volg in Florenville de richting Orval. Na 5 km slaat u af op de rijksweg, richting Chameleux. Chameleux 5 - 6820 Florenville Tel: 061 31 10 20 www.bistrotdeterroir.be
L e C h a m e l e u x
In het begin van de route volgt u een landweg die u naar Sainte-Cécile brengt. Om de vallei te verlaten, moet u een fikse helling op, maar ze is kort. Op de top vervoegt u de RAVeL via de gloednieuwe weg die aangelegd is voor fietsers. Geniet van de geur van de veldbloemen en het hooi, die wordt aangevoerd door de warme wind. In de Gaume is het klimaat zachter dan elders. De variante op de kaart laat u de RAVeL nemen naar Muno, een ‘verloren’ dorp vlakbij Frankrijk. De groene weg is zeer aangenaam en
kringelt door het bos. Op de heuvelkam steekt u de route Sainte-Cécile over en daalt dan af naar de Semois. Wij fietsen verder zonder moeilijkheden terug naar Chassepierre. In het dorp leidt de route over een mooie brug over de Semois. Hier is er geen verkeer. Het lijkt of de tijd stil staat. Aarzel niet om gebruik te maken van de talrijke picknickbanken langs het parcours. Geniet van een stukje brood met worst of kaas. Neem de tijd om volledig tot rust te komen. Chasssepierre bezoeken, is zich herbronnen.
Tocht 7
21 km2u
Stel u een pittoresk dorpje voor aan de oever van een kabbelende rivier. Welkom in Chassepierre, een van de mooiste dorpen van België.
Langs de Semois
C h a s s e p i e r r e
Chassepierre
Sainte-Cécile
La Semois
RAVeL
RAVeL
Sainte-Cécile
La Semois
! Nationale
De Abdij van OrvalLe Chameleux
5 km via Florenville
Vers Muno
1
1
2
Start
P
2 25w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Van de eerste tot de laatste kilometer rijdt u door een dicht bos. Het kleine valleitje dat uitgesleten werd door de beek, neemt u mee in een ongerept Ardennendecor. U zult het de hele rit ondervinden: de indruk van een ongerepte natuur blijft u achtervolgen. Kort na het kruispunt van Plantisse worden de fietsers verrast door een schitterend beukenbos, waar het licht sfeervol wordt gedempt door de bladeren van de bomen. In laagste versnelling klimmen we naar het derde plateau van de heuvel. De weg is goed
uitgezet en goed berijdbaar en daar profiteren we van. Op de hoogtes is het plateau van de weiden van Le Coin du Bois omringd door een groene gordel die we met spijt verlaten. Langs de Route du Trou Renard, wordt het landschap meer open en op de achtergrond verschijnt Vaux-Chavane, een dorp dat we doorkruisen, terwijl we genieten van een mooie afdaling. Beneden in de vallei passeren we een oude molen en een laatste klim brengt ons terug naar Manhay.
De tocht van de lekkerbekken
16 km1,40u
Tocht 8De bovenvallei van de Aisne doorkruist een geïsoleerde streek en behield daardoor al haar charmes. Echt een gebied om per fiets te ontdekken.
M a n h a y
C h a s s e p i e r r e
Zo dicht bij de route...
Het trappistenbier is een product dat voortspruit uit een eeuwenoude vakkennis van de cisterciënzermonniken. Een smaak-erfgoed dat uniek is in de wereld. Trappistenbier werd gebrouwen door cisterciënzers, de religieuze orde die door Robert de Molesme werd gesticht in 1098. In de 17e eeuw stichtte abt de Rancé de cisterciënzerorde van de Strikte Observantie in de Abdij Notre-Dame-de-la-Trappe, in Soligny. Ze was gebonden aan Cîteaux en onderworpen aan een zeer strenge regel die de activiteiten van de monniken beperkt tot gebed, liturgie en handenarbeid. Op de vlucht voor de Franse Revolutie vestigde de trappistenorde zich in België. Vandaag zijn er trappistenabdijen in het hele land. Zes ervan, die het trappistenbier produceren, respecteren de Strikte Observantie: Chimay, Orval, Rochefort in het Franstalige landsgedeelte,
Westvleteren, Achel en Westmalle in Vlaanderen. Zij zetten een meer dan 1000 jaar oude traditie voort. Dat erfgoed vroeg om bescherming en die kwam er ook. Om het even welk bier mag zich ‘abdijbier’ noemen, maar sinds 1997 is het label ‘Authentic Trappist Product’ strikt beschermd. De criteria vereisen dat het bier gebrouwen wordt op de plaats van de abdij zelf, dat het brouwen gecontroleerd wordt door de monniken en dat de inkomsten van de productie aangewend worden voor de monastieke behoeften en vooral voor sociale werken. De winsten worden dus verdeeld in de socio-culturele sector. De abdijen maken deel uit van de zakenwereld en de economie (Orval produceert voor zijn 33cl-lijn ongeveer 40 000 flessen per dag…), maar ze moeten op derden gericht zijn en de monastieke regel blijven respecteren. r
2D e A b dij va n O r val
L’Ange Gardien biedt een schitterend uitzicht op de abdij en haar eeuwenoude geschiedenis, een rustige plek waar het lijkt of de tijd is blijven stilstaan. Die rust wordt gedeeld door de bezoekers die met hun gezin of met vrienden komen proeven van de twee emblematische producten van de abdij: kaas en bier. Het restaurant heeft zijn kaart aangepast om uw smaakpapillen nog meer te plezieren door de producten van de Abdij van Orval te combineren met andere streekproducten. Succesnummers op de kaart zijn boterhammen met kaas van Orval, croque-monsieur (tosti) met kaas van Orval, boterhammen met Ardense ham, Orvaliflette…
Tel. 061 31 18 86 6823 Villers-devant-Orval www.alangegardien.be
L'Ange gardien
Tocht 7
24
Langs de Semois
Praktisch bekeken
Niveau
Verkeersdrukte
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Kinderen +12 jaar old
Bospaden
27w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be26
De chocoladefabriekvan Defroidmont
2
Zin in een kop warme chocolade die op smaak werd gebracht met 4 kruiden? U hebt het verdiend na deze tocht. De chocoladefabriek Defroidmont bevindt zich langs de route en stelt haar deuren voor u open. Wie kan daar aan weerstaan? De volledige productie gebeurt op traditionele ambachtelijke wijze, met producten van eerste kwaliteit en 100% cacaoboter, wat voor een unieke smaak zorgt. Verschillende vullingen zoals praliné, ganache, marsepein, caramel en slagroom maken deel uit van het gamma. De productie is zichtbaar vanuit de winkel waar u een sympathiek onthaal wacht.
Briscol 19A - 6997 Erezée Tel. 086 21 84 40. www.chocolatier- defroidmont.be
Tocht 8
Dit park van 9 hectare is uniek in zijn genre. Het biedt bezoekers een bijzonder originele ontdekking van de wereld van de bossen, die de essentie van het leven zijn. Beïnvloed door het klimaat en de hydrologie van onze planeet, filteren ze de lucht en halen er het kooldioxide uit, en bezorgen ze voedsel aan de dierenwereld. Ze vormen een universum dat voor u geen geheimen meer zal hebben na uw bezoek aan het park. Een van de boeiendste attracties is de wandeling door de toppen
van de bomen. Langs het hele parcours ontdekt de bezoeker animaties in hout, goed geïntegreerd in het natuurlijk milieu en vergezeld van didactische borden. Op het einde van het bezoek zullen de kinderen het enig vinden om een immens speelplein te ontdekken dat aangelegd werd rond het thema van het bos. r
6960 Dochamps Tel. 084 37 87 74 www.parcchlorophylle.com
Zo dicht bij de route...
Het park Chlorophylle 1
M a n h a y
Bewegwijzering Volg de uitstekende bewegwijzering van de wandeling, een rode ruit. Maak u geen zorgen, ze kan ook gebruikt worden voor tochten met de mountainbike.Parking Bij Le Relais, een streekcafé, langs de N 30.Vertrek Op de N 30 fietst u richting Aywaille. Rechtover de benzinepomp staat het bord van de tocht.Soort route Wegen en boswegen.Moeilijkheidsgraad 16 km. Een mooie kans voor
mountainbikers. De wegen zijn gemakkelijk en er zijn weinig moeilijkheden. De doortocht van het bos nabij Vaux-Chavane is zeer mooi. Maximale hoogte 520 m.Totaal positief hoogteverschil 140 m.Type fiets Voor dit parcours is een mountainbike aanbevolen.Info Maison du Tourisme van het land van Ourthe en AisneGrand'rue 16 - 6940 Barvaux S/OTel: 086 21 35 00www.ourthe-et-aisne.be
Dit etablissement ligt dicht bij de chocoladefabriek Defroimont (Erezée), het Parc Chlorophylle (Dochamps), de pistes voor alpineski (Baraque de Fraiture) en de langlaufpistes (Odeigne). Het is een mooi café met een biljart en een kicker uit de tijd van toen. Noteer dat er een netwerk van wandelwegen bestaat met vertrek in Manhay. Alle paden zijn goed onderhouden en bewegwijzerd.
Rue du Vicinal 38 - 6960 Manhay Tél. 086 45 52 68 www.bistrotdeterroir.be
L e R e l a i s
De tocht van de lekkerbekken
1
Start
ManhayGrand Menil
Ruisseau de Serinne Fagne
P
1
N 651
Vaux-Chavane
Coin du Bois
Trou Renard
N 807
N 30
N 30
Pompe à essence. . Panneau
Chocolaterie Defroidmont11 km, richting Erezée
2N 806
1 Parc Chlorophylle : 9 km
De tocht van de lekkerbekken
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Praktisch bekeken
De RAVeL van de binnenschippers
2928
Kinderen + 12 jaar
Wegen
Niveau
Verkeersdrukte
Bewegwijzering Volg de wegwijzers voor fietsers, de rode driehoeken. Opgelet, op sommige plaatsen ontbreekt de bewegwijzering en heel wat wegwijzers ogen niet zo duidelijk meer. Wij raden dan ook aan om het roadbook mee te nemen dat op de site wordt verstrekt.www.rando-valdesambre.be.Parking Stationsparking van Lobbes of achter de Saint-Josephkliniek.Vertrek Aan de uitgang van de parking neemt u de RAVeL.Soort route RAVeL en geasfalteerde wegen.Moeilijkheidsgraad
22 km. Een zeer mooie tocht. Geen grote moeilijkheden, behoudens de heuvel naar Fosteau. U kunt uiteraard ook uitsluitend de RAVeL volgen langs de Samber. Zo kunt u vanuit Lobbes en Thuin, de Abdij van Aulne bereiken (10 km enkel).Maximale hoogte 152 m.Totaal positief hoogteverschil 70 m.Type fiets Trekkingfiets Info Maison du Tourisme van de Sambervallei en de streek van ThuinPlace Albert Ier, 2 - 6530 Thuinwww.valdesambre-thudinie.be
Liefhebbers van chocolade weten dat die passie eindeloos is. De ambachtelijke cho-coladefabriek Couleur Chocolat brengt een breed gamma originele pralines en voorwerpen die helemaal uit chocolade bestaan. De specialiteiten zijn gemaakt op basis van originele recepten en doen be-roep op natuurlijke ingrediënten en 100% zuivere cacaoboter. Couleur Chocolat pro-duceert ook een assortiment ambachtelijk roomijs. Het is een gelegenheid om na of tijdens de fietstocht te genieten van een chocoladeproeverij, of van een ijsje met de smaken van uw keuze.
Rue ‘t Serstevens, 61 6530 Thuin Tel. 071 59 53 04 www.couleurchocolat.be
C o u l e u r c h o c o l a t
De aanvankelijk gemakkelijke tocht verlaat de vallei en brengt ons naar het fraaie vlaktekasteel van Fosteau. In de donjon ontdekt men een van de mooiste gotische zalen van België. De bucolische tocht trekt verder naar Ragnies, een van de ‘Mooiste Dorpen van Wallonië’, waar u de Distilleerderij van Biercée kunt bezoeken. Bij het naderen van Thuin kringelt de route door het platteland. De ligging van de stad verrast ons. Ze werd gebouwd op een rotsplateau en het belfort, dat door Unesco is opgenomen als Werelderfgoed,
vormt er het overheersend beeld. Met de fiets passeren we onder een stadsmuur die nog werd gebouwd door Notger, de prinsbisschop van Luik. Zo komen we aan de oever van de Samber. Hier duiken we in de wereld van de binnenscheepvaart, een erfenis van meer dan 10 eeuwen. De kleine historische stadjes Lobbes en Thuin liggen harmonieus verweven in het landschap langs de Samber. Fietsend op de RAVeL, tijdens de terugkeer, merkt u dat de twee emblematische stadjes gebruik hebben gemaakt van het spel van de meanders.
L o b b e s
Fiets langs de Samber naar een van de mooiste Belgische stadjes.
De RAVeL van de binnenschippers
22 km3u
Tocht 9
1
1
2
1Lobbes
La Sambre
RAVeL
Ragnies
!
RAVeL
RAVeL
!
Leers-et-Fosteau. Kasteel . De Distilleerderij van Biercée
. Quatre Arbres
. Kerk
. Gare
Fontaine-ValmontKerk.
!. Chapelle
. Rue Fosteau
. Rue Fosteau
. Rue Mariane
ThuinRAVeL
Start
P
2
Bewegwijzering
Bewegwijzering
2 w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be 31
L o b b e s
Zo dicht bij de route...
D e A b d i j va n A u l n e
De abdij, die zich in een groene omgeving koestert in een meander van de Samber, zou in de 7e eeuw gesticht zijn door ene Landelin, een voormalige struikrover die tot inkeer was gekomen… In 1794 werd ze geplunderd door de Franse republikeinse troepen, maar ook door heel wat inwoners. De abdij zou nooit hersteld worden. Wanneer raakt men ze per fiets benadert, op de RAVeL, komt men onder de indruk van de ruïnes, die nog altijd
de macht van cisterciënzers uitstralen. Binnen het abdijdomein bevindt zich een kleine ambachtelijke brouwerij. U kunt er even ontspannen en proeven van het abdijbier van Aulne (ADA). En u kunt het brouwen bijwonen. De bieren worden volgens de oude tradities gebrouwen.
Rue Vandervelde 273 - 6534 Gozée Tel. 071 56 20 73 www.valdesambre.be
Froidchapelle wordt omringd door heggenlandschappen en einderreikende weiden. In het begin volgen we de mooie RAVeL naar Chimay, die heel binnenkort verlengd wordt tot in het centrum van het stadje. Maar wij stellen u voor om eerder de fietsroute van de meren te volgen… en vergeet niet uw zwemkledij mee te nemen! De intens groene weiden laten de rode bakstenen van de geïsoleerde boerderijen langs het parcours nog beter uitkomen en ondertussen genieten we volop van het heggenlandschap. Te midden van deze
natuurlijke ‘gangen’ volgt de merentocht aangename ‘geheime’ wegen. De route lijkt weinig fysieke inspanning te vragen maar toch zijn de vlakke stukken eerder zeldzaam. Het is klimmen en dalen naar het meer van la Platte Taille. U kunt uiteraard rond het meer fietsen door de RAVeL te volgen langs de kreken. Tijdens de terugkeer nemen we de tijd om even te stoppen in een ‘estaminet’ in het centrum van Froidchapelle en er te proeven van een van de charmes van deze streek.
Welkom in de Laars van Henegouwen! U zult een ‘smaakvol ‘ avontuur beleven in een minder bekende, maar wel zeer aantrekkelijke streek.
Een mooie ontdekking
18 km2u
Tocht 10
F r o i d c h a p e l l e
Op het einde van de Tweede Wereldoorlog bracht een Normandiër een bezoek aan zijn familie in Biercée en gaf de tip om de appels die te grabbel lagen in de boomgaarden, te gebruiken om een ‘eau-de-vie’ te produceren. De faam van de distilleerderij is te danken aan de be-roemde Eau de Villée. Maar ze fabriceert ook likeuren en andere kwaliteitsvolle alcoholische dranken, zoals met mirabellen, frambo-zen, peren... De producten worden gemaakt met zorgvuldig geselecteerd vers fruit en gedistilleerd zonder toevoeging van artificiële aroma’s, bewaar-middelen of kleurstoffen. Ontdek enkele geheimen in de mooie Ferme de la Cour en verneem hoe 10 kg fruit wordt omgetoverd in een fles brandewijn of likeur!
Ferme de la Cour Rue de la Roquette 36 6532 Ragnies Tel. 071 50 00 50 www.distilleriedebiercee.com
De Distilleerderij van Biercée 2
Tocht 9
30
1
De RAVeL van de binnenschippers
L o b b e sDe abdijkerk werd gewijd in 697 en her-bouwd in de 9e eeuw. De middenbeuk en enkele westelijke delen zijn zeldzame getui-gen van Karolingische architectuur in België. Zij zijn geïntegreerd in Maasarchitectuur.
Collégiale de Lobbes Rue de l'Eglise 1 - 6540 Lobbes Tel. 071 59 51 45
2
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Niveau
Verkeersdrukte
Praktisch bekeken
Wegen
Kinderen +12 jaar
BewegwijzeringDe blauwe borden voor fietsers volgen, de merenroute. Uitstekende bewegwijzering.ParkingAan het oude station van Froidchapelle.VertrekVolg de RAVeL in de richting van Chimay. Op 500m begint de fietsroute naar het meer van Eau d’Heure.Soort routeGeasfalteerde wegen en RAVeL langs het meer.Moeilijkheidsgraad18 km heen en terug om het meer van Plate Taille te bereiken. U kan uiteraard rond dit meer fietsen (15 km extra) of naar het
toeristisch onthaal fietsen (5 km, blauw op de kaart). Merk op dat de merenfietsroute naar Frankrijk gevolgd kan worden, via Sivry om vervolgens naar het meer du Val Joly te fietsen (blauwe route op de kaart).Maximale hoogte270 m.Totaal positief hoogteverschil60 m.Type fietsTrekkingfiets.InfoMaison du Tourisme de la Botte du HainautRue de Noailles 6 - 6460 ChimayTel. 060 21 98 84www.botteduhainaut.eu
2
De vijver van Virelles
Zo dicht bij de route...
De Aquascope is een natuurcentrum, opgetrokken in hout en glas, aan de oever van de vijver van Virelles. Naast een gastvrij onthaal wacht u een ontdekking van een mooie en ongerepte natuur. Verwacht hier geen dieren in gevangenschap, geen sensatie, geen kunstgrepen… U ontdekt de echte natuur, zoals hij is, zonder franje. In het gebouw laat een interactieve ontdekkingsruimte u op een ludieke manier kennismaken met de waterwereld. Tijdens de weekends en de schoolvakanties organiseren natuurgidsen rondleidingen van 45 minuten waarbij u ook rechtstreekse opnames ziet met beelden van de vijver, broedkooien en voederbakken.
Op het parcours in openlucht kunt u in hutten, voorzien van verrekijkers, vogels observeren. Een loopbrug door de toppen van de bomen geeft een andere kijk op het bosmilieu terwijl een didactisch pad u inwijdt in duurzame ontwikkeling. Deze mooie Belgische natuursite kan men verkennen langs een 11 km lange wandeling (rode ruit). Vertrek: oude smederij van het Bois de Blaimont. r
Rue du Lac 42 – 6461 Virelles Tel. 060 21 13 63 www.aquascope.be
33w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be32
De brasserie du CasinoChimay is een ‘prinsenstad’ aan de grens van de provincie Henegouwen. Om u het lokale cultureel en gastronomisch erfgoed te laten ontdekken, biedt de ‘patronne’ u een escapade aan in haar etablissement. Een van de specifieke kenmerken van de ‘Brasserie du Casino’ is, naast haar histo-risch verleden, haar verzameling oude foto’s die het vroegere leven in Chimay evoqueren en de geschiedenis van het casino in de vorige eeuw illustreren.
Rue des Ormeaux 27 - 6460 Chimay Tel. 060 21 49 80 www.brasserieducasino.be
Al meer dan een eeuw is het traditie in de Auberge om bezoekers een warm welkom te heten. Er bestaat een sterke band met de Scourmont-abdij en een van de voornaamste doelstellingen bestaat dan ook in het voorzien van voedsel en accommodatie voor passerende gasten. Een andere, evenzeer belangrijke taak is het aanbieden van producten die afkomstig zijn van de activiteiten van het klooster, de lokale gemeenschap en de mooie omliggende streek.
Rue de Poteaupré 5 B - 6464 Bourlers Belgique Tel. 060 21 14 33 www.chimay.com
De kaas van Chimay
1
Start
Froidchapelle
Sivry-Rance
Meer van Platte Taille
1
N 53
Vijvers van Virelles : 10 km
Een mooie ontdekking Tocht 10
Een mooie ontdekking
Fourbechies
Chimay : 12 km1
1
2
N 589
De omgeving van Chimay is bezaaid met bossen en weiden, en dooraderd met verschillende riviertjes. Het is altijd een streek geweest waar men aan veeteelt heeft gedaan. En wie melk-koeien zegt, zegt ook kaas. In 1876 zijn de trappisten-monniken van Scourmont begonnen met het maken van een halfzachte kaas op basis van de koemelk van hun boerderij, die ze lieten rijpen in de kelders van de abdij. Route Charlemagne 3 6464 Baileux Tel: 060 21 04 50 www.chimay.com
P o t e a u p r é
RAVeL
RAVeL
RAVeL
Meer van Val Joly
F r o i d c h a p e l l e
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Praktisch bekeken
Niveau
3534
Verkeersdrukte
Kinderen -12 jaar
1
2
1
Nivelles
Kanaal
RAVeL
Arquennes
!
RAVeL. Gare
Feluy
. De Collégiale
Seneffe
RAVeL
Start
P
2
Bewegwijzering Volg de pre-RAVeL 141 naar Arquennes. Voorbij de brug volgt u het kanaal naar links, richting Seneffe. In het dorp neemt u het traject van de pre-RAVeL ter hoogte van het ‘Centre de l’Eau’. In Arqennes keert u terug via dezelfde route.Parking Op de hoogtes van Nijvel, in de wijk van de Mont Saint-Roch, is er een grote gratis parking.Vertrek Op het einde van de parking fietst u de pre-RAVel op, in de richting van Arquennes.Soort route De pre-RAVel is een sintelweg.
Het jaagpad is deels geasfalteerd en deels geplaveid. Moeilijkheidsgraad 22 km h/t, een relatief gemakkelijke route. Maximale hoogte 120 m.Totaal positief hoogteverschil 30 m.Type fiets Een trekkingfiets is aanbevolen: naast de sintelweg van de RAVeL is het jaagpad op sommige plaatsen oneffen.Info Maison du Tourisme du Roman PaïsRue de Saintes, 48 - 1400 NivellesTel. 067 22 04 44www.tourisme-roman-pais.be
Deze mooie taverne op de Grand Place van Nijvel biedt u een weergaloos uitzicht op de collegiale kerk. Op het sympathieke terras is het aangenaam vertoeven. Deze tempel van de ‘djote’ biedt uitgebreide mogelijkheden om een hapje te eten. Vanaf de RAVeL is het etablissement gemakkelijk per fiets bereikbaar.
Grand'Place 27 1400 Nijvel Tel. 067 21 27 98 www.bistrotdeterroir.be
De RAVeL is ideaal gelegen, op een honderdtal meter van de Grand Place van Nijvel. Het is een groene weg die ons snel uit de stadssfeer haalt en meeneemt naar het mooie platteland. In Arquennes volgen we het oude kanaal Brussel-Charleroi dat een bepaalde charme uitstraalt. Bij het verlaten van het dorp zien we een geklasseerde brug, gebouwd door een zekere Gustave Eifel, die in perfecte harmonie is met de huizen in natuursteen en de geplaveide straten. Wij nemen een duik in de
nostalgische sfeer van kanaalpanden en sluiswachterswoningen. Dit is een plaats die op haar eigen tempo leeft. Ze is doordrongen van rust en sereniteit, zelfs in die mate dat we vergeten dat we fietsen en helemaal opgaan in onze omgeving. In Seneffe kunt u het statige kasteel bezoeken. En de lus sluiten we af langs de pre-RAVeL die door een bucolische streek snijdt, met heuvels, bosjes, hagen van meidoorn, en rijen wilgen en essen.
De erfgoedtocht
Tocht 11
22 km2h
De erfgoedtochtDe route gaat van start in de omgeving van de schitterende collegiale kerk van Nijvel en kringelt langs het uitgebreide industriële erfgoed van de streek.
N i v e l l e s ( N i j v e l )
. Kasteel
Nieuwe kanaal Charleroi-Brussels
1
RAVeL
N 59
N 27
N 230
N 586
N 93
N 533
. Plan incliné de Ronquières
Ronquières
Kanaal Charleroi-Brussels
L' u n i o n i n N i j v e l 1
2 w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be 37
Zo dicht bij de route...
Met haar schip van 102 meter en haar grandioze lijnen vormt de collegiale kerk het overheersend beeld op de Grand Place. Het gebouw maakte deel uit van een koninklijke, en na de kroning van Karel de Grote, keizerlijke abdij. Het heeft een dubbel grondplan, met twee transepten en twee tegenover elkaar gelegen koren. Vandaag hoort deze romaanse kerk bij het uitzonderlijk erfgoed van Wallonië. De collegiale kerk kenmerkt zich door zuiverheid en evenwichtigheid. Wie er binnengaat, raakt onder de indruk van de majestueuze afmetingen en ook de crypte, de grootste van België, verbaast menig bezoeker. r
De collegiale kerk Sainte-Gertrude
Op het culinaire visitekaartje van Nijvel staat de befaamde ‘tarte al djote’, een hartige taart die warm wordt opgediend, vaak met toevoeging van een kluitje gezouten boter. Het is een specialiteit van Nivelles, een stad uit het zogenaamde ‘Roman Païs’, het Romaanse Land. De taart wordt gemaakt met gefermenteerde kaas op basis van afgeroomde koemelk, boter, eieren, peterselie, vermalen ajuin en uiteraard de ‘Nijvel’, de naam die men in Nivelles geeft aan snijbiet. De taart werd voor het eerst in teksten vermeld in 1218, maar er zijn aanwijzingen dat deze lokale lekkernij al veel langer bekend was. Een broederschap, de ‘Confrérîye dèl Târte al Djote’, verleent elk jaar, tijdens een publieke ceremonie die gehouden wordt in februari, kwaliteitslabels aan de beste producenten. De labels gaan van 1 tot 4 sterren.
2De ‘tarte al djote’
32 km3u
Het land van de veldenN i j v e l
Tocht 12Deze landelijke escapade, op een steenworp van Brussel, voert u langs serene landschappen die bezaaid zijn met grote en mooie boerderijen.
De provincie Waals-Brabant kleurt helemaal groen wanneer men ze verkent langs de geplaveide wegen die door velden en akkers snijden. Die sfeer snuift u ook op langs de RAVeL in Jodoigne. Maar deze landbouwstreek kent niet alleen akkers met gewassen. U zwerft ook langs mooie valleien en aantrekkelijke dorpjes. Even voorbij de laatste huizen van Jodoigne neemt de groene weg een duik in het platteland. Naast de route kronkelt de Goteaux-beek wispelturig door de weiden. De
route is zeer gemakkelijk en dus ook geschikt voor gezinnen met kinderen. Na 8 km komt u bij het gehucht Hédenge. Aarzel niet de RAVeL te verlaten en de romaanse kapel op te zoeken. Wanneer u in Eghezée aankomt, keert u terug langs dezelfde weg. Bij zonnig weer waant u zich even in het zuiden!
J o d o i g n e
Het kasteel van SeneffeHet Domein is in zijn soort een pareltje. Het kasteel in neoclassicistische stijl werd gebouwd in de 18e eeuw. Vandaag pakt het uit met de mooiste verzameling edelsmeedkunst van België, een theater, een oranjerie, een volière, een Engels landschapspark van 22 hectare en een Franse geometrische tuin. Het kasteel van
Seneffe is het toneel van verschillende evenementen, van de meest traditionele tot de meest hedendaagse en zelfs avant-gardistische. Het wil een plaats zijn waar alle artistieke expressies zich kunnen uiten.
Rue Lucien Plasman 7-9 - 7180 Seneffe Tel. 064 55 69 13 www.chateaudeseneffe.be
Tocht 11
De erfgoedtocht
2
1
36
PDépart
Anhée
Château de Montaigle
La Molignée
RAVeL
Tunnel
! Côte !
RAVeL
La Molignée
Tunnel
Tunnel Table de terroir
Ferme fromagèreRue de Chertin
Rue des Framboisiers
Gare de Falaën
Abbaye de Maredsous
Haut-le-Wastia
Salet
Sosoye
Praktisch bekeken
Niveau
Verkeersdrukte
w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
Kinderen -12 jaar
38 39w w w.wallonie -toerisme.bew w w.wallonievoorlekkerbekken.be
1H e t ‘ P a l a i s g o u r m a n d ’Het ‘lekkerbekkenpaleis’ promoot en verdeelt ambachtelijk bereide voedingsproducten. Deze leverancier voor ‘verfijnde smaakpapillen’ selecteerde een aantal producenten die uiterst vakbekwaam en kwaliteitsbewust zijn. In dit paleis van de smaak kunt u een mandje samenstellen met door u gekozen producten uit het gamma.
Rue des Burettes, 4 - 1320 Beauvechain Tel. 010 86 72 75 www.palaisgourmands.be
RAVeL
Slagerij BerwartAlle fijne vleeswaren zijn gemaakt van het Piétrain-varken: de ‘noix de Piétrain’ bereid met 7 kruiden, de gedroogde, al dan niet gerookte ham, de St-Bernardworsten, Geldonia en de ‘collier de jauchelette’.
Avenue Fernand Charlot 42 1370 Jodoigne www.opw.be
Bewegwijzering Geen bewegwijzering. Volg de RAVeL-borden in de richting van Eghezée (Namen).Parking Ter hoogte van de parking van de TEC (bussen).Vertrek Op het einde van de parking neemt u de RAVeL.Soort route RAVel, macadamweg, en geasfalteerde wegen.Moeilijkheidsgraad 16 kilometer enkel. Een sympathieke tocht zonder ook maar één moeilijkheid. U fietst op eigen tempo in de richting van Namen. Aan de kruising van de
RAVeL’s naar Gembloux (Perwez) en Namen, gaat u verder in de richting van Eghezée. Maximale hoogte 50 m.Totaal positief hoogteverschil 30 m.Type fiets Een trekkingfiets volstaat voor dit parcours dat enkel gewone en RAVeL-wegen gebruikt. Info Maison du Tourisme van Brabants HaspengouwGrand Place 1 - 1370 JodoigneTel. 010 22 91 15www.hesbayebrabanconne.be
Zo dicht bij de route...
De Romeinse weg
In de Romeinse tijd werd Haspengouw doorkruist door een van de belangrijkste wegen van het keizerrijk. Deze heirbaan verbond Keulen met Boulogne en passeerde langs Maastricht, Tongeren en Gembloux. Ze stak de Maas over ter hoogte van Maastricht en liep dan langs de
scheidingslijn van twee bekkens: die van de Maas en de Schelde. Dat is ongeveer de actuele grens tussen de provincies Waals-Brabant en Namen. De Romeinse weg kwam buiten gebruik in de 18e eeuw, maar in het landschap zijn er nog heel wat sporen van terug te vinden. r
Het land van de velden
Chapelle.RAVeL
GeteJodoigne
P
Start
RAVeL
RAVeL
RAVeL
RAVeL
Jodoigne Souveraine
Enines
Huppaye
Eghezée
Taviers
Petit-RosièreBomal
N 29
Mélin
N 29
N 91
N 240
N 240
N 29
1
1
2
Het Palais GourmandBeauvechain
5 km via N 240
Het dorp MélinHet dorp Mélin toont een klad huizen die uitdijen rond een kerk. Het bevindt zich vijf kilometer ten westen van Jodoigne en u kunt er dus gemakkelijk heen per fiets. Mélin heeft een eigen charme: een rustiek kader en een krans van kleine heuvels die mooie panorama’s bieden. De huizen in witte steen, de zogenaamde steen van Gobertange, zijn in het seizoen gezellig opgesierd met bloemen. In het
architecturale geheel, dat gevormd wordt door 4 grote hoeves, kleinere boerderijtjes en woonhuizen, vindt men verschillende getuigen uit de periode vóór de 2e helft van de 19e eeuw. De harmonieuze combi-natie van witte steen met baksteen geeft het dorp een mooie homogeniteit. r
Bron: www.beauxvillages.be
1
2
1
2
Tocht 12
Het land van de velden
3
Incourt
Na enkele jaren te hebben gewerkt voor grote huizen, koos Alain Devos voor een ambachtelijke benadering. Het duurt nu twee keer zolang om een brood te maken dan met industriële methodes, maar het verschil in smaak is hemel en aarde. Het is een echte terugkeer naar de bron, naar het brood dat onze grootouders aten…
Chaussée de Namur 39 1315 Roux-Miroir (Incourt) Tel. 010 88 96 49 www.hesbayebrabanconne.be
3De magie van het Brood
J o d o i g n e
WWW.BELGIE-TOERISME.BE
OOOH! WALLONIË DOET JE 30 NIEUWE FIETS- EN WANDELROUTES CADEAU…
BESTEL SNEL DEZE GRATIS BROCHURES OP
Fietsen en wandelen, daarvoor moet je in Wallonië zijn. In onze nieuwe fietsbrochure maak je kennis met 12 schitterende fietsroutes langs het water, door de velden of door de bossen. Vlak of heuvelachtig, natuur en dorpsgezichten: er is voor elk wat wils. Net als in onze nieuwe wandelgids waarmee je grootse ontdekkingen doet tijdens 18 fraaie wandeltochten in de provincies Luik, Luxemburg en Namen. Warm maar op, die kuiten!
© Im
ageg
lobe
- P
hilip
pe C
lém
ent
XXXXGIDS
DE OOOH’S GROEIEN HIER AAN DE BOMEN.
XXXXGIDS
DE OOOH’S GROEIEN HIER AAN DE BOMEN.DE OOOH’S GROEIEN HIER AAN DE BOMEN.
DE MOOISTE FIETSTOCHTEN.WAALS-BRABANT - LUIK - LUXEMBURG - NAMEN - HENEGOUWEN
GCAP00035 148x208.indd 1 8/04/11 14:25
DE OOOH’S GROEIEN HIER AAN DE BOMEN.
OP ONTDEKKING IN DE PROVINCIES LUIK, LUXEMBURG EN NAMEN
18 WANDELTOCHTEN IN DE ECHTE ARDENNENWWW.ECHTEARDENNEN.BE
© Eric Thomas
©W
BT-Jo
sephJean
mar
t©W
BT-Jo
sephJean
mar
t
BESTELGRATIS
de nieuwe gids 2012Echte Ardennen
en Waalse Steden
VIA WWW.WALLONIE-TOERISME.BE OF [email protected]
250 ideeën en 88 kortingsbonnen !
WBT_00028_Cover Fiets_Saveur_4.indd 2 14/03/12 10:27
Een realisatie van Wallonië-Brussel Toerisme, vzw (WBT / OPT)Sint-Bernardusstraat, 30 – 1060 BrusselTel. : +32 (0)2 504 02 00 – Fax : +32 (0)2 513 69 [email protected]
Omslagfoto’s : van links naar rechts en van boven naar beneden : © Fotolia© Fred Lambert / Darcis – © WBT / G. Croppi – WBT / © E. Mathez © WBT / Ph. Lermusiaux – © Val d’ArimontConcept en prepress : www.helloagency.comVerantwoordelijke uitgever : V. Jacobs, Directrice
De informatie in deze brochure werd met de grootste zorg samengesteld. De uitgever is niet verantwoordelijk voor eventuele wijzigingen die zich zouden voordoen tussen het verzamelen van de gegevens en de verschijningsdatum van de brochure.
Gedrukt in België (02/2012).
DE OOOH’S GROEIEN HIER AAN DE BOMEN.
BESTEL UW BROCHURE OP
www.wallonievoorlekkerbekken.be
OOOH!WAS IK MAAR ...OOOH!
WAS IK MAAR ...
inWallonië !inWallonië !inWallonië !inWallonië !inWallonië !Proef het ve
rschil !
WBT_00002_Cover Gastro_def.indd 1
1/02/12 12:26