Brezilya Küme Geliştirme Politikaları

Kurumsal Altyapı, Teknik Tasarımve Edinilen Dersler

Dr. Renato CaporaliParis Üniversitesi

Uzmanlık alanı: Ekonomik Kalkınma

KOBİ’lerin İhracat Gelişimi

KOBİ İhracatlarına İlişkin Bazı Rakamlar

• KOBİ’ler Brezilya’da ihracat yapan işletmelerin %62’sini oluşturmaktadır;

• 11.858 KOBİ’nin 2011 yılında gerçekleştirdiği ihracat tutarı 2 milyar dolardır ve bu rakam Brezilya’nın toplam ihracatının %1’inden azdır;

• İşletme başına düşen ortalama ihracat tutarı 170.000 dolardır.

KOBİ İhracatlarına İlişkin Bazı Rakamlar

• Ancak 2006 yılında ihracat yapan KOBİ’lerin sayısı zaten 11.800 idi;

• KOBİ ihracatı 2002-2008 yılları arasında yılda %10’dan fazla bir büyüme kaydederken toplam ihracat miktarında gerçek bir gelişme kaydedilmemiştir.

Brezilya’da Mikro ve Küçük Ölçekli İşletme kavramları

• 2006 tarihli Mikro ve Küçük Ölçekli İşletmeler Yasası’nın tanımına göre:

- Mikro ölçekli işletmeler: yıllık satış hasılatı 180,00 doları aşmayan işletmelerdir.

- Küçük ölçekli işletmeler: yıllık 180.000 dolardan 1,800,000 dolara kadar satış hasılatı olan işletmelerdir.

KOBİ’lerin İhracat Verileri

• Ürün çeşitliliği: 5 temel madde toplam ihracatın yalnızca %14’ünü oluşturmaktadır;

• En çok ihracat yapılan sektörler:

- Mikro: değerli taşlar, konfeksiyon, otomotiv parçaları ve mobilya.

- Küçük: mobilya, ayakkabı, otomotiv parçaları, mermer, granit ve kereste.

• Latin Amerika, %25’lik bir oranla KOBİ’lerin en çok ihracat yaptığı ülkeler arasındadır.

Uluslararasılaşma Düzeyi

• Brezilya’daki KOBİ’lerin uluslararasılaşma derecesi düşüktür.

• Bu;

- birçok KOBİ’nin ekonomik gelişiminin ve

- uluslararası değer zincirlerine entegrasyonunun düşük düzeylerde gerçekleşmesinin;

- ve ülke yüz ölçümünün bir göstergesidir.

Brezilya’nın KOBİ Politikaları

• Brezilya, Mikro ve Küçük ölçekli işletmelere yönelik politikaların geliştirilmesi yolunda önemli ilerleme kaydetmiştir;

• 1990 yılında yıllık 1,5 milyar dolar bütçeli Brezilya Mikro ve Küçük Ölçekli İşletmelere Destek Ajansı “SEBRAE” kurulmuştur.

• Brezilya kanunlarına göre küçük ölçekli işletmelere yönelik kamu politikaları orta ölçekli işletmeleri kapsamamaktadır.

Brezilya Küme Politikaları:ilk adımlar

• SEBRAE; kuruluşunun ilk on yılında yabancı danışmanlarla işbirliği kurma, girişimcilik kültürünü destekleyecek metodolojiler oluşturma ve küçük ölçekli işletmelerin yönetim becerilerini geliştirme konularına odaklanmıştır.

• SEBRAE, 2000 yılında yapısal gelişimi sağlama sorumluluğunu üstlenmiştir.

• Küme Politikası 2001-2002 döneminde başlatılmıştır. - Böylece 1980’den sonra Sanayi Politikası’na yönelik ilk adım

gerçekleşmiştir.

• 2004 yılında %60’ı ortak eylemlere ayrılan bir “Yıllık Bütçe Planı” oluşturulmuştur.

Brezilya Küme Geliştirme Politikası

• Politika; başta İtalya, Fransa ve İspanya olmak üzere dış ülkelere açılmaya başladı.

• Amerikalılar Arası Kalkınma Bankası’nın desteğiyle küme gelişimine yönelik temel metodolojiler oluşturuldu.

• 2006 yılı itibarıyla yapılan birçok değerlendirme önemli sonuçlar ortaya koydu.

• Böylece politika; ekonomi, siyaset ve entelektüel çevreyi birbiriyle buluşturdu.

- “Farklı Çevrelerin Buluşması” faydasını ilerleyen zamanlarda

gösterecektir.

Brezilya Küme Geliştirme Politikası

• 2007 yılında 300’den fazla kümeye ortak girişimleri desteklemek üzere kaynak sağlandı.

• 2002 yılında hükümet Brezilya İhracatı Teşvik Ajansı’nı (APEX) kurdu.

• APEX, özellikle küçük ölçekli işletmelerin büyüklük sorununu ortadan kaldırmak amacıyla ihracat konsorsiyumlarının oluşmasını teşvik etti.

• Yasal kısıtlamalar ve kültürel meseleler sonucu olumsuz etkiledi.

Brezilya Küme Politikasının Temel Unsurları

• Küme metodolojisi; girişimcilik eğitimi, teknoloji ve piyasa bilgisine erişim, toplu eylemler ve teknik hizmetler için kurumsal ağ oluşturma konularını kapsamaktadır;

• Fuarlara katılımın sağlanması ve teknoloji konusundaki bilgi eksikliğinin ve kredi çözümleri ile ilgili bilgi eşitsizliğini azaltmak için çalışmalar yapılmaktadır.

• Kaynaklar çoğunlukla bu tür girişimlere ödenek sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.

Brezilya’daki Kümelerin Ortaya Çıkışı

• Brezilya’daki birçok küme, 1980 Brezilya yapısal krizinin neden olduğu

- (i) para birimindeki şiddetli devalüasyon, - (ii) yüksek işsizlik oranı sonucunda oluşmuştur.

• Kümeler, işletmelerin ayakta kalma mücadelelerinin ortaya çıkardığı üretken bir sistemdir.

• Ülke para biriminin değerlenmeye ve işsizliğin azalmaya başlamasıyla ekonominin iyileşme sürecine girdiği 2004 yılından itibaren neredeyse tüm kümeler avantajlı hale gelmiştir.

Bazı Makro-ekonomik Meseleler

• 2001 ile 2010 yılları arasında, ücret düzeylerinde (Birim Emek Maliyeti) dolar bazında %200’den fazla artış yaşandı;

• 2010 ile 2013 yılları arasında ise bu oran %17’nin üzerinde!

• Devalüe edilmiş para biriminin koruma etkisi ortadan kalktı.

• Brezilya ihracatı 2008 krizinden sonra durgunlaştı ve

• Son iki yıl içinde gerilemeye başladı.

• Bu durumda, oluşturulan işbirliği ağları mucize yaratamadı.

Alınan İlk Ders

• İlk önemli çıkarım: işbirliği ağları, para biriminin aşırı değerlendiği durumlarda makro-ekonomik eğilimleri tersine çevirebilecek kapasitede değildir.

• Bilgiye dayanmayan ve KOBİ kümelerinin büyük bir bölümünü oluşturan sektörlerin rekabetinde

• işgücü, enerji ve sınai girdi maliyetleri temel alınır.

Alınan İlk Ders

• Tam etkinliğin sağlanması için, genelde sanayi odaklı olan kümelenme politikalarının yanı sıra reel döviz kuru politikaları da izlenmelidir.

• Son yirmi yıldır Çin ve Hindistan bu politikaları izlemektedir.

• Mevcut durumda döviz kuru politikaları oluşturmanın imkansız olması halinde maliyet değişimlerini yakından takip etmek faydalı olacaktır.

Değerlendirme Unsurları

• Ancak kümelerin proje öncesi ve sonrası gelişimlerine yönelik yapılan karşılaştırma çalışması önemli sonuçlar ortaya koymuştur.

- Konuyla ilgili daha fazla bilgi için: www.sigeor.sebrae.com.br • SIGEOR : “Sonuç Odaklı Yönetim Sistemi”

Değerlendirme Unsurları

- İş modeli yenilendi;

- Yönetim araçları dağıtıldı;

- Teknoloji gelişimi hızlandırıldı;

- Girişimcilik eylemleri arttırıldı.

Brezilya Küme Geliştirme Politikası

• Sanayi politikasının bir modeli olan Brezilya küme politikasına yönelik kapsamlı bir değerlendirme henüz yapılmamıştır.

• İlk küme projelerinin yapıldığı sırada 2006 Sanayi Politikası’nın oluşturulması

• üretim zinciri yaklaşımında değişiklik meydana getirmiştir.

• Araçlar değerlendirilerek yeterli veriler toplanmış; ancak sistematik veri analizi yapılmamıştır.

• Bu yüzden değerlendirmeler sadece o kümeyle sınırlı kalmıştır.

• Birkaç örneği birlikte inceleyelim.

Küme Projelerine Ait Bazı Sonuçlar

• Santa Rita de Sapucaí Belediyesi Kümesi

• Çalışma alanı: Elektrik-elektronik ürünler

• Proje hedefleri: Projeye katılan 55 işletmenin uluslararası piyasaya erişimlerini sağlamak

• Faaliyetler:- 130 kurs ve eğitim faaliyetleri;- 5 fuar katılımı;- Teknik alanda 2 yurtdışı görevi;

Küme Projelerine Ait Bazı Sonuçlar

• Bu küme, son 10 yılda çeşitli küme projeleri planlamıştır;

• Santa Rita kümesinin küresel ihracatı;

• 2006 : 5.7 milyon $;• 2009 : 7.8 milyon $;• 2010 : 7.6 milyon $ – proje başlangıcı• 2012 : 12.4 millyon $ – proje bitimi.

Küme Projelerine Ait Bazı Sonuçlar

• 15 ihracatçı işletme ile başlatılan proje sonunda 55 işletmeden 33’ü ihracat faaliyetlerine başlamıştır.

- 2010 yılında, katılan 15 KOBİ’nin ihracat tutarı 1.4 milyon $;

- 2011 yılında, katılan 22 KOBİ’nin ihracat tutarı 2,7 milyon $;

- 2012 yılında, 27 KOBİ’nin ihracat tutarı 3.1 milyon $. (2010 yılından %90 daha fazla).

Küme Projelerine Ait Bazı Sonuçlar

• Proje: Petrol ve Gaz Üretim Zincirinin Uluslararasılaşması

• Proje hedefi: ihracatı ve uluslararası ticareti teşvik etmek (teknoloji transferi, ortak girişimler ve ortaklıklar);

• Katılan KOBİ sayısı: 187

Küme Projelerine Ait Bazı Sonuçlar

• Petrol ve gaz üreten KOBİ’lerin uluslararasılaşma faaliyetleri

- 30 kurs ve eğitim faaliyeti;

- Yurtdışında 18; Brezilya’da 12 uluslararasılaşma faaliyeti;

- 180 şirket tespiti;

- 9.500 saat danışma hizmeti;

- 2 piyasa araştırması;

Küme Projelerine Ait Bazı Sonuçlar

• İhracatı:

- 2008 : 189 milyon $

- 2010 : 650 milyon $

• AB ile 5 milyon dolarlık bir ortak girişim kurulmuştur.

Değerlendirme Unsurları

• Elbette bu başarıyı yakalayamayan birçok proje vardır…

• …ancak Brezilya örneği küme projelerinin olumlu sonuçlar verdiğini göstermektedir.

• Bir projenin başarılı olmasında bilgi, teknik çözümler ve piyasa bilgisi etkili olmaktadır .

Alınan Dersler (1)

• Lider gruplar tarafından yönlendirilmek sorun olabilir …

- … ancak bir öncü ile çalışmak kaçınılmazdır.

• Hemen sonuç almak için acele edilmemelidir.

• Çıkan sonuç: küme gelişimi orta veya uzun vadeli girişimlerdir.

- Kesin sonuç almak 5 yıl sürebilir.

Alınan Dersler (2)

• KOBİ girişimcileri öğrenmek için isteklidir;

• Bilgi ekonomisine giriş sürecini hızlandıracak bir politika benimsenmelidir!

Alınan Dersler (3)

• Kuruluşların (hükümet, üniversite, teknoloji merkezleri) KOBİ’lerin gelişen sektörlerdeki potansiyellerini öngörmesi zordur.

- Kuruluşlar, girişimciliği destekleme konusunda kendilerini sorumlu addetmelidir.

Alınan Dersler (4)

• Sonuç olarak, kurumsal eşgüdümü sağlamak en zor uğraşlardan biridir.

• İşbirliği ağları, düşünce tarzlarında önemli değişiklikler yapmayı gerektirmektedir;

• Ancak küme kapsamında kurulan işbirliği bir başlangıç noktası değil elde edilen bir sonuç olarak görülmelidir.

Alınan Dersler (5)

• Bir Doğu Anlayışı: Azim!

• İstikrarlı bir gelişim, bilgi ve çalışmayla mümkündür: daha çok para daha fazla başarı getirmeyebilir.

• Zaman yönetimi yakından izlenmelidir: zamanlama konusunda titiz davranılmalıdır.

• Diğer bir ifadeyle, eylemlerin zaman çizelgesini yapmak proje sorunlarından biridir ve bu konu sıradan bir değişken olarak değil son derece özen gerektiren bir uğraş olarak görülmelidir.

Küme projeleri sanayi politikalarının en demokratik formlarından biridir!

rcaporali.56@gmail.com