Environment. Society. Economy. Zomer 2018

Rabobank doet mee Hét circulaireevent

Circulair denken

Circular spotlight

Projecten Column

Inspiratie

Podium

Expedites a Circular Coalition.

Hotspot circulaireeconomie

Interview

Circulair bouwen,het nieuwe normaal

Interview

bouw & ontwikkelinggebiedsontwikkeling nieuwbouw renovatie

gereedschap academie

community of practice

INNOVATIES & FYSIEK PRODUCT, DIENST KENNISOPBOUW KENNISDELING

A circular economy is a regenerative system in which resource input and waste, emission, and energy leakage are minimised by slowing, closing, and narrowing material and energy loops.

Wh

en yo

u ch

ang

e the w

ay yo

u lo

ok at th

ing

s, th

e thin

gs yo

u lo

ok at ch

ang

e. M

ax Plan

ck Germ

an quantum

theorist

Inhoud

3ColumnHét circulaire event

4 - 5Inspiratie Circulair denken

6 - 9InterviewHotspot circulaire economie

10 - 11PodiumCircular Spotlight

12 - 13ProjectenRabobank doet mee

14 - 17Interview Circulair bouwen,het nieuwe normaal

18 - 19InfographicGrondstofverbruik

Hét circulaire eventBouwend Nederland buitelt over elkaar heen met mooie ambities, netwerk-events, kennisdagen en pilot-projecten.

Column

De circulaire economie barst nu echt los. Zou ik dat mijn opa hebben kunnen uitleggen? Kozijnen leasen, materialen een paspoort geven? Kijk opa, die materialen, die hebben ook een identiteit, snapt u? Ik vermoed een lang gesprek. Maar goed, ik gooi dan ook vijf keer zoveel weg als mijn opa, als je de cijfers van het CBS erbij pakt. Want wat hij en zijn generatie wel wat beter hadden begrepen, is dat als je iets met liefde behandelt, je er gewoon veel langer plezier van hebt. En soms wens ik ons in de bouw, naast alle supermooie ambities, modellen, tools en strategieën

ook wat meer aandacht voor die eenvoudige logica toe. Aandacht voor het materiaal in je handen, aandacht voor gewoon goed onderhoud, en vooral aandacht voor die groep mensen voor wie tweedehands al hun leven lang ‘het oude normaal’ is. Want wat mijn opa ongetwijfeld prima had begrepen is dat zijn eetkamer-stoelen nu een plekje in onze ei-gen circulaire huisvesting hebben gevonden. Want die zaten toch nog prima?

Hét nationale circulaire event van 2018, Koningsdag is net geweest. Locatie Vondelpark was wederom

een groot succes. Heeft u het gemist, maar bent u wel op zoek naar een verfrissend ouderwetse circulaire benadering? Wacht dan niet tot Koningsdag volgend jaar, maar kom eens langs bij ons PIT lab!

Saskia Oranje en Karin Dorrepaal zijn de founding partners van DOOR architecten. Zij hebben onlangs het PIT lab ontwikkeld, hun eigen circulaire huisvesting. PIT lab maakt deel uit van de Tuin van BRET, het eerste circu-laire en ambachtelijke bedrijven- terrein van Nederland mét wijngaard.

Natuurlijk speelt techniek en wetenschap daarbij een grote rol. Maar ook zaken als wet- en regel- geving en financiering zijn niet weg te denken. En onze conclusie, na enkele jaren actief te zijn, het is mensenwerk. Mensen die durven te inno- veren, die nieuwe stappen buiten bestaande paden durven te zetten.

Schiphol Trade Park wil van C-Bèta een circulaire experimenteerplek maken. In het openingsverhaal vertellen Dick van der Harst en Guido Braam hoe zij dit aan gaan pakken.

In de metropoolregio van Amsterdam circulair gaan bouwen, dat is de uitdaging die aan het Bouw- programma van C-creators gesteld is. Hoe dat gaat, lees je op pagina 14 in het interview met Wouter van Twillert, C-creator en één van de initiatiefnemers.

We laten ook zien welke circulaire ideeën en producten zijn toegepast in het nieuwe C-Bèta. We delen graag onze inspiratie en die van anderen, op de linkerpagina die van DOOR Architecten, een jong architectenbureau, en op pagina 16 lees je de inspiratie van onze Bouwpro-gramma-partners.

We wensen je veel leesplezier toe.

Met groet,

Mariska Joustra Eindredacteur

PS: Je bent altijd van harte welkom een kijkje te nemen op onze locatie.c-beta.nl

Werk aan de winkelDe meest circulaire oplossingen en projecten mogelijk maken.

Van de redactie

2 | Zomer 2018 | 3

01Tuin van Bret02Geupcyclede modulaire gevel03Saskia Oranje & Karin Dorrepaal

01

03

02

Colofon

Circular Times is een uitgave van C-creators.Copyright 2018Concept Corwin VerdonkHoofdredactie Mariska Joustra Redactie Juliette Verheijen, Corien LambregtseVormgeving Corwin Verdonk en Lone Aarup PoulsenFotografie Containing Mushrooms, Cruquius Museum - Just Justa, DOOR Architecten, Gemeente Haarlemmermeer, Gouden Lijntjes, Juliëtte Verheijen, Rabobank, SADCLithografie & Druk Zalsman Groningen B.V. Rechten Heb je rechten op de gebruikte beelden en ben je niet door ons benaderd, laat ons dit dan svp weten.

Voor deze uitgave is een drukbezetting van 90% zwart gebruikt - dat leest niet alleen prettiger, maar bespaart ook nog eens 10% inkt.

Deze uitgave is gedrukt op 100% gerecycled papier.

Legenda

Circulaire economieWe gebruikten de door Circle Economy zeven vastgestelde principes die de basis vormen van de circulaire economie.

Over C-creators

C-creators geloven dat er geen rechtvaardiging is voor het bestaande lineaire systeem. Wij geloven in de kracht van samenwerking en verbanden leggen, we beoordelen alle uitdagingen op systeemniveau en niet op de losse onderdelen. We dromen groot en gaan van praten naar doen. We maken de circulaire economie het nieuwe normaal.

Volg ons

Bezoek onsRijnlanderweg 916, 2132 MN Hoofddorpc-creators.org

Prioritise Regenerative Resources

Preserve & Extend

Waste as a Resource

Design for the Future

Joint Value

Incorporate Digital Technology

Renewed Business Model

Fiets Roetzroetz-bikes.com

Bij Roetz krijgen oude fietsen een nieuw leven! Losse onderdelen worden opgeknapt en zo ontstaat een nieuwe fiets met een uniek design. Door zelf details toe te voegen, pimp je hem helemaal naar je eigen smaak. Oh, en de mensen die bij Roetz werken zijn net zo uniek als de fietsen. De collectie is nu 30% circulair, maar het streven is 100%! Go Roetz!

Tegel Studio Waestudiowae.nl

Wil je een circulaire stoffen tegel op de vloer of één van beton? Studio Wae maakt ze voor je. De stoffen tegel wordt gemaakt van hergebruikte materialen en in de betonnen tegel wordt beton gemengd met glas, dat kan tegen een stootje. Kleuren kun je zelf kiezen, het wordt een vrolijke boel op de vloer. Rustig design of kleur in de kinderkamer. En alles is herbruikbaar, mocht je het eens anders willen.

Verf Graphenstonegraphenstone.nl

Deze verf is veilig, want volledig ecologisch en duurzaam. Door de toevoeging van grapheen is de verf ook nog eens supersterk en slijtvast. Dat is één keer goed schilderen en dan jaren niet meer. Wij hebben de verf gebruikt in C-Bèta, maar er zijn ook mortels, primers, putties, voorbehandelingen, allemaal schoon en safe. Fijn!

De verborgen impact mijnverborgenimpact.nl

We hebben als consument veel meer impact dan we denken. Niet alleen binnenshuis of weke-lijks aan de pomp, maar juist aan de andere kant van de wereld, bij het maken en vervoeren van de dingen die we dagelijks kopen. Uiteindelijk betalen we zelf voor die verborgen impact en houden we het systeem in stand. Dit boek geeft mooie inzichten. Bereken jouw impact op de website.

The Art of Upcyclingnicmic.nl

Ocean Sole maakt kunstwerken van weg- gegooide teenslippers, deze vormen een groot onderdeel van de plastic soep. In Kenia liggen de stranden er vol mee. Ocean Sole verzamelt de teenslippers en tovert ze om tot de mooiste kunstwerken.

Pllek pllek.nl

Wil je lekker lunchen, inspiratiesessies volgen, werken bij een goede kop koffie en fantas- tisch uitzicht, of een avondje dansen met vrienden? Ga naar Pllek! Doen wij ook. Waarom? Omdat ze bij Pllek bewust omgaan met hun omgeving. Ze focussen op verbinding en bewustwording, dat merk je niet alleen aan te volgen yogalessen, maar ook aan de spijskaart. Veelal vegetarisch en vegan. Superlekker en het is er erg gezellig. Aanrader hoor.

Stack-it bekersmoonenpackaging.com

Unieke bekers, gemaakt uit het restafval van de rietsuikerwinning. Bovendien leveren de gebruikte bekers biogas en compost op. Zo ontstaat een 100% biologische kringloop. Kom je een kop koffie of thee bij ons drinken?

Circulair denkenAnders gaan denken, dat is nodig voor een circulaire economie. Deze pagina toont je mooie voorbeelden van ondernemers die de stap maakten naar een andere manier van kijken en werken.

Inspiratie

4 | Zomer 2018 | 5

C-Bèta zelf is al een verrassend voorbeeld van circulair denken: ze is getransformeerd tot een inspiratieplek voor iedereen die iets wil met de circulaire economie. Ondernemers, overheden, investeerders, onderzoekers en adviseurs.

Metamorfose hoeve ‘De Vogel’De afgelopen winter heeft hoeve ‘De Vogel’, de oorspronkelijke naam, een metamorfose ondergaan. Van buiten is er niet veel veran-derd, maar van binnen is het pand verbouwd en heringericht met circulair materiaal, infra-rood warmtepanelen en circulaire meubels. Geleased natuurlijk, want in een circulaire economie gaat het niet om eigendom, maar om gebruik.

In het voorhuis zijn overlegruimtes en 24 werkplekken gecreëerd. Deels voor vaste huurders, deels voor iedereen die aan komt waaien. Je kunt online een werk- of overleg-plek reserveren. De voormalige stal, inclusief een complete glazen kas met bar, wordt verhuurd voor congressen en evenementen. Ook is er ruimte voor vaste en tijdelijke exposities van circulaire bedrijven. En de bijgebouwen op het erf bieden startende ondernemers een plek om pilots op te schalen en de stap naar de markt te zetten.

C-Bèta is op 17 mei jl. officieel geopend en is klaar voor een nieuw tijdperk. Je bent er zo: met de auto via de A4, afslag Hoofddorp, met de OV-fiets vanaf station Hoofddorp of met een (pendel)bus vanaf Schiphol.

Circulair pionier Guido Braam

C-Bèta laat zien wat mogelijk is en brengt partijen bij elkaar. Guido Braam is één van de stuwende krachten achter C-Bèta. Hij gaat zich persoonlijk inzetten om C-Bèta te ontwik-kelen tot dé ontmoetingsplek voor iedereen die wil bijdragen aan de circulaire economie. Braam is medeoprichter van Powered by Meaning, een collectief van sociale onder- nemingen, en van C-creators, een initiatief van profit- en non-profit-partners uit de omgeving. C-creators wil de circulaire econo-mie versnellen door kennis te delen, business cases op te stellen en een community op te bouwen.

Op dit moment werkt C-creators aan een programma om 250.000 woningen in de metropoolregio zo circulair mogelijk te krijgen. In Haarlemmermeer worden de eerste wijken al op die manier gebouwd.

“Wat mijn drive is?”, vraagt Braam aan een grote tafel in de glazen kas. “De economie veranderen. We kunnen domweg niet door-gaan zoals we deden. Als we willen dat toe-komstige generaties dezelfde kansen krijgen als wij, moeten we de economie circulair maken. Grondstoffen niet opmaken, maar

oneindig bruikbaar of vernieuwbaar maken. Dat bereiken we niet door een moralistisch vingertje op te steken, maar door met z’n allen naar innovatieve en creatieve oplossingen te zoeken. Bij C-Bèta laten we in exposities zien wat er mogelijk is. We bieden ondernemers ruimte om experimenten op te schalen en gaan hier evenementen organiseren.”

Hij komt zelf met C-creators in het voorhuis te zitten, ingericht door de kantoorinrichters Ahrend en Drentea. “Alles is hier circulair. Daarmee laten we zien dat het kan. Een ander mooi voorbeeld is het terras dat naast het voorhuis is aangelegd. Een product van Tynke van den Heuvel, Studio Wae. Zij maakt buiten-tegels in Escher-achtige patronen en gebruikt daarvoor 65 procent gerecycled materiaal. Dankzij die patronen zijn ze ook nog water-doorlatend. Dat is een voorbeeld van een bedrijf dat wij hier graag ruimte geven.”

C-Bèta wil de circulaire economie gezicht geven en startende bedrijven een steuntje in de rug bieden. “Doordat mensen elkaar hier ontmoeten, kunnen er spontaan nieuwe ideeën en combinaties ontstaan. Iedereen is dus welkom. Je kunt je auto straks hiernaast opladen bij NEUMO, terwijl je in C-Bèta werkt, overlegt of een kop koffie drinkt.”

Hotspot circulaire economieDe circulaire economie moet grotendeels nog worden uitgevonden. Eén van de plekken waar dat gebeurt, is C-Bèta op Schiphol Trade Park.

Interview

01Guido Braam en Dick van der Harst02Interieur ODS-container03Tiny House van Finch Buildings

04Hoeve ‘De Vogel’05Miscanthus-kwekers in actie

6 | Zomer 2018 | 7

“We kunnen domweg niet doorgaan zoals we deden.”

01

02

04

05

03

Directeur Schiphol Trade Park Dick van der Harst

“Mijn droom is dat er naast de hoeve van C-Bèta nog een hele rij andere hoeves komt. Bedrijfsgebouwen in de vorm van boerderijen, waar ondernemers werken aan de circulaire economie”, zegt Dick van der Harst, directeur van Schiphol Trade Park (STP). “Zo ver is het nog niet, maar het kan er wel van komen. Om die reden hebben wij hoeve ‘De Vogel’ gerenoveerd en er C-Bèta van gemaakt. Hier gaan wij potentiële klanten uitnodigen voor een kennismaking. Wil je weten wat de identiteit van dit bedrijvenpark moet worden, dan kun je dat bij C-Bèta ervaren.”

STP is één van de werklocaties die door Schiphol Area Development Company (SADC) wordt ontwikkeld, in samenwerking met de gemeente Haarlemmermeer en Schiphol Group. SADC is dertig jaar geleden opgericht om de uitbreiding van Schiphol in goede banen te leiden. Eigenaren zijn de gemeenten Haarlemmermeer en Amsterdam, de pro- vincie Noord-Holland en Schiphol Group. SADC beslaat met haar werklocaties het hele gebied tussen Haarlem en Aalsmeer.

STP moet het meest duurzame bedrijvenpark van Europa worden. Van der Harst: “Dat is het doel dat ons voor ogen staat. Het deelgebied Valley wordt daarbij hét voorbeeld. Wij zorgen ervoor dat dit gebied zo duurzaam mogelijk wordt ingericht met wegen, groen en water. En we willen ondernemers aantrekken die dezelfde ambitie hebben: circulaire, innova- tieve en experimentele bedrijven. C-Bèta kan op STP een belangrijke rol vervullen. Wij heb-ben de samenwerking met Guido Braam en

C-creators gezocht, omdat zij veel contacten hebben met bedrijven die zich mogelijk in dit gebied willen vestigen. Nu de economie weer groeit, merken we dat de belangstelling toeneemt. Steeds meer bedrijven zien kansen in de circulaire economie en beseffen dat we die kant uit moeten.”

SADC, STP en C-creators delen volgens hem hetzelfde gedachtengoed. “We hebben het- zelfde doel, daarom kunnen we elkaar helpen. De circulaire economie staat nog in de kinder- schoenen, maar wij zijn ervan overtuigd dat de ontwikkelingen de komende jaren hard zullen gaan. Door deze koers te kiezen, denken wij de waarde van dit gebied te kunnen verhogen. Ook voor beleggers die duurzame investeringen willen doen, is dit een interessant gebied. Een plek voor start-ups, maar zeker ook voor grotere be- drijven die duurzaam en circulair willen zijn of worden.”

08Containing Mushrooms09Dick van der Harst10Schiphol Trade Park

06Mischanthus-kwekers aan het werk07Schiphol Trade Park in ontwikkeling

8 | Zomer 2018 | 9

“Mijn droom is dat er naast de hoeve van C-Bèta nog een hele rij andere hoeves komt.”

APTO ArchitectsMark Halbmeijer

“C-Bèta is in mijn visie een ‘organisch lab’. Een plek waar onder-nemers kennis kun-nen delen en nieuwe, circulaire productie-mogelijkheden kunnen ontdekken. Een plek waar een actieve com-munity van makers kan ontstaan. Dat is van essentieel belang om deze plek te laten groeien. Het is nog steeds veel te makkelijk om nieu-we producten aan te schaffen. Dat hebben wij bij de renovatie van de hoeve zelf ook gemerkt. Normaliter maken wij eerst een ontwerp en zoeken dan de materialen en technische innovaties erbij. Voor het ont-werp van C-Bèta waren we afhankelijk van de beperkte mogelijkhe-den in de markt en moesten we pionieren. Om succesvolle projec-ten te kunnen maken, moeten circulaire producten veel toe-gankelijker worden. De technische inno- vatie is er vaak al wel, maar ook op het gebied van contract- vorming en financie-ringsstructuren is er nog een wereld te winnen. C-Bèta kan daarin een rol spelen door partijen te ver-binden, te informeren en te inspireren. Want uitwisseling is een noodzakelijke voor-waarde om de circu-laire economie vaart te geven.”

07

08

09 10

01

10 | Zomer 2018 | 11

Podium

Circular spotlight In C-Bèta is, naast werkplekken en de evenementruimtes, ook een Circular Spotlight te vinden. Dit is een fysiek podium met wisselende circulaire producten en diensten. Elk half jaar wisselt de expositie en krijgen nieuwe innovaties letterlijk en figuurlijk het podium.

Het Circular Spotlight 2018 is mogelijk gemaakt door Nederland Circulair.

Anne Jorinde Kuiper, Gouden Lijntjes

Rabobank doet mee

12 | Zomer 2018 | 13

De Bioexpress: een sociale onderneming voor bijzonder talent

Sommige ondernemers hebben een idee wat verder gaat dan geld verdienen alleen. Zij weten maatschappelijk belang te koppelen aan de kwetsbaren in de samenleving. En dat betekent winst voor iedereen.

Biosoepie, nu De BioExpress, is een initiatief van Vincent Munster. In zijn lunchroom in Nieuw-Vennep konden mensen met een beperking twee dagen per week ervaring opdoen in de keuken en de bediening. Dit gebeurde onder begeleiding van ervaren horecapersoneel en was zo succesvol dat Vincent op kon schalen. Veel van de talenten vond een baan in de horeca en hij zag meer kansen om deze mensen hun talenten te laten ontwikkelen.

Samen met het lokale tuincentrum Suidgeest ontwikkelde hij een plan voor een volwaardige lunchroom en klopte voor financiering van deze sociale onderneming aan bij Rabobank Regio Schiphol. Om de opstart te kunnen maken was een bedrag van 60.000 euro nodig en dat is toegekend door de Rabobank Foundation.

Op dit moment is De BioExpress zeven dagen per week open, waardoor 20 mensen de kans krijgen zich te ontwikkelen tot horecaprofes-sional. Bedrijven in de buurt kunnen catering afnemen en De BioExpress heeft ook een hippe foodtruck die te huur is. Daarnaast wordt bij de bereiding van de soepen en sap-pen gebruik gemaakt van deels zelf gekweekte groente en kruiden en van reststromen van de lokale Jumbo.

Er zijn dagbestedingsplekken voor talenten die geen professionele carrière in de horeca willen: denk aan administratief werk, of werk op de marketingafdeling. Zo krijgen meerdere mensen een kans om hun talenten te gebrui-ken en te ontwikkelen.

De overheid trekt zich steeds meer terug en dat gaat soms ten koste van mensen met een beperking. De Rabobank ziet in het initiatief van Vincent Munster een kans om inclusiviteit te bevorderen waardoor deze groep volwaar-dig meedoet in de samenleving.

De Rabobank is al vanaf het begin één van de drijvende krachten achter de circulaire economie. De Bioexpress is daar een prachtig voorbeeld van.

01 + 02Medewerkers van de BioexpressProjecten

Circulair bouwen: het nieuwe normaalBouwen zoals het nu gebeurt kan niet meer, vindt Wouter van Twillert, gezicht van het Bouwprogramma namens C-creators. Maar hoe moet het dan wel?

Interview

Willemijn van der WerfTNO

‘LanzaTech is een scale up die denkbeelden over koolstof trans-formeert. Koolstof om een ‘car-bon-smart’ wereld in te richten. Koolstof komt vrij in afvalgassen vanuit onder andere de staalin-dustrie. Dat kan je gebruiken voor de productie van ethanol, kero-sine en chemische producten. Een prachtig voorbeeld van de circulaire economie.’

youtube.com/watch?v=AJsrT37W9CU

Pablo van den BoschMadaster

‘Ik kom uit de financiële wereld en liep tegen Thomas Rau aan. Hij vertelde mij over zijn visie, dat de wereld een gesloten systeem is waar geen afval is en alles waarde heeft. Pas als iets een identiteit heeft, krijgt het waarde. Afval heeft in huidige econo- mische systeem geen identiteit. Door afval een gezicht te geven krijgt het waarde, omdat je nu weet wat het is. Daar heeft Thomas het boek Materials Matter over geschreven. Daar is het zaadje voor Madaster geplant. Een grote inspiratiebron!’

Materials MatterThomas Rau

14 | Zomer 2018 | 15

01Werking bouwprogramma02Bouw & ontwikkeling03Bijeenkomsten

04Gereedschap05Academie

01

bouw & ontwikkelinggebiedsontwikkeling nieuwbouw renovatie

gereedschap academie

community of practice

INNOVATIES & FYSIEK PRODUCT, DIENST KENNISOPBOUW KENNISDELING

bouw & ontwikkelinggebiedsontwikkeling nieuwbouw renovatie

gereedschap academie

community of practice

INNOVATIES & FYSIEK PRODUCT, DIENST KENNISOPBOUW KENNISDELING

bouw & ontwikkelinggebiedsontwikkeling nieuwbouw renovatie

gereedschap academie

community of practice

INNOVATIES & FYSIEK PRODUCT, DIENST KENNISOPBOUW KENNISDELING

bouw & ontwikkelinggebiedsontwikkeling nieuwbouw renovatie

gereedschap academie

community of practice

INNOVATIES & FYSIEK PRODUCT, DIENST KENNISOPBOUW KENNISDELING

bouw & ontwikkelinggebiedsontwikkeling nieuwbouw renovatie

gereedschap academie

community of practice

INNOVATIES & FYSIEK PRODUCT, DIENST KENNISOPBOUW KENNISDELING

02

05

03 04

Inspiratie van deBouwprogrammapartners

In de metropoolregio Amsterdam (MRA) worden tot 2040 meer dan 250.000 woningen nieuw gebouwd, de bestaande woningen hebben een enorme verduur- zamingsopgave, gebiedsontwikkeling neemt een vlucht en er zijn stapels plannen voor nieuwe kantoorruimtes. Als je ergens impact kunt maken, dan is het wel op deze plek.

Wouter van Twillert: “In samenwerking met TNO, Cirkelstad en het EIB hebben we een bouwprogramma ontwikkeld met de focus op projecten. Terugkerende thema’s daarbij zijn circulaire aanbesteding, financiering en ketenontwerp. Onze partners vonden we bij de lokale overheden (Amsterdam, Haarlem-mermeer en Zaanstad), private partijen als Rabobank en Schiphol, grote bouwbedrijven zoals VolkerWessels en Breman, kleinere zoals Ecor en Sustonable en kennisinstel-lingen zoals de HvA en AMS. Wij hebben ons verenigd in een stichting met als doel circulair bouwen versneld de standaard maken. Dit doen we door opschaling centraal te stel-len o.a. door het ontwikkelen van instrumen-ten, kennis collectief te maken en organisaties te verbinden en activeren.”

Opschalen door kennisdelingCirculair gebruik en toepassen van materialen is voor het Bouwprogramma het uitgangspunt, kennis delen is daar een logisch verlengstuk van. Hoe hergebruik je materialen optimaal, welke materialen kies je en hoe zorg je ervoor dat gebouwen en gebieden een positieve impact hebben op mens en milieu? Wouter: “Er zijn al mooie initiatieven, bijzondere pilots, maar het lukt onvoldoende ze op te schalen. Hier ligt een rol voor het Bouwprogramma.”

De kennis die vrijkomt tijdens bouwprojecten maakt het Bouwprogramma collectief en past ze proactief toe bij nieuwe projecten. Wouter: “We zijn een living lab waarin we circulaire principes toepassen en testen. Lessen uit de praktijk zijn een essentieel onderdeel van de kennisopbouw. Kennis die hieruit voortkomt moet transparant en betrouwbaar zijn en voor iedereen toegankelijk. Hierbij maken we gebruik van de expertise van diverse partijen, zoals TNO, CIE architekten en Madaster.”

Hoe werkt het BouwprogrammaWouter: “Het fundament van het programma wordt gevormd door gebiedsontwikkeling, nieuwbouw- of renovatieprojecten. We betrekken hierbij ons ecosysteem van part-ners. De opgedane kennis delen we tijdens kennissessies, masterclasses, community of practice bijeenkomsten, lezingen en bijzon-dere events. Tevens ontsluiten we alle materi-alenkennis. Alle activiteiten staan in het teken van opschaling.”

Wij helpen de standaard bepalenMomenteel is er geen algemeen geaccep-teerde standaard voor materiaalgebruik en financiële registratie. Het Bouwprogramma wil inzicht geven in de keuze van materialen en welke organisaties zich duurzaam inzetten voor circulariteit. Kwaliteitscriteria zijn uiter-aard volledig transparant.

Product as a service Wouter: “Product as a service is een buzz-woord in de circulaire economie. We vinden het belangrijk te onderzoeken of dit terecht is. Dit onderzoek doen we samen met het EIB. Door deze samenwerking met het EIB, kunnen inzichten afgestemd worden op overheidsbeleid.”

Twee mooie voorbeeldenEén van onze projecten bevindt zich in Cruquius. Wouter: “Hier staat het eerste in-dustriële gemaal om polders droog te leggen. Naast dit gemaal wordt een museum ge-bouwd dat de bijzondere geschiedenis van de Haarlemmermeerpolder gaat vertellen. Het pand wordt circulair gebouwd met zo veel mogelijk materialen uit de eigen regio.”

Een ander project bevindt zich in de Haarlem-mermeer. Wouter: “Schoolgebouwen worden zowel circulair gebouwd als verbouwd. De ambities van de gemeente zijn torenhoog, we helpen de gemeente deze te realiseren. Wij ondersteunen met de uitvoering van de projecten, bouwen kennis op en helpen vraag-stukken concreet te maken.”

Interesse!Heb je een interessant project en ben je benieuwd wat we voor je kunnen doen? Neem contact op met Wouter van Twillert: wouter@c-creators.org

“Circulair gebouwd, met zo veel mogelijk materialen uit de regio.”

“Hier staat het eerste industriële gemaal om polders droog te leggen.”

06 + 07Het Cruquius Museum, één van de Bouwprogramma-projectenFotograaf Just Justa

16 | Zomer 2018 | 17

Vervolg

Circulair bouwen: inspiratie Waarom doen organisaties mee aan dit Bouwprogramma? Op c-creators.org/creatorstalk lees je hun drijfveren, op deze pagina delen we alvast hun inspiratie*.

Thomas HeyeVolkerWessels

Thomas deelt Overshootday omdat hier inzichtelijk wordt gemaakt hoe we de aarde aan het uitbuiten zijn. Thomas: ‘De uitputting van de aarde wordt hard en tastbaar. In 2017 bereik-ten we in augustus al het punt dat de grondstoffen voor dat jaar op waren gebruikt, de maanden daarna teerden we in. Dat kan zo niet doorgaan.’

overshootday.org

Samira ErramiEIB

‘Hoe klein de vermelding in het regeerakkoord ook is, het staat er wel en dat betekent dat de Rijksoverheid maar ook lagere overheden en de markt aan de slag moeten. Ook het grondstof-fenakkoord inspireert mij, juist omdat er alleen doelen gesteld worden en niet gezegd wordt hoe we er moeten komen. Het geeft ons als onderzoekers ruimte om te kijken hoe dit op een zinnige manier bereikt kan worden.’

circulaireeconomienederland.nl/grondstoffenakkoord/default.aspx

Navied TavakollyECOR

Hij raadt ons aan naar een TedTalk te kijken. Een vrolijke en vooral andere kijk op hoe wij ons eigen systeem kunnen verande-ren om ons geluk eigen te kunnen maken.

ted.com/talks/shawn_achor_the_hap-py_secret_to_better_work

Michel SchuurmanMVO NL / De Groene Zaak

De grote inspiratiebron voor Michel is Göran Kropp. Kropp overzag zijn leven en bedacht dat hij toch een keer de Mount Everest moest beklimmen. Niet dat hij ook maar enigszins erva-ring met klimmen had. Hij dacht ook dat het een goed plan was om op de fiets richting Everest te gaan. Vanuit Zweden! Hij leerde alles onderweg en je raadt het al, hij bereikte eigenhandig de top, waarna hij weer op de fiets stapte en terugkeerde naar huis. Je leest erover in zijn boek.

Ultimate High, my Everest OdysseyGöran Kropp

Lukas PeppinAntea Group

‘Ik hoorde ooit een interview met Herman Wijffels waarin hij vertelde over de noodzaak van een circulaire economie. Ik was daar direct door geraakt en hij liet er geen twijfel over bestaan dat wij circulariteit moeten omarmen. Daarna ben ik me in gaan lezen en heb zogezegd het licht gezien. Ik deel het graag met jullie.’

youtube.com/watch?v=yQFD-ARfT48

Mart PfeifferRabobank Schiphol

Mart laat zich dagelijks inspireren door de quote van William Mc Donough: ‘Stop doing less bad, start doing good.’ Als tip gaf Mart de onderstaande link, want alles is met elkaar verbonden.

un.org/sustainabledevelopment/sus-tainable-development-goals/

06

07

* Inmiddels zijn meer organisaties partner geworden, ook de inspiratie van deze partners delen we twee-wekelijks via de Creators’ Talk op onze website en social media.

Het opstellen van een goed plan om efficiënter met onze bronnen om te gaan (exclusief water) reduceert het grond-stofverbruik aanzienlijk.

De zes belangrijkste behoeften en goederen die mondiaal voor de grootste materiële voetafdruk zorgen.

Bij het vergelijken van ontwikkelingsscenario’s blijkt het dat hernieuwbare energie en energie-efficiëntie de uitstoot van broeikasgassen verminderen.

Circulaire strategieën toevoegen

Efficient omgaan met bronnen

Grondstofverbruik is vertwaalfvoudigd

Grondstofverbruik Infographic

Het mondiaal grondstofverbruik groeit met rap tempo.Nog geen 10% hiervan is circulair. Het inzetten van circulaire strategieën kan dit tij nu nog keren.

Materiële voetafdruk verkleinen

Grondstofverbruik terug te brengen

Uitstoot van broeikasgas terug te brengen

Uitstoot van broeikasgas terug te brengen

Incl. circulaire economie strategieën loopt dit op tot ...

Wonen & infrastructuur

De grootste ‘vervuiler’ is wonen en infrastruc-tuur. Woningbouw, wegen aanleggen, voorzie-ningen in en om de huizen.

Voeding

Voeding is een goede tweede. Landbouw en veeteelt laten een enorme voetafdruk achter. Intensief om te maken, maar het product heeft een extreem korte levensduur.

Mobiliteit

Vooral de materialen om vervoersmiddelen te bouwen en natuurlijk het brandstofverbruik.

Verbruiksgoederen

Veelal met een korte levensduur. Denk aan elektrische apparaten en kleding.

Diensten

Scholing, bestuur, ziekenhuizen. De afdruk is klein en het zit hem vooral in het gebruik van goederen. Doordat mensen ouder worden, is meer zorg nodig wat leidt tot toename van ziekenhuisapparatuur. Communicatie & connectiviteitHier gaat het om netwerken en apparaten om in contact te blijven met elkaar.

1 4

25

3 6

Als we geen actie ondernemen verdubbeld ons grondstofverbruik

18 | Zomer 2018 | 19

Bron cijfersCircularity Gap Report 2018circularity-gap.world

De circulaire broedplaats waar creatieven, ondernemers en makers samenwerken, exposeren en elkaar ontmoeten om de circulaire economie te realiseren.

Inspirerendeevenementenlocatie

Werkplekken voor kleine en grote organisaties

Altijd verse en duurzame koffie

Circulair in elk detail

www.c-beta.nl

Circulaire community

Centraal gelegenEen blijvende experimenteerplek

Unieke mogelijkheid tot vestigen op het meest duurzame bedrijventerrein Schiphol Trade Park

‘Circular Spotlight’, altijd ‘on trend’

C-Bèta