Biuletyn tpn 01

??????...

BiuletynTATRYTPN

www.tpn.plwww.tatry.tpn.pl1

2009fot. Andrzej Śliwiński

www.tpn.pl

www.tatry.tpn.pl

??????...

2z miłości do gór

Biuletyn nr 01/2009

Komu w drogę…• Od 1 czerwca Giewont zamknięty 3• Droga do Morskiego Oka w remoncie 3• Co w trawie piszczy 4• Niedźwiedzie na polanach 4• Tabory na widelcu 5• Legalne wspinanie 6• Z miłości do gór. Wolontariat 7

Z życia parku• Chronić zgodnie z prawem 8• Tatrzańska przyroda pod kontrolą 9

W numerze...

• Zmiany w TPN 11• Kuźnice zapraszają 12• Niezwykła kolekcja 13• Dziadek w dobrej formie 14

Wydawnictwa• Tatry – Dolomity 16• Tatry – Karkonosze 17• A w najnowszych Tatrach... 18

Chyba wypada nam sięwytłumaczyć z tak długiej

nieobecności… A może po prostuobiecać, że dzięki powiększonemuzespołowi redakcyjnemu „Biuletyn”będzie się już ukazywać regularnie?Przed Państwem nasze wirtualnepismo w nowej szacie graficznej –łatwiej je ogarnąć jednym rzutem okana komputerowy monitor. Zapraszamyi czekamy na Państwa opinie.

Redakcja fot. Andrzej Śliwiński


Droga jest otwierana tylko w soboty i niedziele. W tygodniu do Mor-skiego Oka można dotrzeć drogą gospodarczą przez Dolinę Roz-

toki i Dolinę Pięciu Stawów Polskich. Szlak jest długi i trudny. Pamiętajmy,że w wyższych partiach Tatr nadal leży śnieg, wybór tej trasy wymaga do-świadczenia wysokogórskiego oraz posiadania sprzętu zimowego – rakówi czekana.

(bch)

Trwa remont osuwisk.Trwa remont osuwisk.Trwa remont osuwisk.Trwa remont osuwisk.Trwa remont osuwisk.

NajprawdopodobniejNajprawdopodobniejNajprawdopodobniejNajprawdopodobniejNajprawdopodobniej

do 10 czerwca drogado 10 czerwca drogado 10 czerwca drogado 10 czerwca drogado 10 czerwca droga

do Morskiego Oka będziedo Morskiego Oka będziedo Morskiego Oka będziedo Morskiego Oka będziedo Morskiego Oka będzie

całkowicie zamknięta.całkowicie zamknięta.całkowicie zamknięta.całkowicie zamknięta.całkowicie zamknięta.

Przez tydzień kopułaPrzez tydzień kopułaPrzez tydzień kopułaPrzez tydzień kopułaPrzez tydzień kopuła

tego popularnego szczytutego popularnego szczytutego popularnego szczytutego popularnego szczytutego popularnego szczytu

będzie niedostępnabędzie niedostępnabędzie niedostępnabędzie niedostępnabędzie niedostępna

dla turystów.dla turystów.dla turystów.dla turystów.dla turystów.

Tyle przy dobrejTyle przy dobrejTyle przy dobrejTyle przy dobrejTyle przy dobrej

pogodzie mogą potrwaćpogodzie mogą potrwaćpogodzie mogą potrwaćpogodzie mogą potrwaćpogodzie mogą potrwać

niezbędne praceniezbędne praceniezbędne praceniezbędne praceniezbędne prace

remontowe krzyża.remontowe krzyża.remontowe krzyża.remontowe krzyża.remontowe krzyża.

Będą one polegały na wzmoc-nieniu jego podstawy oraz

oczyszczeniu całej konstrukcji i po-kryciu powłoką zabezpieczającąprzed korozją (o remoncie szerzejna str. 14).

(pk)

Komu w drogę…

Droga do Morskiego Okaw remoncie

Od 4 czerwcaGiewontzamknięty

fot.

Bogu

sław

a C

hlip

ała


Komu w drogę…

Co w trawiepiszczy

W iosna zawitała w Tatryw pierwszych dniach kwiet-

nia. Wzdłuż Drogi pod Reglami za-kwitły między innymi żywce gru-

Wiosenne, soczyste trawy, najwcześniej pojawiające się po zimieWiosenne, soczyste trawy, najwcześniej pojawiające się po zimieWiosenne, soczyste trawy, najwcześniej pojawiające się po zimieWiosenne, soczyste trawy, najwcześniej pojawiające się po zimieWiosenne, soczyste trawy, najwcześniej pojawiające się po zimie

na śródleśnych reglowych polanach, są dla niedźwiedzina śródleśnych reglowych polanach, są dla niedźwiedzina śródleśnych reglowych polanach, są dla niedźwiedzina śródleśnych reglowych polanach, są dla niedźwiedzina śródleśnych reglowych polanach, są dla niedźwiedzi

tak smakowite, że często żerujące na nich zwierzętatak smakowite, że często żerujące na nich zwierzętatak smakowite, że często żerujące na nich zwierzętatak smakowite, że często żerujące na nich zwierzętatak smakowite, że często żerujące na nich zwierzęta

nie zwracają uwagi na obecność wędrujących po szlakach ludzi.nie zwracają uwagi na obecność wędrujących po szlakach ludzi.nie zwracają uwagi na obecność wędrujących po szlakach ludzi.nie zwracają uwagi na obecność wędrujących po szlakach ludzi.nie zwracają uwagi na obecność wędrujących po szlakach ludzi.

Tego roku taka sytuacja miała miejsce w rejonie Wyżniej Kiry Miętu-siej, Przysłopu Miętusiego, Wielkiej Polany oraz Polany Strążyskiej.

Większość z tych wiosennych obserwacji dotyczyła dwóch niedźwiedzicprowadzących swoje potomstwo. Obie charakteryzujące się siwym roz-jaśnieniem końców sierści prowadziły po dwa niespełna dwuletnie nie-dźwiadki. Do momentu równoczesnego pojawienia się tych dwóch sa-mic na Polanie Strążyskiej istniało wiele wątpliwości, czy aby obserwacjenie dotyczą jednej i tej samej niedźwiedzicy.

Widziano także dwie inne nie-dźwiedzice prowadzące dwa oraztrzy tegoroczne młode. Nie nale-ży jednak wyciągać wniosków codo liczby matek oraz młodych znaj-dujących się wyłącznie po polskiejstronie Tatr, ponieważ takich nie-dźwiedzi najpewniej nie ma. Ob-serwacje te jednak mogą świadczyćo tym, że niedźwiedzie w całychTatrach jak na razie mają się dobrze.

Sekcja Ochrony Fauny

czołowate i zawilce gajowe. Poupływie blisko półtora miesiącaniewiele się zmieniło. Owszem,rośliny żyznych lasów mieszanychregla dolnego, pojawiły się, zakwi-tły i przekwitły wręcz podręczniko-wo, ale powyżej 1300 m n.p.m.nie ma zbyt wielu oznak wegetacji.Mimo ciepłej aury, śnieg zalegaw zacienionych miejscach nawetna wysokości niespełna 1100 mn.p.m., na przykład w WąwozieKraków. To rezultat tegorocznej –wyjątkowo śnieżnej – zimy. W po-łowie maja na Czerwonych Wier-chach można było się dopatrzyćjedynie pojedynczych rozetek pier-wiosnki maleńkiej oraz siarko-wo-żółtych kwiatów pierwiosnkiłyszczak. Również w maju zakwit-ły licznie świerki. W rezultacie, podwpływem silniejszych podmuchówwiatru, nad lasami unosiły sięchmury żółtego pyłku. Ten rokbędzie również udany dla jodeł,o czym świadczą liczne szyszki naich wierzchołkach.

Tomasz Skrzydłowski

Niedźwiedzie na polanach

fot.

Zbi

gnie

w Ł

adyg

in

fot.

Mag

dale

na i

Tom

asz

Zw

ijacz

Koz

ica

??????...


Przypomnijmy, że do tej pory w polskich Ta-trach działały trzy obozowiska. Znajdują się

tam drewniane podesty, na których wspinaczeustawiają namioty. Sprawa przyszłości taborówjest dyskutowana od kilkunastu lat. Termin likwi-dacji obozowiska na Rąbaniskach, przesuwanyod 2001 r., wyznaczony został definitywnie nakoniec czerwca tego roku. Zdaniem dyrekcjiTPN potrzeby bytowe taterników w rejonieHali Gąsienicowej mogą być zaspokojonew oparciu o ośrodek szkoleniowy „Betlejemka”z uwzględnieniem możliwości adaptacji tegoobiektu.

Tabory na widelcu Komu w drogę…

Kilka tygodni temu media obiegłaKilka tygodni temu media obiegłaKilka tygodni temu media obiegłaKilka tygodni temu media obiegłaKilka tygodni temu media obiegła

wiadomość o likwidacji obozowiskwiadomość o likwidacji obozowiskwiadomość o likwidacji obozowiskwiadomość o likwidacji obozowiskwiadomość o likwidacji obozowisk

taternickich w TPN. Informacja jesttaternickich w TPN. Informacja jesttaternickich w TPN. Informacja jesttaternickich w TPN. Informacja jesttaternickich w TPN. Informacja jest

prawdziwa tylko w odniesieniuprawdziwa tylko w odniesieniuprawdziwa tylko w odniesieniuprawdziwa tylko w odniesieniuprawdziwa tylko w odniesieniu

do tzw. taboru na Rąbaniskachdo tzw. taboru na Rąbaniskachdo tzw. taboru na Rąbaniskachdo tzw. taboru na Rąbaniskachdo tzw. taboru na Rąbaniskach

w Dolinie Suchej Wodyw Dolinie Suchej Wodyw Dolinie Suchej Wodyw Dolinie Suchej Wodyw Dolinie Suchej Wody

Gąsienicowej.Gąsienicowej.Gąsienicowej.Gąsienicowej.Gąsienicowej.

Obozowisko w rejonie Morskiego Oka mabyć przeniesione z polany Szałasiska w innemiejsce. Pod uwagę branych jest kilka lokalizaji,w tym pawilon na Włosienicy lub teren byłegoparkingu. Do czasu zagospodarowania lokaliza-cji alternatywnej tabor będzie funkcjonował tam,gdzie dotychczas. Sprawa ma być zamknięta dokońca 2010 r. Wstępne ustalenia w tej kwestiizostały już podjęte z przedstawicielami środo-wiska wspinaczkowego.

W Tatrzańskim Parku Narodowym działajeszcze jedno obozowisko – przeznaczone dlataterników jaskiniowych. Położone jest na Pola-nie Rogoźniczańskiej i nie przewiduje się jegolikwidacji.

Szymon Ziobrowski


fot.

Bogu

sław

a C

hlip

ała

??????...


Wspinający się nie muszą już posiadać żad-nego dokumentu potwierdzającego umie-

jętności taternickie (np. karty taternika). Nie trze-ba być członkiem Polskiego Związku Alpinizmuczy innych organizacji i stowarzyszeń górskich.Warto jednak odbyć szkolenie taternickie. Dośćczęsto w Tatry przyjeżdżają osoby wspinające siędo tej pory wyłącznie w skałach. Pamiętajmy, żecharakter dróg tatrzańskich jest zupełnie inny niżdróg skałkowych.

Obowiązkiem wynikającym z aktualnychprzepisów jest wpis do Książki Wyjść Taternickich.Dotyczy to tylko rejonów wspinaczkowych w Ta-trach Wysokich, czyli w Dolinie Gąsienicowej,Dolinie Pięciu Stawów Polskich i Dolinie RybiegoPotoku. Książki te są źródłem wielu ciekawychinformacji, także dla osób piszących prace nauko-we w TPN.

Każde osadzenie bądź usunięcie stałych punk-tów asekuracyjnych wymaga zgłoszenia w TPNprzed podjęciem projektu. Można je złożyć bezdokładnego określenia ilości i miejsc osadzenia,a po realizacji projektu uzupełnić te informacje.W uzasadnionych przypadkach można zgłosić in-

formację o „obiciu” po fakcie. Dane te są potrzeb-ne do inwentaryzacji nowych dróg wspinaczko-wych.

Dojście do dróg wspinaczkowych oraz po-wrót dozwolone są najkrótszą bezpieczną drogąod najbliższego szlaku turystycznego. Są to zazwy-czaj stale wykorzystywane przez wpinaczy szlakikomunikacyjne. Biwakowanie dopuszcza się tylkow sytuacjach zagrażenia życia i zdrowia.

Pamiętajmy, że podczas uprawiania taternic-twa należy przestrzegać również innych przepisówobowiązujących w TPN, jak np. zamknięcia po-szczególnych szlaków w okresie zimowym czyteż zakaz poruszania się od zmierzchu do świtui inne określone w zarządzeniu dyrektora w spra-wie ruchu pieszego, rowerowego oraz uprawia-nia narciarstwa na terenie TPN. Taterników do-tyczą także zasady określone w art. 15 Ustawyo ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r.

Przypomnijmy, że zasady obowiązujące ta-terników określa zarządzenie dyrektora TPNw sprawie uprawiania taternictwa powierzchnio-wego na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowe-go. Jest ono dostępne na stronie internetowej

www.tpn.pl, a także w miejscach, w którychznajdują się Książki Wyjść Taternickich. Są toschroniska w Morskim Oku, w Dolinie PięciuStawów Polskich i na Hali Gąsienicowej. Nieba-wem pojawi się również w budynku górnej stacjiKolei na Kasprowym Wierchu Książka usuniętastamtąd w trakcie remontu.

Bogusława Chlipała

Legalne wspinanie Komu w drogę…

Tatrzański Park Narodowy udostępnia taternikom wybrane obszary. PrzypomnijmyTatrzański Park Narodowy udostępnia taternikom wybrane obszary. PrzypomnijmyTatrzański Park Narodowy udostępnia taternikom wybrane obszary. PrzypomnijmyTatrzański Park Narodowy udostępnia taternikom wybrane obszary. PrzypomnijmyTatrzański Park Narodowy udostępnia taternikom wybrane obszary. Przypomnijmy

zatem podstawowe zasady obowiązujące osoby uprawiające tę dyscyplinę.zatem podstawowe zasady obowiązujące osoby uprawiające tę dyscyplinę.zatem podstawowe zasady obowiązujące osoby uprawiające tę dyscyplinę.zatem podstawowe zasady obowiązujące osoby uprawiające tę dyscyplinę.zatem podstawowe zasady obowiązujące osoby uprawiające tę dyscyplinę.

fot.

Mar

ia T

okar

z-O

lszań

ska


Z miłości do gór. Wolontariat Komu w drogę…

Rusza nowa edycja akcji Wolontariat dla Tatr.Rusza nowa edycja akcji Wolontariat dla Tatr.Rusza nowa edycja akcji Wolontariat dla Tatr.Rusza nowa edycja akcji Wolontariat dla Tatr.Rusza nowa edycja akcji Wolontariat dla Tatr.

To już jej trzecia letnia odsłona. W tym roku zaczynamyTo już jej trzecia letnia odsłona. W tym roku zaczynamyTo już jej trzecia letnia odsłona. W tym roku zaczynamyTo już jej trzecia letnia odsłona. W tym roku zaczynamyTo już jej trzecia letnia odsłona. W tym roku zaczynamy

pierwszego czerwca, nieco wcześniej niż w latach ubiegłych.pierwszego czerwca, nieco wcześniej niż w latach ubiegłych.pierwszego czerwca, nieco wcześniej niż w latach ubiegłych.pierwszego czerwca, nieco wcześniej niż w latach ubiegłych.pierwszego czerwca, nieco wcześniej niż w latach ubiegłych.

W ostatnich tygodniach maja zaczęliśmy przyjmować pierwsze zgło-szenia. Za pośrednictwem aplikacji dostępnej na naszej stronie in-

ternetowej wolontariusze mogą określić dogodny dla siebie termin. Po-dobnie jak do tej pory, do głównych zadań wolontariuszy należeć będąpatrole szlaków, monitoring i zarządzanie ruchem turystycznym, sprząta-nie poboczy, czyszczenie przepustów, uzupełnianie tablic informacyjnychczy znakowanie.

Czekamy przede wszystkim na osoby mogące poświęcić co najmniejtydzień na pracę w parku, ale zapraszamy również i tych, którzy mogą przy-jechać na krócej. Jak zwykle zapewniamy noclegi. Ochotnicy, którzy prze-pracują co najmniej 5 dni, mogą przez kolejne dwa korzystać z noclegównieodpłatnie.

Akcją chcemy zainteresować nie tylko młodzież, ale także emerytóworaz osoby, które dysponują dużą ilością wolnego czasu. Pracy w parkuz pewnością nie zabraknie i każda osoba o duszy społecznika znajdziezajęcie dostosowane do własnych możliwości. Po szczegóły odsyłamy nastronę www.tpn.pl (dział Turystyka, zakładka Wolontariat).

(sz,bch)

fot.

Tom

asz

Bom

ba

fot.

Tom

asz

Bom

ba


Plan ochrony parku narodowe-go to podstawowy dokument

posiadający moc prawną, pozwa-lający dyrektorowi parku na wyko-nywanie nałożonych na niego obo-wiązków ustawowych w zakresieochrony przyrody i krajobrazu.Powyższe opracowanie planistycz-ne sporządza się na okres 20 lati winno ono określać między inny-mi podstawowe cele ochrony par-ku oraz przyrodnicze i społeczneuwarunkowania ich realizacji. Po-

dla parku narodowego, rezerwatuprzyrody i parku krajobrazowego,dokonywania zmian w tym planieoraz ochrony zasobów, tworówi składników przyrody.

Po ponad trzech latach wytę-żonej pracy rozpoczął się ostatnietap przygotowań projektu planuochrony Tatrzańskiego Parku Na-rodowego przed złożeniem go dozatwierdzenia przez ministra śro-dowiska. Etap ten polega na kon-sultowaniu, uzyskiwaniu opinii oraz

Chronić zgodnie z prawem Z życia parku

Kończą się prace nad jednym z najważniejszychKończą się prace nad jednym z najważniejszychKończą się prace nad jednym z najważniejszychKończą się prace nad jednym z najważniejszychKończą się prace nad jednym z najważniejszych

dokumentów planistycznych dotyczących strategiidokumentów planistycznych dotyczących strategiidokumentów planistycznych dotyczących strategiidokumentów planistycznych dotyczących strategiidokumentów planistycznych dotyczących strategii

ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego,ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego,ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego,ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego,ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego,

zwanym planem ochrony.zwanym planem ochrony.zwanym planem ochrony.zwanym planem ochrony.zwanym planem ochrony.

dokonywaniu uzgodnień. Końcemmaja projekt planu został upublicz-niony. Można się z nim zapo-znać na stronie internetowej par-ku, a wnioski i uwagi składać do15 czerwca.

Pojęcie planu ochrony parkunarodowego wprowadzono dopolskiego prawa niespełna dwa-dzieścia lat temu, w uchwalonejw 1991 r. ustawie o ochronieprzyrody, jednak od tej pory Ta-

nadto w projekcie planu ochronynależy przedstawić istniejące i po-tencjalne zagrożenia zewnętrznei wewnętrzne parku oraz zapropo-nować sposoby ich eliminacji lubograniczenia. Jednak najważniejsząkwestią dla strategii ochrony przy-rody jest podział obszaru parku natrzy strefy ochrony: ścisłą, czynnąi krajobrazową, wobec których na-leży przedstawić kierunki oraz pro-gram wraz z rodzajem i zakresemdziałań ochronnych.

Tatrzański Park Narodowyprzystąpił do opracowywaniaobecnego projektu planu ochrony12 sierpnia 2005 r. na polecenieGłównego Konserwatora Przyro-dy zgodnie z obowiązującym Roz-porządzeniem Ministra Środowi-

ska z dnia 12 maja 2005 r.w sprawie sporządzania

projektu planu ochrony

trzańskiemu Parkowi Narodowe-mu ze względu na ciągłe zmianyi nowelizacje przepisów prawnychnie udało się zatwierdzić tego nie-zwykle ważnego dokumentu plani-stycznego. Jak będzie tym razem?Czy w dalszym ciągu w miejsce wie-loletniej strategii ochrony tatrzań-skiej przyrody wciąż trzeba będzieposiłkować się tzw. zadaniamiochronnymi zatwierdzanymi co-rocznie przez ministra środowiska?

Łukasz Pęksa


fot.

And

rzej

Śliw

ińsk

i

??????...


W lutym 2006 r. Tatrzański Pak Narodo-wy wprowadził zmiany w strukturze or-

ganizacyjnej, których celem było przede wszyst-kim usprawnienie prac związanych z monitorin-giem prowadzonym na obszarze parku. Od tegoczasu starano się usystematyzować wiedzę natemat dotychczas realizowanych przez pracow-ników parku tematów monitoringowych orazprzygotować dalszy, kompleksowy programmonitoringu, poświęcony najistotniejszym zagad-nieniom związanym z ochroną bezcennych wa-lorów przyrodniczych Tatr. Jeszcze w tym sa-mym roku, cztery miesiące później, Rada Na-ukowa pozytywnie zaopiniowała przygotowanyprzez pracowników parku program monitorin-gu przyrodniczego, w którym zaproponowanomiędzy innymi, że większość prac będą wyko-nywać oni sami w ramach obowiązków służbo-wych, a prace specjalistyczne zostaną zlecone in-stytucjom naukowym posiadającym odpowied-nie zaplecze badawcze.

Pierwsze uzyskane w ten sposób w ostat-nich dwóch latach wyniki dotyczące środowiskaprzyrodniczego Tatr, pomimo że mają jeszczezbyt małą ilość prób, stanowią już cenne źródłowiedzy na temat ewoluującego stanu przyrody.Część uzyskanych danych, takich jak choćby prze-kroczenie normy czystości wód pod względem

pierwszy etap oceny florystycznej na wytypowa-nych polanach, które różniły się między sobąsposobem zagospodarowania (polany wypasa-ne i nawożone poprzez koszarowanie; polanywypasane; polany koszone z usuwaniem bioma-sy; polany koszone z pozostawieniem rozdrob-nionej biomasy; polany bez zabiegów) w celuokreślenia skutków prowadzonych zabiegówochrony czynnej i biernej.

Ciekawych informacji dostarczył takżemonitoring poświęcony faunie tatrzańskiej. Naobszarze parku w minionym roku zinwentary-zowano 56 zimowych nor świstaka, które zgod-nie z przyjętą metodyką świadczą o obecności

Tatrzańska przyroda pod kontrolą

W tym roku dokonano już drugiegoW tym roku dokonano już drugiegoW tym roku dokonano już drugiegoW tym roku dokonano już drugiegoW tym roku dokonano już drugiegow historii TPN rocznegow historii TPN rocznegow historii TPN rocznegow historii TPN rocznegow historii TPN rocznegopodsumowania prac o charakterzepodsumowania prac o charakterzepodsumowania prac o charakterzepodsumowania prac o charakterzepodsumowania prac o charakterzemonitoringu prowadzonych przezmonitoringu prowadzonych przezmonitoringu prowadzonych przezmonitoringu prowadzonych przezmonitoringu prowadzonych przezpracowników parku. Podobniepracowników parku. Podobniepracowników parku. Podobniepracowników parku. Podobniepracowników parku. Podobniejak pierwsze sprawozdanie,jak pierwsze sprawozdanie,jak pierwsze sprawozdanie,jak pierwsze sprawozdanie,jak pierwsze sprawozdanie,tak i tegoroczne opracowanietak i tegoroczne opracowanietak i tegoroczne opracowanietak i tegoroczne opracowanietak i tegoroczne opracowaniewyników dostarczyło ciekawychwyników dostarczyło ciekawychwyników dostarczyło ciekawychwyników dostarczyło ciekawychwyników dostarczyło ciekawychinformacji na temat zjawiskinformacji na temat zjawiskinformacji na temat zjawiskinformacji na temat zjawiskinformacji na temat zjawiskzachodzących w tatrzańskiejzachodzących w tatrzańskiejzachodzących w tatrzańskiejzachodzących w tatrzańskiejzachodzących w tatrzańskiejprzyrodzie.przyrodzie.przyrodzie.przyrodzie.przyrodzie.

Z życia parku

bakteriologicznym w potokach poniżej niektórychschronisk górskich, pozwoliło na podjęcie natych-miastowych działań prewencyjnych, a kontynuacjarozpoczętego w 1970 r. monitoringu stanu wódw potokach i stawach tatrzańskich przyczyniła siędo racjonalnego wydawania przez park opiniiw sprawie pozwoleń wodnoprawnych, międzyinnymi dla dynamicznie rozwijającej się wokółTatrzańskiego Parku Narodowego infrastrukturyturystycznej w postaci nowych, sztucznie naśnie-żanych stoków narciarskich.

W roku 2008 przy współpracy z Instytu-tem Ochrony Przyrody PAN przeprowadzono fo

t. An

drze

j Śl

iwiń

ski

??????...


kolonii, oraz zarejestrowano sukces lęgowy u orłaprzedniego a także stwierdzono jedną watahęwilków wyprowadzającą młode.

Wręcz zaskakujących wyników dostarczyłmonitoring wartości aktywności dla cezu w wy-branych 12 próbkach gleby pochodzących z ob-szaru parku narodowego. Niektóre z uzyskanychwartości przekraczały średnie normy przyjęte dlaPolski nawet dziesięciokrotnie! Jednak zdaniemeksperta wykonującego monitoring na zlecenieparku skażenie na tym poziomie nie ma nega-tywnego wpływu na przebywających na tym te-renie ludzi czy zwierzęta. Niemniej na tematkierunku i tempa zmian opisanego zjawiskabędzie można mówić dopiero po wykonaniu conajmniej czterech corocznych cykli pomiaro-wych.

Z ubiegłorocznego podsumowania tema-tów monitoringowych wynika, że pracownicyparku zrealizowali 10 z 18 tematów zawartychw programie monitoringu przyrodniczego, jestto liczba o połowę większa niż w roku 2007.Ponadto w sprawozdaniu z roku 2008 po razpierwszy ujęto dane pochodzące z pozostałychprac o charakterze monitoringu prowadzonychna obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowe-go przez jego pracowników, a nie zawartychw omawianym programie. Było ich łącznie 12

i dotyczyły w szczególności cyklicznych działańinwentaryzacyjnych. Spośród tych tematóww szczególności na uwagę zasługuje prowadzo-na od 1957 r. jesienna inwentaryzacja kozicy ta-trzańskiej oraz liczenie ludzi na szlakach turystycz-nych oraz w innych popularnych miejscach udo-stępnionych dla ruchu turystycznego. W pierw-szym przypadku wyniki inwentaryzacji potwier-dziły zaznaczającą się od kilku lat tendencjęwzrostu liczebności populacji kozicy w całychTatrach, w tym również po polskiej stronie gór.Z kolei drugi przypadek był próbą uchwyceniawielkości i skali rozkładu ruchu turystycznegowzględem udostępnionego dla ruchu turystycz-nego obszaru parku, gdzie dla przykładu maksy-malna liczba ludzi przebywających jednocześnienad brzegiem Morskiego Oka wyniosła w sierp-niu ubiegłego roku 780 osób.

Zawarte powyżej krótkie informacje zwią-zane z realizacją działań monitoringowych pro-wadzonych na obszarze parku narodowego totylko niewielki wycinek informacji o stanie ta-trzańskiej przyrody, jakie udało się uzyskać w cią-gu ostatnich dwóch lat. Większość z tych danychnależy traktować jako materiał wyjściowy, któryw przyszłości posłuży do właściwszej analizywyników poszczególnych tematów.

Łukasz Pęksa

Tatrzańska przyroda pod kontrolą – cd. Z życia parku

fot.

Andr

zej

Śliw

ińsk

i


Użytkowanie przyrody i bo-gactw naturalnych Tatr

przez człowieka ma już wielowie-kową historię. Począwszy od gór-ników wydobywających kruszcez wnętrza gór, poprzez hutnikówkorzystających z tatrzańskiegodrewna przy wytopie pozyskanychz gór rud żelaza, pasterzy pasących

Zmiany w TPN Z życia parku

Tatrzański Park NarodowyTatrzański Park NarodowyTatrzański Park NarodowyTatrzański Park NarodowyTatrzański Park Narodowy

1955–1977–2004.1955–1977–2004.1955–1977–2004.1955–1977–2004.1955–1977–2004.

Długookresowe zmianyDługookresowe zmianyDługookresowe zmianyDługookresowe zmianyDługookresowe zmiany

w przyrodziew przyrodziew przyrodziew przyrodziew przyrodzie

i użytkowaniu obszarui użytkowaniu obszarui użytkowaniu obszarui użytkowaniu obszarui użytkowaniu obszaru

Tatrzańskiego ParkuTatrzańskiego ParkuTatrzańskiego ParkuTatrzańskiego ParkuTatrzańskiego Parku

Narodowego –Narodowego –Narodowego –Narodowego –Narodowego –

to tytuł konferencji,to tytuł konferencji,to tytuł konferencji,to tytuł konferencji,to tytuł konferencji,

która odbyła sięktóra odbyła sięktóra odbyła sięktóra odbyła sięktóra odbyła się

w dniach 21–22w dniach 21–22w dniach 21–22w dniach 21–22w dniach 21–22

maja w TPN.maja w TPN.maja w TPN.maja w TPN.maja w TPN.

Do uczestnictwaDo uczestnictwaDo uczestnictwaDo uczestnictwaDo uczestnictwa

zaproszeni zostalizaproszeni zostalizaproszeni zostalizaproszeni zostalizaproszeni zostali

przedstawicieleprzedstawicieleprzedstawicieleprzedstawicieleprzedstawiciele

różnych gałęziróżnych gałęziróżnych gałęziróżnych gałęziróżnych gałęzi

nauki prowadzącynauki prowadzącynauki prowadzącynauki prowadzącynauki prowadzący

badania w Tatrach –badania w Tatrach –badania w Tatrach –badania w Tatrach –badania w Tatrach –

botanicy, zoolodzy,botanicy, zoolodzy,botanicy, zoolodzy,botanicy, zoolodzy,botanicy, zoolodzy,

leśnicy i geografowie.leśnicy i geografowie.leśnicy i geografowie.leśnicy i geografowie.leśnicy i geografowie.

swoje owce na wysokogórskichhalach, drwali wycinających lasy napotrzeby papiernictwa i tartacznic-twa, na turystach licznie odwiedza-jących ten teren kończąc. Niektó-re z form użytkowania Tatr zanikłysamoistnie z przyczyn ekonomicz-nych (np. górnictwo i hutnictwo),część była stopniowo eliminowanaw związku z objęciem tego terenuochroną (np. pasterstwo), a pew-ne formy zwiększyły swoje oddzia-ływanie (np. turystyka). Zmienił sięzakres oddziaływania – z wiel-koobszarowego na liniowe i punk-towe – głównie wzdłuż szlakówturystycznych, miejsc postojowychi schronisk.

W związku z utworzeniemparku narodowego naturalne pro-cesy ograniczane do tej pory przezdziałalność człowieka przybrałygwałtownie na sile. W wyniku suk-cesji wtórnej roślinność zaczęłaodzyskiwać utracone wcześniej te-reny, podnosi się górna granica lasui kosodrzewiny, zarastają śródleśnepolany. W strefie ochrony czynnej

prowadzone są zabiegi zmierzają-ce do zmiany składu gatunkowegoi struktury lasów przekształconychprzez człowieka w wyniku rabun-kowej gospodarki.

Daty podane w tytule konfe-rencji nie są przypadkowe, w tychlatach wykonano zdjęcia lotniczei satelitarne obszaru TatrzańskiegoParku Narodowego. Przedstawiająone przyrodę TPN taką, jaka byław roku utworzenia parku, dwa-dzieścia lat później i w przeddzieńpięćdziesiątej rocznicy powstania.Analiza tych zdjęć pozwala międzyinnymi na badanie zmian w krajo-brazie (zanikanie polan i szałasów),na obszarach leśnych (zjawiska klę-skowe takie jak lawiny czy wiatro-łomy) oraz procesów geomorfolo-gicznych (spływy gruzowe). Jest totakże narzędzie do badania oddzia-ływania turystyki na środowiskoprzyrodnicze Tatr.

Podczas konferencji wystąpiło12 referentów, zaprezentowanokilkanaście posterów.

Marcin Guzik


Dawna siedziba Szkoły Domo-wej Pracy Generałowej Za-

moyskiej, a wcześniej zarządu kuź-nickich zakładów metalowych, pogruntownym remoncie otrzymałanowe przeznaczenie. Od listopadaubiegłego roku mieści się tu dyrekcjaTatrzańskiego Parku Narodowego.Fakt zakończenia trwającej dwa latarewitalizacji zespołu dworsko-parko-wego w Kuźnicach zbiega się ze 120rocznicą nabycia dóbr zakopiańskich

zaofero-wania – mówi Pa-weł Skawiński, dyrektor parku.– Chcemy przypomnieć o ich zna-czeniu dla historii miasta. Dla zwie-dzających przygotowaliśmy ciekaweekspozycje, które znalazły miejscew zabytkowych budynkach i już do-stępne są dla szerokiej publiczności.Liczymy także na obecność podczassymbolicznego otwarcia Kuźnic.

W piątek 5 czerwca zapraszamyna sesję popularnonaukową. Wezmą

przez hrabiego Za-moyskiego. Na ten rok przypada

również 55-lecie powstania parkunarodowego w Tatrach. TatrzańskiPark Narodowy wraz z Klubem im.Władysława Zamoyskiego i Towa-rzystwem Gimnastycznym „Sokół”zaplanował na czerwiec tego rokucykl imprez stanowiących symbolicz-ne otwarcie Kuźnic.

Zależy nam, żeby Kuźnice za-częły funkcjonować w świadomościmieszkańców Zakopanego i tury-stów jako miejsce, które ma wiele do

w niej udział przedstawiciele Biblio-teki Kórnickiej, Klubu im. WładysławaZamoyskiego, Muzeum Tatrzańskie-go i parku. Po symbolicznym otwar-ciu Kuźnic i spacerze po odnowio-nym zespole dworsko-parkowymw towarzystwie dyrektora TPN popołudniu będzie można posłuchaćplenerowego koncertu muzyki pol-skiej i austro-węgierskiej pt. We dwo-rze Homolacsów w gościnie w wyko-naniu Tatrzańskiej Orkiestry Klima-tycznej oraz obejrzeć historyczną in-scenizację przypominającą licytacjędóbr zakopiańskich sprzed 120 latprzygotowaną przez Teatr im. Stani-sława Witkiewicza. Po zakończeniuimprezy zapraszamy na regionalnypoczęstunek. A wszystko w sceneriizrewitalizowanego zespołu dwor-sko-parkowego w Kuźnicach.

W sobotę 6 czerwca odbędziesię Bieg im. Władysława Zamoyskie-go organizowany przez Towarzy-stwo Gimnastyczne „Sokół”. Za-wodnicy wystartują z Palenicy Biał-czańskiej, by dobiec do mety w Kuź-nicach, gdzie przewidziany jest ciągdalszy plenerowej imprezy.

Już dziś serdecznie zapraszamy.(pk)

Z życia parku


??????...


Kolekcja Antoniego Kocyana jest zbioremkręgowców powstałym w drugiej połowie

XIX w. Jej zakup w 1888 r. zapoczątkował dzia-łalność Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.Składa się na nią blisko 400 okazów fauny, zbie-ranych przez autora po północnej stronie Tatr.Część kolekcji, głównie ptaki, zgromadzono nawystawie. Wśród eksponatów można zobaczyćgatunki typowe dla Tatr, takie jak np. płochaczhalny, pomurnik, siwerniak, kozica czy świstak,ale także te, które pojawiały się w Tatrach spora-dycznie, jak nur czarnoszyi, różne gatunki czapli,perkozy czy wyjątkowa rzadkość – sęp płowy.

Antoni Kocyan (1834–1916) od 1856 r.pracował w zakładach metalowych w Kuźnicach,później był leśniczym w Dolinie Kościelskiej.W 1861 r. poznał tajniki preparowania okazówzoologicznych. Jego spuścizna naukowa przyczy-

Niezwykła kolekcja

W zabytkowym budynku Wozowni mieszczącym się w zespole dworsko-W zabytkowym budynku Wozowni mieszczącym się w zespole dworsko-W zabytkowym budynku Wozowni mieszczącym się w zespole dworsko-W zabytkowym budynku Wozowni mieszczącym się w zespole dworsko-W zabytkowym budynku Wozowni mieszczącym się w zespole dworsko-

-parkowym w Kuźnicach czynna jest już nowa stała ekspozycja. Prezentuje-parkowym w Kuźnicach czynna jest już nowa stała ekspozycja. Prezentuje-parkowym w Kuźnicach czynna jest już nowa stała ekspozycja. Prezentuje-parkowym w Kuźnicach czynna jest już nowa stała ekspozycja. Prezentuje-parkowym w Kuźnicach czynna jest już nowa stała ekspozycja. Prezentuje

ona kolekcję kręgowców wybitnego XIX-wiecznego preparatora Antoniegoona kolekcję kręgowców wybitnego XIX-wiecznego preparatora Antoniegoona kolekcję kręgowców wybitnego XIX-wiecznego preparatora Antoniegoona kolekcję kręgowców wybitnego XIX-wiecznego preparatora Antoniegoona kolekcję kręgowców wybitnego XIX-wiecznego preparatora Antoniego

Kocyana. Kocyana. Kocyana. Kocyana. Kocyana. Wystawa powstała dzięki współpracy TPN i Muzeum TatrzańskiegoWystawa powstała dzięki współpracy TPN i Muzeum TatrzańskiegoWystawa powstała dzięki współpracy TPN i Muzeum TatrzańskiegoWystawa powstała dzięki współpracy TPN i Muzeum TatrzańskiegoWystawa powstała dzięki współpracy TPN i Muzeum Tatrzańskiego

w Zakopanem, a jej wykonanie dofinansował Narodowy Fundusz Ochronyw Zakopanem, a jej wykonanie dofinansował Narodowy Fundusz Ochronyw Zakopanem, a jej wykonanie dofinansował Narodowy Fundusz Ochronyw Zakopanem, a jej wykonanie dofinansował Narodowy Fundusz Ochronyw Zakopanem, a jej wykonanie dofinansował Narodowy Fundusz Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej.Środowiska i Gospodarki Wodnej.Środowiska i Gospodarki Wodnej.Środowiska i Gospodarki Wodnej.Środowiska i Gospodarki Wodnej.

niła się do lepszego poznania fauny tatrzańskiej,a tym samym do wypracowania nowoczesnychmetod jej ochrony. Okazy preparowane przezAntoniego Kocyana wzbogacają kolekcje przy-rodnicze w wielu muzeach Europy, głównie napolskim i słowackim Podtatrzu.

Wystawę można zwiedzać bezpłatnieod poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00do 15.00.

Paweł Szczepanek

Z życia parku

fot.

Paw

eł S

zcze

pane

k


Dziadek w dobrej formie Z życia parku

Badań podjął się nieodpłatniezespół naukowców z Akademii

Górniczo-Hutniczej w Krakowie wewspółpracy z Zakładem Robót Gór-niczych i wysokościowych AMC.Z raportu zaprezentowanego 12 ma-ja podczas konferencji prasowej wy-nika, że obecny stan krzyża, jak i pod-łoża jest generalnie dobry, niemniejtrzeba uszczelnić fundament i za-bezpieczyć powłoką antykorozyjnąponad stuletnią metalową konstrukcję.Krzyż ze względu na położenie jestnarażony na ekstremalne i zmien-ne warunki atmosferyczne i wyma-ga okresowych oględzin.

Jak podkreśla prof. Tadeusz Mi-koś, kierownik zespołu naukowego,ubiegłoroczne badania są pionier-skie. Z dostępnych dokumentów wy-nika, że po wzniesieniu krzyża nieprzeprowadzono pomiarów powy-konawczych. Prace naukowe rozpo-częły się w maju 2008 r., pobranowówczas próbki metali i skał. Następ-nie w lipcu wywiercono w funda-mencie pięć otworów badawczych,w które wprowadzono mikrokame-

Krzyż na Giewoncie może stać kolejnych sto lat,Krzyż na Giewoncie może stać kolejnych sto lat,Krzyż na Giewoncie może stać kolejnych sto lat,Krzyż na Giewoncie może stać kolejnych sto lat,Krzyż na Giewoncie może stać kolejnych sto lat,

niezbędne są jedynie prace konserwacyjne. Tak najkrócejniezbędne są jedynie prace konserwacyjne. Tak najkrócejniezbędne są jedynie prace konserwacyjne. Tak najkrócejniezbędne są jedynie prace konserwacyjne. Tak najkrócejniezbędne są jedynie prace konserwacyjne. Tak najkrócej

można podsumować wykonane w ubiegłym rokumożna podsumować wykonane w ubiegłym rokumożna podsumować wykonane w ubiegłym rokumożna podsumować wykonane w ubiegłym rokumożna podsumować wykonane w ubiegłym roku

kompleksowe pomiary, których wynikiem jestkompleksowe pomiary, których wynikiem jestkompleksowe pomiary, których wynikiem jestkompleksowe pomiary, których wynikiem jestkompleksowe pomiary, których wynikiem jest

Raport o stateczności krzyża na Giewoncie.Raport o stateczności krzyża na Giewoncie.Raport o stateczności krzyża na Giewoncie.Raport o stateczności krzyża na Giewoncie.Raport o stateczności krzyża na Giewoncie.

rę i wykonano rejestrację spękań.We wrześniu sprawdzono deforma-cje krzyża. Równolegle z pomia-rami polowymi prowadzono pracebadawcze w laboratoriach uczelni.Zbadano między innymi odpornośćkonstrukcji na uderzenia piorunów,

z miłości do gór

fot.

Bogu

sław

a C

hlip

ała


jakość użytej stali oraz cementu w fun-damentach.

Z badań tych wynika, że krzyżjest skorodowany w niewielkim stop-niu, co nie stwarza zagrożenia dla ży-wotności konstrukcji. Fundament wy-konany został z rumoszu skalnegopołączonego zaprawą betonowąw sposób nierównomierny; spowo-dowało to znaczną penetrację wodyi postępującą destrukcję posadowie-nia. Pomiary geodezyjne wykazałyodchylenie od pionu o 12 cm, a takżeskręcenie w górnej części krzyża –może to być wynikiem oddziaływa-nia wiatrów na jego poziome ramię,ale ponieważ nie ma dokumentacjipowykonawczej – trudno to stwier-dzić z całą pewnością. Krzyż jest na-rażony na liczne uderzenia piorunów,w ciągu roku przyjmuje ich kilkaset –z badań jednak nie wynika, aby stano-wiło to zagrożenie dla konstrukcji.

Tablica fundacyjna umieszczonana krzyżu głosi: „Zbawicielowi Świa-ta na przełomie wieków 1900/1901– Parafia Zakopane ze swoim Pro-boszczem postawiła ten krzyż wy-

Dziadek w dobrej formie – cd. Z życia parku

konany w fabryce Józ. Góreckiegow Krakowie”. Wymiary i masa krzy-ża jak na owe czasy były imponują-ce – 15 m wysokości, 5,5 m rozpię-tości ramion i 1978 kg. Krzyż na Gie-woncie, od dziesięcioleci symbol re-ligijny i patriotyczny Podhala, zostałwpisany do rejestru zabytków w 2007roku.

W słowie wstępnym rektoraAGH prof. Antoniego Tajdusia doraportu czytamy: „Obecnie wieko-wy krzyż na Giewoncie przypominawiekowego gazdę, dziś już nieco niż-szego, trochę zgarbionego i skręco-nego, który wciąż dumnie gazduje naPodhalu. Wszyscy go znają i szanująjego powagę oraz stateczność. Na-dal spogląda na swoją starą plebanię,ale pochylił się i skręcił w kierunku Kir.Razi go, gdy mu młode cepry wcho-dzą na plecy i zachowują się niegod-nie. Wie doskonale, że już piąte po-kolenie Rodaków bacznie mu się przy-gląda i wszyscy zazdroszczą Dziad-kowi dobrej kondycji i trzeźwegospojrzenia na rzeczywistość”.

Paulina Kołodziejskafot.

Zbi

gnie

w Ł

adyg

in

??????...


Zaczęło się od zdziwienia, że mogą być inne-góry, poza Tatrami, o podobnej sile przy-

ciągania. Fizyczny kontakt z Dolomitami zaowo-cował internetową kwerendą. Okazało się, żew sercu tych gór, w niewielkim miasteczku Pin-zolo wydawane jest pismo podobne w charak-terze do naszych „Tatr”.

„L’Eco delle Dolomiti” ukazuje się dwa razydo roku (numer letni i zimowy) w nakładzie20 tys. egzemplarzy, jeden zeszyt liczy 120 do140 stron, kosztuje 8 euro. Redakcja składa się

Tatry – Dolomity

Miłośnicy gór z różnych krajów prawie zawsze znajdują wspólny język.Miłośnicy gór z różnych krajów prawie zawsze znajdują wspólny język.Miłośnicy gór z różnych krajów prawie zawsze znajdują wspólny język.Miłośnicy gór z różnych krajów prawie zawsze znajdują wspólny język.Miłośnicy gór z różnych krajów prawie zawsze znajdują wspólny język.

W przypadku Polaków i Słowaków jest to niemal dosłownie wspólny język,W przypadku Polaków i Słowaków jest to niemal dosłownie wspólny język,W przypadku Polaków i Słowaków jest to niemal dosłownie wspólny język,W przypadku Polaków i Słowaków jest to niemal dosłownie wspólny język,W przypadku Polaków i Słowaków jest to niemal dosłownie wspólny język,

ale to prawo działa także poza granicami swojskiej słowiańszczyzny.ale to prawo działa także poza granicami swojskiej słowiańszczyzny.ale to prawo działa także poza granicami swojskiej słowiańszczyzny.ale to prawo działa także poza granicami swojskiej słowiańszczyzny.ale to prawo działa także poza granicami swojskiej słowiańszczyzny.

Dobrym przykładem jest współpraca „Tatr” z włoskim pismemDobrym przykładem jest współpraca „Tatr” z włoskim pismemDobrym przykładem jest współpraca „Tatr” z włoskim pismemDobrym przykładem jest współpraca „Tatr” z włoskim pismemDobrym przykładem jest współpraca „Tatr” z włoskim pismem

„L’Eco delle Dolomiti”.„L’Eco delle Dolomiti”.„L’Eco delle Dolomiti”.„L’Eco delle Dolomiti”.„L’Eco delle Dolomiti”.

z sześciu osób, szefową jest Mariapia Ciaghi.Wszystkie teksty drukowane są w trzech wer-sjach językowych – po włosku, niemieckui angielsku. Strona internetowa: www.ecodelle-dolomiti.net. Wydawcą jest Associazione SubTegmine Fagi, stowarzyszenie wyższej użytecz-ności zajmujące się promocją i aktywizacją re-gionu.

Wymiana korespondencji mailowej po-szła gładko. Błędy ortograficzne i gramatycznew naszych listach pisanych po włosku nie stano-wiły przeszkody we wzajemnym zrozumieniu.Współpraca zaczęła się od wymiany artykułów.W jesiennych „Tatrach” z ubiegłego roku (nr 26)ukazały się dwa teksty dwóch włoskich autorówwyjaśniające źródła i przejawy fascynacji Dolo-

mitami. Annibale Salsa, prezydent WłoskiegoKlubu Alpinistycznego i wykładowca antropolo-gii na uniwersytecie w Genui pisał o Dolomitachw ogóle, zaś Franco De Battaglia, dziennikarzz regionu Trentino skupił się na swoim domo-wym masywie Brenta.

Zimowy numer „L’Eco delle Dolomiti”z grudnia 2008 r. zamieścił artykuł o Zakopa-nem i Tatrach oraz całostronicową informacjęo naszym kwartalniku. Ponadto w zimowym„Echu Dolomitów” znajdziemy tekst o modrze-wiach z podtytułem Legenda i własności terapeu-tyczne, reportaż z Parku Narodowego DolomitiBellunesi – Na szlakach pionierów i kozic, radyratowników górskich pt. Narty: nowy sprzęt,nowe zagrożenia, opowieść o wspinaczce lodo-wej jako pasji realizowanej w niezwykłej sceneriioraz wiele innych ciekawych materiałów.

Są plany dalszej współpracy. Zaprosiliśmyprzedstawicieli alpejskiej redakcji do odwiedze-nia Tatr. Chcielibyśmy, aby efektem tej wizytybył tekst o naszych górach autorstwa dziennika-rzy piszących na co dzień o Dolomitach. Włosiwiedzą już, jak uczcić u siebie stulecie polskiegoTOPR-u. Pomysłów mamy multum, nie będzie-my ich zdradzać, żeby nie zapeszyć.

Marek Grocholski

Wydawnictwa


Pismo „Karkonosze” ukazywałosię w latach 1976–1999.

Wznowione zostało z początkiem2004 r., w tym samym czasie conasze „Tatry”. Wychodzi jako dwu-

miesięcznik formatu A5 w nakła-dzie 4500 egzemplarzy. Szefowąredakcji jest Anna Noga-Grochola,wydawcą – Typoscript StudioWydawniczo-Typograficzne An-drzeja Plocha, współwydawcą –Związek Gmin Karkonoskich.

Tyle oficjalnych informacji natemat „Karkonoszy”. A tak poza pro-tokołem... nasz sudecki bliźniak jestewenementem na rynku prasowym.Ludzie, którzy wydają i redagują„Karkonosze”, robią to z wewnętrz-nej potrzeby, z autentycznej pasji. Tosą prawdziwi miłośnicy swojegoregionu. Tematyka historyczna, kul-turalna, przyrodnicza społeczna –wszystko koncentruje się wokół ty-tułowego pasma gór, ale zataczadosyć szerokie kręgi, niemal na całyDolny Śląsk. W „Karkonoszach”obecna jest także czeska strona gór,podobnie jak w „Tatrach” strona sło-wacka. W numerze trzecim z ubieg-łego roku znajdziemy znakomity wy-wiad z Otto Karešem, który w 1951 r.został nauczycielem w najwyżej po-łożonej osadzie na terenie Czech.„To wieś Izerka. Leży 950 metrównad poziomem morza i dwa metry

poniżej poziomu śniegu” – autortekstu cytuje na wstępie fragmentkomentarza z czeskiego filmu doku-mentalnego z połowy lat pięćdzie-siątych XX w. Miejscowość malut-ka, odcięta od świata lasami i góra-mi. Dzieci w szkole niewiele. „Naj-więcej, aż piętnaścioro, było w 1959.Miałem też rok, kiedy do szkołyprzychodziło siedmioro dzieci, aleza to aż pięciu narodowości: dwóchNiemców, dwóch Czechów, Sło-wak i Madziar. No i Polka, Małgo-sia” – mówi Kareš.

Redakcja „Karkonoszy” nie prze-milcza niemieckiej przeszłości swo-ich gór. W tekście Stulecie ratownic-twa górskiego w Kar-konoszach, z cytowa-nego już wcześniej nu-meru, na równych pra-wach traktowana jestniemiecka Gebirgs-Un-fal-Dienst (Górska Służ-ba Ratownicza), założonaw 1908 r. i działająca do1945 r., jak i polski GOPR.W tymże artykule cieka-wostka: pierwszą wypra-wę ratunkową do Kotła

Tatry – Karkonosze

Różnice widać gołymRóżnice widać gołymRóżnice widać gołymRóżnice widać gołymRóżnice widać gołym

okiem, ale są teżokiem, ale są teżokiem, ale są teżokiem, ale są teżokiem, ale są też

podobieństwa. Najwyższepodobieństwa. Najwyższepodobieństwa. Najwyższepodobieństwa. Najwyższepodobieństwa. Najwyższe

pasmo Karpat – najwyższepasmo Karpat – najwyższepasmo Karpat – najwyższepasmo Karpat – najwyższepasmo Karpat – najwyższe

pasmo Sudetów. Przyrodapasmo Sudetów. Przyrodapasmo Sudetów. Przyrodapasmo Sudetów. Przyrodapasmo Sudetów. Przyroda

o charakterze alpejskim,o charakterze alpejskim,o charakterze alpejskim,o charakterze alpejskim,o charakterze alpejskim,

surowy klimat, bogatasurowy klimat, bogatasurowy klimat, bogatasurowy klimat, bogatasurowy klimat, bogata

historia z udziałem wieluhistoria z udziałem wieluhistoria z udziałem wieluhistoria z udziałem wieluhistoria z udziałem wielu

narodów. Analogicznienarodów. Analogicznienarodów. Analogicznienarodów. Analogicznienarodów. Analogicznie

do gór także i czasopismado gór także i czasopismado gór także i czasopismado gór także i czasopismado gór także i czasopisma

o takich właśnie tytułach –o takich właśnie tytułach –o takich właśnie tytułach –o takich właśnie tytułach –o takich właśnie tytułach –

„Tatry” i „Karkonosze” –„Tatry” i „Karkonosze” –„Tatry” i „Karkonosze” –„Tatry” i „Karkonosze” –„Tatry” i „Karkonosze” –

różnią się dosyć wyraźnie,różnią się dosyć wyraźnie,różnią się dosyć wyraźnie,różnią się dosyć wyraźnie,różnią się dosyć wyraźnie,

ale są jednocześnieale są jednocześnieale są jednocześnieale są jednocześnieale są jednocześnie

do siebie podobne.do siebie podobne.do siebie podobne.do siebie podobne.do siebie podobne.

Łomniczki po trzech polskich żołnie-rzy porwanych przez lawinę śnież-ną w lutym 1946 r. organizował za-kopiańczyk, słynny narciarz JerzyUstupski, wówczas dyrektor Uz-drowiska Karpacz. W akcji „uczest-niczyli też mieszkający wtedy jesz-cze w Karpaczu Kurt Weidner, nie-miecki narciarz i bobsleista, orazznana Ustupskiemu tylko z imieniaAnna-Marii, narciarka alpejska, z któ-rymi Ustupski i inni polscy narciarzeznali się jeszcze ze wspólnych star-tów przed 1939 r.” – czytamy w „Kar-konoszach”.

(mag)

Wydawnictwa

??????...


A w najnowszych Tatrach...

Rozmaitości 6–19• Nieco ponad 120 tys. biletów wejścio-

wych na teren TPN sprzedano w pierwszychtrzech miesiącach tego roku. Turystów byłojednak znacznie więcej, gdyż aż przez trzy tygo-dnie kasy biletowe były zamknięte z powoduIV stopnia zagrożenia lawinowego. • Dwie wy-stawy fotograficzne można było oglądać

w Ośrodku Edukacji TPN. Pierwsza z nichprzedstawiała Kieżmark fotografowany przezKazimierza Gajewskiego, druga zaś, autorstwaPiotra Drewniaka, pokazywała rozmaite spoj-rzenia na wodę – jeden z najbardziej fascynują-cych tworów przyrody. • Od 5 lutego w TPNobowiązuje nowy regulamin uprawiania taternic-twa. Zmiany są niewielkie – nadal obowiązujezakaz wspinania się w Tatrach Zachodnich. •Z udziałem przedstawicieli trzech zaprzyjaźnio-nych parków narodowych – tatrzańskich, sło-wackiego i polskiego, oraz amerykańskiego Roc-ky Mountain odbyła się w Zakopanem konferen-cja poświęcona odnawialnym źródłom energii.• W najbliższym sezonie letnim taternicy wspi-nający się na Hali Gąsienicowej nie będą już moglikorzystać z tamtejszego obozowiska namioto-wego. Jego likwidacja była przesuwana od wie-lu lat – teraz teren pola namiotowego zostanieoddany przyrodzie. W kolejnych latach podob-ny los czeka obozowisko nad Morskim Okiem.• Straż Parku wielokrotnie podejmowała inter-wencje wobec turystów łamiących przepisy.Obok poruszania się w terenie niedozwolonym,częstym zjawiskiem jest wjeżdżanie samochoda-mi na drogi leśne i parkowanie na nich. Nieste-ty, zdarzały się niezwykle agresywne zachowa-nia pouczanych osób i trzeba było do interwencji

wzywać policję i funkcjonariuszy straży granicz-nej. • Dobiegła końca akcja „Zero tolerancji”wobec narciarstwa poza terenami dopuszczo-nymi dla tego sportu. Oprócz wręczania man-datów najbardziej opornym, stosowano innąmetodę: „zaproszenie” na pogadankę o tatrzań-skiej przyrodzie. • Drugi sezon zimowy działałaodnowiona kolej linowa na Kasprowy Wiercho dwukrotnie większej przepustowości. Obser-wacja tego, co się w związku z tym działo naKasprowym, doprowadza do ciekawych wnio-sków. • Intensywne opady śniegu, jakie nawie-dziły Tatry u progu wiosny, spowodowały wy-stępowanie lawin w miejscach, w których nigdywcześniej ich nie notowano. • 8 lutego minęłasetna rocznica śmierci Mieczysława Karłowicza,jednego z najwybitniejszych polskich kompozy-

Wydawnictwa

??????...


torów, taternika, publicysty i fotografa. W tymdniu przy kamieniu postawionym w miejscu,gdzie w 1909 r. przysypała go lawina, odbyła sięuroczystość złożenia kwiatów. W tym samymczasie w Zakopanem odbył się cykl imprez,między innymi koncert utworów Karłowicza. •Prawdopodobnie w tym roku uda się zakończyćprace nad długoterminową strategią wyznacza-jącą kierunki, w jakich ma zmierzać ochronaprzyrody TPN i jego krajobrazu. Po zatwierdze-niu plan będzie obowiązywał 20 lat. • W Za-kopanem oraz w Tatrach nad Morskim Okiemkręcono ujęcia do filmu Cisza, którego scenariuszoparto na wydarzeniach z 2003 r., gdy w lawi-nie pod Rysami zginęło ośmiu uczestników wy-cieczki uczniów liceum z Tychów. • Na prze-łomie maja i czerwca we włoskim Trydencie

odbędzie konferencja ekonomiczna, której waż-nym elementem będzie dyskusja nad zagroże-niem tożsamości społeczności lokalnych – mię-dzy innymi zamieszkujących ziemie górskie. •Piąta edycja Spotkań z Filmem Górskim odby-wać się w Zakopanem od 10 do 13 września.Bardzo rozrośnięte w zeszłym roku Spotkaniastaną się bardziej kameralne. Sprzyjać temubędzie nowa lokalizacja imprezy – obiekty TPNprzy ul. Chałubińskiego i w Kuźnicach. • Kolej-ne, piąte już wydanie bardzo znanej książkiW stronę Pysznej, ukazującej świat międzywo-jennego narciarstwa wśród wielu czytelnikówwzbudziło niesmak i rozczarowanie. Po razkolejny bowiem zapomniano o prawdziwejautorce książki – Wandzie Gentil-Tippenhau-erowej. • W kwietniu rozpoczął się cykl imprez– wystaw i spotkań – mających uczcić 120 latistnienia Muzeum Tatrzańskiego. Obchodytrwać będą do grudnia. • W zbiorach MuzeumTatrzańskiego znajduje się niezwykły eksponat.To „siedlica” – specjalne siodło, na którym naprzełomie XIX i XX w. kobiety i dzieci mogływędrować na końskich grzbietach tatrzańskimdolinami. To specjalne siodło wymyślił i lansowałWalery Eljasz-Radzikowski. • W Zakopanemprzeprowadzono akcję charytatywną „Meta-morfozy”, której celem było zebranie środków

na leczenie ratownika TOPR i alpinisty, miesz-kańców Zakopanego, których dotknęły groź-ne i wymagające kosztownego leczenia choro-by. • Redakcja „Tatr” podjęła współpracęz agencją fotograficzną Babel Images. Jej efektemma być cykl reportaży z rejonów górskich całe-go świata.

Z drugiej strony Tatr 20–21Ogromny zawód przyniósł tatrzańskim

i podtatrzańskim przedsiębiorcom miniony se-zon zimowy. Turystów i narciarzy było o wielemniej niż w latach ubiegłych i nie pomogły wła-śnie oddane do użytku nowe inwestycje narciar-skie. Znaczącą klientelę stanowili Polacy i Czesi,teraz ich zabrakło. Słowacja dla większości z nich,a szczególnie dla Polaków, za sprawą wysokie-

A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa

??????...


go kursu euro stała się zbyt droga. Można o tymprzeczytać w artykule Wielkie rozczarowanie. •28 kwietnia w rejonie Kieżmarskich Żlabów naterenie rezerwatu Mokriny wybuchł pożar, któ-ry szybko objął kilkaset hektarów terenów le-śnych o najwyższym stopniu ochrony. Gdyprzekazywaliśmy ten numer „Tatr” do druku,akcja gaśnicza jeszcze trwała. • Coraz częściejokazuje się, że Lotnisko „Tatry” jest także dlaPolaków. Szczególnie chętnie korzystają oniz połączeń lotniczych Popradu z Londynem. Pa-sażerów jest coraz więcej i niedługo lotniskozacznie pękać w szwach. • Wśród informacjikronikarskich czytamy o rekordzie ciepła, którypadł w Popradzie na początku kwietnia. Termo-metry na lotnisku wskazywały 20,2 st. C – naj-więcej od siedemdziesięciu lat.

Taternictwo 22–24Fatalna pogoda minionej zimy spowodowa-

ła zdecydowane zmniejszenie się ilości wybit-nych osiągnięć wspinaczkowych. Kryzys w pogo-dzie – jak pisze Jakub Radziejowski, odbił się nabraku wielkich tatrzańskich dokonań. Tym nie-mniej dokonano szeregu interesujących przejśćzarówno nad Morskim Okiem i na Hali Gąsie-nicowej, jak i w Tatrach Słowackich. Siłą rzeczywspinano się głównie na małych ścianach i na

formacjach nienarażonych na niebezpieczeń-stwo lawin. Nad Morskim Okiem „odkryto”Bulę pod Bandziochem, na której wytyczonokilka trudnych dróg wspinaczkowych. Wspina-no się też na Mnichowym Tarasie. Na Słowacjipolscy taternicy wspinali się w rejonach trady-cyjnych: na ścianach Młynarza, w Dolinie Mięgu-szowieckiej i Kieżmarskiej, a także na lodospa-dach Doliny Białej Wody.

Narciarstwo 25Zima stulecia to krótkie wspomnienie na-

pisane przez Michała Kowalskiego z nar-ciarskiego wypadu w Tatry Słowackie, w rejonSławkowskiego Szczytu, z opisem zjazdu z NosaKrólewskim Żlebem (Král’ovský žl’ab) DolinyStaroleśnej. Dla autora było to pożegnanie

z Tatrami przed zaplanowaną na kilka latpodróżą po świecie.

Jaskinie 26–27Speleoklub Warszawski jest organizatorem

Międzynarodowego Konkursu Fotografii Jaskinio-wej im. Waldemara Burkackiego. Konkurs od-bywa się nieregularnie co kilka lat; tegorocznajego edycja jest szóstą z kolei. Kwartalnik „Tatry”objął konkurs patronatem i ustanowił własnąnagrodę. Regulamin konkursu (w języku polskimi angielskim) można znaleźć na internetowejstronie http://www.speleo.waw.pl/konkurs/. •Jaskinia Wodna pod Pisaną jest znana wszystkimturystom, którzy przemierzają Dolinę Koście-liską. Ich uwagę zwraca spora dziura w skale,z której tryska woda. Za otworem kryje się kil-


??????...


kaset metrów korytarzy, w większości zalanychwodą. Ostatnio udało się dokonać nurkowaniaw jednym z nich i odkryć nowe części jaskini. •Ukazał się najnowszy numer kwartalnika „Jaski-nie”, w którym sporo miejsca poświęcono spra-wom tatrzańskim. Warto dodać, że z „Jaskinia-mi” stale współpracuje słowacki speleolog PeterHolubek.

Wypadki górskie 28–31Miniona zima, choć na początku bezśnież-

na, zostanie zapamiętana jako zima obfitującaw ogromne masy śniegu, lawiny i niemal zupeł-ny brak słońca. Trudne warunki spowodowałyograniczenie ruchu turystycznego, narciarskiegoi taternickiego. Może właśnie dlatego w polskichTatrach zanotowano jedynie dwa wypadki

śmiertelne: zasypanie przez lawinę i tajemniczyzgon narciarza. Pierwszy z wypadków zdarzył sięw otoczeniu Hali Gąsienicowej, gdzie ogromnalawina spadająca zboczem Liliowego i Beskiduzagarnęła dwóch turystów. Jeden z nich samwydostał się ze śniegu i zawiadomił TOPR, dru-giego nie udało się uratować. Drugi wypadekzdarzył się na nartostradzie z Kasprowego Wier-chu do Kuźnic. Jeden ze zjeżdżających narciarzyzauważył nieprzytomnego człowieka leżącegow zaspie obok trasy. Przyczyną zgonu było udu-szenie śniegiem. Nie wiadomo jednak, w jakisposób do tego doszło. Ratownicy TOPR kilka-krotnie pomagali turystom błądzącym we mglei zadymce śnieżnej na grani Tatr Zachodnich,a także grotołazom, którzy zabłądzili w JaskiniCzarnej. W Tatrach Słowackich lawiny byłyprzyczyną śmierci trzech osób – wszyscy byliPolakami. Pierwszy wypadek zdarzył się nadWyżnim Rohackim Stawem, gdzie lawinaz Zielonego Wierchu zasypała narciarza. Drugimiał miejsce w Dolinie Czarnej Rakuskiej, nieo-podal schroniska „Szarotka”, gdzie zginęły dwieosoby. Zaginionych poszukiwano kilka dni, a wy-dobycie zwłok ze zwałów gigantycznej lawinyokazało się bardzo trudne. Czwartą ofiarą tejzimy był narciarz, który zginął na trasie zjazdo-wej na tzw. Francuskiej Muldzie. Ponadto ratow-

nicy HZS interweniowali w wypadkach taternic-kich i pomagali wydostać się z opresji błądzącym.

Przyroda 32–57O tym, jak kształtowała się pogoda w mie-

siącach zimowych, od grudnia do lutego, w ar-tykule Zima! pisze Anna Fiema. Pierwsza poło-wa grudnia charakteryzowała się temperatura-mi powyżej zera, niewielkimi opadami i wiatra-mi fenowymi, które „zjadały” i tak niewielkąpokrywę snieżną. „Prawdziwa” zima zaczęła sięokoło 19 grudnia, od tego czasu mróz tężał,a śniegu systematycznie przybywało. Świętai Nowy Rok zapisały się mrozem, który z więk-szym lub mniejszym nasileniem trwał przez sty-czeń. Śniegu jednak przybywało niewiele. Poniewielkim ociepleniu z początku lutego, druga


??????...


dekada tego miesiąca znów przyniosła oziębie-nie i intensywne opady śniegu. Pod koniec lute-go na Kasprowym Wierchu było niemal 3 mśniegu, a w Zakopanem ponad pół metra. Choćwszystkie procesy przyrodnicze w większym lubmniejszym stopniu zależne są od przebiegupogody, to życie roślin ma swój rytm. Pisząo tym w artykule Życie pod śniegiem i po śnieguTomasz Mączka i Tomasz Skrzydłowski. Minio-na zima przyniosła kolejne obserwacje fenolo-giczne, potwierdzające przystosowanie roślin dozmiennych warunków. Na przykład niemalw środku zimy, 8 lutego, można było obserwo-wać kwitnące goryczki wiosenne, które parę dnipóźniej gruby śnieg przykrył na wiele tygodni. Coza dużo, to niezdrowo to znów nawiązanie dointensywnych opadów śniegu. Przyrodnicy To-

masz Zwijacz Kozica i Filip Zięba twierdzą, żepokrywa śniegowa sprzyja obserwacjom fauni-stycznym, bowiem z tropów i śladów możnawyczytać wiele ciekawych zdarzeń z życia zwie-rząt i lepiej poznać ich zwyczaje. Z drugiej jed-nak strony zbyt dużo śniegu sprawia, że zwierzę-ta stają się mniej ruchliwe, muszą bowiemoszczędzać z trudem zdobytą energię, aby star-czyła na przetrwanie tego trudnego okresu.Mimo to można poczynić wiele interesującychobserwacji. Obserwacji takich dokonała na przy-kład Bożena Wajda i opisała je w artykule Urato-wane rodzeństwo. Chodzi o trzy malutkie wie-wiórki przypadkowo znalezione nieopodal leśni-czówki. Matka prawdopodobnie zginęła w cza-sie burzy, gdy piorun uderzył w drzewo, w któ-rym było gniazdo. Znalezione maluchy udało się

utrzymać przy życiu i wypuścić na wolność.O innego rodzaju obserwacjach pisze ŁukaszPęksa. Chodzi o Monitoring przyrodniczy w TPN.Przed trzema laty zostały wprowadzone zmia-ny w strukturze organizacyjnej parku, co pozwo-liło na usprawnienie zbierania danych i usystema-tyzowanie zdobywanej wiedzy. Zdobywaniewiedzy o parku to również śledzenie zachowańturystów. Wobec narastającej presji na środowi-sko przyrodnicze Tatr niezwykle istotne jestpoznawanie tendencji tych zagrożeń. Służyć matemu między innym monitoring frekwencji pro-wadzony przy pomocy czujników i urządzeńelektronicznych. W TPN urządzenia takie zain-stalowano przed trzema laty, ale brak jest opra-cowania uzyskanych wyników. Dlatego artykułWielki Brat liczy turystów napisany przez JurajaŠvajdę opisuje doświadczenia ze Słowacji, z Do-liny Mięguszowieckiej. O tym, że warto zwra-cać uwagę na każdy przejaw życia, świadczyartykuł Motyle najmniejsze, czyli małe i pięknenapisany przez Jarosława Wentę. Drobne owa-dy oglądane na fotografiach w dużym powięk-szeniu potrafią zachwycić pięknem, jak najwięk-sze dzieła sztuki. Olsza – drzewo o wielu imionachto kolejny artykuł Tomasza Skrzydłowskiegoi Beaty Słamy z cyklu o tatrzańskich drzewach.Olsza rośnie nad potokami, w dolinach, w miej-


??????...


scach wilgotnych. W artykule można przeczytaćzarówno o wierzeniach i zwyczajach związanychz tym drzewem, jak i o jego ciekawych zwycza-jach i roli jaką spełnia w przyrodzie. Tematśnieżnej zimy powraca w artykule Przypadkiz życia drzew. Okiść, napisanym przez PawłaSkawińskiego. Okiść to śnieg zatrzymujący się nagałęziach drzew – możemy przeczytać, jak dająsobie one radę z nadmiernym ciężarem.

TEMAT NUMERU:Cywilizacja atakuje 58–71

Cywilizacja atakuje. Atakuje sieć urządzeńtechnicznych wymyślonych po to, by ułatwićludziom życie. Oplata coraz ciaśniejszą siecią całynasz glob, wdziera się w miejsca zarezerwowa-ne do niedawna dla dzikiej przyrody. Wdziera

się nawet w te miejsca, które człowiek sam,z własnej woli postanowił przed cywilizacją chro-nić. Nie inaczej jest w tatrzańskich parkach na-rodowych – zarówno słowackim, jak i polskim.Proces ten wymknął się spod kontroli. Nowepomysły na zagospodarowanie „marnującychsię” terenów mnożą się jak grzyby po deszczu.Nowe schroniska, nowe szlaki turystyczne,nowe trasy narciarskie, nowe kolejki linowe.Przed pomysłami i realizatorami tych pomysłównie ma obrony. Wejdą wszędzie i zawsze dopnąswego. O tym mówi artykuł Marka Grochol-skiego i Tomasza Zwijacza Kozicy. Uzupełnia goesej Wizja „Trzech Dolin” i tunelu pod TatramiMarka Kota i felieton Technokratyczne mityMarka Grocholskiego. „Góry oplecione tech-niczną infrastrukturą – pisze Grocholski – są jak

drapieżnik, któremu wybito zęby i obcięto pa-zury. Same już się nie obronią swoją niedostęp-nością, dzikością, zdane są na naszą łaskę i nie-łaskę. Dzisiaj zapada decyzja. Jutro rusza inwe-stycja, pojutrze powstaje kolejny pomnik tech-nicznej potęgi homo sapiens”.

Inne góry 72–77Przemysław A. Wójcik, autor reportażu

Pharilapcha Dzień Niepodległości, zabiera nasw egzotyczny świat Himalajów. Razem z nimzdobywamy górę o nazwie Pharilapcha, zupeł-nie nową drogą. Przemysław A. Wójcik wrazz dwoma towarzyszami stanął na wierzchołkudokładnie 11 listopada – w dniu, kiedy Polacyobchodzą Dzień Niepodległości – święto naro-dowe ustanowione na pamiątkę odzyskania


??????...


wolności (11 listopada 1918 r.) po blisko półto-rawiecznej niewoli. Wyczyn sportowy jest okazjądo spojrzenia na kulturę tamtejszych mieszkań-ców i przyrodę Parku Narodowego Sagarmatha.

Historia 78–105Artykuł Konfederaci barscy na Podtatrzu

Wojciecha Wilczka cofa nas do drugiej połowyXVIII wieku, do czasów, gdy Polska stała nawielkim zakręcie historii. Wiele wydarzeń tam-tych czasów rozegrało się na Podtatrzu – Pod-halu i Spiszu. Świadkami są zamek w Czorszty-nie i niewielka wieś Czerwienne na Podhalu, alei zamek w Lubowli oraz kościoły Podolińca.Wyprawy organizowane przez Tytusa Chałubiń-skiego w Tatry dostarczały nie tylko wrażeń tu-rystycznych, ale miały też znaczenie natury psy-

chologicznej. Antonina Sebesta w artykule Wła-ściwy program „wycieczek bez programu” pod-kreśla, że wycieczki Chałubińskiego, w którychbrał udział tłum przyjaciół i znajomych doktorai liczne towarzystwo górali, były przemyślanymdziałaniem budującym więzi między „panami”z miasta i lokalną ludnością. Minęło 60 lat odchwili ustanowienia nad przyrodą Tatr Słowac-kich ochrony prawnej. Sześćdziesiąt lat TA-NAP-u Zbigniewa Ładygina to próba pokazanianajważniejszych wydarzeń z historii starań o po-wołanie parku narodowego i jego dziejów. Tekstnie wyczerpuje tematu, ale przytacza wiele fak-tów szerzej nieznanych polskiemu czytelnikowi.Maciej Mischke. Dla nas był wszystkim to wspo-mnienie Barbary Morawskiej-Nowak o jednymz bohaterów taternictwa lat międzywojennychi powojennych. Zmarł sześć lat temu. W mar-cu skończyłby sto lat. W sercu gór, w schroniskuna Hali Gąsienicowej gospodarzył przez wiele latRyszard Drągowski. Opowieść o tym, jak todawniej bywało, spisał dla „Tatr” Tomasz Ro-wiński. Giewont jest najbardziej rozpoznawalnągórą Tatr Polskich – dzięki sylwetce mającejprzypominać śpiącego rycerza i krzyżowi, któryna jego wierzchołku postawiono ponad sto lattemu. Giewont to też wspaniała północna ścia-na, której zdobywanie to znaczący fragment

polskiego taternictwa. O ścianie tej pisze JakubRadziejowski w artykule Najwspanialsze drogiTatr. Na Zachodzie bez zmian? Dziś na Giewon-cie, podobnie, jak w całych Tatrach Zachodnichnie wolno się wspinać. Mimo to zew ściany jesttak mocny, że wielu taterników świadomie łamie


??????...


ten zakaz. Taką sytuację komentuje Paweł Ska-wiński w artykule Pamiętajmy o ogrodach... Dohistorii najnowszej należy opowieść AgnieszkiSzymaszek Ostatni lot „Pirata”. „Pirat” to typ szy-bowca, który używany był przez Aeroklub Pod-halański w Nowym Targu. Z tamtejszego lotni-ska startowano, aby na fenowej fali nad Tatramibić rekordy wysokości. W listopadzie 1979 r.„Pirat” spadł z prawie siedmiu tysięcy metrów.Został... zestrzelony przez radziecką rakietęodpaloną z poligonu w Górach Lewockich. Pi-lot przeżył cudem.

Etnografia 106–111W tradycyjnym pojmowaniu świata jaskinia

to kraina ciemności, demonów, złych mocyi śmierci. Ale też miejsce schronienia ludzi i zwie-

rząt, ukrycia skarbów, azyl świętych i bramamiędzy mrokiem wnętrza ziemi i słonecznąkrainą życia. O Magii jaskini pisze Urszula Janic-ka-Krzywda.

Malarstwo 112–113Wojciech Gerson (1831–1901), jeden

z najlepszych polskich malarzy XIX w., wieleuwagi poświęcał pejzażowi, a szczególnie pejza-żowi tatrzańskiemu. W swojej twórczości zre-zygnował jednak z idealizowania krajobrazu Tatr,pokazywał ich grozę, osypiska piargów, ostreturnie, rwące potoki, górskie jeziora. Jeden z jegowielu obrazów przedstawia stary zakopiańskicmentarz – Pęksów Brzyzek. Właśnie Cmenta-rzowi w górach Wojciecha Gersona poświęcaswój artykuł Anna Król.

Proza 114–115Obrazki z Afganistanu to kolejny odcinek

gawędy Juliana Klamerusa, opowiadającej o wy-jeździe zakopiańskich wspinaczy w Hindukuszlatem 1976 r. Dla Klamerusa relacja z wypra-wy jest pretekstem do spojrzenia na swoichtowarzyszy i siebie samego z przymrużeniemoka i autoironią.

Lektury 116–118Wśród wielu pozycji wydawniczych, ściślej

lub luźniej związanych z Tatrami, które ukazałysię w pierwszym kwartale bieżącego roku, za-ledwie jedna poświęcona jest przyrodzie ta-trzańskiej. Jest to książka Na co gwiżdżą? Czyliwszystko o świstakach napisana przez TomaszaZwijacza Kozicę, pracownika TPN, i przez TPN


??????...


wydana. Pozostałe to książki humanistyczne,poruszające zagadnienia historyczne, społeczne,lingwistyczne i wspomnieniowe. Czytelnika sło-wackiego, interesującego się historią najnowsząpowinna zainteresować książka Wokół legendy„Ognia”, opisana przez Agnieszkę Szymaszekw artykule 500 stron o „Ogniu”. Książka ta, tozbiór referatów wygłaszanych na ogólnopolskiej

konferencji naukowej, która odbyła się dwa latatemu w Nowym Targu. „Ogień” to postać kon-trowersyjna, zarówno dla Słowaków, jak i Po-laków, oceniana skrajnie i niejednoznacznie.

Góry i medytacja 119Do medytacji w górach, zamyślenia nad

sobą, swoim miejsce na świecie i w życiu innychnamawia ks. Roman E. Rogowski w felietonieMatka naszych gór. Obrazy z ksiąg StaregoTestamentu przeplatają się z krajobrazamiwspółczesnymi i nam bliskimi, ze szczytami Tatr,Beskidów, Pirenejów, Riło, nad którymi królujekatolicka Królowa Gór – Matka Boska.

Moim zdaniem 120–126Niebo nie byłoby niebem, gdyby nie istniało

piekło. Do takiego wniosku dochodzi autor fe-lietonu Szymon Grocholski po sezonie przepra-

cowanym w Zbójnickiej Chacie jako tragarzwysokogórski. Trudno kochać – Kuba Szpilka,autor felietonu, tym razem mówi o miłości dożycia, do tego, co przeżywamy i dlaczego wra-camy. Iza Gronowska w swoim felietonie Pocz-tówka znad krawędzi. Cienie umysłu nawiązujedo poprzedniego tekstu, ale mówi o innymelemencie miłości – o strachu.


„Biuletyn” Tatrzańskiego Parku Narodowego. Ukazuje się nieregularnie, wyłącznie w Internecie: www.tpn.pl. Wszystkie materiały zawarte w „Biuletynie” są chronione prawami autorskimi.Redakcja: Paulina Kołodziejska, tel. +48 18 2023322, [email protected]; Marek Grocholski, tel. +48 18 2023321, [email protected]; Zbigniew Ładygin, tel. +48 18 2023320,[email protected]. Adres redakcji: 34-500 Zakopane, ul. Chałubińskiego 42 a, fax +48 18 2023325

Biuletyn tpn 01

Documents

Transcript of Biuletyn tpn 01