BORU HATTI ULAŞTIRMASI

Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN

Boru hattı taşımacılığı, müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamaküzere özellikle enerji ürünlerinin kaynağından alınarak,tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik süreci içindekihareketinin etkili ve verimli bir biçimde planlanması,uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altındatutulması hizmetinin yapıldığı bir taşıma yönetim biçimidir.

TEKNİK KARAKTERİSTİKLER

• 100-1200mm iç çap

• Çelik, plastik veya kompozit malz.

• 0,91m - 1,80m yer altı

• Multi-Product (Farklı iki ürün Taşınması)

Boru hatları düzenli olarak kontrol edilir ve gerekliyse “boruhattı denetim makinaları” ve “kazıyıcılar” kullanılaraktemizlenir.

• Genellikle ham petrol, doğal gaz gibi sıvı ya da gaz halinde olan ürünlertaşınır.

• Pnömatik borularda kapsüllere konulan katı maddelerde hava basıncıkullanılarak taşınır.

• Gazların ve sıvıların yanı sıra bazı kimyasal malzemelerde boru hattıyardımı ile nakledilebilir.

BORU HATLARININ SINIFLANDIRILMASI

• Toplama Boru Hatları: Ham petrol ve doğal gazı kuyulardan yakındaki işleme tesisinegetirmek amacı ile birbirine bağlı küçük borularla karmaşık ağlar oluşturulur. Bu gruptakiboru hatları kısa ve küçük çaplardadır.

• Ulaştırma Boru Hatları: Ağırlıklı olarak büyük çaplı uzun borularla, ürünleri şehirler,ülkeler ve hatta kıtalar arasında nakletmede kullanılırlar. Bu ulaşım ağları gaz hatlarındabirkaç kompresör istasyonu, ham petrol ve multiproduct ürün hatları içinde pompaistasyonları içerir.

• Dağıtım Boru Hatları: Nihai tüketiciye ürünleri ulaştırmak için kullanılan küçükçaplardaki çok sayıda birbirine bağlı boru hatlarından oluşmaktadır. Ürünleri, tanklara,depolama tesislerine ve terminallere dağıtmada kullanılır.

BORU HATTI İNŞAATI AŞAMALARI

• En uygun yolun seçilmesi

• Güzergahın topografik çalışması

• Güzergahın açılması

• Güzergah üzerindeki gerekli kazıların yapılması

• Boruların yerleştirilmesi

• Boru eklerinin yapılması

• Borunun giydirilmesi ve hendeğin kapatılması

BORU HATLARININ GELİŞMESİ

• Boru hatlarının hızla gelişmekte olması şüphesiz ulaşım faaliyetlerinde özellikleenerji kaynağı taşınmasında çok önemli bir olaydır. Boru hatlarından uzun sürepetrol yataklarında elde edilen petrolün çoğunlukla kıyılarda yer alan rafinerileretaşınmasında yararlanılmıştı. Zamanla, başta tasfiye edilmiş petrol olmak üzere,birçok sıvı maddeler bu ulaşım sektörüyle taşınmaya başladı.

• Her ne kadar zamanımızda boru hatlarıyla sıvı ve gaz halinde çeşitli maddelertaşınabilmekteyse de, bu ulaşım sisteminde yükün çoğunu petrol ve gaz teşkiletmektedir. Bu maddelerin boru hattı ile taşınması tankerler dışında öteki ulaşımsektörlerinden daha ucuza gelmektedir. Bununla beraber, kara içi suyollarındadüzenli ulaşım faaliyetlerine imkân veren şartların mevcut olduğu yerlerde petroltaşıma uzun süre boru hatlarındakinden daha ucuz olmuştur. Avrupa'da boruhatlarının döşenmesinin gecikmesinde bu kıtada kara içi sularda ulaşımın yaygın veucuz olmasında rolü vardır.

• Hemen bütün dünyada boru hatlarının çoğalmasında petrol ve doğal gazelde edilen yeni yatakların faaliyete geçmesi yanında, teknolojikbuluşların da rolü olmuştur. Teknolojik buluşlar arasında petrol ve gazındaha kolaylıkla taşınmasını sağlayanlar yanında, başka maddelerin de buulaşım sektöründe taşınması usullerinin geliştirilmesi vardır. Boru hattıulaşımında başta gelen bir unsur olan «boru» nun daha ucuza imalinisağlayan usullerin gelişmesi de bu ulaşım sektöründe olumlu rol oynayanönemli bir husustur. Öte yandan değişik iklim ve topografya şartlarınauygun inşa ve bakım usulleri de, boru hattı ulaşımının yayılmasında roloynayan faktörler arasındadır.

BORU HATTI ULAŞIMININ ÖZELLİKLERİ

• Ulaşımın eşsiz bir modudur

• Bunlar büyük miktarlarda bazı katı ve özellikle sıvıları düşük bir maliyetle uzun mesafelerde taşınmasına olanak sağlar,

• Operasyonlar çevre dostu, güvenilir ve süreklidir

• Boru hatları çok çeşitli arazideler üzerinde fazla zorlanmadan döşenebilir.

BORU HATLARININ DİĞER MODLARA GÖRE AVANTAJLARI

• Boru hatlarının diğer modlarda olduğu gibi geri dönüşlerde boş kalma gibidezavantajı yoktur (Sürekli taşıma sağlaması)

• Kötü hava koşullarından etkilenmemesi,

• İşletme maliyetinin düşük olması

• Çevre dostu olmaları

• Çok yüksek miktardaki ürünün taşınmasında en ekonomik yol olması,

• Teslimat süresine bakıldığında, en güvenilir taşıma tipi olması,

• Suyu uzun mesafelerde taşımak içinde kullanıldığında, kanallardaki suyunbuharlaşmasının, kirlenmesinin önlenmesi ve çevresel etkilerden korunması.

BORU HATTININ DEZAVANTAJLARI

• İlk yatırım maliyetinin yüksek olması,

• Esnekliğinin düşük olması,

• Uzmanlık istemesi,

• Düzenli bakım ve denetim ihtiyacının olması,

Taşıma Türlerinin Karşılaştırılması

BORU HATLARININ ANA UNSURLARI

• İlk enjeksiyon istasyonu: Ürünün hatta verildiği yerdir.

• Kompresör/Pompa istasyonları: Ürünün boru hattınca nakli için pompalar ve kompresörleryer almaktadır.

• Kısmi teslimat istasyonu: Ürünün kısmen alınabilmesi sağlanmaktadır.

• Blok vana istasyonu: Bu vanalar sayesinde operatör hat bakım çalışmaları için herhangi birsegmenti izole edebilir.

• Regülatör istasyonu: Operatörün, hattın basıncını azaltabileceği özel bir vana istasyonudur

• Final teslim istasyonu: Ürünün tüketiciye dağıtılacağı çıkış istasyonlarının ve terminallerininbulunduğu istasyondur.

BORU HATTI TEKNOLOJİSİ kabaca üç kategoriye ayrılabilir :

• Konvansiyonel ( Geleneksel) ya da 'enerji' boru hatları

• Sıvı gübre, kimyasal, ilaç ve maden kömürü vb. boru hattı

• kapsül boru hattı

Bugün petrol ve gazın yanında birçok madde boru hattında taşınmaktadır. Bazı sertmaddeler de sıvı ya da yarı sıvı bir hale getirilerek taşınmaktadır. Bunlar arasında

• Demir ve bakır cevherleri,

• Kireç taşı,

• Maden kömürü ve

• Odun hamuru vardır.

Amerika Birleşik Devletleri'nde Ohio'da Georgetown'dan Cleveland yakınlarındaki birsantrale maden kömürü taşınması bu tür başka girişimlere de Örnek olmuştur. İki yerarasında 200 km. kadar olan mesafede 25 cm. çapındaki borularla yılda 1,5 milyon toncivarında maden kömürü sevk edilmektedir. Sulandırılarak çamur kıvamına getirilmiş olanmaden kömürü (buna slurry adı verilmektedir) 3 pompa istasyonunda pompalanarakortalama 30 saat içinde santrale ulaştırılmaktadır. Cleveland'de slurry'nun suyu alınarakkömür yine eski haline getirilmekte ve santrale sevk edilmektedir.

• İlk zamanlar maden kömürünün boru hattı ile taşınmasında kömür bu şekilde yarıyarıya su ile sulandırılıyordu. Sonraları % 65 kömür, % 35 su oranında bir karışımgeliştirildi «sertleştirilmiş slurry» kömür bu şekilde daha fazla miktardataşınabilmektedir (% 30 daha fazla). Fakat asıl Önemli olanı bu yeni karışım şeklinineski tip «slurry» de olduğu gibi, kullanılması için suyun kaçırılmasına gerekolmamasıdır. Bu karışım aynen sıvı yakıt gibi yakılabilmektedir. Belirttiğimiz gibi,maden kömürünün taşınmasındaki teknik gelişmeler başka yerlerde deuygulamalara geçilmesine sebep olmuştur. Ohio'dan Detroit'e, Pennsylvania'danAtlantik kıyılarına ya da Utah'dan Los Angeles'a olduğu gibi.

• Çok inceltilmiş mineraller Boru hattında taşınan diğer maddelerarasındadır.

• Tahıllar da giderek daha fazla bir şekilde boru hattı ile taşınmaktadır.

Kanada buğdaylarının şevki ve buna benzer başka büyük projelergeliştiği takdirde bu alanda önemli değişiklikler olacağına şüphe yoktur.

• Hidroksitler, alkoller, sülfür ve başka kimyevî maddeler de borularlataşınırlar.

Meselâ Teksas ve Louisiana'da 3,200 km. uzunluktaki boru hattındakimyevî maddeler taşınmaktadır. Bu arada küçük çapta olmakla beraber,İsviçre ve Alplerde yer yer sütlerin boru hattıyla taşındığını da belirtelim.

• Şüphesiz borularla su şevki petrolden çok daha eski ve daha yaygındır.

Bir akarsu kenarında bile yer almış olan her hangi bir şehirsel yerleşme bu tipkolaylıktan faydalanmaktadır. Bir çok büyük şehirler ise sularını çok uzaklardanhem de ucuza getirirler.

Meselâ New York şehri suyunu Catskill dağlarından, Pipeline-Aqueduct sistemiile alır. Los Angeles, Sierra Nevada'nın güneyinde Owens gölünden suyunualmaktadır, lllinois'de nüfusu 40.000 civarında olan Galesburg şehri ise suyunu50 km. uzunluktaki boru hatları ile Mississippi'den alır.

Dünyanın birçok yerlerindeki maden işletmeleri ve sanayi tesisleri de sularınıboru hatları ile almaktadırlar. Meselâ Şili ve Perunun kurak sahalarında bulunanbir çok bakır, demir ve diğer maden İşletmeleri sularını Andlardangetirmektedirler. Boru hatları ile su alan ilginç bir maden işletmesi deLibya'daki Zeltin petrol yataklarıdır. Bu yataklar 140 km. kadar uzunlukta boruhatları ile Akdeniz'den su almaktadır.

• Genellikle belirli miktarda ve sürekli istek mevcut olduğu durumlarda boruhattı öteki ulaşım sektörlerinden daha ucuzdur. Boru hattı ulaşımında ilktesis masrafları yüksektir. Bu bakımdan iktisatçılar boru hattını demiryoluulaşımına benzetirler. Gerçekte, işletme masrafları boru hattındademiryolundakinden de daha düşüktür.

• Boru hattındaki yatırımda en büyük payı borular teşkil eder (% 70-75).

• Bunun yanında arazinin topografyası ve

• Arazinin fiyatı,

• Taşınan maddenin yapışkanlığı gerek tesis gerekse işletme masraflarınıetkileyen diğer başlıca hususlardır.

• Yapışkanlık pompalama ve taşıma süresini etkilemesi bakımından taşımaücretini arttıran bir husustur. Bu yüzden yapışkanlığı fazla olan fuel oil'intaşınması diğerlerinden daha pahalıdır.

• Arazi fiyatı boruların yer yer toprak altına döşenmesiyle azaltılabilmektedir.Bunun yanında yatırımda en büyük yeri olan borular da çap genişledikçetaşıma ücreti düşmektedir. 1,600 km. uzunluğunda ve 18 inç çapındaki birboru hattı günde ortalama olarak 100,000 varil taşıyabilmektedir. Butaşımada varil başına ücret 2x kadarken. Aynı mesafede 32 inçlik boruhattında günde 400,000 varil taşınır. Fiyat bu kez varil başına x kadardır.

Petrol Boru Hatları

• Petrol taşıyan ilk boru hattı Amerika Birleşik Devletlerin'dePennsylvania'da 1865 de faaliyete geçti. Başlangıçta bu şekilde petroltaşımak pahalı oluyordu. Fakat zamanla teknik gelişmeler ve başkahususlar petrolün en ucuz taşınma şeklinin boru hatları ile olmasına yolaçtı.

• Petrol taşıyan boru hatları üç gurubaayrılabilir:

1) Ham petrol toplayan hatlar: Bunlargenellikle yüzeydedirler. Bu tür hatlarile her kuyunun üretimi, merkezdekitoplanma yerine olan depoya ya darafineriye taşınır.

2) Ham petrol taşıyan hatlar: Yüzeydeveya yeraltındadır. Petrol yatağı ya dadepodan rafinerilere, limanlara vebaşka terminallere petrol taşırlar.

3) Tasfiye edilmiş petrolü sevk eden hatlar:Benzin ya da diğer ürünleritaşıyanlardır. Bunlar yukarıda dadeğinildiği gibi daha çok büyük sanayiülkelerinde, gelişmiş ülkelerdebulunmaktadırlar.

GAZ BORU HATLARI

• Boru hattı, tanker, mavna, kamyon vb.. araçlarla taşınabilen ham petrol verafine petrol ürünlerinin aksine doğal gaz yalnızca boru hattıylanakledilebilir. Fakat boru hattı ağının pahalıya mal olması ancak bol doğalgaz ve zengin pazarlar mevcut olan ülkelerde bu ulaşım sektörününgelişmesine imkân vermiştir. Bu yüzden doğal gazı bol fakat pazarların sınırlıolduğu Venezuela ve Suudi Arabistan'da bu tip boru hatları gelişmemiştir.Bununla beraber bugün bu ülkelerde doğal gazdan yararlanma yolunagidilmektedir.

• Sıvı gazların denizyolu ile taşınması çok yenidir. Ancak İkinci DünyaSavaşı'ndan sonra başlayabilmiştir. 1947'de eski bir tankerin sıvı gaz taşıyıcıbir tanker haline dönüştürülmesi gerek LPG (petrolden elde edilen gaz-LikitPetrol Gaz) gerekse LNG (doğal gaz) olarak bilinen gazların denizyolu iletaşınmasının başlamasına yol açmıştır.

• Gazın boru hatları ile taşınması ise çok daha eskidir. Yeni petrol ve gazyataklarının bulunmasına paralel olarak boru hatları da çoğalmaktadır.Avrupa ülkelerindeki durum bu hususta açık örneklerdir.

Türkiye’deki Durum

HAM PETROL BORU HATTI FAALİYETLERİMİZ

IRAK-TÜRKİYE HAM PETROL BORU HATTI• Irak - Türkiye Ham Petrol Boru Hattı Sistemi, Irak'ın Kerkük ve diğer üretim

sahalarından elde edilen ham petrolü Ceyhan (Yumurtalık) Deniz Terminali'neulaştırmaktadır. 35 Milyon ton yıllık taşıma kapasitesine sahip bulunan söz konusuboru hattı, 1976 yılında işletmeye alınmış ve ilk tanker yüklemesi 25 Mayıs 1977'degerçekleştirilmiştir.

• 1983 yılında başlayıp, 1984 yılında tamamlanan I. Tevsi Projesi ile hattın kapasitesi46.5 Milyon ton/yıl'a yükseltilmiştir. I. Boru Hattı'na paralel olan ve 1987 yılındaişletmeye alınan II. Boru Hattı ile de yıllık taşıma kapasitesi 70.9 Milyon ton'aulaşmıştır.

HAM PETROL BORU HATTI FAALİYETLERİMİZ

IRAK TÜRKİYE TOPLAM

I. HAT 345 641 986 km.

II. HAT 234 656 890 km.

TOPLAM 579 1.297 1.876 km.

HAM PETROL BORU HATTI FAALİYETLERİMİZ

• Körfez Krizi sırasında Birleşmiş Milletler'in (BM) Irak'a uyguladığı ambargonedeniyle Ağustos 1990'da işletmeye kapatılan Irak-Türkiye Ham PetrolBoru Hattı, BM'nin 14 Nisan 1995 tarih ve 986 sayılı kararına istinaden, 16Aralık 1996 tarihinde, sınırlı petrol sevkiyatı için tekrar işletmeye alınmışolup, altışar aylık dönemler itibariyle petrol sevkiyatına devam edilmektedir.

• Birleşmiş Milletler tarafından Irak'a verilen izinler doğrultusunda 2005yılında Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı ile taşınan ham petrol miktarı13.166.000 ve 2010 yılında ise 144.590.052 Varildir.

CEYHAN - KIRIKKALE HAM PETROL BORU HATTI• Kırıkkale Rafinerisi ham petrol ihtiyacını karşılayan bu boru hattı, Türkiye

Petrolleri Anonim Ortaklığı'ndan Ekim 1983 tarihinde devralınmış olup, Eylül1986 tarihinde işletmeye açılmıştır. 448 km. uzunluğundaki hattın yıllıktaşıma kapasitesi ise 5 Milyon ton'dur.

• Ceyhan Deniz Terminali'nden başlayarak, Kırıkkale Rafinerisi'nde son bulanboru hattı üzerinde 2 pompa istasyonu, 1 pig istasyonu (boru hatlarınıntemizliği ve borulardaki korozyonları tespit etmek için boru hatlarının belliyerlerine kurulur) ve 1 adet dağıtım terminali mevcuttur.

• Ceyhan-Kırıkkale Ham Petrol Boru Hattı ile 2005 yılında 25.986.000 varil2010 yılında 19.060.874 ham petrol taşınmıştır.

BATMAN - DÖRTYOL HAM PETROL

• Batman ve çevresinden çıkarılan ham petrolü tüketim noktalarınaulaştırmak üzere 4 Ocak 1967 tarihinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığıtarafından işletmeye açılan bu hattın mülkiyeti, 10 Şubat 1984 tarihindeBOTAŞ'a devredilmiştir. Yıllık taşıma kapasitesi 3.5 Milyon ton olan boruhattının uzunluğu ise 511 km.'dir.

• 2005 yılında, Batman-Dörtyol Ham Petrol Boru Hattı ile taşınan ham petrolmiktarı 10.108.000 varil ve 2010 yılında ise 11.102.788 varildir.

BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN HAM PETROL

• 13 Temmuz 2006 tarihinde gerçekleştirilmiş olup, ilk petrol tankerininyüklenmesi 4 Haziran 2006 tarihinde yapılmıştır. Söz konusu hat, 51 adetblok vana istasyonu, 4 adet pompa istasyonu, 2 adet pig istasyonu, 7 adether biri 150.800 m3 kapasiteli tank ve 2,6 km uzunluğundaki iskeledenoluşmaktadır. Türkiye sınırları içerisinde kalan bölümünün uzunluğu 1.076km’dir. 2010 yılı verilerine göre 286 milyon varil ham pertol taşınmıştır.

• ŞELMO - BATMAN HAM PETROL BORU HATTI

• Şelmo sahasında üretilen ham petrolü Batman Terminali'ne taşıyan boruhattının uzunluğu 42 km. olup, yıllık taşıma kapasitesi 800.000 ton'dur.

• Şelmo-Batman Ham Petrol Boru Hattı ile 2005 yılında 634 Bin varil hampetrol taşınmıştır.

DOĞAL GAZ BORU HATTI FAALİYETLERİMİZ

• RUSYA - TÜRKİYE DOĞAL GAZ BORU HATTI

• Rusya -Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı, ülkemize Bulgaristan sınırındaki Malkoçlar'dangirmekte ve Hamitabat, Ambarlı, İstanbul, İzmit, Bursa, Eskişehir güzergahını takip ederekAnkara'ya ulaşmaktadır.

• 75 bar basınca göre dizayn edilen 842 km. uzunluğundaki bu boru hattı boyunca, Kırklareli,Pendik, Eskişehir, Ambarlı ve Bursa'da kompresör istasyonları, Malkoçlar'da ana ölçümistasyonu ve pig tesisi bulunmaktadır. Ana kontrol merkezi ise Ankara-Yapracık'tadır.

• 26 Ekim 1986 tarihinde inşasına başlanan hat ile taşınan doğal gaz, 23 Haziran 1987tarihinde ilk durağı olan Hamitabat Trakya Kombine Çevrim Santralı'na ve Ağustos 1988'deAnkara'ya ulaşmıştır. Doğal gaz, Temmuz 1988'de İGSAŞ'ta Ağustos 1988'de AmbarlıSantralı'nda, Ekim 1988'de de Ankara'da konut ve ticaret sektörlerinde kullanılmayabaşlanmıştır. Sanayi sektöründe doğalgaz kullanımı ise, Ağustos 1989'da başlamıştır.

• Doğal gaz, Ankara'dan sonra, İstanbul'da Ocak 1992'de, Bursa'da Aralık 1992'de,İzmit'te Eylül 1996'da, Eskişehir'de ise Ekim 1996'da konut ve ticaret sektörlerindekullanıma sunulmuştur. Doğal gazın dağıtımı Ankara'da EGO, İstanbul'da İGDAŞ,İzmit'te İZGAZ, Bursa ve Eskişehir'de ise BOTAŞ tarafından yapılmaktadır.

Ana İletim Hattı, 1996 yılında 209 km. uzunluğundaki İzmit-Karadeniz Ereğli Doğal Gazİletim Hattı ile Batı Karadeniz Bölgesi'ne, 208 km. uzunluğundaki Bursa-Çan Doğal Gazİletim Hattı ile Çan'a uzatılmıştır. Hat daha sonra Çan - Çanakkale Doğal Gaz İletimHattı ile Çan'dan Çanakkale'ye uzatılmış ve Temmuz 2001 tarihinde işletmeyealınmıştır.

• Doğal gaz ilave alımlarının tüketim noktalarına kadar istenilen basınçta ve miktardataşınabilmesi için ihtiyaç duyulan yatırımların büyük bir bölümü tamamlanmıştır. Bukapsamda, Bulgaristan sınırında bulunan Malkoçlar Ölçüm İstasyonu'nun kapasitesi 8 Milyarm³/yıl'dan 14 Milyar m³/yıla yükseltilmiştir. Ayrıca, Kırklareli kompresör istasyonundakimevcut 4 kompresör ünitesinin güçleri arttırılmıştır.

• Hat üzerinde, Pendik'te inşa edilen kompresör istasyonu 1998 yılında ve Ambarlı'da inşaedilen kompresör istasyonu ise Aralık 2000 tarihinde işletmeye alınmıştır. 1998 yılındaişletmeye alınan Eskişehir Kompresör İstasyonu'na 2000 yılında bir adet yedek ünite ilaveedilmiştir. Eskişehir Kompresör İstasyonu'nun iki yönlü çalıştırılmasına yönelik çalışmalartamamlanmıştır. Bursa Kompresör İstasyonu da Kasım 2000 'de tamamlanmıştır. Hatüzerinde inşa edilen 36 km.lik Malkoçlar- Kırklareli Kompresör İstasyonu, 77 km.lik Önerler-Esenyurt ve 48 km.lik Hersek-Yumurtatepe Loopları'nın yapımları 1998 yılında, 99 km.likÖnerler Loop'unun yapımı ise 2000 yılında tamamlanarak işletmeye alınmıştır.

• 2002 yılında, Eskişehir- Mihalliçcık (75 km. 40'') ve Bozüyük-Eskişehir (75 km. 40'')doğal gaz loop hatları, Bozüyük-Adapazarı Dağıtım Hattı Faz I (63 km. 36'') veBozüyük-Adapazarı Dağıtım Hattı Faz II (63 km. 36'') yapım çalışmaları ve Seçköy-Karacabey (75 km. 36'') loopunun yapım çalışmaları tamamlanmıştır.

• 251 km. uzunluğunda ve Ana Hat üzerinde Bursa-Karacabey'den başlayarak İzmir'euzanan Karacabey-İzmir doğal gaz iletim hattının yapım çalışmalarıtamamlanmıştır.

SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ (LNG) İTHAL TERMİNALİ

• Türkiye'de diğer bazı doğalgaz ithal eden ülkeler gibi doğalgaz arzkaynaklarının çeşitlendirilmesi, arz güvenliğinin ve arz esnekliğininarttırılması için hem baz yük tesisi olarak çalıştırmak hem de ihtiyaçduyulduğunda pik düşürücü olarak devreye sokulmak üzere MarmaraEreğlisi'nde LNG İthal Terminali yapılmıştır.

• 1994 yılında işletmeye alınan terminalin sürekli enjeksiyon kapasitesi685.000 m3/saattir.

DOĞAL GAZ TİCARETİ

• 2005 yılı sonu itibariyle Rusya’dan 12.301 Milyon cm³, yine Rusya'danTURUSGAZ aracılığı ile 555 Milyon cm³ ve Mavi Akım kapsamında, 4.969Milyon m³, Nijerya'dan 1.030 Milyon m³ ve Cezayir'den 3.851 Milyon m³ veİran'dan 4.322 Milyon cm³ olmak üzere, toplam 27.167 Milyon cm³ gaz ithaledilmiş olup, doğal gaz satış miktarı 26.865 Milyon cm³ olmuştur. Satışlarınsektörel dağılımı ise aşağıdaki gibidir:

SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ (LNG) İTHAL TERMİNALİ

Doğal Gaz Satışlarının Sektörel Dağılımı-Milyon cm³ (*)

Elektrik 15.435Gübre 594Sanayi 4.993Konut 5.843Toplam 26.865

İnşaatı Devam Eden Projeler

• Türkiye; İran doğalgazını Avrupa’ya taşıyacak boru hattına, ‘İran’ın Türkmenistandoğalgazına Türkiye için transit geçiş izni vermesi şartıyla’ onay verdi. İran daTürkiye içinde tüketilmek koşuluyla Türkmen gazı için transit geçiş belgesi verdi.

• Toplam 5 bin kilometreyi bulacak hat İran’ın Bazargan şehrinden başlayıp Türkiyeüzerinden Yunanistan ve Almanya’ya kadar devam etmesi planlandı. Hattın Türkiyesınırları içerisinde kalan 1.720 kilometrelik kısmı Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesindenbaşlayıp Erzurum, Erzincan, Gümüşhane, Sivas, Yozgat, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara,Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Tekirdağ, İpsala-Edirne’denYunanistan’a ulaşacak.

• Orman ve Su İşleri Bakanlığı Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğütarafından yürütülen ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne (KKTC) denizin250 metre altından boru hattıyla su götüren proje geçtiğimiz günlerdehizmet vermeye başlamıştır.

PROJENİN YATIRIM BEDELİ 1,6 MİLYAR TL

• Dünyada ilk kez uygulanan deniz geçişi 80 kilometre 151 metreuzunluğunda, deniz yüzeyinden 250 metre derinlikte ve askıda geçiyor.Deniz geçişi 1600 milimetre çapındaki, yüksek yoğunluklu polietilen boruhattından oluşuyor. Proje kapsamında Anamur - Alaköprü Barajı'ndan alınansu, Anamuryum Dengeleme Deposuna getirilerek, Anamuryum DengelemeDeposu'ndan kontrollü bir şekilde Deniz Geçişi İsale Hattı'na verilmeyebaşlandı ve adaya su ulaştı. Alaköprü Barajı'ndan alınacak yıllık 75 milyonmetreküp su, Türkiye tarafı 24 km, deniz geçişi 80 km ve KKTC tarafı 3 kmolmak üzere toplam 107 km uzunluğundaki boru hattı vasıtasıyla KKTCGeçitköy Barajı'na aktarılmakta.

SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ (LNG) İTHAL TERMİNALİ

Dünya Doğal Gaz Talebi (milyar m3)