Chapter Four 1

Bu notlar ,

Prof.Dr. Abuzer Pınar’ın

Maliye Politikası Teorisi ve Uygulaması isimli eserinden faydalınılarak hazırlanmıştır

Bölüm-4: İradi Maliye Politikası

Ders Notları: Dr. Murat ASLAN

Dr. Murat ASLAN 1

• 4.1.Durgunluk ve Maliye Politikası

4.1.1.Durgunluk ve Harcama Politikası

4.1.2.Durgunluk ve Vergi Politikası

4.1.3.Durgunluk ve Borçlanma Politikası

• 4.2.Enflasyon ve Maliye Politikası

4.2.1.Tanımı ve Ölçülmesi

4.2.2.Enflasyonist Eğilimler ve Nedenleri

4.2.3.Enflasyon ve Harcama Politikası

4.2.4.Enflasyon ve Vergi Politikası

4.2.5.Enflasyon ve Borçlanma Politikası

• 4.3.Stagflasyon ve Mikro-Temelli Politikalar

4.3.1.Ekonomik Yapı ve Uluslararası Ekonomik

• İlişkilerdeki Dönüşümler

4.3.2.Mikro-Temelli İktisat Politikası Tartışmaları

• 4.4.Genel Bir Değerlendirme

2Dr. Murat ASLAN

•Keynes’e göre, ücretler düşme yönünde

esnek olmadığı için ekonominin

kendiliğinden tam istihdam düzeyine

gelmesi ve burada istikrar kazanması

mümkün değildir.

•İşsizliğin ortaya çıktığı bir durumda ücretlerin düşmesi tam

istihdamı gerçekleştirmek yerine gelirin azalmasına ve talep

daralmasına yol açar.

1883-1946

Maliye Politikasının temelde Keynes’in

çalışmalarına dayanır.

3Dr. Murat ASLAN

•Klasiklere göre S=s(R) ve I=(R). Faizlerdeki değişme S=I

dengesini sağlar. Keynes’e göre ise bir ekonomide faiz oranları

tasarruf yatırım eşitliğini mutlaka sağlayamayabilir.Çünkü

Keynes’e göre tasarruflar faizin değil gelirin bir

fonksiyonudur.

C=C0+c.Y ise S=Y-C

S=Y-C0+c.Y=C0+Y(1-c) olur. Yani S=s(Y)

Keynes’e göre yatırımlar faizlerdeki değişmelere duyarlı olsa

da ekonominin durgunluk dönemlerinde gözlemlenen faiz

düşüşleri yatırımları arttırmaz. O halde faiz değişkeni

yatırımlar ile tasarrufları eşitleyen bir araç değildir. Bu

durum daralma dönemlerinde daha da belirgindir.

4Dr. Murat ASLAN

Durgunluk

Döneminde

Maliye

Politikası

Harcama Politikası

Vergi Politikası

Borçlanma Politikası

Enflasyon

ve

Maliye

Politikası

Harcama Politikası

Vergi Politikası

Borçlanma Politikası

5Dr. Murat ASLAN

•Durgunluk dönemlerinin en önemli özelliği talep yetersizliğidir.

Maliye politikasının özüne bakıldığında büyük ölçüde daralma

dönemi ile ilişkili ve özünde telafi edici olduğu gözükecektir.

•Eğer talepteki dalgalanmalar, ekonomik istikrarsızlıkların

temel nedeni ise, bir ekonomide durgunlukla mücadele

programının toplam talepteki yetersizlikleri giderme ve efektif

talep düzeyini yükseltme amacına yönelmesi gerekmektedir.

• Para Politikası talebi uyarmak için kullanılabilir mi?

6Dr. Murat ASLAN

•Durgunluğun Ciddi Olduğu Dönemlerde Para Politikasının

Kullanılması Talebi Arttırmada Maliye Politikası Kadar Etkili

Değildir.

MB’ları para arzını değiştirerek faizlere etki edebilir. Ancak bu

etki durgunluk dönemlerinde ne kadar başarılıdır? Başarılı olsa

dahi yani faizler düşse dahi bireyler geleceğe yönelik beklentileri

karamsar olduklarından yatırım yapma konusunda isteksiz

olabilirler.

•1--- Likitide Tuzağı: Faiz oranları belirli bir düzeyin altına

indirilemez. MB para arzını arttırsa dahi faizler belirli bir

düzeyin altına düşmez (spekülatif para talebi).

2----Durgunluk dönmelerinde faiz oranlarında meydana gelen

düşmeler yatırımcılar için yeterli bir motivasyon aracı değildir.

7Dr. Murat ASLAN

•Reel Para Talebi:

1 Paranın Miktar Teorisi: M.V=P.y

2 Cambridge M=k.P.y

3 Keynesyen model çerçevesinde:

u : otonom para talebi,

k : para talebinin gelir esnekliği ve

s : para talebinin faiz esnekliği olsun.

sRkYuYRLP

M ),(

8Dr. Murat ASLAN

•LM Eğrisi: Para piyasasında para arzı ile para talebinin eşit olduğu

alternatif faiz oranı (R)-milli gelir düzeyi (Y) noktalarının

birleştirilmesi ile elde edilen eğridir.

•LM üzerindeki her noktada para piyasası dengededir.

•LM eğrisi denklemi yukarıdaki Keynesyen para talebi fonksiyonu

olarak düşünülebilir.

• LM denklemi :

•LM eğrisinin eğimi para talebinin gelire duyarlılığını gösteren (k) ile

para talebinin faize duyarlılığını gösteren (s) gibi iki etkene bağladır.

• Para talebinin gelire duyarlılığı arttıkça ve para talebinin faiz oranına

duyarlılığı azaldıkça, LM eğrisi dik olacaktır.

sRkYuYRLP

M ),(

9Dr. Murat ASLAN

Y=GELİR

R=REEL AİZ

=NOMİNAL FAİZLM

Likitide Tuzağı

KEYNESYEN

BÖLGE

KLASİK

BÖLGE

10Dr. Murat ASLAN

Diğer şeyler sabitken, k arttıkça, LM eğrisi daha dik olur

Diğer şeyler sabitken, s azaldıkça, LM eğrisi daha dik olur.

Diğer şeyler sabitken, k azaldıkça, LM eğrisi daha yatık olur.

Diğer şeyler sabitken, s arttıkça, LM eğrisi daha yatık olur.

sRkYuYRLP

M ),(

11Dr. Murat ASLAN

sRkYuYRLP

M ),(

Likitide Tuzağı: Muhtemelen

1 para talebinin gelir esnekliği yok denecek azdır. k sıfıra

yakın.

2 para talebinin faiz esnekliği yüksektir. Spekülatif para

talebi oldukça baskındır. S oldukça güçlü.

12Dr. Murat ASLAN

Y=GELİR

R=REEL AİZ

=NOMİNAL FAİZ

LM0

LM1

Likitide Tuzağı

∆M

A B

C

D

EF

13Dr. Murat ASLAN

. Cari ve Yatırım Harcamaları transfer harcamalarından daha

etkilidir. Transfer harcamaları talebi dolaylı yoldan arttırır. Bu

yüzden doğrudan cari ve yatırım harcamalarına göre etkileri daha

az ve daha gecikmeli bir şekilde ortaya çıkar.

GELIRTALEPG TalepG

TALEPGELIRTR GelirTR

. Cari ve Yatırım Harcamaları transfer harcamalarından daha

etkilidir.

14Dr. Murat ASLAN

Kamu harcamalarının kısa dönemli etkilerinin yanısıra uzun

dönemli etkileri de vardır. Örneğin gelir dağılımına ve ekonomik

kalkınmaya.

Uzun dönemli hedeflerle kısa dönemli politikaların uyuşmasına

önem verilmelidir. Çukur açtırıp kapatmak yerine yapılacak

harcamaların miktarı, uzun dönemli hedeflere etkisi diğer önemli

parametreler.

15Dr. Murat ASLAN

•Durgunluk dönemlerinde talebin canlanması için vergi politikası

uygulanabilir.

• Gelir vergilerinin azaltılması (örneğin vergi oranlarının), bireylerin

harcanabilir gelirlerini arttıracak ve artan harcanabilir gelir

tüketime yönlendirilmiş olacak ve böylece talep artmış olacaktır.

•Yapılacak vergi değişimlerinin bileşimi önemlidir.

Eğer amaç tüketimin arttırılması ise hedef buna ilişkin vergiler

olmalıdır.

Eğer hedef yatırımların arttırılması ise yatırım harcamalarını

hedefleyen vergi indirimleri ya da muafiyetler uygulanabilecek diğer

politikalardır.

• Durgunluk dönemi sonrası vergilerin eski seviyesine çekilmesi

siyasi olarak zor olabileceği göz ardı edilmemelidir.

16Dr. Murat ASLAN

•Vergiler dizayn edilirken çalışma gayretini kıran değil çalışmayı

teşvik eden bir yol izlenmelidir.τ• Vergi seçiminde ilgili verginin neden olabileceği gelir etkisi, ikame

etkisi ve yansıma gibi konular oldukça önemlidir.

• İkame etkisi baskın olan bir vergi, kişilerin çalışma isteklerini

törpüler.

•Gelir etkisi baskın olan bir vergi kişileri çalışmaya ve üretmeye

teşvik edici özelliği daha ağır basar.

Neden?

Gelir Vergileri için İkame ve Gelir Etkileri?

Harcama Vergileri için İkame ve Gelir Etkileri?

Laffer Eğrisi

17Dr. Murat ASLAN

B

τ :Vergi Oranı

TR:Vergi Hasılatı

Götürü

Vergi

τ*

TR*

TR=f(τ )

18Dr. Murat ASLAN

ÖRNEK: Aşağıdaki denklem veri iken vergi hasılatını maksimize

eden vergi oranı % kaçtır? Götürü vergi miktarı kaçtır? Vergi

hasılatı maksimum olduğu durumda toplam vergi hasılatı kaça

eşittir?

19Dr. Murat ASLAN

• Durgunluk dönemlerinde piyasada borç verilebilir fonlar oldukça

boldur.

•Devlet doğrudan kişiler/reel sektör firmalarından borçlanması

doğru değildir. Bu aktörler zaten harcama yapma konusunda

tedirgindirler. Ellerindeki fonları devlete borç vermeleri belki bu

kişiler için iyi bir yatırım olsa da toplam talebi baskılayabilir.

• Devlet insanların harcanabilir gelirlerini arttırmak için geçmiş

dönemlerde yapılmış kamu borçlarının itfası bu dönem için iyi bir

politikadır.

20Dr. Murat ASLAN

1) Enflasyon Nedir? Tanımladık!!!

2) GSYİH Deflatörü? Tanımladık!!!

3) Enflasyonist Eğilimler ve Nedenleri

21Dr. Murat ASLAN

4.2.2. Enflasyonist Eğilimler ve Nedenleri

• Parasalcı Yaklaşım;

Milton Friedman’a göre; enflasyon, her zaman ve her yerde

Parasal bir olgudur yani para arzında aşırı bir artış olmadan

enflasyon oluşmaz.

Para arzındaki artışın nedenleri;

1) Ekonomideki kalıcı bütçe açıkları

2) Hükümetin tam istihdamı sağlamak için uyguladığı

politikalar

Hükümetin tam istihdam amacı çerçevesinde oluşan

Enflasyon ikiye ayrılır; Talep Enflasyonu ve Maliyet

Enflasyonu

22Dr. Murat ASLAN

• Talep Enflasyonunda istihdamı artırmak için ekonomideki

toplam mal ve hizmet talebi genişletici maliye veya para

politikası kullanılarak artırılır.

• Maliyet Enflasyonunda, piyasadaki toplam mal ve hizmet

arzı ücretlerdeki artışlar veya üretim maliyetlerindeki

olumsuz gelişmeler nedeniyle azalır. Bu durumda piyasada

oluşan fazla talep nedeniyle fiyatlar artar.

Ekonomideki kalıcı bütçe açıklarının bulunması ve bu

açıkların finansman şeklide (bütçe açıklarının finansmanı için

ihraç edilen tahvillerin Merkez Bankası tarafından satın

alınması veya para basılması yoluyla finansman) enflasyonun

bir diğer nedenidir.

23Dr. Murat ASLAN

Uzun süre enflasyonist süreç yaşanan ekonomilerde

beklentiler önem kazanacağından karar birimleri geçmiş

deneyimlerine göre hareket ederek enflasyonun kendini besler

hale gelmesine sebep olabilirler.

24Dr. Murat ASLAN

Post Keynesyen DüşünceYaşar Tamer Ergül’ün Doktora tazinden derlenmiştir.

•Enflasyonun parasal bir olgu olduğunu savunan görüşlerin

aksine, Post Keynesyen iktisatçılara göre enflasyonun nedeni

milli gelirin paylaşımına ilişkin çatışmalardır.

• Bu çatışma, milli gelir paylaşımında işgücünün ve

girişimcilerin kendi paylarını arttırma çabalarından

kaynaklanmaktadır.

•Bu modele göre ücretlerin belirlenmesi ve girişimcilerin

fiyatlama davranışları, enflasyon olgusunu açıklama

açısından önemlidir.

25Dr. Murat ASLAN

Post Keynesyen Düşünce

• Günümüzde, ücretler toplu sözleşme yöntemiyle

belirlenmekte ve işgücü bu pazarlıklar yoluyla parasal

ücretini arttırmayı amaçlamaktadır.

• Ancak reel ücretler işgücünün pazarlık edemediği

unsurlarca belirlenmektedir.

• Girişimciler ise eksik rekabet koşullarında üretim

yapmakta, bu sayede mark-up fiyatlaması yöntemini

uygulayarak, ücret artışlarını fiyatlarına yansıtmaktadırlar.

• Dolayısıyla işgücü toplu sözleşmeler yoluyla parasal

ücretlerini arttırarak milli gelirden daha fazla pay almaya

çalışırken, diğer yandan girişimciler bu ücret artışlarını

fiyatlara yansıtarak kârlarının azalmaması için uğraşırlar.

26Dr. Murat ASLAN

Post Keynesyen Düşünce

• Post Keynesyen iktisatçılara göre enflasyon olgusunun

açıklamasında, işgücünün ücret taleplerinin, girişimcilerin

fiyatlama davranışlarının ve eksik rekabetten kaynaklanan

tekelci ya da oligopolcü gücün büyüklüğünün yanı sıra,

girişimcilerin yatırım projelerini finanse etmek için içsel

fonlar yaratma çabalarının da önemi vardır.

• Diğer bir ifadeyle, girişimciler yatırımlarını finanse

edecek kâr hedefine göre fiyatlama yapmaktadırlar. Bu

nedenle büyüme eğiliminde olan ve büyük yatırım

projelerinin bulunduğu bir ekonomide, durgun bir

ekonomiye göre daha yüksek bir enflasyon görülecektir.

27Dr. Murat ASLAN

Post-Keynesyen Yaklaşım

Reel Ücret

Ekonomik

Faaliyetler

W (Ücret Eğrisi)

Durağan

Denge Z

Oligopol firma

davranışı

P Eğrisi

A..

Daha yüksek ücret daha yüksek

fiyat yarışı

B

DDeflasyonist Sarmal

C

P>W

W<P

P>W

W>P

P<W

W>P

P<W

W<P

28Dr. Murat ASLAN

4.3.2. Enflasyon ve Harcama Politikası

• Konuya harcama politikası açısından bakıldığında,

harcamalar birer talep unsuru olarak görüldüklerinden

azaltılmalıdır. Ancak önemli olan nokta bu durumun uzun

vadede yatırımları da azaltacağıdır. Ayrıca hangi

harcamaların kısılacağı konusu da önemlidir.

• Cari Harcamalar; bu harcamaların bir kısmının kalkınma

carileri özelliği taşıması ekonominin büyümesinde

önemlidir.

• Yatırım Harcamaları; bu harcamaların kısılması uzun

dönemde ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yaratır.

• Transfer Harcamaları; bu harcamaların bileşimi önemlidir.

Sosyal transferler düşük gelir gruplarına yöneliktir ve

harcamaların kısılması bu gruptan ciddi tepki görür. Mali

transferlerin kısılması da büyümeyi olumsuz etkileyecektir.

29Dr. Murat ASLAN

4.2.4. Enflasyon ve Vergi Politikası• Enflasyon döneminde vergilerin artırılması gerekir.

Ramsey Kuralı; Ekonomide etkinliği sağlamak için mallar

üzerinden alınacak verginin etkinlik kaybını minimize etmek

doğrultusunda Ramsey vergileri önerilmiştir. Ramsey

vergileri arz ve talep esnekliklerinin toplamının bir oranıdır;

t: Birim başına vergi

p: Vergi sonrası fiyat

k: Beklenen toplam vergi gelirine bağlı orantılılık faktörü

nd: Telafi edilen talep esnekliği

ns: Telafi edilen arz esnekliği

Ramsey ekonomik etkinliği düşünerek talebin fiyat esnekliği

yüksek mallardan daha düşük, talebin fiyat esnekliği yüksek

düşük olan mallardan yüksek oranda vergi alınacaktır. Ancak

Bunun uygulanması sosyal nedenlerle uygulanabilir değildir.

)1//1(/ s d kpt30Dr. Murat ASLAN

• Dolaylı Vergiler (KDV, ÖTV gibi); Dolaylı vergilerin

genel fiyat düzeyini artırırken talebin azalmasına yol açtığı

düşünülür. Ancak fiyatlar genel düzeyinin artması bütün

sektörlerde ve mallarda fiyatların arttığını göstermez. Bunun

için değişik mal grupları üzerindeki vergiler farklılaştırılabilir

• Dolaysız Vergiler (Gelir V., Kurumlar V. gibi);

Enflasyonist dönemlerde bu tür vergiler daha çok ücret geliri

gibi kategorilere yönelir, ancak bu kesimin vergi yükündeki

artış ücret artışını beraberinde getirirse amacına

ulaşamayacaktır. Ayrıca gelir dağılımı da olumsuz

etkileneceğinden halktan tepki alınması riski vardır.

31Dr. Murat ASLAN

4.2.5. Enflasyon ve Borçlanma Politikası

• Enflasyonist dönemde piyasadan fon çekilmesi yoluyla

tüketimin kısılması olumlu etki yaratabilecektir.

• İç Borçlanmanın büyük kısmı kısa vadelidir ve devresel

hareketlerin olumsuzluklarını düzeltmedeki etkisi azdır.

Enflasyonist dönemde uzun vadeli borçlanma etkilidir.

• Dış Borçlanma ise uzun vadelidir. Borçlanacak ülkenin

ekonomik durumu, siyasal istikrarı borç bulma imkanını

etkiler.

32Dr. Murat ASLAN

4.3. Stagflasyon ve Mikro-Temelli Politikalar

• Stagflasyon; Durgunluk içerinde enflasyon anlamına gelen

bir kavramdır.

33Dr. Murat ASLAN

4.3.2. Mikro-Temelli İktisat Politikası

TartışmalarıPhilips Eğrisi

UD

KD

uuo

34Dr. Murat ASLAN