Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

นวลปรางค ขตยศ

ปชวยนกวจย

แปนงานนโยบายสาธารณะเพอการพถนาอนาคตของเมอง

ศนยศกษามหานครและเมอง มหาวทยาลยรงสต

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 2

Bogota : ตวอยางการพฒนาเมอง

ดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

การเกดขนของเมองไดท าใหเราไดเหนความเปลยนแปลงในพนทนนๆหลายประการ เชน การ

กระจกตวของผคนทหลงไหลเขามาในเมอง การลงทนมหาศาลในดานสาธารณปโภค เทคโนโลย ทอย

อาศย เปนตน เมองจงมลกษณะแตกตางจากพนทอนๆโดยเฉพาะการเปนพนททมการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจสง การคงไวซงความโดดเดนในเรองเศรษฐกจนนจ าตองพฒนาเมองใหมความพรอมในหลาย

ดานเพอดงดดการลงทน เราจงจะเหนตวอยางเมองทมการพฒนาอยางรวดเรวในดานสาธารณปโภคขน

พนฐาน (ถนน ไฟฟา การประปา อนเตอรเนต การคมนาคมขนสง ฯลฯ) เทคโนโลยททนสมยน าความ

สะดวกสบายมาสวถชวตคนเมองในทกๆดาน ซงการพฒนาดงกลาวนนจ าเปนตองจดสรรทรพยากรมา

ลงเฉพาะทเมองมากกวาพนทอนๆ บอยครงทการพฒนาอยางรดหนาของเมองในมตเชงเศรษฐกจก

สงผลใหการพฒนาดานอนๆโดยเฉพาะคณภาพชวตของผคนถกละเลยไป

ในทน จะขอยกตวอยางเมองโบโกตา (Bogota) เมองหลวงของประเทศโคลอมเบย เปน

กรณศกษาถง “ความเปนเมอง” ทท าใหโบโกตาไดรบประโยชน อนไดแก เศรษฐกจทเจรญเตบโตอยาง

ตอเนอง ตวชวดหลายประการทชใหเหนการกาวหนาในแงเศรษฐกจ ทงสนคาสงออกทไดราคา การ

กระตนเศรษฐกจระดบมหภาคและปรบปรงรปแบบของการจดการการเงน อกทงไดเพมคคาศกยภาพสง

นวลปรางค ขตยศ แผนงานนโยบายสาธาณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 3

อยางประเทศจน เปนตน โดยกจกรรมทางเศรษฐกจทเพมตวเลข GDP เหลานลวนอยในเมองกวา 50%

แตอยางไรกตาม แมวาโบโกตาดราวกบเปนแดนสวรรคใหผคนเขามากอบโกยความมงคง แตในความ

เปนจรงนนโบโกตากก าลงเผชญกบปญหามากมายเชนเดยวกบเมองใหญอนๆ โบโกตามผคนอาศยอย

อยางหนาแนนประมาณ 18,000 คนตอพนท 1 ตารางกโลเมตร อกทงมอตราการวางงานสงมากถง

12% นอกจากน โบโกตากไมพนทจะเจอปญหาหนงทเหมอนกบเมองใหญทวโลกนนกคอ ปญหาการ

คมนาคมในเมอง (urban transportation) ทนอกจากจะสรางอปสรรคในการเดนทางของผคนในแตละ

วนแลว ปญหาการคมนาคมในเมองยงสะทอนใหเหนถงความไมเทาเทยมในสงคมอกดวย

ปญหาบนทองถนนและทางเทา : ฉากหนาของความไมเทาเทยมในสงคม

Bogota

ถนน : เมอพจารณาแลว Bogota มสดสวนของครวเรอนทมรถยนตอย 23% และมอตราการ

เพมขนของรถยนตถงปละ 150,000 คน สงผลใหการจราจรในกรง Bogota นนแออดเปนอยางมาก

กอใหเกดปญหาทเรยกวา War of the centavo เปนเหตการณทบอยครงเหลาเจาของรถยนตสวนตว

ตางพากนขบขยวดยานดวยความเรวกวาปกตบนทองถนน และจอดในทๆ หามจอด การสญจรบนทอง

ถนนจงเปนไปโดยไมสะดวก เนองจากรถสามารถเคลอนตวไดชาดวยความเรวเพยง 12-18 กม./ชม.

จากปญหาเรองการจราจรบนทองถนนใน Bogota เบองตนนนจะเหนวา สงทเกดขนบนถนนอน

เปนสาธารณปโภคสาธารณะนน กลบไมไดเออประโยชนใหแกสาธารณะอยางแทจรง เหนไดชดเจนวา

ประชาชนทมรถยนตนนเปนผใชประโยชนจากพนทสาธารณะ จนกระทงเปนการไปเบยดเบยนผอน ทง

คนเดนเทา คนทไมมรถยนตสวนตวและใชบรการรถสาธารณะ ซงแนนอนวาในรถยนตสาธารณะหนงคน

ยอมมผโดยสารมากกวาจ านวนผโดยสารทสญจรภายในรถยนตสวนตวอยางแนนอน รถยนตจ านวนมาก

บนทองถนนจงไมเพยงแตกอใหเกดการจราจรตดขดเทานน หากแตยงสะทอนถงความล าบากในการ

เดนทางของผใชรถสาธารณะ ทไมสามารถใชถนนไดอยางเทาเทยมกบคนทมรถสวนตว

ทางเทา : ใน Bogota มการน ารถยนตขนไปจอดบนทางเทาเปนเรองปกตกวาสบป นอกจากน

ยงเปนพนททมการน าสนคาขนมาขาย สงผลใหประชาชนทเดนเทาไมสามารถใชทางเทาในการสญจรได

อยางเตมท อกทงยงตองเสยงอนตรายจากยานพาหนะทว งบนทองถนนอกดวย

นอกจากความไมเทาเทยมในการเขาถงสาธารณปโภคขนพนฐานอยางถนนแลว ปญหาทางเทา

ใน Bogota ทยงสะทอนใหเหนถงความไมเทาเทยมเรองความปลอดภยในชวตของประชากร ทไมมทาง

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 4

เทาทปลอดภยไวส าหรบคนเดน สงผลใหคนเดนเทาตองเผชญกบอนตรายจากรถจ านวนมหาศาลทว งอย

บนทองถนน ทงทชวตของผทมรถยนตสวนตว ผคนเดนเทา และผคนทใชบรการสาธารณะตางเปน

ประชากรทเปนฟนเฟองส าคญในการขบเคลอนเมองเชนเดยวกน แตสงทควรจะเปนสาธารณะกลบถก

ปนสวนอยในมอของผทมความมงคงเหนอกวา

Enrique Penalosa นายกเทศมนตรผมวสยทศน : ผยดหลกความเทาเทยมในการ

พฒนา

http://www.modeldmedia.com/features/penalosa112.aspx

จากปญหาเกยวกบทองถนนและทางเทาทอยคกบโบโกตามานานนนไดมการแกปญหาใหส าเรจ

เปนรปธรรมภายใตการบรหารของ Enrique Penalosa นายกเทศมนตรแหงเมองโบโกตา ผด ารง

ต าแหนงชวงป 1998-2001 (ในปจจบนเขามภารกจ ในการเปนทปรกษาใหกบหนวยงานตางๆทวโลก

เกยวกบการก าหนดกลยทธเพอพฒนาเมอง (urban strategy) ) เขามงเปาไปทการพฒนาอยางยงยน

และเตบโตในอนาคต ไมใชเพยงการพฒนาเพอการอยรอดเทานน Enrique Penalosa มองปญหาบน

ทองถนนและทางเทาในโบโกตาวาสะทอนความไมเทาเทยม อนเปนอปสรรคใหญของการพฒนาเมอง

อยางยงยน ในเวทระดบโลกอยาง TED นายกเทศมนตรคนดงกลาวไดแสดง วาทะในหวขอ “Why

buses represent democracy in action” ทสะทอนการพฒนาของเขาทเนนความส าคญตอผลประโยชน

ของสวนรวม เพอบรรลถงหลกการของการพฒนา 2 ประการ ไดแก

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 5

1. การสรางความเทาเทยมของคณภาพชวต (equality of quality of life ) ทกคนทอาศยอยใน

เมองทมสาธารณปโภคอยางถนนทจ ากด ยอมมสทธไดรบการอ านวยความสะดวกในการเดนทางและ

ความปลอดภยในชวตไมแพรถยนตสวนตว ประโยคท Enrique Penalosaมกกลาวเสมอๆ คอ จกรยาน

ราคา 30$ กมความส าคญไมยงหยอนไปกวารถยนตสวนตวราคา 30,000$

2. การเทาเทยมตามหลกการประชาธปไตย (democratic equality) การพฒนาของไดสะทอน

ใหเหนถงหลกการพนฐานอนหนงทสงคมประชาธปไตยจ าตองยดเปนบรรทดฐาน คอความเทาเทยมของ

ในการมสวนรวมเพอประโยชนสขของสงคมโดยรวม เขาไดยกตวอยางถง ผคนทสญจรโดยใชรถโดยสาร

สาธารณะ 80 คน กยอมตองมสทธในการใชพนทถนนมากกวารถยนตคนเดยว 80 เทา

จากแนวทาง สการปฏบตจรง : เลนพเศษส าหรบรถโดยสาร ทางเทาท

ปลอดภย และทางจกรยานเพอประชาชน

หากในระบอบประชาธปไตยนน การเลอกตงทมหลกการพนฐานทสะทอนถงความสามารถใน

การใชสทธของประชาชนผมสทธในการเลอกผน าเพอบรหารประเทศทจะออกนโยบายอนมผลตอ

ชวตประจ าวนของผคนในชาตไดอยางเทาเทยม โดยไมเลอกอาชพ รายได เพศ ศาสนา ในท านอง

เดยวกน ประเทศทมระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยอยางโคลอมเบย เมอพจารณาโบโกตา

สาธารณปโภคขนพนฐานทรฐไดจดหาใหประชาชนนนเปนเสมอนเครองมอเพอใชในการด ารงชวต ซง

แนนอนวาไมมคนกลมใดกลมหนงจะสามารถใชประโยชนจากสาธารณปโภคพนฐานนเพยงกลมเดยว

ดงนนแลว การสรางโอกาสในการเขาถงสาธารณปโภคน จงสะทอนวาในสงคมประชาธปไตยนนได

ครอบคลมไปถงประชาชนตองมสทธเขาถงโดยเทาเทยมเชนเดยวกน

ระหวางผคนทแออดในโบโกตาและมความจ าเปนตองเดนทางในแตละวน อกทงรถยนตสวนตว

มากมายทตองการพนทถนน Enrique Penalosa เผชญกบโจทยใหญทเขาเรยกวา “ความขดแยงเชง

พนท” ดงกลาว น าไปสการแกปญหาทเกดขนภายใตเงอนไขทจ ากด ทาทายประเทศก าลงพฒนาอยาง

Columbia ทไมไดมงบประมาณอยางเหลอเฟอ ผลงานโดดเดนของ Enrique Penalosa คอการ สราง

ทางพเศษขนส าหรบรถโดยสารสาธารณะโดยเฉพาะ ซงเรยกระบบการขนสงโดยรถโดยสารดวน

พเศษดงกลาววา TransMilenio (ภาคผนวก (1),(2),(3)) ดงดดใหผคนหนมาใชการเดนทางดวยรถ

สาธารณะมากขนเพราะเผชญกบปญหาการจราจรตดขดทนอยลงและไปถงทหมายรวดเรวขน อกทงยง

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 6

มการเชอมตอเสนทางจากยานทจนทสดของโบโกตาเขาสใจกลางเมองทม งคง นอกจากน ยงมการ

อ านวยความสะดวก โดยมการสรางสะพานลอย ทางเดนเทา ทางจกรยาน ตามสถานรถโดยสาธารณะ

TransMilenio เมอพจารณาวาเพราะเหตใดใน Bogota ตองสราง TransMilenio แทนการสรางทางดวน

หรอรถไฟใตดนทไดรบการแนะน าจากงานวจยของกลมผเชยวชาญผานความรวมมอประเทศญปน JICA

(Japanese Cooperation Agency) นายกเทศมนตร Enrique Penalosa ไดแสดงวสยทศนเกยวกบ

ประเดนดงกลาววา หาก Bogota เลอกทจะสรางทางดวนแทนการสรางเลนพเศษเพอรถโดยสาร

TransMilenio นนเปนการทมคาใชจายจ านวนมหาศาลไปในการสรางถนน ซงเงนจ านวนดงกลาว

สามารถน าไปพฒนา Bogota ในมตอนๆ เชน การศกษาส าหรบคนยากจน หองสมดเพอการเรยนร ทอย

อาศย สวนสาธารณะ และโครงการเกยวกบสขภาพและอาหาร แต TransMilenio ไดสะทอนใหเหนถง

ประสทธภาพในเชงความสะดวกและรวดเรวในการใหบรการ ทเมอมาถงสถานแลวกจายเงน เมอรถ

โดยสารมาถง ประตสถานจะเปดพรอมๆกบประตขบวนรถ ผโดยสารสามารถเขาออกไดภายในเวลา

เพยงวนาท

อกผลงานทนาสนใจไมแพกนคอ ทางจกรยานในเมอง Bogota (ภาคผนวก (4), (5)) ทยาวถง

350 กโลเมตร ทเปนทงเสนทางสญจรส าหรบนกป นจกรยานและคนเดนเทา ถนนทเปนนโยบายการ

แกปญหาทชาญฉลาด เพราะจกรยานนนเปนยานพาหนะทไมกอใหเกดมลภาวะอกทงยงมราคาถก ชวย

ลดคาใชจายในการเดนทาง โครงการทางจกรยานและทางเดนปลอดภยชอวา Porvenir promenade

ระยะทาง 24 กโลเมตรทสรางผานยานคนจนของ Bogota เสนทางดงกลาวเชอมเขากบ Juan Amarillo

greenway ทมความยาว 32 กโลเมตร เปนเสนทางทเชอมเขากบยานทร ารวยทสดของ Bogota จงจะ

เหนวาทงการสรางเลนพเศษเพอการเดนทางโดยรถโดยสารสาธารณะโดยสะดวก การสรางทางจกรยาน

การทวงคนทางเทาใหคนเดน นนเปนระบบการคมนาคมสาธารณะทเออใหเกดอสระในการเดนทาง

เชอมตอผคนกลมหนงเขากบกลมอนๆและพนทอนๆ สรางโอกาสดๆ ในชวตของผคน เชน อาชพ การ

ตดตอธรกจ การสามารถเดนทางกลบไปหาครอบครวไดสะดวกขน เปนตน

มาตรการเพอสรางความยงยนใหแกนโยบายการพฒนาเมอง : วธ give carrot

and stick

แนนอนวาการมนโยบายทขดกบผลประโยชนของบรรดาเจาของรถยนต นายกเทศมนตร

Enrique Penalosa ไดรบการตอตานจนความนยมในทางการเมองลดลง แตหลงจากทเขาพยายาม

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 7

ผลกดนนโยบายเบองตนเกดผลดในเชงปฏบตจรง แนวคดการบรหารจดการเมองของเขากลายเปนเรอง

ทเมองทวโลกใหความสนใจในความคดสรางสรรค ภายใตขอจ ากดเรองงบประมาณและความตงใจจรง

ของเขาในการสรางความเทาเทยม สงทนาสนใจไมแพกนอกประการหนงคอ ผน าการบรหารจดการเมอง

ผนมมาตรการอยางไรทจะคงความยงยนใหกบนโยบายทไดผลกดนไป

เครองมอของ Enrique Penalosa คอหลกการวาดวยการเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชน

ในการใชรถใชถนน ดวยวธ give carrot and stick ซงกคอการสรางกฎเกณฑเปนผลบงคบใช และ

ใหรางวลแกการรวมมอ

Stick : การบงคบใชกฎเกณฑคอใน Bogota มการใช Peak&Tag คอการให Tag number

ส าหรบการจ ากดจ านวนรถทว งบนถนนในชวงเวลาทจะมรถแออดหนาแนนทสด (ชวงเชาถงเทยงวน) 2

ครงตอสปดาห มาตรการดงกลาวสามารถลดรถยนตบนทองถนนลงถง 40% และการหามน ารถยนตไป

จอด รวมถงการตงรานคาบนทางเทา นอกจากน ยงมการลงประชามตใหมวนปลอดรถยนต (Car Free

day) ในพฤหสบดแรกของเดอนกมภาพนธ แมแตรถแทกซกไมใหบรการ

Carrot : การใหรางวลแกความรวมมอ คอการทรฐไดใหบรการขนสงมวลชนสาธารณะทม

ประสทธภาพ ประกอบดวย TransMilenio ทางจกรยาน ทางเทาทปลอดภย สองมาตรการขางตนจงเปน

ทงการลดใชรถยนตและสรางแรงจงใจเพอใชรถโดยสารสาธารณะ

สญจรสะดวกสบาย พรอมปลกฝงแนวคดเรองความเทาเทยม

ปญหาการจราจรตดขดนนถอเปนปญหาขนพนฐานททกเมองใหญตองเผชญ จนบางครงความ

ดาษดนของปญหาทเหมอนๆกนนอาจน าไปสความเคยชนจนกระทงมองเหนเปนเรองธรรมดา คงกลาว

ไมเกนจรงไปนกถงความโดดเดนของ นายกเทศมนตร Enrique Penalosa คอความพยายามเขาใจ

ปญหาการจราจรตดขด น าไปสการแกไขปญหาดวยการใชปญญาอยางรอบคอบ เขาไมแกปญหาดวย

การทมเงนเพอสรางพนทถนน อนจะเปนการเพมพนทส าหรบเจาของรถยนต วธการแกปญหาของ

Enrique Penalosa ไดสะทอนใหเหนวาเขามองเหน “ความไมเทาเทยม” และไดสรางสรรควธการบรหาร

จดการทครอบคลมปญหาดงกลาว อสรเสรและความสะดวกสบายในการเดนทางทเพมขนในอกมมหนง

ไดหมายถงการยกระดบสถานะทางสงคมของผทไมมรถสวนตว

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 8

เมองหลายแหงทวโลกมลกษณะประการหนงรวมกนคอ เปนพนททดงดดผคนเขามาดวย

ความหวงทจะพบชวตทดกวา และความหวงดงกลาวนกเปนพลงขบเคลอนความเปนเมองใน

ขณะเดยวกน ผน าของเมองจงไดรบโจทยใหญในการสรางความสมดลระหวางการเตบโตของเมองและ

การสรางคณภาพชวตของประชาชนทตองเผชญกบความไมเทาเทยมอยางหลกเลยงไมได การจะอย

รวมกบความไมเทาเทยมอยางไร โดยไมใหชองวางของความเทาเทยมนนถางกวางออกไปเรอยๆ ซงสง

ทเขาเหนวาเปนการพฒนาอยางยงยนนน ตองเปนการพฒนาทสมดล ไมใชการทคนกลมหนงมคณภาพ

ชวตทด อนเกดจากการกดกนคนอกกลมหนงจากสงทเขาพงไดรบ อนเปนการสรางความเทาเทยมใน

สงคมประชาธปไตย จากกรณศกษา โบโกตาภายใตการบรหารจดการโดยนายกเทศมนตร Enrique

Penalosa ไดแสดงใหเหนวา นโยบายทปฏบตไดจรงอาศยกลไกส าคญหนงอยางสวนทองถนทม

ทรพยากรในการบรหารจดการอยในมอซงก าลงรอการคนพบและสรางสรรค เพอลดความไมเทาเทยมใน

แตละพนททแตกตางกนดวยบรบททางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรม

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 9

อางอง

The world bank, Planning, Connecting and Financing cities now. (Internet). 2013 (cited May 5,2014) : 92-95. Available from http://www.gib-foundation.org/content/uploads/2013/01/NonAsciiFileName011.pdf

TED TALK, Enrique Penalosa, Why buses represents democracy in action. (Internet) 2013. (cited May 5,2014). Available from http://www.ted.com/speakers/enrique_penalosa

Carolyn Flower . Bogotá, Colombia's Tranmilenio: How Public Transportation Can Socially Include and Socially Exclude . (Internet) 2012 (cited May 13,2014). Available from http://sustainablecitiescollective.com/cflower/95236/bogota-colombias-tranmilenio-how-public-transportation-can-socially-include-and-exclud

ENRIQUE PENALOSA . Equity and Mobility. (Internet) 2012 . (cited May 13,2014) . Available from http://www.newstatesman.com/transport/2012/02/mobility-cars-city-bus-cities

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 10

ภาคผนวก

(1) ภาพ Transmilenio ของ Bogota http://wwf.panda.org/what_we_do/footprint/cities/urban_solutions/themes/mobility/?204389#

(2) ภาพ Transmilenio และสภาพการจราจรโดยเปรยบเทยบใน Bogota

http://wwf.panda.org/what_we_do/footprint/cities/urban_solutions/themes/mobility/?20438

9

(3) ภ า พ

Transmilenio และ

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 11

สภาพการจราจรโดยเปรยบเทยบใน Bogota

http://cairofrombelow.org/2012/01 /16 /proposed-world-bank-loan-of-250 -million-usd-for-

egyptian-transportation/

(4) ภาพทางจกรยานและทางเทาใน Bogota

http://davidbyrne.typepad.com/.a/6a00d834555ca169e2015392b62dca970b-pi

Bogota : ตวอยางการพถนาเมองดวยหลกคดเรองความเทาเทยม

| 12

(5) ภาพทางจกรยานและทางเดนใน Bogota

http://en.wikipedia.org/wiki/Bogot%C3%A1's_Bike_Paths_Network#mediaviewer/File:BO

G215.JPG