BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI

Copyright © 2009 Zdzisław Kalinowski

1

BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI

Krzyż Niepodległości 1

W roku 1917 powstała w Rejowcu konspiracyjna komórka Polskiej Organizacji Wojskowej. Kierował nią Walenty Drabikowski , który był w stałym kontakcie z Komendą Obwodową POW w Chełmie

2

1 ,, Bojownikom Niepodległości ,, odznaczenie , który otrzymywali za działalność w POW i rozbrajanie w 1918 roku Austriaków i Niemców . 2 Struktura organizacji POW w Królestwie opierała się przede wszystkim na organizacjach lokalnych, usytuowanych głównie w małych miasteczkach i na wsi. Nad organizacjami lokalnymi władzę sprawowały Komendy Obwodowe, usytuowane w miastach powiatowych, a nad tymi z kolei Komendy Okręgowe, mające swoje siedziby w byłych miastach gubernialnych. Najwyższym szczeblem terenowym były Komendy Naczelne, dla Królestwa odpowiednio: nr 1 w Warszawie (dla okupacji niemieckiej) i powołana 8 października 1918 r. nr 4 w Lublinie (dla okupacji austro-węgierskiej). Działalnością konspiracyjną w Galicji kierowała powołana jesienią 1917 Komenda Naczelna nr 2 w Krakowie.

. Zgodnie z "Instrukcją Specjalną nr 1" Komendy Naczelnej POW, określającą decyzje operacyjne mające przygotować zbrojne wystąpienie przeciwko okupantom. W każdej komórce POW miał zostać utworzony oddział lotny, złożony z pięciu ludzi uzbrojonych w broń krótką, granaty i materiały wybuchowe. Takie czynności powzięto i w strukturze POW w Rejowcu . Szczególnie aktywnymi konspiratorami byli: Burakowski ? Czekierda Wincenty , Józef i Bolesław ( trzej bracia ) Dorok Bronisława Jackowniak Bazyli


2

Kalinowski Stanisław Kalinowski Kazimierz s.Stanisława Knapiński Edward Kwiatkowski Stanisław Mazurek Walerian Oleszczuk Jan Osmólski Stanisław Parada Józef

Grupa konspiratorów z POW Rejowiec ,w śród nich pierwszy z lewej Piotr Szedel kierownik szkoły ludowej w Rejowcu .Drugi od lewej Stanisław Kalinowski . Doskonalenie umiejętności strzeleckich Las ,, Kadzin ,, . Październik 1917 rok .

Na początku roku 1918 wydarzenia I wojny światowej na froncie wschodnim przyspieszyły wystąpienia ludności polskiej przeciw okupantowi austriackiemu .Dnia 9 lutego 1918 roku państwa centralne: Niemcy i Austro-Węgry zawarły w Brześciu Litewskim układ pokojowy z Centralną Radą Ukraińską. Jeden z punktów tego układu pokojowego przewidywał przekazanie tworzącemu się państwu ukraińskiemu terenów na wschód od linii Biłgoraj - Szczebrzeszyn - Krasnystaw -Puchaczów - Radzyń - Międzyrzec Podlaski. Tak wytyczona granica dawała Ukrainie cały powiat tomaszowski , hrubieszowski , włodawski , radzyński , konstantynowski , pół biłgorajskiego , chełmski , część krasnostawskiego i prawie cały powiat zamojski . Taka decyzja traktatowa spowodowała fala protestów


3

ludności polskiej Doszło do burzliwych demonstracji antyaustriackich i do napięcia w stosunkach władz okupacyjnych z ludnością i instytucjami polskimi. Na szczęście do ratyfikacji traktatu nie doszło ani w Wiedniu , ani w Berlinie . Szczególnie stanowczo protestowano w powiecie chełmskim. Na manifestacje władze odpowiedziały wprowadzeniem stanu wyjątkowego i aresztowaniem najbardziej czynnych uczestników wystąpień. Rejowiecka ludność Polska bardzo aktywnie uczestniczyła w organizowanych manifestacjach i protestach przeciw oddaniu Ziemi Chełmskiej Ludowej Ukrainie . Ukraińcy nigdy nie zrzekli się roszczeń do Ziemi Chełmskiej wyodrębnionej w czasie zaboru rosyjskiego jako odrębna gubernia chełmska związana na stałe z Rosją carską. Jeden z zapisów z tamtego okresu informował :

( … ) ,, w dniu 18 lutego 1918 roku ludność Rejowca zebrana w kościele urządziła wiec . Nawołują do protestu przeciw ustaleniom traktatu . Policja austriacka dokonuje aresztowań , zatrzymuje kilku uczestników wiecu . Zgromadzeni pod kościołem manifestują swoje niezadowolenie . Policja bez ostrzeżenia strzela do tłumu , rani trzy osoby . Konny oddział rozprasza tłum . W tym celu wkraczają na teren cmentarza kościelnego . Ranni zostaja osadzeni w areszcie w Chełmie . Policja aresztowała Kossowskiego , Osmulskiego , Tabaczyńskiego i Stanisława Bednarczuka , których sąd wojenny skazał na dziewięć miesięcy więzienia . Odbywali zasądzoną karę w chełmskim wiezieniu aż do zakończenia działań wojennych . Innych aresztowanych sąd wojenny skazał na wysokie kary pieniężne ,,

Po okresie zdałoby się względnej ciszy i uśpienia w nocy z 2/3 listopada 1918 roku rozpoczęto w Rejowcu rozbrajanie żołnierzy austriackich. . W pierwszej kolejności rozbrojono posterunek policji i pododdział żandarmerii stacjonujący w pałacu Budnych . Zajęto Urząd Gminy i placówkę pocztowa w Rejowcu . W tym samym czasie polscy kolejarze z POW rejowieckiego przejęli kontrolę nad stacja kolejową . Decydowali o ruchu pociągów na kierunkach : Chełm , Lublin , Krasnystaw . Był to ważny węzeł kolejowy . Działania rejowieckie były zsynchronizowane z wydarzeniami w Chełmie . Ruch wojsk Austriackich został sparaliżowany Przejęto dużą ilość sprzętu wojennego , który został przekazany Komendzie Obwodowej w Chełmie , a ścislej oddano do dyspozycji rotmistrza Gustawa Orlicz-Dreszera , który wykorzystał go do dozbrajania pierwszych pododdziałów tworzonego Wojska Polskiego a stało się to na mocy wydanego rozkazu przez nowo utworzone Dowództwo Wojsk Polskich w Lublinie . Orlicz –Dreszer rozpoczął formowanie 1 Pułku Ułanów na Ziemi Chełmskiej . Szeregi wojsk Polskich zasilali ochotnicy z POW po ogłoszeniu w dniu 11 listopada 1918 ostatniego rozkazu Komendanta Głównego POW , który nakazał rozwiązać organizację, a pozostałe jeszcze w konspiracji ogniwa podporządkował Sztabowi Głównemu Wojska Polskiego. Aktywna działalność tajnej organizacji zbrojnej POW tym samym została zakończona .

W pierwsza rocznicę odzyskania niepodległości członkowie z byłej komórki POW zorganizowali uroczyste obchody dla udczenia tego epokowego wydarzenia , co znalazło swoje odzwierciedlenie w zapisach kronikarskich z roku 1919 .

( … ) ,, 12 listopada 1919 rok – uroczysta Msza Święta w pierwszą rocznice Odzyskania Niepodległości i wyjścia okupanta z Królestwa Polskiego . W nabożeństwie brała udział młodzież ze wszystkich szkół gminy Rejowiec a nawet i miejscowa milicja . ,, ( … ) ,, 16 listopada 1919 roku obchodzili kolejarze Stacji Rejowiec rocznicę przejęcia kolei od okupantów , na ich intencję odprawione było nabożeństwo . Procesja z księdzem proboszczem , również i dzieci ze wszystkich szkół gminy Rejowiec brały udział i na spotkanie kolejarzy wychodziły ze sztandarami i procesjonalnie wprowadzili orszak kolejarzy do kościoła . W kościele przed nabożeństwem ksiądz misjonarz miał mowę do


4

kolejarzy , a potem odbyło się poświęcenie ich sztandaru . Na rodziców chrzestnych byli wybrani p.p. Budnowie w pierwszej parze , przedstawiciele kolejarzy , przedstawicielstwo nauczycielskie p. Szedel i K. Pająkówna i przedstawicielstwo mieszczan . Dzień był bardzo mroźny a do tego straszna zawieja śniegowa tak ,że świata Bożego nie było widać, ogromne zaspy śniegowe tarasowały drogę ,,

Wkład mieszkańców Rejowca w walce o Niepodległość Polski. Utrwaleni na fotografiach z lat 1918 – 1921 .

Wielkie wrażenie na mieszkańcach parafii Rejowiec wywarł list pasterski odczytywany na Mszach Świętych w kościele parafialnym wydanym przez Episkopat w lipcu w trakcie ofensywy sowieckiej na Polskę . Biskupi przestrzegali przed komunizmem , który dąży do podboju całej Europy . Zauważono przy tym ,że komunizm to , ( … ) ,, najstraszniejszy z pożarów jaki kiedykolwiek groził światu ,, . W sierpniu 1920 roku wojska bolszewickie znalazły się niedaleko przedpola Rejowca . Dnia 8 sierpnia 1920 roku w godzinach wieczornych następuje ewakuacja urzędów państwowych i samorządowych . Między innymi : Poczty , Sądu Pokoju , Szkoły . Ewakuują się również właściciele dóbr Rejowca Maria i Józefat Budny . W czasie działań wojennych i ogólnego zamieszania nastąpiło rozkradanie majątku Budnych . Giną cenne zbiory biblioteczne w tym oryginał nadania prawa miejskiego i dokument ustanawiający dwa roczne jarmarki . Armia Czerwona bolszewików ZSRR dotarła do granic gminy Rejowiec od strony wschodniej 3 . Dnia 17 sierpnia 1920 roku bolszewicy ostrzeliwują Rejowiec z rejonu wsi Marysin dochodząc na obrzeża miasteczka , czyniąc poważne spustoszenia . Polscy żołnierze , żandarmi i policjanci dowodzeni przez podkomisarza Policji Państwowej Konstantego Wilczyńskiego 4

3 Rozkazem szefa sztabu polskich sił sił zbrojnych powiat chełmski na początku sierpnia 1920 roku był miejscem koncentracji 7 DP dowodzonej przez generała Karola Schuberta . Wydzielona z jej składu 14 Brygada Piechoty w dniu 9 sierpnia otrzymała zadanie przygotowania obrony Chełma i najbliższych okolic przed nadciągającym wojskiem bolszewickim w sile dwóch brygad ze składu 25 dywizji sowieckiej. Polacy gorączkowo przygotowują obronę . Zgłaszają się ochotnicy , powołano też Straż Obywatelską . Bolszewicy atakowali dwókrotnie ( 11 i 18 sierpnia 1920 roku ) , ale bez powodzenia . Oddziały 7 DP odparły ataki i rozbiły zgrupowanie wojsk bolszewickich . Podjazdy niewielkich grup bolszewickich pod Rejowiec nie miały większego znaczenia militarnego, 4 Wilczyński Konstanty – Komisarz Policji Państwowej ur. 13.02.1884 roku . Zastępca PK w Białej Podlaskiej . Awans na podkomisarza 1.12.1919r , komisarz 1.101920 roku , komendant powiatowy w Krasnymstawie 1.10. 1920r. – 10.05.1922r. , Chełm – 10.05.1922r. – 1.01.1923 r. , Łuków – 1.01.1923r. – 25.02.1923r. Zmarł 12.01. 1931r. . Źródło ,, Podlasiak ,, 1925rNr. 35 s.1. AAN , KGPP syg.7 . AAN KGPP . dopływy , syg. 990 .

, którzy skutecznie bronili Rejowca. Ta kombinowana obrona odpierała ataki bolszewickie . Po nieudanych próbach zdobycia Rejowca i znacznych stratach osobowych , sowieci odstępują od dalszych szturmów. Miasteczko było wolne .


5

Grupa rannych legionistów z Rejowca i okolic wraz z siostrami Pawilonu 6 – go w trakcie leczenia.

Czerwiec 1919 rok .


6

Na fotografi w śród grupy rannych i kontuzjowanych żołnierzy po bitwie pod Radzyminem są też żołnierze z Rejowca . W środku ordynator szpitala Zenon Żebrowski wraz z personelem medycznym . Warszawa październik 1920 roku .

Pod koniec stycznia zgłosił się do biura uzupełnień w Chełmie gdzie został zapisany na liście poborowej pod pozycją 105 d/1920.. Razem z innymi ochotnikami wcielony dnia 1 lutego 1920 roku w miejscowości Równe do 50 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych im. Francesco Nullo wywodzącego bezpośrednio swoje tradycje z armii gen. Hallera, stąd te uzbrojenie i umundurowanie ,, Błękitnej Armi ,, .Pułk został skierowany na front ukraiński . Walczył w specjalnej grupie szturmowej 3–ej kompanii ckm 1 batalionu 50 pp Strzelców Kresowych . W wyprawie kijowskiej bił się pod Cymbałówką, Ferdynandowem, Kordyłówką i Kołtużyńcami. Pod Nowo Żywołowem i Medówką jego Pułk toczył zażarte walki z kawalerią bolszewicką Konarmii Budionnego. . Odwrót Pułku przebiegał na kierunku rzeka Ikwa – rzeka Zbrucz . Ciężkie walki stoczył w obronie Zbaraża (20-25.07.1920 r.) następnie zostali wycofani przez rz. Seret do Lwowa. Podczas kontrofensywy sierpniowej Pułk uczestniczył w odcięciu drogi odwrotu Konnej Armii Budionnego. Bił się w Bitwie Warszawskiej pod Radzyminem .Walczył pod Miłosną , Czyżewem, Sokołowem ,Białymstokiem, . W Bitwie Niemeńskiej pod rozkazami gen. Lucjana Żeligowskiego dowodzącego dywizją piechoty frontu litewsko – białoruskiego . , 25.09.1920 r w Grodnie , 28.09.1920r Lidzie , . W dniu 7 października ,, zbuntowane ,,wojska gen Żeligowskiego ruszyły z Lidy na Wilno .W ramach 50 pp Strzelców Kresowych w dniu 8 października wyzwalał Wilno, w dniach 10- 11 października bierze udział w ciężkich walkach pod Mołodecznem , W drugim rzędzie siedzący pierwszy z prawej Kazimierz Wojciech Kalinowski h. Kalinowa ojciec Zdzisława .


7

7 P.A.C. W tym pułku służyło wielu mieszkańców Rejowca i okolic . Pluton Ochotniczy. 25 lipiec 1920 rok.


8

Fotografię wykonano w Warszawie dnia 24 lutego 1920 roku .

Działania wojenne – maj 1920 rok. Przetaczanie lokomotywy pociągu wojskowego na węźle kolejowym w Rejowcu , który podążał do Lwowa .


9

Żołnierze 50 pp Strzelców Kresowych na dwa dni przed bitwą pod Radzyminem ( 14-15 sierpień 1920 r )

. W środku Kazimierz Wojciech Kalinowski . Fotografie wykonano 12 sierpnia 1920 roku.


10

Żołnierze 76 Lidzkiego pp . Kazimierz Wojciech Kalinowski ( stojący ) . Fotografia wykonana w Wilnie w dniu 3 maja 1922 roku .


11

Kalinowski wraz z kolegami z 76 Lidzkiego p. p. Koszary. Grodno , maj 1922 roku. Prezentowane odznaczenia pochodzą od legionisty, żołnierza ochotnika Kazimierza Wojciecha Kalinowskiego z Rejowca. Odznaki pułkowe :

50 Pułk Piechoty 76 Lidzki Pułk Piechoty


12

Odznaczenia honorowe:

Krzyż Honorowy Litwy Środkowej z Mieczami Za Front Litewsko- Białoruski

Wybrane wpisy w książeczce wojskowej Kalinowskiego Kazimierza


13


14

Krzyż Waleczny Medal Pamiątkowy za wojnę 1918 – 1921. Polska Swemu Obrońcy

Święto Niepodległości w Rejowcu

w latach 1919 - 1934

Odznaka patriotyczna Naczelnego Komitetu Narodowego

Dzień 11 listopada w 1918 roku w dziejach Europy to przede wszystkim zakończenie I wojny światowej . Dla narodu polskiego to odzyskanie po 123 latach utraconej przez Polskę w końcu XVIII wieku niepodległości . Ojczyzna nasza rozszarpana przez trzech zaborców odzyskała swoją suwerenność i niepodległość . 11 listopada jest symbolem odrodzenia polskiej państwowości . Święto Niepodległości nie od razu było świętem narodowym . Propozycja Święta 11 listopada jako rocznicy wyzwolenia Ojczyzny pojawiła się po raz pierwszy w październiku 1919 roku . Stosowny projekt ustawy przesłało do Prezydium Rady Ministrów Ministerstwo Spraw Wojskowych . Dyskusja nad tym projektem odbyła się 1 listopada 1919 roku – z rezultatem negatywnym . Dalsze prace nad ustawą zostały przerwane . były wazniejsze sprawy państwowe . W 1919 roku nadal trwały walki o kształt granic odradzającej się Polski . W 1920 roku wojna z Sowietami . Dopiero od 1928 roku , czyli w 10-tą rocznicę pamiętnych wydarzeń w dniu 11 listopada zorganizowano paradę wojskową na Polu Mokotowskim w Warszawie , z udziałem najwyższych władz państwowych, które podkreśliły wyjątkowy charakter tej rocznicy. Regulacje prawne w sprawie Święta Niepodległości zostały zawarte dopiero na mocy ustawy z dnia 23 kwietnia 1937 roku . W artykule - 1 , czytamy : - ,, Dzień 11 listopada , jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z imieniem Józefa Piłsudskiego zwycięskiego Wodza Narodu w walkach o wolność Ojczyzny – jest uroczystym Świętem Niepodległości . ,, W latach okupacji niemieckiej i przez 45 lat powojennych totalitarnych rządów komunistów nie wolno było obchodzić tego święta .


15

Po roku 1989 III Rzeczypospolita przywróciła Święto Niepodległości . W wolnej Ojczyźnie warto przypomnieć niektóre archiwalne zapisy obchodów Święta Niepodległości w Rejowcu, które zachowały się do naszych czasów. Rok 1926 ( … ) ,, Wojewoda lubelski dnia 9 listopada 1926 roku wydał Zarządzenie L. 7434/I , że w dniu 11 listopada 1926 roku obchodzona będzie uroczystość wskrzeszania niepodległego państwa i oswobodzenia stolicy państwa od władzy zaborcy . - Ma być obchodzone uroczyście święto państwa . - Dzień ma być wolny od nauki.

W tym dniu odprawiono nabożeństwo o pomyślność państwa polskiego . W uroczystości brały udział dzieci z Gronem Nauczycielskim . Również za pomyślność państwa polskiego odbyły się modlitwy i w Synagodze . Były obecne dzieci szkolne wyznania mojżeszowego , miejscowe nauczycielstwo i przedstawiciele Urzędu Gminy . „

Rok 1928 ( … ) ,, Na mocy rozporządzenia p. M..W. R . i O . P. z dnia 17 września 1928 roku dzień 10 listopada 1928 roku ( sobota )przeznaczony na uroczystości szkolne , tj . obchód 10-lecia odzyskania niepodległości.. Dzień ten – wolny od wszelkich zajęć szkolnych . W tym dniu o godzinie 10 –tej odprawione było w tutejszym kościele uroczyste nabożeństwo z okolicznościowym podniosłym kazaniem . Ponieważ w tym dniu nie dopisała pogoda ( cały dzień padał deszcz ) cała uroczystość odbyła się w remizie strażackiej . Po nabożeństwie dziatwa szkolna i zebrany tłum udały się do remizy . Okolicznościowe przemówienie wygłosiła p. Cichocka nauczycielka tutejszej szkoły , dalej następowały deklamacje i śpiewy . Na zakończenie dziatwa szkolna odegrała sztuczkę . W swoim czasie kierownik szkoły podał projekt dziatwie szkolnej , aby z racji dziesięciolecia istnienia Odrodzonej Polski stworzyć coś , aby w naszej miejscowości było trwałym pomnikiem uczczenia rocznicy . Stanęło na tem ,że dziatwa szkolna sama dobrowolnie opodatkowała się i za zebrane pieniądze postanowiła ogrodzić Kopiec Kościuszki . W Rejowcu w tym czasie utworzył się Komitet obchodów 10-cio lecia Odzyskania Niepodległości . Do komitetu weszli i przedstawiciele nauczycieli tutejszej gminy . Komitet aby upamiętnić 10-cio lecie Odzyskania Niepodległości postanowił na placu gdzie znajduje się kopiec Kościuszki założyć ogród spacerowy miejski . Przeprowadzono na ten cel zbiórki , a dziatwa szkolna chętnie zgodziła się na to ,aby złożoną przez nią kwotę ofiarować na ogród miejski . W dziesiątą rocznicę Odzyskania Niepodległości w -1928 rok młodzież szkolna z całego powiatu chełmskiego bierze udział w sypaniu Kopca Niepodległości na Górce Katedralnej w Chełmie. W tym celu przywożą ze swoich miejscowości kamienie i ziemię.,, ( … ) ,, Inspektor szkolny pismem z dnia 2 listopada 1928 roku zawiadomił kierowników szkół w powiecie chełmskim ,że młodzież szkół chełmskich postanowiła usypać w dniu 10 listopada r.b. na pamiątkę 10-lecia Niepodległości Polski kopiec na Górce Katedralnej na gruzach kaplicy wzniesionej przez rząd zaborczy . Na kopcu tym ma być umieszczony głaz z odpowiednim napisem i zarządził , aby dziatwa szkolna wszystkich


16

szkół w powiecie wzięła czynny i żywy udział w tej uroczystości i aby kierownicy( - czki) zorganizowali delegacje dziatwy szkolnej , które przybyły do Chełma w dniu 10 listopada , dostarczą choć niewielką ilość ziemi z wiosek rodzinnych i wezmą udział w sypaniu kopca . Kierownik tutejszej szkoły Piotr Szedel zorganizował delegację od dziatwy szkolnej , złożonej z 10-rga dzieci ,które przyniosły ze swojej miejscowości ziemię w woreczkach . .. Dzień był pochmurny i dżdżysty . Nastrój przygnębiający . Pomimo to orkiestra grała przy kopcu , a dziatwa wszystkich szkół sypała przywiezioną ziemię . z powodu złej pogody nie było żadnych przemówień . Po skończonej uroczystości dziatwa rozjechała się do domów . ,, ( … ),, W Rejowcu dla uczczenia dziesiątej rocznicy Odzyskania Niepodległości założono ogród spacerowy przy Kopcu T. Kościuszki - dzieci i młodzież sadzą drzewka. Wykonano ogrodzenie placu . ,, Rok1929 ( … ) ,, Inspektor szkolny pismem z dnia 6 listopada 1929 roku Nr 3247 zgodnie z decyzją Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego z dnia 2 listopada 1929 roku nr 28 132 polecił w dniu 11 listopada 1929 roku , jako rocznicy odzyskania niepodległości zwolnić dziatwę szkolną od zajęć codziennych . W dniu tym o godzinie 9-tej odprawione było nabożeństwo w tutejszym kościele . Po nabożeństwie dziatwa szkolna udała się do remizy strażackiej , gdzie odbył się uroczysty poranek . Okolicznościowe przemówienie wygłosił p. Jambor T. Nauczyciel tutejszej szkoły , dalej następowały deklamacje i śpiewy . Na zakończenie młodzież szkolna i licznie zgromadzeni mieszkańcy miasteczka odśpiewali ,, Rotę ,,.

Rok 1934 ( … ),, Dnia 10 listopada 1934 roku szkoła tutejsza zorganizowała uroczystą akademię ku uczczenia Dnia Niepodległości .Do akademii tej przygotowywały się również organizacje z terenu tutejszego obwodu szkolnego a mianowicie : Związek Strzelecki , Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem , Straż Ogniowa i inne . Program akademii był następujący : - godzina 17-ta capstrzyk z orkiestrą po Rejowcu - godzina 19-ta - zbiórka na podwórzu szkolnym Tu cały front szkoły był iluminowany . We wszystkich oknach paliły się białe , czerwone i zielone światła . W pośrodku ściany budynku szkolnego , na wysokości drugiego piętra oświetlony był witraż Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego i witraż stylizowanego Orła Białego upięty w tryptyk prześwietlał napis wskazujący czas istnienia Odzyskanej Niepodległości . Przed gmachem szkolnym umieszczono wysoki maszt na , który z chwilą zapalenia stosu – poczet flagowy Związku Strzeleckiego , przy odegraniu hejnału – wciągnął majestatycznie flagę na szczyt masztu . Dzieci szkolne , Związek Strzelecki i inne obecne na capstrzyku organizacje ustawiły się w czworoboku . Trybunę oświetlono


17

pochodniami . Z trybuny przemawiał do zebranych pan Mieczysław Czechak 5

Na uroczystość tą został zaproszony Kazimierz Wojciech Kalinowski h. Kalinowa jako jej szczególnie honorowy gość . Weteran walk od 1918 roku (w tym rozbrajanie Niemców ), żołnierz ochotnik od dnia 1 lutego 1920 roku . Przez cały czas wojenny w bezpośredniej styczności bojowej z najeźdźcą bolszewickim .

– Prezes Oddziału Związku Strzeleckiego Rejowiec . Przemówienie to , zawierało wiele myśli głębokich i było pięknie wygłoszonych . Na wstępie swego przemówienia pan Czechak odczytał listę tych obywateli z terenu Gminy Rejowiec , którzy swe życie złożyli w ofierze w czasie walk o odzyskanie Niepodległości , dalej odczytał listę tych wszystkich , którzy zostali przy życiu a odznaczeni byli medalami i krzyżami zasługi za wojnę o odzyskanie Niepodległości . Udekorowani medalami i krzyżami byli na tej uroczystości . Podczas wyczytywania nazwisk poległych – zebrani chórem odpowiadali - ,, Poległ na polu chwały ,, . zaś podczas wyczytywania nazwisk odznaczonych obecni odpowiadali - ,, Cześć im ,, . Po przemówieniu dzieci szkolne śpiewały pieśni legionowe . Z dziećmi śpiewali wszyscy . Gdy stos dogasał przy odegraniu hejnału przez trębacza ( a grał ze szczytu szkolnego , powyżej drugiego piętra ) ściągnięto flagę Strzelecką z masztu . Ogień dogasał , a światła w oknach migotały jeszcze a wszyscy obecni udali się do jednej z sal szkolnych na akademię . Na program jej złożyło się : Przemówienie kierownika szkoły Nr 1 , deklamacje , śpiewy przy akompaniamencie fortepianu ( dzieci szkolnych i strzelców ) , solo skrzypcowe z fortepianem pana Świcy . Szereg pieśni solowych przy fortepianie odśpiewała panna Adela Magierowa , akompaniował pan Czuryszkiewicz miejscowy organista . Program uwzględniał również rewię strażacką . Sala była przepięknie udekorowana . Panował tłok . Przy odegraniu i odśpiewaniu Hymnu Państwowego zakończono akademię . Po wyjściu ze szkoły na dworze było ciemno . Ogień dogasał . Światła w oknach szkolnych gasły .Wszyscy się rozeszli w poważnym nastroju . Zapanowała cicha noc listopadowa ... noc spokojna , noc bez troski , noc listopadowa w Wolnej Polsce , .... ,,

6

5 Mieczysław Czechak – Prezes Oddziału Związku Strzeleckiego w Gminie Rejowiec , legionista , kierownik szkoły w Marysinie , inicjator budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza w Marysinie .Więcej na jego temat w publikacji ,, zeszyty historyczne WiN-u ,, Nr 19 – 20 / 2003 r , materiały do Słownika Biograficznego Uczestników Walk z Komunizmem . Biogram – Mieczysław Czechak str. 427 – 431 , autor M. Gałęzowski i ,, Wierni Polsce ,, - M. Gałęzowski .

6 Wcielony 1 lutego 1920 roku w miejscowości Równe do 50 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych im. Francesco Nullo wywodzącego bezpośrednio swoje tradycje z armii gen. Hallera, stąd te uzbrojenie i umundurowanie ,, Błękitnej Armi ,, .Pułk został skierowany na front ukraiński . Walczył w specjalnej grupie szturmowej 3–ej kompanii ckm 1 batalionu 50 pp Strzelców Kresowych . W wyprawie kijowskiej bił się pod Cymbałówką, Ferdynandowem, Kordyłówką i Kołtużyńcami. Pod Nowo Żywołowem i Medówką jego Pułk toczył zażarte walki z kawalerią bolszewicką Konarmii Budionnego. Odwrót Pułku przebiegał na kierunku rzeka Ikwa – rzeka Zbrucz . Ciężkie walki stoczył w obronie Zbaraża (20-25.07.1920 r.) następnie zostali wycofani przez rz. Seret do Lwowa. Podczas kontrofensywy sierpniowej Pułk uczestniczył w odcięciu drogi odwrotu Konnej Armii Budionnego. Bił się w Bitwie Warszawskiej pod Radzyminem .Walczył pod Miłosną ,


18

Uczestnicy tamtych pamiętnych wydarzeń otrzymywali za swoją odwagę i poświęcenie wyróżnienia w postaci orderów i odznaczeń . Odrodzona Ojczyzna starała się o tych ludziach nie zapominać .W okresie międzywojennym sporządzono listę poległych za Ojczyznę oraz listę bojowników o niepodległość z terenu gminy Rejowiec , która była przechowywana w miejscowym Związku Strzeleckim . W zmianka na ten temat występuje w relacji z obchodów Dnia Niepodległości 10 listopada 1934 roku . Pomysł trwałego uhonorowania poległych za Ojczyznę nigdy nie został zrealizowany . Wkrótce wybuchła II wojna światowa . Nastała okupacja niemiecka .Po jej zakończeniu zmieniły się realia polityczne . Skutecznie wymazywano z pamięci bohaterskich legionistów Józefa Piłsudskiego i obrońców Ojczyzny z lat 1918 - 1921 .

Pomnik Nieznanego Żołnierza w Marysinie gmina Rejowiec .

Czyżewem, Sokołowem ,Białymstokiem, . W Bitwie Niemeńskiej pod rozkazami gen. Lucjana Żeligowskiego dowodzącego dywizją piechoty frontu litewsko – białoruskiego . , 25.09.1920 r w Grodnie , 28.09.1920r Lidzie , . W dniu 7 października ,, zbuntowane ,,wojska gen Żeligowskiego ruszyły z Lidy na Wilno .W ramach 50 pp Strzelców Kresowych w dniu 8 października wyzwalał Wilno, w dniach 10- 11 października bierze udział w ciężkich walkach pod Mołodecznem , Jako obyty w bojach i doświadczony żołnierz frontowy został przeniesiony dnia 16 października 1920 roku do mało doświadczonego w bojach 6 Harcerskiego Pułku Piechoty Litwy Środkowej , którego ponad 50 % stanu osobowego stanowili harcerze , dlatego nosił miano ,, Harcerski ,, . Oficjalnie stał się Powstańcem Litwy Środkowej . 18 października bierze udział w zdobywaniu Mińska . Po przegrupowaniu dnia 6 lutego1921 r przeniesiony do 76 Lidzkiego pp z miejscem postoju w Grodnie . 8 stycznia 1923 roku po demobilizacji zwolniony z szeregów WP. Powrócił do rodzinnej miejscowości –Rejowiec . ( wymieniono najważniejsze dane z jego szlaku bojowego , uhonorowany wieloma odznaczeniami wojenno-bojowymi )


19

Pomnik Nieznanego Żołnierza przed szkołą w Marysinie 7

Na pomniku widnieje napis : w 14 tą

Rocznicę Odzyskania

Niepodległości Polski

1918 11/XI 1932 Dziatwa Szkolna

Organizacje Społeczne Starsze Społeczeństwo

Obwodu Szkolnego Marysin

-------------------------- ,, --------------------------

Ponizej zamieszczam krótki biogram Mieczysława Czechaka , którego po II wojnie światowej w Rejowcu okrzyknięto zdrajcą , współpracującego z okupantem niemieckim .Jest to o tyle szokujące ,że po wyjeździe w 1937 roku z Rejowca , nigdy na tym terenie nie przebywał . Komuniści w wyrachowanej propagandzie mścili się za to ,że wolczył o wolaną Polskę , krzewił oświatę w Marysinie ( kierownik szkoły ) . Za pomnik Nieznanego Żolnierza , wojnę z bolszewikami . Organizację strzelecka i inne .

Mieczysław Bronisław Czechak

( 1898 – 1968 )

Urodzony 6 czerwca 1898 roku w Sokołowie powiat Stryj. Syn Kazimierza Apolonii Marianny z domu Szpotańskiej. Od 1910 r. był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich .W 1912 roku ukończył szkołę wydziałową , a następnie szkołę realną w Tarnopolu .Dnia 21 sierpnia 1914 roku wstąpił do Legionu Wschodniego . W też roku to jest w 1914 rozpoczął naukę w Państwowym Męskim Seminarium Nauczycielskim w Tarnopolu ale dalej jej nie kontynuował . Legion Wschodni zostaje rozwiązany . W dniu 28 stycznia 1915 r zgłasza się do 1 batalionu 1.pp I Brygady Legionów Polskich. Następnie służy w 5 pp ( ,,zuchowatych ,,) I Brygady . I Brygada toczy bitwę pod Konarami . 7 Za namową Ukraińców , Niemcy kazali Pomnik rozebrać . Mieszkańcy Marysina z narażeniem życia ukryli główne elementy pomnika . Po wojnie odbudowali i odtworzyli wiernie jego kształt


20

W ramach tych działań w boju pod Przepiórowem 24 maja 1915 został ciężko ranny. Od tego czasu cierpiał na bezwład prawej ręki. Przeszedł długie leczenie m.in. w szpitalach w Krakowie i na Morawach . Kontuzja nie została wyleczona .Po zakończeniu terapii powrócił do macierzystego pułku . Z powodu zdrowotnych 16 czerwca 1917 roku został zwolniony z wojska .Tym samym uniknął wcielenia do armii austro- węgierskiej po tzw. kryzysie przysięgowym. W cywilu został zatrudniony jako kontroler w c. i k. Namiestnictwie Centrali Krajowej powołanym do odbudowy gospodarczej Galicji. Od listopada 1918 roku służył jako ochotnik Wojska Polskiego , najpierw w 5 pp , a od 11 czerwca 1919 r. w 3 batalionie 11 pp. . wziął udział w słynnej odsieczy Lwowa . czynnie uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku . Po zakończeniu działań wojennych kontynuował naukę w Państwowym Męskim Seminarium Nauczycielskim w Tarnopolu , tam też 17 czerwca 1921 . zdał egzamin maturalny. Jako inwalida 27sierpnia 1921 roku został zwolniony z wojska . Krótko pracował w Urzędzie Wojewódzkim w Tarnopolu . Od 1922 roku jako nauczyciel został przeniesiony na teren powiatu chełmskiego , rozpoczynając pracę jako nauczyciel prac ręcznych i rysunku. Pracował też na terenie gminy Rejowiec . Mianowany na kierownika szkoły w Marysinie . Inicjator budowy pomnika Nieznanego Żołnierza w Marysinie . Aktywny działacz społeczno –polityczny. W 1924r.w gminie Świerże brał udział w uroczystych obchodach poświęconych rocznicy uchwalenia Konstytucji 3-maja . Do 2- tysięcznego tłumu składającego się z miejscowej ludności , dziatwy szkolnej , nauczycielstwa takich miejscowości jak : Świerże , Okopy , Wólki Okopskiej , Hniszowa i Zamieścia zgromadzonego u stup pamiątkowego krzyża przemawiali : Czechak , Janiszewski , Kusiak, Derkacz i Paczyński . Był też : Prezesem Oddziału Związku Strzeleckiego w gminie Rejowiec oraz czynnie uczestniczył w pracach Dozoru Szkolnego gminy Rejowiec aż do swojego wyjazdu do Warszawy , który nastąpił w drugiej połowie 1937 roku . Od chwili przeniesienia się do Warszawy , podejmuje pracę w szkole powszechnej nr. 42 przy ul. Toruńskiej . Należał do związku Legionistów Polskich . Z dniem 1 września przeniesiony do szkoły nr. 173 gdzie pracował całą okupację . W listopadzie 1939 roku wstąpił do SZP a następnie do ZWZ – AK. Używa pseudonimów : ,, Czerny ,, , ,, Wirski ,, , por. AK , działacz Obozu Polski Walczącej , założyciel i kierownik drukarni OPW przy ul. Twardej oraz drukarni DSZ przy ul. Targowej 47 w Warszawie 8

Po zakończeniu działań II wojny światowej , komuniści przejmują władzę i tworzą na swoją modłę totalitarną Ojczyznę , która zrobiła wszystko by wskrzesicieli II Rzeczypospolitej postawić po za prawem . Prześladowani byli na różne możliwe sposoby .Traktowani jak obywatele drugiej a nawet trzeciej kategorii . Dla władzy ludowej praktycznie nie istnieli . Nie mieli stałej pracy . W czasach upokorzeń , żyli bez możliwości zdobywania środków na swoją i najbliższych egzystencję. W zaciszu domowym ci zahartowani w bojach weterani łamiącym się głosem stawiali pytanie – dlaczego ich to spotyka ? Z łzami w oczach ściskali w dłoniach te ocalałe po licznych rewizjach ,, blaszki,, , jedyne materialne dowody ich poświęcenia dla Polski . Nie mieli rent ani emerytur .Dożywali swoich dni na łaskawym chlebie u najbliższych . Pogardzani i zapomniani z piętnem przyklejonym jako burżuazyjno – reakcyjni wrogowie ludu i Ojczyzny . Jedynym ,, przestępstwem ,, jakie popełnili w stosunku do władzy ludowej było to , że nie chcieli się zgodzić na kolejną Socjalistyczną Republikę Rad . We własnym

. Od roku 1926 był żonaty z Michaliną z domu Nieznaj ( 1901 – 1988) z którą miał dzieci : syn – Stanisław ur. w 1927 r ( architekt ) , córka – Urszula , zamężna Winogradzka ( 1928 – 1995 ) . Wszyscy należeli do AK oraz OPW i brali udział w Powstaniu Warszawskim . Za swoją działalność odznaczony: Krzyżem Niepodległości ( 1932) , Krzyżem Walecznych ( trzykrotnie ) , Odznaką Za Wierną Służbę , Odznaką pamiątkową 1 pp Legionów ( 1937) , Srebrnym Krzyżem Zasługi , Medalem za Wojnę 1918 – 1921 , Medalem Dziesięciolecia , Medalem Wojska ( czterokrotnie ) , Krzyżem AK ( pośmiertnie w 1973) . Zmarł 4 października 1968 roku w Warszawie i pochowany na cmentarzu Bródnowskim .

-------------------------- ,, --------------------------------

8 Więcej na temat działalności konspiracyjnej w materiałach do ,, Słownika Biograficznego Uczestników Walk z Komunizmem ,, autorstwa Marka Gałęzowskiego . Zeszyty Historyczne WiN-u . Nr. 19 – 20 /2003 . )


21

gronie często się pocieszali ,że i tak mieli dużo szczęścia , bo mogła ich dosięgnąć ,, kula katyńska ,, tak jak dosięgła wielu ich kolegów . Prześladowania nie ominęły też członków ich rodzin. Komunistyczna służba bezpieczeństwa zawsze pomiętała . Najbliżsi często stawiali pytanie i po co wam to było ? ! Odpowiedź była niezmienna - ,, Chcieliśmy tylko aby Polska była Polską ,, . Ludowa Ojczyzna potraktowała ich gorzej niż przysłowiowa macocha . Ileż musieli mieć żalu do niej . Powoli , bez rozgłosu odchodziło ich pokolenie z tego świata . Po przemianach w 1989 roku zaczęto obchodzić uroczyście rocznice wydarzeń z pamiętnych lat 1918 , 1920 i 1921. Nikt ich nie przeprosił a nawet nie wspomniał o upokorzeniach jakich doznawali od władz komunistycznych . Czasy totalitaryzmu zrobiły swoje. . Prawda o roku 1918 – 1921 nie ujrzała w pełni światła dziennego . Nic nie stoi na przeszkodzie, aby teraz wspominać ( a było ich dużo w gminie Rejowiec ) o tych którzy odeszli na wieczną wartę u Boga . W wielu miejscowościach pamiętają od zawsze o swoich bohaterach . Przykładowo, kościół w Tarnogórze k/ Izbicy , a u nas ? Niestety o kilka pokoleń za późno . Jednak pamiętać trzeba choćby z tego względu by nikt w przyszłości nie mógł powiedzieć , że komuniści rejowieccy i ich następcy skutecznie zatarli pamięć o bojownikach niepodległości . Ocalić na ile się da, choćby cząstkę prawdy o ofiarach prześladowań .

BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI

Documents

Transcript of BOJOWNIKOM NIEPODLEGŁOŚCI