Bordeaux met ijs

Bordeaux met ijs

bw.bordeauxmetijs6:Opmaak 1 10-11-2008 14:47 Pagina 1

afdh

a.l. snijders

Bordeaux met ijs200 zkv’s


Eerste druk

isbn 978 90 72603 04 3

© 2008 A.L. Snijders, M. Müller en AFdH Uitgevers te Enschede/Doetinchem

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar

gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere

wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

bw.bordeauxmetijs6 07-11-2008 13:06 Pagina 4

inhoud

2005 7 2006 181 index 401 colofon 407


2005


messalina

Begin jaren 60 werkte ik na mijn kandidaatsexamenin de bibliotheek van Haarlem. Wartena, die daar ookkandidaat-assistent was, reed vaak met me mee, wewoonden beiden in Amsterdam en ik had een auto.Soms nam ik een mand jonge duiven mee, die ik danbij Halfweg losliet. Ik heb altijd een hekel aan wer-ken gehad, en als ik het koppel duiven over de wei-den terug zag vliegen naar mijn huis aan de Oude-zijds Achterburgwal, was ik chagrijnig omdat ikverder moest, naar die rotbibliotheek. Wartena wasook chagrijnig, maar om een andere reden, de dui-ven. Hij had de pest aan ze, hij noemde ze vliegenderatten, en wilde niet uit de auto komen om ze na tekijken. Terwijl ik, vlak voor mijn chagrijn zich aan-kondigde, optimistisch en vrolijk naar de bevrijdevogels keek, zat hij met een ongeduldig en sombergezicht een andere kant uit te kijken. Hij was eengoede vriend. Soms was de auto stuk en dan ging ikmet de trein. Ik praatte dan wel eens met een prach-tige vrouw die tegen de dertig was en ook in Haar-lem werkte. Zij woonde met haar echtgenoot aan deNieuwmarkt, ik zag haar soms bij Simon de Wit.Onze gesprekken waren niet diepgaand, maar ik her-inner me een uitspraak van haar die me schokte. Zezei: ‘Ik heb geen aardigheid in de geslachtsdaad’. Ikwas niet getroffen door de inhoud van de medede-ling, maar door de vorm. Ergens aardigheid in hebbenverbind ik met kaarten, roeien of schaatsen, beteke-nisloze bezigheden, zonder gevolg inwisselbaar, ter-wijl seks toch een van de drie pijlers van ons bestaanis. Ik antwoordde: ‘Dan bent u dus geen Messalina’.

9

02.01


10

Ik wist kennelijk wie Messalina was en ik was pedantgenoeg om dat aan een bijna onbekende vrouw telaten merken. Veertig jaar later – november 2004 –kocht ik in Paradiso op de beurs van kleine uitgevers:Marina Tsvetajeva, Negen brieven met een achtergehou-den tiende en een ontvangen elfde, uitgeverij Pegasus. De vertaler, Jan Robert Braat, schrijft een nawoord(Straatsburg, 1992). Daarin staat dit:

tsvetajeva is haar zachtmoedige Efron na hunhuwelijk (1912) in strikte zin maar korte tijdtrouw gebleven. Ze zet zichzelf doorlopendonder hoogspanning tussen de polen van vlam-mende liefde en vlijmende verworpenheid. Derij van haar minnaars en minnaressen is voor delezer voornamelijk van belang door de wonder-bare intensiteit van die betrekkingen en deneerslag ervan in haar werk. Ze verheerlijkt,creëert mythes en hanteert de pen met onge-kende verve. Kritische tijdgenoten noemdenhaar wel een Messalina, een mannenverslindster.

Als ik dit lees realiseer ik me dat ik sinds 1962 nietmeer aan Messalina gedacht heb, ik ben haar verge-ten, ik ken haar geschiedenis eigenlijk niet, was zemisschien een keizerin? Ik besluit het op te zoeken,maar dat doe ik niet. Ik kom haar bij toeval tegen alsik Montaigne lees, pagina 1123.

aanvankelijk bedroog zij haar echtgenoot inhet geheim, zoals dat gebruikelijk is; maar toenhaar avontuurtjes geen enkel risico opleverden,omdat haar man zijn ogen in zijn zak had, vondzij deze manier van doen plotseling beneden


11

haar waardigheid. Voortaan liet zij zich openlijkhet hof maken, kwam duidelijk voor haar min-naars uit, sprak met hen en liet haar voorkeurvoor hen blijken waar iedereen bij was. Zij wil-de dat haar man ervan op de hoogte kwam. Desul reageerde op dit alles niet, zodat haar ple-ziertjes, vanwege de onnozelheid waarmee hijze lijdzaam scheen toe te staan en te billijken,haar maar flauw en wee smaakten. En wat doetzij, de vrouw van een springlevende keizer? InRome, op klaarlichte dag, terwijl de hele wereldtoekijkt, geeft zij als haar man de stad uit is eenvolksfeest en trouwt plechtig met Silius, die altijdenlang haar minnaar was. Dreigde haar mis-schien, vanwege de onverschilligheid van haarwettige echtgenoot, een kuis leven en zocht zijeen andere man om door zijn jaloezie geprik-keld en door zijn strengheid tot overspel aange-zet te worden? Maar de eerste tegenkanting diezij ondervond, was meteen de laatste. De sufferdwerd met een schok wakker.Vaak zorgt datsoort slome duikelaars juist voor de grootstenarigheid. De er-varing heeft mij geleerd datzulke verregaande inschikkelijkheid tot de erg-ste wraakacties leidt als de maat eenmaal vol is,want waar de woede en de razernij steeds maarzijn opgekropt, slaat plotseling de vlam in hetkruit en komen bij de eerste klap alle spannin-gen tot ontlading. En aan zijn woede laat hij devrije teugel. Hij bracht haar ter dood, evenalseen groot aantal mannen die onder één hoedjemet haar hadden gespeeld, en zelfs een paaronschuldigen die zij met zweepslagen haar bedin had gedreven.


12

In december 1918 schrijft Alja, de 6-jarige dochtervan Marina Tsvetajeva:

mijn moeder.Mijn moeder is heel vreemd.Mijn moeder lijkt helemaal geen moeder.

Moeders bewonderen altijd hun eigen enandermans kind, maar Marina houdt niet vankleine kinderen. Ze heeft lichtbruin haar, metslag opzij. Ze heeft groene ogen, een haakneusen roze lippen. Ze is rank en slank en ik vindhaar handen mooi. Haar lievelingsdag is Maria-Boodschap. Ze is treurig en snel en houdt vanGedichten en Muziek. Ze schrijft gedichten.Ze is geduldig en verdraagt alles tot het uiter-ste. Ze wordt boos en is lief. Ze heeft altijdhaast. Ze heeft een grote ziel. Een aardige stem.Een snelle loop. Marina heeft veel ringen aanhaar vingers. Marina leest ’s nachts. Er zit haastaltijd spot in haar ogen. Ze wil geen gezeur aanhaar hoofd met stomme vragen, dan wordt zewoedend. Soms loopt ze verloren rond, tot zeineens wakker lijkt te worden, dan begint ze tepraten en is het weer net of ze ergens heenmoet.

De vrouw die ik zag bij Simon de Wit, en sprak inde trein naar Haarlem, zal nu wel 75 zijn. Ik denk datik haar nog steeds mooi zou vinden, omdat ik weethoe ze er in 1962 uitzag. Ik zou haar deze notitie vande zesjarige dochter van Messalina wel willen latenlezen.


04.01

13

lichtstraal

Het was de beschamende kloof tussen werkelijkheid en as -piratie, die van de partij iets quasi-religieus maakte […]Deze zin is een lichtstraal in mijn hersens. Het is mebekend dat idealisme de kiem van groot gevaardraagt, dat is niet nieuw voor me – het zijn de woor-den, een voor een, in de juiste volgorde.

de voorhoede van de bolsjewieken bestonduit een meedogenloze kern van met bloed be -smeurde jongemannen. Het was een kleine,geïsoleerde minderheid, die een uitgestrekt,verwoest rijk regeerde dat omringd werd doorvijanden. Hoewel Lenin de boeren en arbei-ders minachtte, was hij toch verbaasd door hetgebrek aan steun dat hij van hen ontving.Lenin stelde dan ook voor om één orgaan opte richten voor het tot stand brengen van hetsocialisme: de Partij. Het was de beschamendekloof tussen werkelijkheid en aspiratie, die vande partij iets quasi-religieus maakte, waarinideologische zuiverheid voorop stond en eennoodzakelijke militaire discipline heerste.

(Simon Sebag Montefiore, Stalin. Aan het hof van derode tsaar)


06.01

14

wrok

Als ik ’s morgens naar de kippen ga, zie ik er geeneen. Ze zijn onder de dikke ligusterhaag doorgelo-pen en zitten aan de rand van de wei van de buur-man. In de zon! Die hangt in zijn winterse gedaan-te net boven de horizon. De kippen genieten vanhet beetje warmte. Hoewel ik geniet van het tafe-reel (ik ben omgelopen en kijk naar ze vanuit hetweiland), begrijp ik plotseling waar mijn wrok van-daan komt: ik vind ze ondankbaar. Ze lopen los,hun omgeving is gevarieerd, ik geef ze overvloedigte eten, ik mishandel ze niet, maar zij leveren geentegenprestatie. Dat is ondankbaar. Ik zou ze ookkunnen foppen met levenslange opsluiting, met eenlichtklok en kunstmatige warmte, ik zou de econo-mie van Jan Kalff op ze kunnen loslaten en danzouden ze me bedanken met een dagelijks ei. Maarnu ik ze goed behandel, moet ik boeten. Mijn wrokkomt voort uit mijn door & door humanistischekijk op de natuur.


06.01

15

10 jaar

Ik zat zes jaar in dezelfde klas als Jan Kalff, Willems -parkschool aan de Pieter Lastmankade, 1943-1949.We woonden ook nog eens in dezelfde straat, Ra -phaëlstraat, zijstraat van de Apollolaan. We gingenniet met elkaar om. Hij werd president-commissa-ris van de raad van bestuur van abn-Amro en droegpak ken waaraan men de functie herkennen kon. Ik heb hem in tijden van economische nood op de ra dio horen zeggen dat alles beter zou gaan als dear bei ders tien jaar geen loonsverhoging zouden ont -vangen.


12.01

16

papier

Gerald Stevenson woonde zijn hele leven bij zijnmoeder in Vermont. Hij ging met niemand om. Hijwas papierdeskundige, de beste ter wereld. In dewe tenschap gonsde zijn naam. Hellinga nodigdehem uit naar Nederland te komen, en koppeldehem aan de jonge Wartena, die papierdeskundige in opleiding was (paio). Hellinga was een gevrees-de potentaat, hij stuurde levens door het leven. War tena en Stevenson reisden op zijn bevel in een 2cv-bestel wagen door Europa, het fototoestel in delaadbak. Ze fotografeerden watermerken in Wenen,Florence, Lissabon en Praag. Wartena werd gek vanStevenson. In Brussel ontsnapte hij, verliet het hoteldoor de achteruitgang, spurtte naar de tram, namdaarna de bus naar Sint Joost ten Noode en bezochtdaar de kermis. Bij de schiettent schoot hij een fotovan zichzelf. Toen die hem door de kermisbaas wasoverhandigd, zag hij dat Stevenson achter hemstond. (Ik heb die foto in bezit – bewijs dat het ver-haal op waarheid berust.) Terug in Vermont vertel-de Stevenson aan zijn moeder dat Wartena de inte-ressantste man was die hij ooit had ontmoet.


16.01

19

genen

w.h. auden is op pantoffels heel China doorge reisd bij zijn eerste bezoek aan dat land. Trokze nooit uit. Likdoorns. Rilke heeft heel zijnvolwassen leven op het ene kasteel na het an -dere ge woond. Begunstigers. Hij reed zelden in een auto, hij reed liever met de trein. Voltaireop Cirey met madame Châtelet. Zijn doden-masker. Wat een kalmte.

Deze mededelingen komen van een man die ondervalse voorwendsels een huis is binnengedrongen omeen tapijtreinigingsmachine te demonstreren. Nietmijn huis, het huis van een werkeloze in Noord-Amerika. De man heet Aubrey Bell, hoofdpersoonin een verhaal van Raymond Carver.

Ik word vaak bezocht door menheer Alosery,getuige van Jehova. Ik laat hem graag vertellen overhet Oude Testament. (Het Nieuwe Testament mijdik, ik ben geen fan van Jezus, te zoet, te gelijkheb-berig.) De getuigen van Jehova nemen de Bijbel letterlijk. Ik zeg: Maar Alosery, die mannen wordenhonderden jaren oud en verwekken dan ook nogkinderen, en Sara krijgt haar eerstgeborene 50 jaarna de menopauze, jullie verkopen sprookjes in plaatsvan de waarheid. Menheer Alosery antwoordt: Datmoet u anders zien. De mens werd toen veel ouderdan nu, dat zat in zijn genen.


17.01

20

automaat

Jarenlang en jaren geleden heb ik (in) een OpelOmega gereden. Speciale attractie: zes cilinders enautomatische versnellingsbak. Vanmorgen naar het ziekenhuis, afdeling kaakchirurgie. Na het beitelenkreeg ik van de verpleegster een ijszakje mee naarhuis. Ik hield het tijdens het rijden tegen mijn kaak,maar moest het neerleggen bij het schakelen. Ikdacht aan de automaat.


22.01

21

geheimtaal

We moeten leren meer te zien, meer te horen enmeer te voelen, schreef Susan Sontag in 1966 inAgainst interpretation, de polemiek die haar in éénklap de status van intellectuele diva bezorgde. In eenassociatieve stijl beklaagde Sontag zich over de nei-ging van critici om een kunstwerk tot in de kleinstede tails te analyseren op zoek naar de ‘verborgen’ be -tekenis. Die obsessie met een dieperliggende essen-tie zag Sontag als een gevolg van Plato’s afwijzingvan kunst als aftreksel van de toch al onvolmaaktewerkelijkheid. Om de kunst te redden is het onder-scheid tussen vorm en inhoud geboren – met vormals de onvolmaakte nabootsing, minderwaardig aande dieperliggende ‘moraal van het verhaal’. Om diebetekenis te doorgronden is vervolgens een goedeverstaander nodig.

Ik ben het met Plato eens, de kunst moet afge-schaft worden. En als dat niet kan, laten we er dan inieder geval niet meer over praten. Ik ril als ik de ge -heimtaal over de nieuwe poëzie van Kouwenaarlees. Ik zie geen verschil met de autopagina van dekrant.


23.01

22

sleutel

Omdat een onbekende op de parkeerplaats bij desupermarkt een deuk in mijn auto heeft gereden, zitik op het politiebureau. Ik kijk naar het pistool opde heup van het meisje dat de aangifte opneemt.Herinnering, gewapende meisjes van twintig. Zekan sneller typen en schieten dan ik. Ik ken eenpolitieagent die zijn vrouw en haar minnaar metzijn dienstwapen heeft doodgeschoten. Detail: deminnaar was ook een politieagent. Ik denk aanmacht. Op de politieschool hoorde ik voor het eersthet woord sleutelmacht. Een adjudant stond met zijnklas te wachten voor een afgesloten praktijklokaal.Hij belde de conciërge, die beloofde met de sleutelte komen. Het duurde te lang, de adjudant schoptede deur open, en oogstte respect bij zijn leerlingen.Een incident, bedwongen – bij de politie weet menhoe incidenten bedwongen moeten worden. Mijnkamergenoot, ook een adjudant, legde me de bete-kenis uit van sleutelmacht. Je staat laag in de hiërar-chie, maar je hebt een sleutel, de boven je gesteldenmoeten op je wachten als je langzaam loopt. Deagent/moordenaar mocht altijd legaal een verdach-te bij zijn arm pakken en hem meenemen. Toen hij-zelf verdachte was, mocht hij dat niet meer. Zijncollega hield hem nu vast en leidde hem naar deachterbank van de surveillancewagen. Het gewelds-monopolie berust bij de overheid, is een aanwijzingvan bovenaf, geen verdienste van het individu. Ikben gefascineerd door de broosheid van het ge -welds monopolie en door de piramide van de macht,mijn hart bonst als ik zie dat zeer hooggeplaatsten


23

in de boeien worden afgevoerd. Mannen die aan hethoofd stonden van grote ondernemingen en iederesidderende secretaresse ongestraft mochten kussen.

Voor mijn ogen afgevoerd, ja, ik kijk nog eensgoed, boeien om de polsen. Boekhoudschandalen.Gisteren meester, vandaag knecht. Maar geen dramaop het hoogste niveau, het blijft toch altijd papier,een virtuele en stille wereld zonder geschreeuw engeduw. Het bedrog is via het papier gegaan, en debeloning is ook papier (geld). Mijn fascinatie bereiktde top bij het echte leven van vlees en bloed: de ont-hoofde koning, de doorzeefde tiran.

Het meisje haalt mijn verklaring uit de printer,ik zet mijn handtekening. Dan lopen we naar bui-ten. Zij gaat op haar hurken zitten en inspecteert dedeuk. Ik kijk naar het pistool op haar heup.


24.01

24

schrijven

sterke vrouw, zwakke man. Niemand be greep waarom de prachtige en superieureCharlotte met de talentloze, ijdele HeinrichStieglitz getrouwd was. Hij was een imitatie-Hölderlin die elk werkstuk doordrenkte metweeë reli-giositeit. Charlotte kon geen kritiekop zijn werk velen. Op 29 december 1834 stakze zich een dolk door het hart. Zij kwam daar-mee in de marge van de wereldliteratuur door‘das von eigener Hand geschaffene Kunstwerkihres Todes’. Dat kunstwerk bestond uit haarafscheidsbrief. Zij bleek een eind aan haarleven te hebben gemaakt om haar verachte enmiskende man zo’n schok te geven dat hij totGroots en Eeuwig Zingen zou komen. Laatstezin van de brief: ‘Zeige dich nicht schwach, sei ruhig und stark und groß’. Een vergeefsedood, Stieglitz bleef talentloos en stierf in 1849anoniem in Venetië aan de cholera.

Gelezen in Sterremeer, een romance, door F. Springer.Zou het waar (gebeurd) zijn, vraag ik me af. Sprin-ger husselt fictie en werkelijkheid door elkaar – eengoed principe overigens.


Bordeaux met ijs

Documents

Transcript of Bordeaux met ijs